(مسأله 1446): مستحب است نمازهاى واجب خصوصاً نمازهاى یومیه را با جماعت بخوانند و در نماز صبح و مغرب و عشاء، خصوصاً براى همسایه مسجد و کسى که صداى اذان مسجد را مى شنود بیشتر سفارش شده است.
(مسأله 1447): در روایات معتبره وارد است که نماز جماعت بیست و پنج درجه افضل از نماز فرادى است، و در روایت دیگر وارد شده است که اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند هر رکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز را دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند هر رکعتى ثواب ششصد نماز را دارد و هر چه بیشتر شوند ثواب نمازشان بیشتر مى شود تا به ده نفر برسد. و عده آنان که از ده گذشت اگر تمام آسمانها کاغذ، و دریاها مرکّب، و درختها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند، نمى توانند ثواب یک رکعت آن را بنویسند.
(مسأله 1448): حاضر نشدن به نماز جماعت از روى بى اعتنائى جایز نیست و سزاوار نیست که انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند.
(مسأله 1449): مستحب است انسان صبر کند که نماز را با جماعت بخواند و نماز جماعت از نماز اول وقت که فرادى یعنى تنها خوانده شود بهتر است ولى نماز فرادى در وقت فضیلت افضل از نماز جماعت در غیر وقت فضیلت است و نیز نماز جماعتى را که مختصر بخوانند از نماز فرادى که آن را طول بدهند بهتر مى باشد.
(مسأله 1450): وقتى که جماعت بر پا مى شود مستحب است کسى که نمازش را فرادى خوانده دوباره با جماعت بخواند، و اگر بعد بفهمد که نماز اولش باطل بوده، نماز دوم او کافیست.
(مسأله 1451): اگر امام یا مأموم بخواهد نماز را که با جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند. چنانچه احتمال فساد آن نماز را ندهد اشکال دارد مگر اینکه اماماً اعاده نماید، بشرطى که در مأمومین کسى باشد
که نماز واجب را نخوانده باشد، ولى اگر رجأً جماعت را تکرار کند مانعى ندارد.
(مسأله 1452): کسى که در نماز، به حدى وسواس دارد که موجب بطلان نمازش مى شود و فقط در صورتى که نماز را با جماعت بخواند، از وسواس راحت مى شود، باید نماز را با جماعت بخواند.
(مسأله 1453): اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را با جماعت بخواند، در صورتى که ترک آن موجب عقوقش شود، نماز جماعت بر او واجب مى شود. و در غیر این صورت واجب نیست.
(مسأله 1454): نماز مستحب را نمى شود با جماعت خواند، مگر نماز استسقاء که براى آمدن باران مى خوانند و نمازى که واجب بوده و به جهتى مستحب شده است، مانند نماز عید فطر و قربان که در زمان امام ((علیه السلام)) واجب بوده و به واسطه غائب شدن ایشان مستحب مى باشد.
(مسأله 1455): موقعى که امام جماعت نماز یومیه مى خواند، هر کدام از نمازهاى یومیه را مى شود به او اقتدا کرد.
(مسأله 1456): اگر امام جماعت قضاى نماز یومیه خود یا کسى دیگر را که فوت آن یقینى باشد مى خواند، مى شود به او اقتدا کرد، ولى اگر نماز خود یا کسى دیگر را احتیاطاً قضا مى کند اقتداء به او جائز نیست.
(مسأله 1457): اگر انسان نداند نمازى را که امام مى خواند نماز واجب یومیه است یا نماز مستحب، نمى تواند به او اقتدا کند.
(مسأله 1458): در صحت جماعت شرط است که بین امام و مأموم و همچنین بین مأموم و مأموم دیگر که واسطه بین مأموم و امام است حائلى نباشد و مراد از حائل چیزى است که مانع از دیدن شود مانند پرده یا دیوار و امثال اینها پس اگر در تمام احوال نماز یا بعضى آن بین امام و مأموم یا بین مأموم و مأموم دیگر که واسطه اتصال است چنین حائلى باشد جماعت باطل خواهد شد، و، زن از این حکم مستثنى است چنانکه خواهد آمد.
(مسأله 1459): اگر به واسطه درازى صف اول، کسانى که دو طرف صف ایستاده اند، امام را نبینند مى توانند اقتدا کنند و نیز اگر به واسطه درازى یکى از صفهاى دیگر کسانى که دو طرف آن ایستاده اند، صف جلوى خود را نبینند مى توانند اقتدا نمایند.
(مسأله 1460): اگر صفهاى جماعت تا در مسجد برسد، کسى که مقابل در، پشت صف ایستاده نمازش صحیح است، و نیز نماز کسانى که پشت سر او اقتدا مى کنند صحیح مى باشد، بلکه نماز کسانى که در دو طرف ایستاده اند و از جهت مأموم دیگر اتصال به جماعت دارند نیز صحیح است.
(مسأله 1461): کسى که پشت ستون ایستاده، اگر از طرف راست یا چپ به واسطه مأموم دیگر به امام متصل نباشد، نمى تواند اقتدا کند.
(مسأله 1462): جاى ایستادن امام باید از جاى مأموم به اندازه یک وجب متعارف بلندتر نباشد، و اگر کمتر از یک وجب باشد اشکال ندارد و نیز اگر زمین سراشیب باشد و امام در طرفى که بلندتر است بایستد، در صورتى که سراشیبى آن زیاد نباشد و طورى باشد که به آن زمین مسطّح بگویند
مانعى ندارد.
(مسأله 1463): اگر جاى مأموم بلندتر از جاى امام باشد اشکال ندارد ولى اگر به قدرى بلندتر باشد که نگویند اجتماع کرده اند، جماعت صحیح نیست.
(مسأله 1464): اگر بین کسانى که در یک صف ایستاده اند یک نفر که نمازش باطل است فاصله شود، مى توانند اقتدا کنند، و اما اگر چند نفر که نمازشان باطل است فاصله شوند یا از جهت دیگر فاصله زیادى باشد نمى توانند اقتداء کنند.
(مسأله 1465): بعد از تکبیر امام اگر صف جلو آماده نماز، و تکبیر گفتن آنان نزدیک باشد، کسى که در صف بعد ایستاده، مى تواند تکبیر بگوید ولى احتیاط مستحب آن است که صبر کند تا تکبیر صف جلو تمام شود.
(مسأله 1466): اگر بداند نماز یک صف از صفهاى جلو باطل است در صفهاى بعدى نمى تواند اقتدا کند، ولى اگر نداند نماز آنان صحیح است یا نه، مى تواند اقتدا نماید.
(مسأله 1467): هر گاه بداند نماز امام باطل است، مثلاً بداند امام وضو ندارد اگر چه خود امام ملتفت نباشد، نمى تواند به او اقتدا کند.
(مسأله 1468): اگر مأموم بعد از نماز بفهمد، امام عادل نبوده، یا کافر بوده، یا به جهتى نمازش باطل بوده، مثلاً بىوضو نماز خوانده، در صورتى که مثل زیاد کردن رکوع از کارهاى که نماز فرادى را ولو سهواً باطل مى کند نکرده باشد، نمازش صحیح است.
(مسأله 1469): اگر در بین نماز شک کند که اقتدا کرده یا نه، اگر بنایش بر جماعت خواندن بوده و احتمال دهد که از روى فراموشى نیّت جماعت نکرده است، چنانچه در حالى باشد که وظیفه مأموم است مثلاً به حمد و سوره امام گوش مى دهد، باید نماز را به جماعت تمام کند، و اگر مشغول کارى باشد که هم وظیفه امام و هم وظیفه مأموم است، مثلاً در رکوع یا سجده باشد، باید نماز را به نیّت فرادى تمام نماید.
(مسأله 1470): اگر مأموم در بین نماز بخواهد قصد انفراد نماید در صورتى که عذر نداشته باشد اشکال دارد، و اگر از اول نماز قصد داشته است مورد اشکال بیشتر است، احتیاط واجب آن است که در اول اقتدا قصد انفراد را در وسط نداشته باشد، و اگر در اول قصد انفراد نداشته باشد باید در وسط بدون عذر قصد فرادى نکند.
(مسأله 1471): اگر مأموم بعد از حمد و سوره امام، نیّت فرادى کند بنا بر احتیاط واجب باید تمام حمد و سوره را بخواند، و اگر پیش از تمام شدن حمد و سوره نیّت فرادى نماید، نیز لازم است تمام حمد و سوره را بخواند.
(مسأله 1472): اگر در بین نماز جماعت نیت فرادى نماید، نمى تواند دوباره نیت جماعت کند، بلکه اگر مردد شود که نیّت فرادى کند یا نه، و بعد تصمیم بگیرد که نماز را با جماعت تمام کند، صحت جماعتش محل اشکال است.
(مسأله 1473): اگر شک کند که در بین نماز نیّت فرادى کرده یا نه، باید بنا بگذارد که نیّت فرادى نکرده است.
(مسأله 1474): اگر موقعى که امام در رکوع است اقتدا کند و به رکوع امام برسد، اگر چه ذکر امام تمام شده باشد، نمازش صحیح است و یک رکعت حساب مى شود. اما اگر به مقدار رکوع خم شود و به رکوع نرسد نمازش باطل است.
(مسأله 1475): اگر موقعى که امام در رکوع است اقتدا کند و به مقدار رکوع خم شود و شک کند که به رکوع امام رسیده یا نه، نمازش باطل است.
(مسأله 1476): اگر موقعى که امام در رکوع است اقتدا کند و پیش از آنکه به اندازه رکوع خم شود، امام سر از رکوع بردارد، بنا بر احتیاط واجب باید قصد فرادى بنماید.
(مسأله 1477): اگر اول نماز یا بین حمد و سوره اقتدا کند و اتفاقاً پیش از آنکه به رکوع رود، امام سر از رکوع بردارد نماز او صحیح است.
(مسأله 1478): اگر موقعى برسد که امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، باید بعد از نیّت و گفتن تکبیرة الاحرام بنشیند و تشهد را با امام بخواند، ولى سلام را نگوید و صبر کند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بایستد بدون آنکه دوباره نیّت کند و تکبیر بگوید، حمد و سوره را بخواند، و آن را رکعت اول نماز خود حساب کند.
(مسأله 1479): مأموم نباید جلوتر از امام بایستد و بنا بر احتیاط واجب اگر مأموم یک مرد باشد قدرى عقب تر در طرف راست امام بایستد، و اگر متعدد باشند پشت سر امام بایستند، و در صورت اول اگر قد او بلندتر از امام است، بنا بر احتیاط واجب باید طورى بایستد که در رکوع و سجود جلوتر از امام نباشد.
(مسأله 1480): اگر امام مرد و مأموم زن باشد، چنانچه بین آن زن و امام یا بین آن زن و مأموم دیگرى که مرد است و زن بواسطه او به امام متصل شده است پرده و مانند آن باشد اشکال ندارد.
(مسأله 1481): اگر بعد از شروع به نماز بین مأموم و امام، یا بین مأموم و کسى که مأموم به واسطه او متصل به امام است، پرده یا چیز دیگر حائل شود، جماعت باطل مى شود، و لازم است مأموم به وظیفه منفرد عمل نماید.
(مسأله 1482): احتیاط واجب آن است که بین جاى سجده مأموم و جاى ایستادن امام به اندازه یک متر فاصله نباشد، و همچنین است اگر انسان به واسطه مأمومى که جلوى او ایستاده به امام متصل باشد، و احتیاط مستحب آن است که جاى سجده مأموم با جاى کسى که جلو او ایستاده، هیچ فاصله نداشته باشد.
(مسأله 1483): اگر مأموم به واسطه کسى که طرف راست یا چپ او اقتداء کرده به امام متصل باشد، و از جلو به امام متصل نباشد، بنا بر احتیاط واجب باید با کسى که در طرف راست یا چپ او اقتدا کرده، یک متر فاصله نداشته باشد.
(مسأله 1484): اگر در نماز بین مأموم و امام، یا بین مأموم و کسى که مأموم به واسطه او به امام متصل است یک متر فاصله پیدا شود، باید قصد انفراد کند و نمازش صحیح است.
(مسأله 1485): اگر نماز همه کسانى که در صف جلو هستند تمام شود چنانچه فوراً براى نماز دیگرى به امام اقتدا کنند، جماعت صف بعد محل اشکال است. و احتیاط واجب آن است که اگر فاصله بین صف دوم و امام مقدار یک متر باشد قصد فرادى نمایند.
(مسأله 1486): اگر در رکعت دوم اقتدا کند، لازم نیست حمد و سوره بخواند ولى قنوت و تشهد را با امام مى خواند، و احتیاط آن است که موقع خواندن تشهد انگشتان دست و سینه پا را به زمین بگذارد و زانوها را بلند کند و باید بعد از تشهد امام برخیزد و حمد و سوره را بخواند، و اگر براى سوره وقت ندارد، حمد را تمام کند و در رکوع خود را به امام برساند، و اگر در رکوع به امام نرسد، بنا بر احتیاط واجب قصد انفراد نماید.
(مسأله 1487): اگر مأموم موقعى که امام در رکعت دوم نماز چهار رکعتى است اقتدا کند، باید در رکعت دوم نمازش که رکعت سوم امام است بعد از دو سجده بنشیند، و تشهد را به مقدار واجب بخواند و برخیزد، و چنانچه براى گفتن سه مرتبه تسبیحات وقت ندارد، باید یک مرتبه بگوید و در رکوع خود را به امام برساند.
(مسأله 1488): اگر امام در رکعت سوم یا چهارم باشد و مأموم بداند که اگر اقتدا کند و حمد را بخواند به رکوع امام نمى رسد، بنا بر احتیاط واجب باید صبر کند تا امام به رکوع رود، بعد اقتدا نماید.
(مسأله 1489): اگر در حال قیام رکعت سوم یا چهارم امام اقتدا کند، باید حمد و سوره را بخواند، و اگر براى سوره وقت ندارد، باید حمد را تمام کند و در رکوع خود را به امام برساند، و اگر در رکوع به امام نرسد بنا بر احتیاط واجب قصد انفراد کند.
(مسأله 1490): کسى که مى داند اگر سوره یا قنوت را تمام کند به رکوع امام نمى رسد، چنانچه عمداً سوره و قنوت را بخواند و به رکوع نرسد، اظهر این است که نمازش صحیح است و باید به وظیفه منفرد عمل نماید.
(مسأله 1491): کسى که اطمینان دارد که اگر سوره را شروع کند، یا تمام نماید به رکوع امام مى رسد، در صورتى که زیاد طول نکشد بهتر آن است که سوره را شروع کند یا اگر شروع کرده تمام نماید و اگر زیاد طول بکشد احتیاط واجب آن است که شروع نکند، و چنانچه شروع کرده تمام ننماید.
(مسأله 1492): کسى که یقین دارد اگر سوره را بخواند به رکوع مى رسد چنانچه سوره را بخواند و به رکوع امام نرسد جماعتش صحیح است.
(مسأله 1493): اگر امام ایستاده باشد و مأموم نداند که در کدام رکعت است مى تواند اقتدا کند، ولى باید حمد و سوره را به قصد قربت بخواند اگر چه بعد بفهمد که امام در رکعت اول و یا دوم بوده.
(مسأله 1494): اگر به خیال اینکه امام در رکعت اول یا دوم است، حمد و سوره نخوانده و بعد از رکوع بفهمد که در رکعت سوم یا چهارم بوده نمازش صحیح است ولى اگر پیش از رکوع بفهمد، باید حمد و سوره را بخواند و اگر وقت ندارد فقط حمد را بخواند و در رکوع خود را به امام برساند، و اگر نمى رسد بنا بر احتیاط واجب قصد انفراد نماید.
(مسأله 1495): اگر به خیال اینکه امام در رکعت سوم یا چهارم است حمد و سوره بخواند و پیش از رکوع یا بعد از آن بفهمد که در رکعت اول یا دوم بوده نمازش صحیح است، و اگر در بین حمد و سوره بفهمد، لازم نیست آنها را تمام کند.
(مسأله 1496): اگر موقعى که مشغول نماز مستحبّى است جماعت برپا شود چنانچه اطمینان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت مى رسد مستحب است نماز را رها کند و مشغول نماز جماعت شود بلکه اگر اطمینان نداشته باشد که به رکعت اول برسد مستحب است به همین دستور رفتار نماید.
(مسأله 1497): اگر موقعى که مشغول نماز سه رکعتى یا چهار رکعتى است جماعت برپا شود، چنانچه به رکوع رکعت سوم نرفته و اطمینان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت مى رسد مستحب است به نیّت نماز مستحبى نماز را دو رکعتى تمام کند و خود را به جماعت برساند.
(مسأله 1498): اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهد یا سلام اول باشد لازم نیست نیّت فرادى کند.
(مسأله 1499): کسى که یک رکعت از امام عقب مانده، احتیاط واجب آن است که وقتى امام تشهد رکعت آخر را مى خواند، انگشتان دست و سینه پا را به زمین بگذارد و زانوها را بلند نگهدارد و صبر کند تا امام سلام نماز را بگوید و بعد برخیزد. و اگر در همانجا بخواهد قصد انفراد نماید بدون عذر خالى از اشکال نیست ولى چنانچه از اول قصد انفراد داشته نیز محل اشکال است.