(مسأله 2903): دسته دوم از کسانى که به واسطه خویشى ارث مى برند جدّ یعنى پدربزرگ و جدّه یعنى مادربزرگ، وبرادر، و خواهر میت است و اگر برادر و خواهر نداشته باشد اولادشان ارث مى برند.
(مسأله 2904): اگر وارث میت فقط یک برادر، یا یک خواهر باشد همه مال به او مى رسد و اگر چند برادر پدر و مادرى، یا چند خواهر پدر و مادرى باشند مال به طور مساوى بین آنان قسمت مى شود و اگر برادر و خواهر پدر و مادرى با هم باشند، هر برادرى دو برابر خواهر مى برد. مثلاً اگر دو برادر و یک خواهر پدر و مادرى با هم باشند، هر برادرى دو برابر خواهر مى برد، مثلاً اگر دو برادر و یک خواهر پدر و مادرى دارد، مال را پنج قسمت مى کنند، هر یک از برادرها دو قسمت و خواهر یک قسمت آن را مى برد.
(مسأله 2905): اگر میت برادر و خواهر پدر و مادرى دارد، برادر و خواهر پدرى که از مادر با میت جدا است ارث نمى برد، و اگر برادر و خواهر پدر و مادرى ندارد، چنانچه فقط یک خواهر یا یک برادر پدرى داشته باشد، همه مال به او مى رسد و اگر چند برادر یا چند خواهر پدرى داشته باشد مال به طور مساوى بین آنان قسمت مى شود، و اگر هم برادر و هم خواهر پدرى داشته باشد هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
(مسأله 2906): اگر وارث میت فقط یک خواهر یا یک برادر مادرى باشد که از پدر با میت جدا است، همه مال به او مى رسد، و اگر چند برادر مادرى یا چند خواهر مادرى یا چند برادر و خواهر مادرى باشند، مال به طور مساوى بین آنان قسمت مى شود.
(مسأله 2907): اگر میت برادر و خواهر پدر و مادرى و برادر و خواهر پدرى و یک برادر یا یک خواهر مادرى داشته باشد، برادر و خواهر پدرى ارث نمى برند، و مال را شش قسمت مى کنند، یک قسمت آن را به برادر یا خواهر مادرى و بقیه را به برادر و خواهر پدر و مادرى مى دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
(مسأله 2908): اگر میت برادر و خواهر پدر و مادرى و برادر و خواهر پدرى و چند برادر و خواهر مادرى داشته باشد برادر و خواهر پدرى ارث نمى برد و مال را سه قسمت مى کنند، یک قسمت آن را برادر و خواهر مادرى به طور مساوى بین خودشان قسمت مى کنند و بقیه را به برادر و خواهر پدر و مادرى مى دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
(مسأله 2909): اگر وارث میت فقط برادر و خواهر پدرى و یک برادر مادرى یا یک خواهر مادرى باشد، مال را شش قسمت مى کنند، یک قسمت آن را برادر یا خواهر مادرى مى برد و بقیه را به برادر و خواهر پدرى مى دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
(مسأله 2910): اگر وارث میت فقط برادر و خواهر پدرى و چند برادر و خواهر مادرى باشد، مال را سه قسمت مى کنند، یک قسمت آن را برادر و خواهر مادرى به طور مساوى بین خودشان قسمت مى کنند و بقیه را به برادر و خواهر پدرى مى دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
(مسأله 2911): اگر وارث میت فقط برادر و خواهر و زن او باشد، زن ارث خود را به تفصیلى که بعداً گفته مى شود مى برد و خواهر و برادر به طورى که در مسائل گذشته گفته شد ارث خود را مى برند. و نیز اگر زنى بمیرد و وارث او فقط خواهر و برادر و شوهر او باشد، شوهر نصف مال را مى برد و خواهر و برادر به طورى که در مسائل پیش گفته شد ارث خود را مى برند، ولى براى آنکه زن یا شوهر ارث مى برد از سهم برادر و خواهر مادرى چیزى کم نمى شود و از سهم برادر و خواهر پدر و مادرى، یا پدرى کم مى شود مثلاً اگر وارث میت شوهر و برادر و خواهر مادرى و برادر و خواهر پدر و مادرى او باشد نصف مال به شوهر مى رسد و یک قسمت از سه قسمت اصل مال را به برادر و خواهر مادرى مى دهند و آنچه مى ماند مال برادر و خواهر پدر و مادرى است، پس اگر همه مال او شش تومان باشد سه تومان به شوهر و دو تومان به برادر و خواهر مادرى و یک تومان به برادر و خواهر پدر و مادرى مى دهند.
(مسأله 2912): اگر میت خواهر و برادر نداشته باشد، سهم ارث آنان را به اولادشان مى دهند و سهم برادرزاده و خواهرزاده مادرى به طور مساوى بین آنان قسمت مى شود و از سهمى که به برادرزاده و خواهرزاده پدرى یا پدر و مادرى مى رسد، بنا بر مشهور هر پسرى دو برابر دختر مى برد. و بنا به قول دیگر تقسیم بالسویه مى باشد، و احتیاط واجب در رجوع به صلح است.
(مسأله 2913): اگر وارث میت فقط یک جدّ یا یک جدّه است، چه پدرى باشد یا مادرى، همه مال به او مى رسد و با بودن جدّ میت، پدر جدّ او ارث نمى برد و اگر وارث میت فقط جدّ و جدّه پدرى باشد، مال سه قسمت مى شود، دو قسمت را جدّ و یک قسمت را جدّه مى برد. و اگر جدّ و جدّه مادرى باشد، مال را به طور مساوى بین خودشان قسمت مى کنند.
(مسأله 2914): اگر وارث میت فقط یک جدّ، یا جدّه پدرى و یک جدّ یا جدّه مادرى باشد مال سه قسمت مى شود، دو قسمت را جدّ یا جدّه پدرى و یک قسمت را جدّ یا جدّه مادرى مى برد.
(مسأله 2915): اگر وارث میت جدّ و جدّه پدرى و جدّ و جدّه مادرى باشد مال سه قسمت مى شود یک قسمت آن را جدّ و جدّه مادرى به طور مساوى بین خودشان قسمت مى کنند، و دو قسمت آن را به جدّ و جدّه پدرى مى دهند و جدّ دو برابر جدّه مى برد.
(مسأله 2916): اگر وارث میت فقط زن و جدّ و جدّه پدرى و جدّ و جدّه مادرى او باشد زن ارث خود را به تفصیلى که بعداً گفته مى شود مى برد. و یک قسمت از سه قسمت اصل مال را به جدّ و جدّه مادرى مى دهند که بطور مساوى بین خودشان قسمت مى کنند و بقیه را به جدّ و جدّه پدرى مى دهند و جدّ دو برابر جدّه مى برد. و اگر وارث میت شوهر و جدّ و جدّه باشد، شوهر نصف مال را مى برد و جدّ و جدّه به دستورى که در مسائل گذشته گفته شد، ارث خود را مى برند.
(مسأله 2917): در اجتماع برادر با خواهر یا برادرها و خواهرها با جدّ یا جدّه یا اجداد یا جدّات هفت صورت است:
“اول” اینکه هر یک از جدّ یا جدّه و برادر یا خواهر همه از طرف مادر باشند در این صورت مال بین آنها به طور مساوى تقسیم مى شود، اگر چه از حیث ذکورت و انوثت مختلف باشند.
“دوم” اینکه همه آنها از طرف پدر باشند و همه شان یا ذکور، یا اناث باشند. در این صورت مال بین آنها نیز به طور مساوى تقسیم مى شود. و اگر مختلف باشند پس هر یک ذکرى دو مقابل انثى مى برد.
“سوم” اینکه اجداد یا جدّات بعضى از آنها پدرى باشد و بعضى مادرى چه اینکه همه شان ذکور باشند یا اناث یا مختلف و برادرها یا خواهرها نیز چنین باشند در این صورت از براى خویشان مادرى از برادرها و خواهرها و اجداد و جدّات یک سوم از ترکه است و به طور مساوى بین آنها تقسیم مى شود، اگر چه مختلف باشند. از جهت ذکورت و انوثت و از براى خویشان پدرى از آنها دو سوم از ترکه است که به هر ذکورى دو مقابل انثى داده مى شود و اگر اختلاف بین آنها نباشد و همه ذکور و یا همه اناث باشند به طور
مساوى بین آنها تقسیم مى شود.
“چهارم” اینکه جدّ یا جدّه از طرف پدر با برادر یا خواهر از طرف مادر جمع شود در این صورت برادر یا خواهر در فرضى که یکى باشد یک ششم از مال را مى برد و اگر متعدد باشند یک سوم را بطور مساوى بینشان تقسیم مى نمایند و باقى مانده، مال جدّ یا جدّه است و اگر جدّ و جدّه هر دو باشند، جدّ دو مقابل جدّه مى برد.
“پنجم” اینکه جدّ یا جدّه از طرف مادر با برادر از طرف پدر جمع شود در این صورت از براى جدّ یا جدّه یک سوم است، اگر چه یکى باشد، و دو سوم آن از براى برادر است اگر چه نیز یکى باشد، و اگر با آن جدّ یا جدّه، خواهر از طرف پدر باشد، در صورتى که یکى باشد نصف را مى برد و اگر متعدد باشد دو سوم را مى برند، و در هر صورت از براى جدّ و یا جدّه یک سوم است، و بنا بر این اگر خواهر یکى شد یک ششم از ترکه زائد از فریضه مى ماند و احتیاط واجب در آن مصالحه است.
“ششم” اینکه اجداد یا جدّات بعضى از آنها پدرى و بعضى از آنها مادرى و با آنها برادر یا خواهر پدرى باشد، چه اینکه یکى باشد یا متعدد در این صورت از براى جدّ یا جدّه مادرى یک سوم است و با تعدد به طور مساوى بین آنها تقسیم مى شود اگر چه اختلاف داشته باشند از حیث ذکورت و انوثت، و از براى جدّ یا جدّه پدرى و برادر یا خواهر پدرى دو سوم باقى از ترکه است، و با اختلاف از حیث ذکورت و انوثت با تفاضل و بدون اختلاف بطور مساوى قسمت مى شود، و اگر با آن اجداد یا جدّات، برادر یا خواهر
مادرى باشد از براى جدّ یا جدّه مادرى، با برادر یا خواهر مادرى یک سوم است که به طور مساوى بین آنها تقسیم مى شود اگر چه از حیث ذکورت و انوثت اختلاف داشته باشند و از براى جدّ و یا جدّه پدرى دو سوم است و بینشان در صورت اختلاف با تفاضل والاّ به طور مساوى تقسیم مى شود.
“هفتم” اینکه برادرها یا خواهرها بعض از آنها پدرى و بعض از آنها مادرى و با آنها جدّ یا جدّه پدرى باشد در این صورت از براى برادر یا خواهر مادرى یک ششم ترکه است اگر یکى باشد و یک سوم از آن است اگر متعدد باشند، و به طور مساوى بین آنها تقسیم مى شود. و از براى برادر یا خواهر پدرى با جدّ یا جدّه پدرى باقى آن ترکه است و به طور مساوى بین آنها تقسیم مى شود در صورتى که اختلاف از حیث ذکورت و انوثت نداشته باشند، و در صورت اختلاف به تفاضل بین آنها تقسیم مى شود، و اگر با آن برادرها یا خواهرها جدّ یا جدّه مادرى باشد از براى جدّ یا جدّه مادرى با برادر یا خواهر مادرى تماماً یک سوم است و به طور مساوى بین آنها تقسیم مى شود، و از براى برادر یا خواهر پدرى دو سوم و بین آنها در صورت اختلاف از حیث ذکورت و انوثت با تفاضل و در صورت عدم اختلاف به طور مساوى تقسیم مى شود.
(مسأله 2918): در صورتى که میت برادر یا خواهر دارد برادرزاده یا خواهرزاده از او ارث نمى برد، ولى این حکم در جائى که ارث برادرزاده یا خواهرزاده با برادر یا خواهر مزاحمت نکند جارى نیست. مثلاً اگر میت برادر پدرى و جدّ مادرى داشته باشد برادر پدرى دو ثلث و جدّ مادرى یک ثلث ارث مى برد، و در این صورت اگر میت پسر برادر مادرى نیز داشته باشد پسر برادر با جدّ مادرى در ثلث شریک مى باشند.