ارث دسته سوم (عمو، عمه ، دایی و خاله) – چهارده مرجع

(مسأله 2755) دسته سوم عمو و عمه و دايي و خاله و اولاد آنان است به تفصيلي كه گفته شد، كه اگر از طبقه اول و دوم كسي نباشد، اينها ارث مي برند.

*****

زنجاني: مسأله ۲۷۶۷- طبقه سوم كه همگي يك صنف هستند عمو و عمّه و دايي و خاله (مستقيم يا غير مستقيم) و فرزندان (مستقيم يا غير مستقيم) ايشان می باشند كه اگر از طبقه اول و دوم كسي نباشد اينها ارث مي برند.

فاضل: مسأله ۲۹۰۹- طبقه سوم عبارتند از عمو و عمّه و دايي و خاله و فرزندان آنها كه اگر از طبقه اوّل و دوم كسي نباشد اينها از ميّت بنابراحكام آينده ارث مي برند.

فاضل: مسأله ۲۹۱۰- عمو  وعمّه يعني برادر وخواهر پدر متوفّي اگر پدر و مادر آنها با پدر و مادر پدر متوفّي يكي باشند آنان را عمو و عمّه پدر و مادري مي گويند و اگر فقط پدر آنها با پدر پدر متوفّي يكي باشد و مادرشان فرق كند آنان را عمو و عمّه پدري مي گويند و اگر تنها مادر آنان با مادر پدر متوفّي يكي باشد آنان را عمو و عمّه مادري گويند.

فاضل: مسأله ۲۹۱۱- دايي و خاله يعني برادر و خواهر مادر متوفّي به ترتيب مسأله قبل به دايي و خاله پدر و مادري و دايي و خاله پدري و دايي و خاله مادري تقسيم مي شوند.

فاضل: مسأله ۲۹۱۲- اگر وارث فقط يك نفر از طبقه سوم باشد تمام مال ميّت به او مي رسد ، مثلاً اگر يك عمو يا يك دايي داشته باشد تمام مال به عمو يا دايي مي رسد و فرقي نمي كند پدري باشد يا مادري يا پدر و مادري.

(مسأله 2756) اگر وارث ميّت فقط يك عمو يا يك عمه است، چه پدر و مادري باشد، يعني با پدر ميّت 1 از يك پدر و مادر باشد، يا پدري باشد يا مادري، همه مال به او ميرسد 2و اگر چند عمو يا چند عمه باشند و همه پدر و مادري، يا همه پدري باشند3، مال به طور مساوي بين آنان قسمت مي شود4 و اگر عمو و عمه هر دو باشند 5و همه پدر و مادري يا همه پدري باشند عمو دو برابر عمه مي برد6 مثلاً اگر وارث ميت دو عمو و يك عمه باشد، مال را پنج قسمت مي كنند يك قسمت را به عمه مي دهند و چهارقسمت را عموها به طور مساوي بين خودشان قسمت مي كنند7.

1-خوئي، تبريزي: يعني با ميّت…

2- وحید:اگر وارث میت فقط یک عمو یا یک عمه است چه با پدر میت پدر ومادری باشد یاپدری باشد یا مادری همه مال به او می رسد…

3-گلپايگاني، سيستاني، بهجت، صافي، زنجاني: همه پدر و مادري يا همه پدري يا همه مادري باشند…

4- زنجاني: و اگر برخي پدري و برخي مادري و برخي پدر و مادري باشند، با وجود عمو يا عمّه پدر و مادري، عمو  و عمّه پدري ارث نمي برند و سهم عمو يا عمّه مادري اگر يكي باشد یک ششم  و اگر متعدّد باشد یک سوم است كه به طور مساوي تقسيم مي كنند و بقيه مال را عمو یا عمه پدر و مادری می برد که اگر متعدد باشند آن را به طور مساوي تقسيم مي كنند.

سبحانی: اگر وارث ميت فقط يك عمو يا يك عمه است، خواه با پدر ميت از يك پدر و مادر باشد، يا پدرى باشد يا مادرى، همه مال به او مى رسد و اگر چند عمو يا چند عمه باشند و همه پدر و مادرى، يا همه پدرى يا همه مادرى باشند; مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى شود…

5- سيستاني: عمو  دو برابر عمه مي برد.[پايان مسأله]

6- مكارم: [پایان مساله]

خوئي، تبريزي: مشهور اين است كه عمو دو برابر عمّه مي برد…

7- خوئي، تبريزي: ولي بعيد نيست كه قسمت بين عمو و عمّه نيز به طور مساوي باشد.

*****

فاضل: مسأله ۲۹۱۴- اگروارث ميّت تنها چند عمو و عمّه پدر و مادري يا پدري باشند مال بين آنها بطوري تقسيم مي شود كه عمو دو برابر عمّه ارث ببرد.

مظاهری: مسأله ۲۲۶۹- اگر وارث ميّت يك عمو يا يك عمه باشد همه مال به او مى‏رسد و اگر چند عمو يا چند عمه باشند مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى‏شود و اگر عمو و عمه هر دو باشند و همه پدر و مادرى يا همه پدرى باشند عمو دو برابر عمه مى‏برد و اگر همه مادرى باشند به طور مساوى بين آنان قسمت مى‏شود. و با بودن عمو و عمه پدر و مادرى و دايى و خاله پدر و مادرى عمو و عمه پدرى و دايى و خاله پدرى ارث نمى‏برند.

(مسأله 2757) اگر وارث ميّت فقط چند عموي مادري يا چند عمّه مادري1 باشد مال به طور مساوي بين آنان قسمت مي شود2 ولي اگر فقط چند عمو و عمّه مادري داشته باشد3 بنابراحتياط واجب بايد با هم صلح كنند.

این مسأله در رساله آیات عظام: سيستاني و مظاهری نیست.

1- خوئي، تبريزي: يا عمو و عمّه مادري باشند، ظاهر آن است كه مال به طور مساوي بين آنان قسمت مي شود.

2- بهجت: و همچنين است اگرفقط چند عمو و عمّه مادري داشته باشد ولي در صورت اخير، بنابر احتياط بايد با هم صلح كنند.

وحید: ولی اگر عمو و عمه مادری باشند بنابراحتیاط واجب در تقسیم با هم صلح کنند.

3- نوري: چون مسأله از لحاظ اينكه آيا بايد بطور مساوي ميان خود قسمت كنند يا اينكه عمو دو برابر عمّه مي برد، مورد ترديد است…

*****

گلپايگاني، صافي: مسأله- اگر وارث ميّت فقط عمو  و عمّه مادري باشند، مال به طور مساوي بين آنان قسمت مي شود .

زنجاني: مسأله ۲۷۶۹- اگر وارث میّت یک یا چند عمو به همراه یک یا چند عمّه باشند، چنانچه همه مادری باشند مال به‌طور مساوی بین آن‌ها تقسیم می‌شود و اگر همه پدر و مادری یا همه پدری باشند، عمو دو برابر عمّه می‌برد، مثلاً اگر وارث میّت دو عمو و یک عمّه باشند که همگی پدر و مادری یا پدری هستند، یک پنجم مال به عمّه و به هر یک از دو عمو، دو پنجم می‌رسد و احتیاط مستحب آن است که در تقسیم مصالحه کنند، شیوۀ طبیعی مصالحه این است که مقدار مردّد بین دو نفر را به‌طور مساوی بین خود تقسیم کنند، بنابراین سهم نهایی هر شخص پس از مصالحه، میانگین حداقل و حداکثر سهم وی‌ خواهد بود. در توضیح مصالحه می‌گوییم که چون برخی از علماء، سهم عمو و عمّه را مساوی می‌دانند، در نتیجه سهم هر یک از عمو و عمّه را در مثال بالا ده سی ام می‌دانند، بنابراین سهم قطعی عموها ده سی ام (طبق نظر صحیح: دوازده سی ام) و سهم قطعی عمّه شش سی ام (طبق نظر برخی از علماء: ده سی ام) می‌باشد و اگر مقدار مردّد را به‌طور مساوی مصالحه کنند، سهم نهایی هر عمو یازده سی ام و سهم عمّه هشت سی ام خواهد بود. و اگر برخی از وارثان نابالغ یا دیوانه باشد، احتیاط مستحب آن است که وارثان بالغ عاقل، به جای مصالحه مقدار مردّد را به وارث نابالغ یا دیوانه ببخشند؛ و همین‌طور در مسائل آینده.

فاضل: مسأله ۲۹۱۳- اگر وارث متوفّي فقط چند عمّه يا چند عمو باشند، اموال متوفّي بين آنها بالسويه تقسيم مي شود و دراين فرض فرقي نمي كند كه همه پدري باشند يا مادري يا پدر و مادري.

فاضل: مسأله ۲۹۱۵- اگر وارث متوفي تنها چند عمو و عمّه مادري باشند چون دقيقاً معلوم نيست كه سهم آنان به چه صورتي باشد بايد بنابراحتياط واجب با همديگر مصالحه نمايند.

مسأله اختصاصي

فاضل: مسأله ۲۹۱۶- اگر وارث همسر و چند عمو و عمّه باشند، همسر اگر شوهر باشد یک دوم و اگر زن باشد یک چهارم ارث مي برد و بقيه مال به ترتيبي كه درمسائل قبل گفته شد بين عمو و عمّه تقسيم مي شود.

(مسأله 2758) اگروارث ميّت عمو و عمه باشد و بعضي پدري و بعضي مادري و بعضي پدر و مادري باشند، عمو و عمّه پدري ارث نمي برند ، پس اگر  ميت يك عمو يا يك عمّه مادري دارد، مال را 1شش قسمت مي كنند، يك قسمت را به عمو يا عمّه مادري و بقيه را به عمو و عمّه پدرو مادري 2مي دهند3 و عموي پدر و مادري دو برابر عمه پدر و مادري مي برد و اگر هم عمو و هم عمّه مادري دارد4، مال را سه قسمت مي كنند، دو قسمت را به عمو عمّه پدر و مادري مي دهند و عمو دو برابر عمه مي برد و يك قسمت را به عمو و عمّه مادري مي دهند و احتياط واجب آن است كه درتقسيم با يكديگر صلح كنند5.

1- خویی،وحید:بنابرمشهور…

2-وحید: وبر فرض نبودن آنها به عمو وعمه پدری می دهند ولى بنابر احتیاط واجب در یك قسمت از پنج قسمت عمو و عمّه پدر و مادرى یا پدرى با مادرى صلح كنند، و اگر هم عمو و هم عمّه مادرى دارد مال را سه قسمت مى كنند، دو قسمت را به عمو و عمّه پدر و مادرى و در فرض نبودن آنها به عمو و عمّه پدرى و یك قسمت را به عمو و عمّه مادرى مى دهند، و در هر صورت عموى پدر و مادرى یا پدرى دو برابر عمّه پدر و مادرى یا پدرى مى برد، و احتیاط واجب آن است كه عمو و عمّه مادرى با یكدیگر صلح كنند.

3- خوئي، تبريزي، سيستاني: و درفرض نبودن آنها به عمو و عمّه پدري مي دهند، و اگر هم عمو و هم عمّه مادري دارد مال را سه قسمت مي كنند دو قسمت را به عمو و عمّه پدر و مادري و درفرض نبودن آنها به عمو و عمّه پدري و يك قسمت را به عمو و عمّه مادري مي دهند. (خوئي: ولي بعيد نيست كه در هر دو صورت عمو و عمّه مادري مثل عمو و عمه هاي ديگر باشند و مال بين همه آنها بطور مساوي تقسيم شود).

.سيستاني: و عمو در هر حال دو برابر عمه مي برد.

نوري: و در اينجا نيز در اينكه يك سوم مال به عمو، يا عمه مادري مي رسد يا يك ششم آن، مسأله مورد ترديد است، احتياط واجب آن است عمو و عمه پدر و مادري (در فقدان آنها عمو و عمّه پدري) با عمو يا عمّه مادري صلح كنند…

4- مكارم: اگر ميّت عمو و عمّه مادري متعدّد دارد (دو عمو يا دو عمه يا يك عمو و يك عمّه مادري)…

جوادی  آملی:اگر هم عمو و عمه پدر و مادرى دارد و هم عمو و عمه مادری…

5- گلپايگاني، صافي، بهجت: يك قسمت را به عمو و عمّه مادري مي دهند كه بطور مساوي بين خودشان قسمت مي كنند (گلپايگاني، صافي: و احتياط آن است كه در تقسيم با يكديگر صلح كنند).

*****

زنجاني: مسأله ۲۷۷۰-  اگر وارث میّت یک یا چند عمو و یک یا چند عمّه باشند و بعضی از آن‌ها پدر و مادری و بعضی پدری و بعضی مادری باشند، با بودن عمو یا عمّه پدر و مادری، عمو و عمّه پدری ارث نمی‌برند، پس اگر میّت علاوه بر عمو و عمّۀ پدر و مادری، تنها یک عمو یا یک عمّۀ مادری دارد، 1/6 را به عمو یا عمّه مادری و بقیّه را به عمو و عمّه پدر و مادری می‌دهند و عمو دو برابر عمّه می‌برد، و اگر میّت علاوه بر عمو یا عمّه پدر و مادری، عمو و عمّه مادری متعدّد دارد (همه عمو، یا همه عمّه، یا مختلف باشند) 1/3 را به عمو و عمّه مادری می‌دهند که به‌طور مساوی بین خودشان قسمت می‌کنند و بقیّه را به عمو و عمّه پدر و مادری می‌دهند و عمو دو برابر عمّه می‌برد، و احتیاط مستحب آن است که در تقسیم با یکدیگر مصالحه کنند. در توضیح مصالحه می‌گوییم که برخی از علماء معتقدند که عمو و عمّۀ مادری و عمو و عمّۀ پدر و مادری همه به‌طور مساوی ارث می‌برند، بنابراین اگر میّت -مثلاً- یک عموی مادری و یک عموی پدر و مادری و دو عمّۀ پدر و مادری داشته باشد، بر طبق نظر صحیح، سهم عموی مادری 8/48 و سهم عموی پدری و مادری 20/48 و سهم هر یک از دو عمّه پدر و مادری10/48 (مجموعاً: 20/48) می‌باشد، ولی طبق نظر برخی از علماء سهم هر‌ یک از این چهار نفر12/48 است، بنابراین سهم قطعی عموی مادری 8/48 (طبق نظر برخی از علماء: 12/48) و سهم قطعی عموی پدر و مادری 12/48 (طبق نظر صحیح: 20/48)، و سهم قطعی هر یک از دو عمّۀ پدر و مادری 10/48 (طبق نظر برخی از علماء: 12/48) است و اگر مقدار مردّد را در هر مورد به‌طور مساوی مصالحه کنند، سهم نهایی عموی مادری 10/48 و سهم عموی پدر و مادری 16/48 و سهم هر عمّۀ پدر و مادری 11/48 (مجموعاً: 22/48) خواهد بود.

فاضل: مسأله ۲۹۱۷- اگر ميّت چند عمو و عمّه پدر و مادري و پدری و مادري داشته باشند:

الف: با وجود عمو و عمّه پدري و مادري، عمو و عمّه پدري ارث نمي برند.و مال تنها بین عمو و عمه پدر و مادری و عمو و عمه مادری به تفصیل زیر تقسیم می شود:

۱- اگر متوفي فقط يك عمو و يا يك عمّه مادري مال داشته باشد یک ششم مال به او مي رسد و بقيه مال بين عمو و عمّه پدرو مادري همانطور كه در مسأله [۲۷۵۶] بيان شد تقسيم مي شود.

۲- اگر متوفّي چند عمو و عمّه يا چند عمّه مادري داشته باشد یک سوم مال ميّت به آنان مي رسد كه بالسويه بين آنان تقسيم مي شود (طبق مسأله [2757]) و بقيه مال بين عمو و عمّه پدر و مادري به ترتيبي كه در مسأله [۲۷۵۶] بيان شد تقسيم مي شود.

۳- در اين مسأله فرقي نميكند كه عمو و عمّه و عمّه پدر و مادري يك نفر باشند يا چند نفر يعني اگر يك نفر باشد پنج ششم مال درفرض يك و دو سوم مال در فرض دو به او مي رسد و اگر چند نفر باشند طبق آنچه در مسأله [۲۷۵۶] و [۲۷۵۷] بيان شد اين مقدار بين آنان تقسيم مي شود.

مظاهری: مسأله ۲۲۷۰- اگر وارث ميّت عمو و عمه پدر و مادرى و عمو و عمه مادرى باشد، اگر از خويشان مادرى يك نفر باشد سدس (يك ششم) مال به او تعلق دارد و اگر بيشتر از يك نفر باشد ثلث مال به او تعلق دارد كه به طور مساوى بين خود قسمت مى‏كنند، و بقيه به خويشان پدر و مادرى تعلق دارد و مرد دو برابر زن مى‏برد.

مسأئل اختصاصی

فاضل: مسأله ۲۹۱۸- اگر وارث ميّت همسر و چند عمو و عمّه باشند، همسر اگر شوهر باشد یک دوم و اگر زن باشد یک چهارم ارث مي برد و عمو و عمّه مادري اگر يكي باشد یک ششم و اگر چند نفر باشند یک سوم بقيه مال را ارث مي برند و دو سوم بقيه مال به عمو و عمّه پدر و مادري یا پدری طبق مسأله قبل [۲۷۵۸]تقسيم مي شود.

جوادی آملی: مسأله 2797. اگر وارث میّت ، همسر و چند عمو و عمّه باشند، همسر اگر شوهر باشد یک دوم و اگر زن باشد یک چهارم ارث مى‌برد و عمو و عمّه مادرى اگر یکى باشد یک ششم و اگر چند نفر باشند یک سوم بقیه  مال را ارث مى‌برند و دو سوم بقیه  مال، میان عمو و عمّه پدر و مادرى، طبق مسأله قبل تقسیم  مى‌شود.

(مسأله 2759) اگر وارث ميت فقط يك دايي يا يك خاله باشد، همه مال به او مي رسد و اگر هم دايي و هم خاله باشد و همه پدر و مادري1، يا پدري، يا مادري باشند2، مال به طور مساوي بين آنان قسمت مي شود3 و احتياط 4 آن است كه در تقسيم با يكديگر صلح كنند5.

1- سيستاني: يعني با مادر ميت از يك پدرو  مادر باشند…

2- سيستاني: بعيد نيست كه دايي دو برابر خاله ارث ببرد ولي احتمال تساوي هم مي رود، پس به احتياط واجب در مقدار زائد مصالحه كنند.

3- خوئي، تبريزي، سبحانی: [پایان مساله]

وحید: بنابر مشهور: «مال به طور مساوى بین آنان قسمت مى شود» ولى احتیاط واجب آن است كه دایى و خاله در قسمت با یكدیگر صلح كنند.

مظاهری: خواه پدر و مادرى باشند يا مادرى يا پدرى، مال را به طور مساوى بين خود قسمت مى‏كنند.

4- نوري: احتياط واجب…

5- بهجت: احتياط در افرادي كه فقط از طرف مادر ارث مي برند اين است كه در تقسيم بين خود صلح نمايند.

مكارم: احتياط مستحبّ آن است كه بايكديگر مصالحه كنند.

*****

فاضل: مسأله ۲۹۱۹- اگر فقط يك دايي يا خاله وارث باشد تمام مال ميّت به او مي رسد.

فاضل: مسأله ۲۹۲۰- اگر چند دايي يا خاله وارث باشند تمام مال بين آنان بالسويه تقسيم مي شود (به شرطي كه تمام آنان پدري يا مادري يا پدر و مادري باشند).

زنجاني: مسأله ۲۷۷۱- اگر وارث ميّت فقط يك دايي يا يك خاله باشد، همه مال به او مي رسد و اگر چند دايي يا چند خاله باشند و همه پدر و مادري (يعني با مادرميّت از يك پدر و مادر باشند) يا همه پدري يا همه مادري باشند، مال به طور مساوي بين آنان تقسيم مي شود، و چنانچه دايي ها و خاله هاي متعدد برخي مادري و برخي پدري و برخي پدر و مادري باشند، دايي يا خاله پدري ارث نمي بردو دايي يا خاله مادري اگر يكي باشد یک ششم  مي برد، و اگر بيش از يكي باشد، یک سوم مال را به طور مساوي بين خود تقسيم مي كنند و بقيه مال را دايي يا خاله پدر و مادري مي برد که اگر متعدّد باشند آنها هم سهم خود را به طور مساوي تقسيم مي كنند.

مسائل اختصاصي

زنجاني: مسأله ۲۷۷۲-  اگر وارث میّت یک یا چند دایی به علاوه یک یا چند خاله باشند، چنانچه همه مادری باشند مال بین همۀ آن‌ها به‌طور مساوی تقسیم می‌شود و اگر همه پدر و مادری یا همه پدری باشند، دایی دو برابر خاله می‌برد و چون برخی از فقهاء در اینجا نیز سهم دایی و خالۀ پدر و مادری یا پدری را مساوی می‌دانند، احتیاط مستحب آن است که در اینجا نیز مصالحه شود. در توضیح مصالحه می‌گوییم که اگر مثلاً دو دایی پدر و مادری و یک خالۀ پدر و مادری باشند، طبق نظر صحیح هر یک از دو دایی دوازده سی ام و خاله شش سی ام می‌برد و طبق نظر برخی از علماء هر یک از آن‌ها ده سی ام می‌برند، در نتیجه سهم قطعی هر یک از دایی‌ها ده سی ام و سهم قطعی خاله شش یس ام است و اگر مقدار مردّد را به‌طور مساوی مصالحه کنند، سهم هر‌ یک از دایی‌ها یازده سی ام و سهم خاله هشت سی ام خواهد بود.

فاضل: مسأله ۲۹۲۱-جوادی آملی: مسأله 2799. اگر همسر میت با چند دايي و خاله وارث همسر اگر شوهر باشد یک دوم و اگر زن باشد یک چهارم مال به او مي رسد و بقيه مال طبق مسائل گذشته بين دايي و خاله تقسيم مي شود.

(مسأله 2760) اگر وارث ميّت فقط يك دايي، يا يك خاله مادري و دايي و خاله پدر و مادر و دایي و خاله پدري باشد، دايي و خاله پدري ارث نمي برند و مال را شش قسمت ميكنند، يك قسمت را به دايي يا خاله مادري و بقيّه را به دايي و خاله پدر و مادري مي دهند كه به طور مساوي بين خودشان قسمت كنند1.

1-گلپايگاني، صافي: احتياط آن است كه در تقسيم با يكديگر مصالحه كنند.

نوري: و احتياط واجب آن است كه دادن يك ششم به دايي و خاله مادري و همچنين تقسيم به طور مساوي ميان دايي و خاله پدر و مادري با تصالح انجام بگيرد.

*****

خوئي تبریزی: ۲۷۶۹، سیستانی: مسأله ۲۷۷۷- اگر وارث ميّت فقط يك يا چند دايي و خاله مادري. و دايي وخاله پدر و مادري و دايي و خاله پدري باشد، دايي و خاله پدري ارث نمي برد* و بعيد نيست بقيه در تقسيم با همديگر مساوي باشند.

. تبريزي: اگروارث ميّت فقط يك يا چند دايي يا يك يا چند خاله مادري…

* سيستاني: ارث نبردن دايي و خاله پدري محل اشكال است و به هر حال دايي يا خاله مادري اگر يك نفر باشد يك ششم و اگرمتعدد باشند يك سوم مال را مي برند، و ما بقي به دايي و خاله پدري يا پدر و مادري داده مي شود، و درهر حال محتمل است كه دايي دو برابر خاله ارث ببرد ولي به احتياط واجب بايد مصالحه كنند.

زنجاني: مسأله ۲۷۷۳- اگر وارث میّت یک دایی یا خالۀ مادری و یک یا چند دایی یا خالۀ پدری به علاوه یک یا چند دایی یا خالۀ پدر و مادری باشند، با وجود دایی یا خالۀ پدر و مادری، دایی و خالۀ پدری ارث نمی‌برند و دایی یا خالۀ مادری 1/6 مال را می‌برد و 5/6 باقی مانده را دایی و خالۀ پدر و مادری به گونه‌ای تقسیم می‌کنند که دایی دو برابر خاله ببرد، و احتیاط مستحب آن است که در تقسیم مصالحه کنند. در توضیح مصالحه می‌گوییم که اگر وارث مثلاً یک دایی مادری و یک دایی و یک خاله پدر و مادری باشند، طبق نظر صحیح 1/6 مال سهم دایی مادری است، و 5/6 باقی مانده سهم دایی و خالۀ پدر و مادری است که دایی دوبرابر خاله می‌برد در نتیجه سهم دایی مادری 6/36 و سهم دایی پدر و مادری20/36 و سهم خاله10/36 می‌باشد و طبق نظر برخی از علماء سهم هر کدام12/36 است و اگر مقدار مردّد را با مصالحه به‌طور مساوی تقسیم کنند سهم دایی مادری 9/36 و سهم دایی پدر و مادری 16/36 و سهم خاله11/36 خواهد بود..

وحید: مسأله ۲۸۲۵- اگر وارث میت فقط یك دایى یا یك خاله مادرى و دایى و خاله پدر و مادرى و در صورت نبودن دایى و خاله پدر و مادرى دایى و خاله پدرى باشد بنابر مشهور: «مال را شش قسمت مى كنند، یك قسمت را به دایى یا خاله مادرى و بقیه را به دایى و خاله پدر و مادرى، یا پدرى مى دهند و در صورتى كه هم دایى و هم خاله مادرى باشد، مال را سه قسمت مى كنند یك قسمت را به دایى و خاله مادرى و دو قسمت را به دایى و خاله پدر و مادرى، یا پدرى مى دهند» ولى احتیاط واجب آن است كه در هر دو صورت متقرّب به مادر با متقرّب به پدر و همچنین دایى و خاله با یكدیگر صلح كنند.

فاضل: مسأله ۲۹۲۲- اگر وارث ميّت چند دايي و خاله پدر ومادري و پدري و مادري باشند، همانطور كه در مسائل سابق بيان شد با وجود دايي یاخاله پدر و مادري دايي و خاله پدري ارث نمي برند بنابراين مال ميّت به صورت زير بين دايي و خاله مادري و پدر و مادري تقسيم مي شود:

۱- اگر فقط يك دايي يا خاله مادري باشد یک ششم مال متوفّي به او مي رسد و بقيّه مال بين دايي و خاله پدر و مادري بالسويه تقسيم مي شود.

۲- اگر چند دايي و خاله مادري يا چند دايي يا خاله مادري داشته باشد  یک سوم مال ميّت به آنان ميرسد كه بين آنها بالسويه تقسيم مي شود و بقيّه مال نيز بين ورثه پدر و مادري بالسويه تقسيم مي شود.

مظاهری: مساله ۲۲۷۲- اگر وارث ميّت دايى و خاله پدر و مادرى يا خاله و دايى مادرى باشند، خويشان مادر يك ششم (سدس) مى‏برند اگر يك نفر باشند، و اگر متعدد باشند ثلث مال را به طور مساوى بين خود قسمت مى‏كنند و بقيه به خويشان پدر و مادرى تعلّق دارد كه به طور مساوى بين خود قسمت مى‏كنند.

 (مسأله 2761) اگر وارث ميّت فقط دايي و خاله پدري و دايي وخاله مادري و دايي و خاله پدر و مادري باشد، دايي و خاله پدري ارث نمي برند 1 و بايد مال را سه قسمت كنند ، يك قسمت آن را دايي و خاله مادري به طور مساوي بين خودشان قسمت نمايند2 و بقيه را به دايي وخاله پدر و مادري بدهند كه به طور مساوي بين خودشان قسمت كنند3.

این مسأله در رساله آیات عظام: خویی، سیستانی، وحید و مظاهری نیست.

1- تبريزي: و بعيد نيست كه بقيه در تقسيم آن با هم مساوي باشند.

2- بهجت: و احتياط در مصالحه است…

3- گلپايگاني، صافي: احتياط آن است كه در تقسيم آن با يكديگر مصالحه كنند .

نوري: و در اينجا نيز تقسيم ميان دايي و خاله پدر و مادري كه بطور مساوي انجام مي گيرد بايد با احتياط به تصالح انجام گيرد.

*****

فاضل: مسأله ۲۹۲۳- اگر وارث ميّت عبارت باشند از دايي و خاله پدري و دايي و خاله مادري ، چون دايي و خاله پدر و مادري وجود ندارند، دايي و خاله پدري ارث مي برند و در تقسيم ارث، احكام دايي و خاله پدر و مادري را خواهند داشت و در كنار دايي  وخاله مادري، طبق مسأله قبل ارث مي برند.

زنجاني: مسأله ۲۷۷۴-  اگر وارثان میّت چند دایی و خالۀ مادری (همه دایی باشند یا همه خاله، یا برخی دایی و برخی خاله) و یک یا چند دایی پدر و مادری و یک یا چند خالۀ پدر و مادری و دایی و خالۀ پدری باشند، دایی و خاله پدری ارث نمی‌برند و دایی و خالۀ مادری 1/3 مال را به‌طور مساوی بین خود تقسیم می‌کنند و بقیّه را دایی و خالۀ پدر و مادری بین خود به گونه‌ای تقسیم می‌کنند که دایی دو برابر خاله ببرد، در این مسأله هم چون برخی علماء معتقدند که دایی و خاله به‌طور مساوی ارث می‌برند و بین دایی و خالۀ پدر و مادری یا پدری با دایی یا خالۀ مادری فرقی نیست، احتیاط مستحب آن است که در مقدار مردّد بین دو نظریه مصالحه کنند، همان طور که در مسائل پیشین شیوۀ آن توضیح داده شد.

مسأله اختصاصي

فاضل: مسأله ۲۹۲۴- اگروارث ميّت علاوه بر دايي و خاله همسر ميّت هم باشد، همسر اگر شوهر باشد یک دوم و اگر زن باشد یک چهارم مال را ارث مي برد و دايي و خاله مادري هم اگر يكي باشند یک ششم و اگر چند نفر باشند یک سوم از بقيه مال را ارث مي برند و دو سوم بقيه مال دايي و خاله پدر و مادري يا پدري طبق مسأله قبل [۲۷۶۱] تقسيم مي شود.

(مسأله 2762) اگر وارث میت یک دایی یا یک خاله و یک عمو یا یک عمه باشد مال را سه قسمت می کنند یک قسمت را دایی یا خاله و بقیه را عمو یا عمه می برد .

*****

خوئي، تبريزي: ۲۷۷۱، سیستانی: ۲۷۷۸، وحید: مسأله ۲۸۲۶- اگر وارث ميّت يك يا چند دايي يا يك يا چند  خاله يا دايي و خاله و يك يا چند عمو يا يك يا چند (خوئي، سيستاني، وحید: عمّه يا) عمو  و عمّه باشد، مال را سه قسمت مي كنند، يك قسمت را دايي يا خاله يا هر دو، بقيه راعمو يا عمه يا هر دو مي برند (سيستاني: و كيفيّت تقسيم بين هر گروه گذشت).

زنجاني: مسأله ۲۷۷۵- اگر وارث ميّت يك يا چند دايي يا خاله (همه دايي يا همه خاله يا برخي دايي و برخي خاله) به همراه يك يا چند عمو یا عمّه باشند سهم دايي ها يا خاله ها یک سوم و بقيه سهم عموها يا عمّه ها مي باشد. شيوه تقسيم مال بين هر گروه در مسائل آينده توضيح داده مي شود.

فاضل: مسأله ۲۹۲۵- اگر وارث ميّت عبارت از عمو و عمّه يا يكي از آنان و دايي و خاله يا يكي از آنان باشد، عمو و عمه که از جانب پدر منتسب به ميّت هستند سهم الارث پدر يعني دو سوم اصل مال را ارث مي برند كه طبق مسأله [۲۷۵۶ تا ۲۷۵۸] بين آنان تقسيم مي شود و دايي و خاله كه از جانب مادر به ميّت انتساب دارند سهم الارث او يعني یک سوم از اصل مال را ارث مي برند كه طبق مسائل [۲۷۵۹ تا۲۷۶۱ و مساله اختصاصي ۲۹۲۱]بين آنان تقسيم مي شود.

مظاهری: مسأله ۲۲۷۳- اگر وارث ميّت عمو و عمه‏ ها با دايى و خاله‏ ها باشند مال سه قسمت شده دو قسمت به عمو و عمه‏ها و يك قسمت به دايى و خاله‏ها مى‏رسد كه اين يك سهم را به طور مساوى بين خود تقسيم مى‏كنند و عمو و عمه‏ها اگر پدرى يا پدر و مادرى باشند آن دو سهم را طورى تقسيم مى‏كنند كه عمو دو برابر عمه ببرد، و اگر مادرى باشند به طور مساوى بين خود قسمت مى‏كنند.

مسأله اختصاصي

فاضل: مسأله ۲۹۲۶- اگر وارث ميّت علاوه بر چند عمو و عمّه و دايي و خاله، همسر ميّت نيز باشد، همسر ميّت اگر شوهر باشد یک دوم و اگرزن باشد یک چهارم ارث مي برد و یک سوم اصل مال ميّت به دايي و خاله ميرسد كه طبق مسائل [۲۷۵۹ تا ۲۷۶۱ و مسأله اختصاصي ۲۹۲۱] بين آنان تقسيم مي شود و بقيّه مال بين عمو و عمّه طبق مسائل [۲۷۵۶ تا ۲۷۵۸ و اختصاصی ۲۹۱۶] تقسيم مي شود. توجه به اين نكته لازم است كه سهم همسر از سهم دايي و خاله كسر نمي شود و تنها از سهم عمو و عمّه كسر مي شود.

(مسأله 2763) اگر وارث ميّت يك دايي يا يك خاله و عمو و عمه باشد چنانچه عمو و عمّه پدر و مادري يا پدري باشند، مال را سه قسمت مي كنند، يك قسمت را دايي يا خاله مي برد و از بقيه، دو قسمت به عمو1 ويك قسمت به عمه مي دهند2، بنابراين اگر مال را نه قسمت كنند سه قسمت را به دايي يا خاله و چهار قسمت رابه عمو و دو قسمت را به عمه مي دهند.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- خوئي: بنابرمشهور دو قسمت به عمو…

2- خوئي، تبريزي: بنابراين مال را نه قسمت مي كنند: سه قسمت را به دايي يا خاله و (تبريزي: بنابرمشهور) چهار قسمت را به عمو و دو قسمت را به عمه مي دهند ولي بعيد نيست كه (خوئي: بقيه) بين عمو و عمه به طور مساوي تقسيم شود.

وحید: بنابراین مال را نه قسمت می کنند سه قسمت را به دایی یا خاله و چهار قسمت را به عمو و دو قسمت را به عمه می دهند.

فاضل، سیستانی: رجوع كنيد به ذيل مسأله ۲۷۶۲.

*****

زنجاني: مسأله ۲۸۷۶- اگر وارث میّت یک دایی یا یک خاله و یک یا چند عمو و عمّه باشند، 1/3 مال را دایی یا خاله و بقیّه را عمو و عمّه می‌برند، پس چنانچه عمو و عمّه همگی مادری باشند، سهم آن‌ها به‌طور مساوی بین‌شان تقسیم می‌شود و اگر همه پدر و مادری یا پدری باشند، به گونه‌ای تقسیم می‌کنند که به عمو دو برابر عمّه برسد، بنابراین اگر وارث یک دایی یا خاله و یک عمو و یک عمّۀ پدر و مادری باشند، سهم دایی یا خاله 3/9 و سهم عمو 4/9 و سهم عمّه 2/9 خواهد بود.

(مسأله 2764) اگر وارث ميّت يكي دايي يا يك خاله و يك عمو يا يك عمه مادري و عمو و عمّه پدر و مادري يا پدري باشد، مال را سه قسمت مي كنند، يك قسمت آن را به دايي يا خاله مي دهند1 و دو قسمت باقيمانده را 2شش قسمت مي كنند، يك قسمت را به عمو يا عمّه مادري و بقيه را به عمو و عمّه پدر و مادري يا پدري مي دهند و عمو دو برابر عمّه مي برد3. بنابراین اگر مال را نه قسمت كنند، سه قسمت را به دايي يا خاله و يك قسمت را به عمو يا عمّه مادري و پنج قسمت ديگر را به عمو و عمّه پدر و مادري يا پدري مي دهند4.

این مسأله در رساله آیات عظام: فاضل،  سيستاني  ومظاهری نیست.

1- خوئي، تبريزي: و بقيه ورثه دو قسمت باقيمانده را به طور مساوي بين خودشان تقسيم مي كنند.

2- وحید: بنابرمشهور…

3- مكارم: [پایان مساله].

4- وحید: ولی احتیاط واجب آن است که عمو و عمه پدری با مادری در یک قسمت از پنج قسمت صلح کنند.

*****

زنجاني: مسأله ۲۷۷۷- اگر وارث میّت یک دایی یا یک خاله و یک عمو یا یک عمّۀ مادری به همراه یک عمو و یک عمّۀ پدر و مادری یا پدری باشد، 1/3 مال را به دایی یا خاله می‌دهند، و از 2/3 باقی مانده، 1/6 آن را به یک عمو یا یک عمّۀ مادری و بقیّه آن را به عمو و عمّه‌های پدر و مادری یا پدری می‌دهند و عمو دو برابر عمّه می‌برد، بنابراین سهم دایی یا خاله9/27 و سهم عمو یا عمّۀ مادری 3/27 و سهم عموی پدر و مادری یا پدری 10/27 و سهم عمّۀ پدر و مادری یا پدری 5/27 خواهد بود. البتّه به جهت آن‌که برخی از علماء، سهم عمو و عمّه را یکسان دانسته و بین عمو یا عمّه پدر و مادری یا پدری با عمو یا عمّۀ مادری فرقی نگذاشته‌اند، احتیاط مستحب آن است که مقدار مردّد را مصالحه کنند، بنابراین سهم قطعی عمو یا عمّۀ مادری 6/54 (طبق نظر برخی علماء: 12/54، و سهم قطعی عموی پدر و مادری یا پدر 12/54 (طبق نظر صحیح: 20/54) و سهم قطعی عمّۀ پدر و مادری یا پدری 10/54 (طبق نظر برخی علماء: 12/54) می‌باشد و اگر مقدار مردّد بین دو نظریه را با مصالحه به‌طور مساوی قسمت کنند، سهم عمو یا عمّۀ مادری 9/54، سهم عموی پدر و مادری یا پدری 16/54 و سهم عمّۀ پدر و مادری یا پدری11/54 می‌باشد و سهم دایی یا خاله هم بنا بر هر دو نظریه 18/54 است.

(مسأله 2765) اگر وارث ميّت يك دايي يا يك خاله و عمو و عمه مادري و عمو و عمّه پدر و مادري يا پدري باشد، مال را سه قسمت مي كنند يك قسمت را دايي يا خاله مي برد و دو قسمت باقيمانده را سه سهم مي كنند: يك سهم آن را به عمو و عمّه مادري مي دهند كه بنابراحتياط واجب با هم مصالحه مي كنند1 و دو سهم ديگر را بين عمو و عمّه پدري و مادري يا پدري قسمت مي نمايند و عمو دو برابر عمه مي برد2 بنابراين اگر مال را نه قسمت كنند: سه قسمت آن، سهم خاله يا دايي و دو قسمت سهم عمو و عمّه مادري و چهار قسمت سهم عمو و عمّه پدر و مادري يا پدري مي باشد.

این مسأله در رساله آیات عظام: خویی، تبریزی، فاضل،  سيستاني، وحید  ومظاهری نیست.

1- گلپايگاني، صافي: يك سهم آن را به طور مساوي بين عمو و عمّه مادري قسمت مي كنند…

بهجت: كه بين خود تقسيم مي نمايند و احتياط در مصالحه بين خودشان است…

2- مكارم: [پایان مساله].

******

زنجاني: مسأله ۲۷۷۸– اگر وارث میّت یک دایی یا یک خاله به همراه یک عمو و یک عمۀ مادری و یک عمو و یک عمّۀ پدر و مادری یا پدری باشد، 1/3 مال را دایی یا خاله می برد و از 2/3 باقی مانده هم1/3 آن به عمو و عمّۀ مادری می‌رسد که به‌طور مساوی بین آن‌ها قسمت می‌شود و 1/3 آن هم به عمو و عمّه پدر و مادری یا پدری می‌رسد که عمو دو برابر عمّه می‌برد، بنابراین سهم دایی یا خاله 9/27، سهم عموی مادری و عمّۀ مادری هر یک 3/27، سهم عموی پدر و مادری 8/27 و سهم عمّه پدر و مادری 4/27 می‌باشد. (در این مسأله اگر به جای عمو و عمّۀ مادری، چند عمو یا چند عمّه باشد، حکم مسأله به همین شکل است). در این مسأله هم برخی از علماء سهم عمو و عمّه را در هر حال یکسان می‌دانند، لذا احتیاط مستحب در این است که مقدار مردّد را مصالحه کنند، بنابراین سهم قطعی عموی مادری و عمّۀ مادری هر یک 12/108(طبق نظر برخی علماء: 18/108) و سهم قطعی عموی پدر و مادری 18/108 (طبق نظر صحیح: 32/108) و سهم قطعی عمّۀ پدر و مادری 16/108 (طبق نظر برخی علماء: 18/108) می‌باشد و اگر مقدارهای مردّد را با مصالحه به‌طور مساوی قسمت کنند، سهم عموی مادری و عمّۀ مادری هر یک 15/108 و سهم عموی پدر و مادری 25/108 و سهم عمۀ پدر و مادری 17/108 خواهد بود و سهم دایی یا خاله هم بنابر هر دو نظریه 36/108 می‌باشد..

(مسأله 2766) اگر وارث ميّت چند دايي و چند خاله باشد كه همه پدري و مادري يا پدري يا مادري باشند و عمو و عمه هم داشته باشد1، مال سه سهم مي شود، دو سهم آن به دستوري كه در مسأله پيش گفته شد ، عمو و عمه بين خودشان تقسيم مي كنند و يك سهم آن را دايي ها و خاله ها به طور مساوي بين خودشان تقسيم مي نمايند2.

این مسأله در رساله آيات عظام: فاضل ،  سيستاني  و مظاهری نیست.

1- زنجاني: یک سوم مال سهم دايي ها و خاله ها است، پس اگر همگي مادري بودند آن را به طور مساوي تقسيم مي كنند و اگر پدري يا پدر و مادري بودند دايي دو برابر خاله مي برد و دو سوم باقي مانده را عمو و عمّه به دستوري كه در مسائل سابق گذشت بين خود قسمت مي كنند.

وحید: مال سه قسمت مى شود: دو سهم آن را به عمو و عمّه مى دهند، و اگر آن دو پدر و مادرى یا پدرى باشند عمو دو برابر عمّه مى برد، و اگر مادرى باشند در قسمت بنابر احتیاط واجب مصالحه كنند، و یك سهم آن به دایى ها و خاله ها مى رسد و بنابر احتیاط واجب به مصالحه قسمت مى نمایند.

2- تبريزي: ولي  با بودن دايي و خاله پدر و مادري، دايي و خاله پدري ارث نمي برد.

نوري: و احتياط واجب آن است كه اين تقسيم با تصالح توأم باشد.

(مسأله 2767) اگر وارث ميت دايي يا خاله مادري و چند دايی و خاله پدر و مادري يا پدري1 و عمو و عمه باشد، مال سه سهم مي شود دو سهم آن را به دستوري كه سابقاً گفته شد عمو و عمه بين خودشان قسمت مي كنند2، پس اگر ميّت يك دايي يك خاله مادري دارد، يك سهم ديگر آن را شش قسمت مي كنند 3، يك قسمت را به دايي ياخاله مادري مي دهند و بقيه را به دايي وخاله پدر و مادري يا پدري مي دهند و به طور تساوي قسمت مي كنند4 و اگر چند دايي مادري يا چند خاله مادري يا هم دايي مادري و هم خاله مادري دارد آن يك سهم را سه قسمت مي كنند، يك قسمت را دايي ها و خاله هاي مادري بطور مساوي بين خودشان قسمت مي كنند5 و بقيه را به دايي و خاله پدر و مادري يا پدري مي دهند كه به طور مساوي قسمت كنند6.

این مسأله در رساله آيات عظام: فاضل، سيستاني و مظاهری نیست.

1- خوئي، وحید: خاله پدر و مادري، يا پدري تنها در صورتي كه پدري و مادري نباشد…

2- خوئي، تبريزي: و بعيد نيست كه بقيه ورثه در تقسيم يك سهم باقيمانده با هم مساوي باشند. [پايان مسأله]

وحید: و یك سهم باقى مانده به دستورى كه قبل ذكر شد تقسیم مى شود.[پایان مسأله]

جوادی آملی:نسبت به سهم سوم به صورت پیش رو عمل میشود: 1. اگر میت  یک دایی یا یک خاله مادرى دارد، آن یک سهم را شش قسمت میکنند یک قسمت را به دایی یا خاله مادرى مى‌دهند و بقیه  را به دایی و خاله پدر و مادرى یا پدرى مى‌دهند و به صورت مساوى قسمت میکنند. 2. اگر چند دایی مادرى یا چند خاله مادرى یا هم دایی مادرى و هم خاله مادرى دارد، آن یک سهم را سه بخش میکنند، یک بخش را دایی‌ها و خاله‌هاى مادرى به تساوى بین  خود تقسیم میکنند و مانده را به دایی و خاله پدر و مادرى یا پدرى مى‌دهند که به صورت مساوى قسمت کنند.

3- نوري: در اين مورد نيز در اينكه آيا يك سوم مال را به دايي يا خاله مادري بايد داد يا يك ششم آن را ترديد وجود دارد، احتياط واجب آن است كه دايي و خاله پدر و مادري (و با فقدان آنها پدري) با دايي يا خاله مادري مصالحه نمايند…

4- گلپايگاني، صافي: بنابراحتياط در تقسيم آن با هم مصالحه مي كنند…

5- بهجت: گر چه احتياط در مصالحه بين آنهاست…

6- گلپايگاني، صافي: بنابراحتياط در تقسيم آن با هم مصالحه مي كنند.

*****

زنجاني: مسأله ۲۷۸۰- اگر وارث میّت یک یا چند دایی یا خالۀ مادری و یک یا چند دایی یا خالۀ پدر و مادری یا پدری به همراه یک یا چند عمو یا عمّه باشند، 1/3 مال سهم دایی‌ها‌ و خاله‌ها است و 2/3 باقی مانده سهم عمو و عمّه است که به دستوری که سابقاً گفته شد بین خودشان قسمت می‌کنند. 1/3 سهم دایی‌ها و خاله‌ها نیز به این شکل تقسیم می‌شود که اگر میّت یک دایی یا یک خالۀ مادری دارد 1/6 از این 1/3 (یعنی 1/18 کلّ مال) به وی می‌رسد و بقیّه (یعنی 5/18کلّ مال) را به دایی و خالۀ پدر و مادری یا پدری می‌دهند که دایی پدر و مادری یا پدری دو برابر خالۀ پدر و مادری یا پدری می‌برد، و اگر میّت چند دایی مادری یا چند خالۀ مادری یا هم دایی مادری و هم خالۀ مادری دارد 1/3 از آن 1/3 (یعنی 1/9 کلّ مال) سهم دایی‌ها و خاله‌های مادری است که به‌طور مساوی بین خودشان تقسیم می‌کنند و بقیّه (یعنی 2/9 کلّ مال) را به دایی و خالۀ پدر و مادری یا پدری می‌دهند که دایی پدر و مادری یا پدری دو برابر خالۀ پدر و مادری یا پدری می‌برد. در این مسأله هم چون برخی از علماء سهم دایی و خالۀ پدر و مادری یا پدری را یکی می‌دانند، بنا بر احتیاط مستحب در مقدار مردّد مصالحه کنند، شیوۀ طبیعی مصالحه در مسائل پیشین توضیح داده شد.

(مسأله 2768) اگر ميّت عمو و عمه و دايي و خاله نداشته باشد ، مقداري كه به عمو و عمه مي رسد، به اولاد آنان و مقداري كه به دايي و خاله مي رسد، به اولاد آنان داده مي شود.

زنجاني: رجوع كنيد به ذيل مسأله 2769.

*****

سيستاني: مسأله ۲۷۷۹- اگر ميّت عمو و عمّه و دايي و خاله نداشته باشد، سهم آنان به اولاد آنان داده مي شود، پس اگر يك دختر عمه و چند پسر دايي داشته باشد، آن يك دختر عمه دو سوم مي برد، و پسر داييها يك سوم را ميان خود تقسيم مي كنند، و اين طبقه (فرزندان عمو و عمه و دايي و خاله) بر عمو و عمه و دايي و خاله پدر يا مادر ميت مقدمند.

فاضل: مسأله ۲۹۲۷- اگر هيچيك از عمو و عمّه و دايي و خاله ميّت زنده نباشند فرزندان آنان جايگزين آنها شده و سهم الارث آنها را برفرض اينكه پدرشان زنده باشد مي برند منتهي فرزندان عمو و عمّه سهم خود را به نحوي تقسيم مي كنند كه هر پسر دو برابر دختر ارث ببرد امّا بين فرزندان دايي و خاله مال بالسويه تقسيم مي شود.

مظاهری: مسأله ۲۲۷۴- اگر ميّت عمو و عمه و دايى و خاله نداشته باشد، مقدارى كه به عمو و عمه مى‏رسد به اولاد آنان، و مقدارى كه به دايى و خاله مى‏رسد به اولاد آنان داده مى‏شود.

مسائل اختصاصي

فاضل: مسأله ۲۹۲۸- اگر هيچيك از عمو و عمّه و دايي و خاله و فرزندان آنان زنده نباشند عمو و عمّه و دايي و خاله پدر يا مادر میت از او ارث مي برند و اگر اينها هم زنده نباشند فرزندان آنان ارث مي برند.

فاضل: مسأله ۲۹۲۹- جوادی آملی: مسأله 2809-اگر وارث ميّت فقط عموي پدري ميّت و پسر عموي پدر و مادري ميّت باشند ارث به پسر عموي پدر و مادري مي رسد و عموي پدري ميّت ارث نمي برد و اين تنها مورد استثناء ازقاعده كلّي است كه در مسأله قبل بيان شد. البتّه اين در موردي است كه ميّت عموي پدر و مادري ياعموي مادري يا دايي يا عمّه نداشته باشد.

(مسأله 2769) اگر وارث ميّت عمو و عمه و دايي و خاله پدر و عمو و عمه و دايي و خاله مادر او باشند، مال سه سهم می شود1 : يك سهم آن مال عمو و عمه و دايي و خاله مادر ميت است به طور مساوي (ولي احتياط واجب در عمو و عمه مادري مادر ميّت آن است كه با هم صلح كنند2) و دو سهم ديگر آن را سه قسمت مي كنند يك قسمت آن را دايي و خاله پدر ميّت به طور مساوي بين خودشان قسمت مي نمايند و دو قسمت ديگر آن را به عمو و عمّه پدر ميّت مي دهند و عمو دو برابر عمه مي برد.

این مساله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- خوئي، تبريزي: يك سهم آن را عمو و عمه و دايي و خاله مادر ميت بطور مساوي بين خودشان قسمت مي كنند و دو سهم ديگر آن را سه قسمت مي كنند يك قسمت را دايي و خاله پدر ميّت بطور مساوي بين خودشان قسمت مي نمايند و دو قسمت ديگر آن را نيز به طور مساوي به عمو و عمّه پدر ميّت مي دهند.

وحید: یك سهم آن را بنابر مشهور: «عمو و عمّه و دایى و خاله مادر میت به طور مساوى بین خودشان قسمت مى كنند، و دو سهم دیگر آن را سه قسمت مى كنند، یك قسمت را دایى و خاله پدر میت به طور مساوى بین خودشان قسمت مى نمایند، و دو قسمت دیگر آن را به عمو و عمّه پدر میت مى دهند و عمو دو برابر عمّه مى برد» ولى احتیاط واجب آن است كه عمو و عمّه و دایى و خاله مادر میت در تقسیم ثلث از اصل مال با یكدیگر صلح كنند، و همچنین دایى و خاله پدر در تقسیم یك ثلث از دو ثلث، و عمو و عمّه پدر میت در تقسیم به دستورى كه در مسأله «۲758» گذشت رفتار نمایند.

سيستاني: يك سهم آن را عمو و عمّه و دايي و خاله مادر ميّت، ارث مي برند و در اينكه مال ميان آنها به طور مساوي تقسيم مي شود، يا مرد دو برابر زن مي گيرد، اختلاف است و احتياط واجب آن است كه صلح كنند، و دو سهم ديگر آن را سه قسمت مي كنند، يك قسمت را دايي وخاله پدر ميّت به همان كيفيّت بين خودشان قسمت مي نمايند و دو قسمت ديگر آن را نيز به همان كيفيّت به عمو و عمّه پدر ميّت مي دهند.

2- گلپايگاني، صافي: مال سه سهم ميشود، يك سهم آن را عمو و عمه و دايي و خاله مادر ميّت بطور مساوي بين خودشان قسمت مي كنند…

[قسمت داخل پرانتز دررساله آيت الله اراكي نيست]

مكارم: مال او سه سهم مي شود، يك سهم به عمو و عمّه و دايي و خاله  مادر ميّت مي رسد (و آنها بنابراحتياط واجب در تقسيم آن مصالحه مي كنند)…

بهجت: مال سه سهم مي شود، يك سهم آن مال عمو، عمه، دايي وخاله مادر ميّت است بطور مساوي، ولي احتياط آن است كه با هم صلح كنند…

سبحانی: احتیاط واجب در عمو و عمه مادر میت آن است که با هم صلح کنند…

*****

زنجاني: مسأله ۲۷۸۱- اگر ميّت عمو و عمّه و دايي و خاله نداشته باشد، مقداري كه هر عمو و عمّه مي رسد و به فرزندان آنان و مقداري كه به هر دايي و خاله مي رسد به فرزندان آنها داده مي شود كه در اينجا فرزندان آنان سهم خود را به گونه اي تقسيم مي  كنند كه هر مذكّر دو برابر مؤنث ببرد، و اگر فرزندان آنها هم نباشند، وارث ميّت عمو و عمّه و دايي و خاله پدر و عمو و عمّه و دايي و خاله مادر او مي باشد كه یک سوم مال را عمو و عمّه و دايي و خاله مادر ميّت مي برند و دو سوم باقي مانده را عمو و عمّه و دايي و خاله پدر ميّت مي برند، نحوه تقسيم مال بين عمو و عمّه و دايي و خاله پدر يا مادر ميّت همچون نحوه تقسيم مال  بين عمو و عمّه و دايي و خاله خود ميّت است كه در مسائل گذشته توضيح داده شد.

مسائل اختصاصی

بهجت: مسأله ۲۲۴۵- جوادی آملی: مسأله 2811.  کسی که دو نسبت در او جمع شود از هر دو سبب ارث می برد مثل اینکه کسی هم پسر عموی پدری باشد و هم پسر دایی مادری یا کسی هم شوهر میت باشد و هم پسر عموی او، یا زنی هم عمه پدری میت باشد و هم خاله مادری او مگر آنکه دو نسبت او در دو طبقه باشد مثل اینکه هم برادر مادری باشد و هم پسر عمو که فقط ارث برادر بودن را می برد.

مکارم: مسأله ۲۳۹۴-جوادی آملی: مسأله 2812.  سهم ارث عمو و عمّه و دایى و خاله را (در صورتى که همه پدر و مادرى باشند که غالباً چنین هستند) مى توان چنین خلاصه کرد: به یک عمو یا یک عمّه تمام مال مى رسد و اگر وارث چند عمو یا چند عمّه باشند بطور مساوى مى برند و اگر هم عمو و هم عمّه باشند عمو دو برابر عمّه مى برد و اگر یک دایى یا یک خاله باشد تمام مال به او مى رسد و اگر چند دایى یا چند خاله باشد، یا هم دایى و خاله باشند، مال را بطور مساوى تقسیم مى کنند و هرگاه عمو و عمّه و دایى و خاله باشند، عمو و عمّه دو سهم مى برند و دایى و خاله یک سهم و هر عمو دوبرابر عمّه مى برد، امّا سهم دایى و خاله مساوى است.