واجبات غسل
اول: نيت، كه بايد تا آخر غسل ادامه داشته باشد.
دوم: شستن ظاهر پوست به گونه‌اى كه مسمّاى غسل بر آن صدق كند و چيزى را كه مانع از رسيدن آب به بدن است برطرف كند. شستن مو واجب نيست مگرموهاى كوتاهى كه جزء بدن حساب مى‌شود. همچنين شستن باطن بدن واجب نيست و بنابر احتياط مستحب آنچه را كه نمى‌داند از ظاهر يا باطن است شسته شود مگر آن‌كه سابقاً از ظاهر بوده كه شستن آن واجب است.
سوم: آب بايد مطلق، پاك ومباح باشد و مكلف خود غسل نمايد، (يعنى اگر كس ديگرى او راغسل بدهد كافى نيست) ومانعى ازاستعمال آب مانند بيمارى وغيره نباشد، وآنچه كه دروضو ازجهت پاكى عضو، ظرف مباح، نيت تقرّب وجبيره بيان شد، درغسل نيزبايد رعايت شود، اما مباح بودن مكان شرط نيست.
(مسأله 190) غسل ترتيبى از غسل ارتماسى بهتر است.
(مسأله 191) مى‌توان از غسل ترتيبى به غسل ارتماسى عدول نمود.
(مسأله 192) مى‌توان با آب قليل غسل ارتماسى انجام داد.
(مسأله 193) اگر بداند وقت دارد وغسل كند وبعد معلوم شود كه وقت تنگ بوده، غسل او صحيح است.
(مسأله 194) هزينه آب غسل جنابت زن ويا غسل حيض و مانند آن بر عهده خود زن است، نه برشوهر.
(مسأله 195) واجب است انسان از اول تا آخر غسل به نيت خود باقى باشد و تقديم نيت بر اولين جزء غسل مانعى ندارد ولى نبايد از اولين جزء آن تأخير بيفتد. نيت اجمالى براى غسل كافى است، پس اگر به قصد غسل وارد حمام شود و در حال غسل متوجه آن نباشد كفايت مى‌كند، به اين صورت كه نيت در ژرفاى وجودش وجود داشته باشد بطورى كه اگر كسى از او سؤال نمايد كه چه مى‌كنى؟ فوراًجواب دهد كه مثلًا غسل جنابت مى‌كنم.
(مسأله 196) كسى كه قصد دارد پول صاحب حمام را ندهد يا از پول حرام به او بدهد يا نسيه حساب كند، چنان‌چه صاحب حمام اجازه ورود به حمام را در مقابل اجرت معينى در ذمه قرار بدهد، غسل صحيح است وذمه او مشغول خواهد ماند اما بنابر احتياط واجب غسل را اعاده نمايد و چنان‌چه اجازه ورود به حمام را در مقابل اجرت معين خارجى بدهد كه مشترى با دست خود نقداً پرداخت كند، غسل اوباطل است.
(مسأله 197) اگر شك كند غسل كرده است يا نه، بايد غسل كند، ولى اگر شك كند كه غسل راصحيح انجام داده است يا نه، اعاده لازم نيست.
(مسأله 198) اگر آب مباح با هيزم غصبى گرم شود، غسل با آن مانعى ندارد.
(مسأله 199) غسل كردن در حوض مدرسه جايز است مگر آن‌كه بداند وقف يا مباح براى ساكنان آن مى‌باشد.
(مسأله 200) اگر انسان نداند آبى كه در خيابان است مخصوص خوردن است يا نه، مى‌تواند با آن وضو يا غسل كند.
(مسأله 201) غسل كردن با لنگ غصبى صحيح است اگرچه حرام است.
احكام و مستحبات غسل جنابت
علما فرموده اند كه مستحب است قبل ازغسل سه بار دستهارا تا آرنج بشويد وبعد سه بار مضمضه واستنشاق كند و خصوصاً درغسل ترتيبى دست را روى بدن بكشد وتخليل[1] كند
[1] – تخليل: يعنى رساندن آب به پوست.
وانگشتر و مانند آن رادرآورد وقبل ازغسل استبراء به بول نمايد.
(مسأله 202) استبراى به بول از شرائط صحت غسل محسوب نمى‌شود اما اگر آن را ترك نمايد وبعدرطوبت مشتبه به منى از او خارج شود، بايد دوباره غسل كند اگرچه استبراى به خرطات[1] كرده باشد، مگر آن‌كه علم پيدا كند كه ديگر در مجرى، منى وجود ندارد.
(مسأله 203) اگر بعد از غسل، بول كند ولى قبل از آن بول نكرده باشد، اگرچه احتمال بدهد با بول منى خارج شده، اعاده غسل لازم نيست.
(مسأله 204) اگر رطوبت مشتبه بين بول ومنى بعد از استبراى به بول وخرطات خارج شود، چنان‌چه از حدث اكبر واصغر پاك باشد، بايد هم غسل كند هم وضو بگيرد، اما چنان‌چه حدث اصغر از اوسرزده باشد، فقط بايد وضو بگيرد.
(مسأله 205) غسلهاى واجب بجز غسل استحاضه متوسطه از وضو كفايت مى‌كنند. همچنين هرغسلى كه استحباب آن شرعاً ثابت شده از وضو كفايت مى‌كند.
(مسأله 206) اگر بعد از غسل رطوبتى مشتبه خارج شود وشك كند استبرا به بول نموده است يا نه، بايد غسل را اعاده كند.
(مسأله 207) فرقى نيست در جريان حكم رطوبت مشتبه بين اين‌كه شك بعداز بررسى و تفحص باشد يا اين‌كه بررسى به جهت كورى يا تاريكى و امثال آن ممكن نباشد.
(مسأله 208) اگر در بين غسل جنابت، براى مكلف حدث اصغرى سربزند مثلًا بول كند، بنابراقوى غسل او باطل نيست، ولى بعد از غسل بايد وضو بگيرد مگر آن‌كه از غسل ترتيبى به غسل ارتماسى عدول كند كه در اين صورت مجزى از وضو است، به شرط اين‌كه غسل از غسلهايى باشد كه از وضوكفايت مى‌كند.
(مسأله 209) اگر در بين غسل غير از غسل جنابت حدث اصغر از او سر بزند غسل را بايد تمام كندوبعد وضو بگيرد مگر آن‌كه از غسل ترتيبى به غسل ارتماسى عدول كند كه در اين صورت وضو لازم نيست. اما در غسل استحاضه متوسطه بايد وضوبگيرد.
(مسأله 210) اگر در بين غسل حدث اكبر از او سر بزند، چنان‌چه مماثل با حدث سابق باشد،
[1] – استبراء به خرطات به همان استبراى معمولى گفته مييشود كه بعد از بول مستحب است آن را انجام دهد.
مثل اين‌كه هر دو جنابت باشند، بايد غسل را از سر بگيرد و اگر مثل هم نباشد مثلًا در بين غسل جنابت، مس ميت كند، احتياط آن است كه غسل اول را به اميد اين‌كه وظيفه او تمام كردن آن است انجام دهدوبعد آن را اعاده كند به احتمال اين‌كه اعاده آن مطلوب شارع است. نيز مى‌تواند غسل اول را قطع كندوغسل ترتيبى جديدى به قصد مافى الذمه انجام دهد، ولى اگر غسل ارتماسى انجام دهد، مى‌تواند به نيت جنابت يا مس ميت يا هر دو انجام دهد و ديگر وضو لازم نيست.
(مسأله 211) اگر قبل از شستن بدن، در شستن سر وگردن يا جزئى از آن شك كند بايد آن رابشويد و اگر شك مكلف بعد از دخول در شستن بدن باشد اعتنا نكند، ولى اگر در شستن طرف راست شك كند، اگرچه در شستن طرف چپ داخل شده باشد، بايد آن را بشويد.
(مسأله 212) اگر در صحت شستن عضوى شك كند، ظاهراً اعاده لازم نيست چه داخل در شستن عضو ديگر شده وچه نشده باشد.
(مسأله 213) اگر شك كند كه آيا غسل جنابت كرده يا نه، بنا را مى‌گذارد كه غسل نكرده است واگربعد از نماز شك كند كه غسل كرده يا نه، چنان‌چه احتمال دهد كه ملتفت بوده كه نماز بدون غسل جنابت صحيح نيست، نماز او صحيح است ولى بايد براى نمازهاى بعدى غسل كند، البته اين در صورتى است كه بين نماز وغسل حدث اصغر از او سر نزده باشد وگرنه بايد غسل كند ونماز را در وقت اعاده كند وبراى نمازهاى بعدى نيز وضو بگيرد، ولى اگر وقت گذشته باشد قضا ندارد اما اگر بعد از نمازاجمالًا بداند كه يا نماز باطل بوده يا غسل، بايد فقط نماز را اعاده كند.
(مسأله 214) اگر چند غسل چه واجب چه مستحب چه مختلط جمع شوند، يك غسل كافى است كه در مسأله 143 گذشت.
(مسأله 215) اگر جنب به اعتقاد اين‌كه غسل كرده نماز بخواند و بين نماز شك كند كه غسل كرده يانه، بايد غسل كند ونماز را اعاده نمايد و اگر بعد از نماز، شك كند كه غسل كرده يا نه در اين دوصورت بايد غسل ونماز را اعاده كند.
(مسأله 216) اگر بعضى از غسلهايى كه واجب شده مشخص نباشد مى‌تواند به نيت آنچه كه بر ذمه دارد غسل كند، بلكه مى‌تواند قصد غسل معين كند واين غسل از همه غسلها حتى غسل جنابت كفايت مى‌كند، ولى اگر غسل كند وهيچ‌يك را ولو مافى الذمه نيت نكند، غسل او باطل است، چون عملى را بدون نيّت انجام داده است و اگر در واقع به نيت تقرّب وقصد مافى الذمه غسل نمود، بنابراقرب مجزى است، اگرچه احتياط در جايش مى‌باشد.