(مسأله 747): اگر مختصرى هم از پیشانى یا پشت دستها را مسح نکند تیمّم باطل است، چه عمداً مسح نکند، یا مسأله را نداند، یا فراموش کرده باشد، ولى دقت زیاد هم لازم نیست، و همین قدر که بگویند تمام
پیشانى و پشت دستها مسح شده کافیست.
(مسأله 749): براى آنکه یقین کند تمام پشت دست را مسح کرده، باید مقدار بالاتر از مچ را هم مسح نماید، ولى مسح بین انگشتان لازم نیست.
(مسأله 750): پیشانى و پشت دستها را بنا بر احتیاط باید از بالا به پایین مسح نماید، و کارهاى آن را باید پشت سر هم بجا آورد، و اگر بین آنها بقدرى فاصله دهد، که نگویند تیمّم مى کند باطل است.
(مسأله 751): در موقع نیّت باید معین کند که تیمّم او بدل از غسل است، یا بدل از وضو، و اگر بدل از غسل باشد باید آن غسل را معین نماید، و چنانچه یک تیمّم بر او واجب باشد و قصد نماید که وظیفه فعلى خود را انجام دهد، اگر چه در تشخیص اشتباه کند تیمّمش صحیح است.
(مسأله 752): در تیمّم بنا بر احتیاط وجوبى باید پیشانى و کف دستها و پشت دستها در صورت تمکن پاک باشد.
(مسأله 753): انسان باید براى تیمّم انگشتر را از دست بیرون آورد، و اگر در پیشانى یا پشت دستها یا در کف دستها مانعى باشد، مثلاً چیزى به آنها چسبیده باشد باید برطرف نماید.
(مسأله 754): اگر پیشانى یا پشت دستها زخم است، و پارچه یا چیز دیگرى را که بر آن بسته نمى تواند باز کند، باید دست را روى آن بکشد، و نیز اگر کف دست زخم باشد و پارچه یا چیز دیگرى که بر آن بسته نتواند باز کند، باید دستها را با همان پارچه به چیزى که تیمّم بر آن صحیح است بزند و به پیشانى و پشت دستها بکشد.
(مسأله 755): اگر پیشانى و پشت دستها مو داشته باشد، اشکال ندارد ولى اگر موى سر روى پیشانى آمده باشد باید آن را عقب بزند.
(مسأله 756): اگر احتمال دهد که در پیشانى و کف دستها یا پشت دستها مانعى است، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد، باید جستجو نماید تا یقین یا اطمینان کند که مانعى نیست.
(مسأله 757): اگر وظیفه او تیمّم است و نمى تواند تیمّم کند، باید نائب بگیرد و کسى که نائب مى شود، باید او را با دست خود او تیمّم بدهد، و اگر ممکن نباشد باید نائب دست خود را به چیزى که تیمّم به آن صحیح است بزند و به پیشانى و پشت دستهاى او بکشد.
(مسأله 758): اگر در بین تیمّم شک کند که قسمتى از آن را فراموش کرده یا نه، باید آن قسمت را بجا آورد.
(مسأله 759): اگر بعد از مسح دست چپ، شک کند که درست تیمّم کرده یا نه، در صورتى که احتمال بدهد که در حال عمل ملتفت بود، تیمّم او صحیح است. و چنانچه شک او در مسح دست چپ باشد، لازم است او را مسح کند مگر آنکه در عملى که مشروط به طهارت است داخل شده یا موالات فوت شده باشد، که در این دو صورت مسح دست چپ واجب نیست.
(مسأله 760): کسى که وظیفه اش تیمّم است نمى تواند پیش از وقت نماز براى نماز تیمّم کند، ولى اگر براى کار واجب دیگر یا مستحبّى تیمّم کند و تا وقت نماز عذر او باقى باشد، مى تواند با همان تیمّم نماز بخواند.
(مسأله 761): کسى که وظیفه اش تیمّم است، اگر بداند که تا آخر وقت عذر او باقى مى ماند، در وسعت وقت مى تواند با تیمّم نماز بخواند، ولى اگر بداند که تا آخر وقت عذر او برطرف مى شود، باید صبر کند و با وضو یا غسل نماز بخواند، و نیز اگر امید دارد که عذرش برطرف مى شود، احتیاط واجب آن است که صبر کند که با وضو یا غسل نماز بخواند، یا در تنگى وقت با تیمّم نماز را بجا آورد.
(مسأله 762): کسى که نمى تواند وضو بگیرد، یا غسل کند، اگر یقین کند یا احتمال بدهد که عذرش برطرف نمى شود مى تواند نمازهاى قضاى خود را با تیمّم بخواند، ولى اگر بعداً عذرش برطرف شد باید دوباره آنها را با وضو یا غسل بجا آورد.
(مسأله 763): کسى که نمى تواند وضو بگیرد یا غسل کند، جایز است نمازهاى مستحبى را مثل نافله هاى شبانه روزى، که وقت معین دارد با تیمّم بخواند، ولى اگر احتمال دهد که تا آخر وقت آنها، عذر او برطرف مى شود احوط آن است که آنها را در اول وقتشان بجا نیاورد و بعد از برطرف شدن
عذر با وضو یا غسل انجام دهد.
(مسأله 764): کسى که احتیاطاً غسل جبیره اى و تیمّم نماید، اگر بعد از غسل و تیمّم نماز بخواند، و بعد از نماز حدث اصغرى از او سر بزند مثلاً بول کند براى نمازهاى بعد، بدل از غسل احتیاطاً تیمّم کند وضو هم بگیرد و چنانچه حدث پیش از نماز باشد براى آن نماز نیز وضو گرفته و تیمّم نماید.
(مسأله 765): اگر بواسطه نداشتن آب یا عذر دیگرى تیمّم کند، بعد از برطرف شدن عذر، تیمّم او باطل مى شود.
(مسأله 766): چیزهاى که وضو را باطل مى کند، تیمّم بدل از وضو را هم باطل مى کند، و چیزهاى که غسل را باطل مى نماید، تیمّم بدل از غسل را هم باطل مى نماید.
(مسأله 767): کسى که نمى تواند غسل کند اگر چند غسل بر او واجب باشد احتیاط واجب آن است که بدل از هر غسل تیمّم کند.
(مسأله 768): کسى که نمى تواند غسل کند، اگر بخواهد عملى را که براى آن غسل واجب است انجام دهد، باید بدل از غسل تیمّم نماید و کسى که نمى تواند وضو بگیرد و بخواهد عملى را که براى آن وضو واجب است انجام دهد، باید بدل از وضو تیمّم نماید.
(مسأله 769): اگر بدل از غسل جنابت تیمّم کند، لازم نیست براى نماز وضو بگیرد. ولى اگر بدل از غسلهاى دیگر تیمّم کند کفایت از وضو نمى کند. پس اگر نتواند وضو بگیرد باید تیمّم دیگرى هم بدل از وضو بنماید.
(مسأله 770): اگر بدل از غسل جنابت تیمّم کند و بعد کارى که وضو را باطل مى کند براى او پیش مى آید چنانچه براى نمازهاى بعد نتواند غسل کند، باید بدل از غسل تیمّم نماید، و احتیاط واجب جمع کردن بین تیمّم بدل از غسل و وضو گرفتن است، و اگر آب براى وضو نداشته باشد یک تیمّم کافى است بقصد ما فى الذمه.
(مسأله 771): کسى که وظیفه اش تیمّم است اگر براى کارى تیمّم کند تا تیمّم و عذر او باقى است، کارى را که باید با وضو یا غسل انجام داد، مى تواند بجا آورد و اگر عذرش تنگى وقت بوده، یا با داشتن آب براى نماز میّت یا خوابیدن تیمّم کرده فقط کارهایى را که براى آن تیمّم نموده مى تواند انجام دهد.
(مسأله 772): در چند مورد بهتر است نمازهایى را که انسان با تیمّم خوانده قضا نماید.
“اول” آنکه از استعمال آب ترس داشته باشد و عمداً خود را جنب کرده و با تیمّم نماز خوانده است.
“دوم” آنکه مى دانسته یا گمان داشته که آب پیدا نمى کند و عمداً خود را جنب کرده و با تیمّم نماز خوانده است.
“سوم” آنکه تا آخر وقت عمداً در جستجوى آب نرود و با تیمّم نماز بخواند و بعد بفهمد که اگر جستجو مى کرد آب پیدا مى شد.
“چهارم” آنکه عمداً نماز را تأخیر انداخته و در آخر وقت با تیمّم نماز خوانده است.
“پنجم” آنکه مى دانسته یا گمان داشته که آب پیدا نمى شود و آب را که داشته ریخته و با تیمّم نماز خوانده است.