(مسأله 2084): حج زیارت کردن خانه خدا و انجام اعمالى است که دستور داده اند در آنجا به جا آورده شود، و در تمام عمر بر کسى که این شرایط را دارا باشد، یک مرتبه واجب مى شود:
“اول” آنکه بالغ باشد.
“دوم” آنکه عاقل و آزاد باشد.
“سوم” به واسطه رفتن به حج مجبور نشود که کار حرامى را که ترک آن از حج مهمتر است، انجام دهد یا عمل واجبى را که از حج مهمتر است ترک نماید.
“چهارم” آنکه مستطیع باشد و مستطیع بودن به چند چیز است:
“اول” آنکه توشه راه و مرکب سوارى یا مالى که بتواند با آن مال، آنها را تهیّه کند داشته باشد.
“دوم” سلامت مزاج و توانائى آن را داشته باشد که بتواند مکه رود و حج را بجا آورد.
“سوم” در راه مانعى از رفتن نباشد و اگر راه بسته باشد، یا انسان بترسد که در راه جان یا عرض او از بین برود، یا مال او را ببرند، حج بر او واجب نیست. ولى اگر از راه دیگرى بتواند برود اگر چه دورتر باشد، باید از آن راه برود.
“چهارم” به قدر بجا آوردن اعمال حج وقت داشته باشد.
“پنجم” مخارج کسانى را که خرجى آنان بر او واجب است مثل زن و بچه، و مخارج کسانى را که مردم خرجى دادن به آنها را لازم مى دانند داشته باشد.
“ششم” بعد از برگشتن کسب یا زراعت، یا عایدى ملک، یا راه دیگرى براى معاش خود داشته باشد که مجبور نشود به زحمت زندگى کند.
(مسأله 2085): کسى که بدون خانه ملکى رفع احتیاجش نمى شود و در مشقت و سختى باشد وقتى حج بر او واجب است که پول خانه را هم داشته باشد.
(مسأله 2086): زنى که مى تواند مکه برود، اگر بعد از برگشتن از خودش مال نداشته باشد و شوهرش هم مثلاً فقیر باشد و خرج او را ندهد و ناچار شود به سختى زندگى کند، حج بر او واجب نیست.
(مسأله 2087): اگر کسى توشه راه و مرکب سوارى نداشته باشد و دیگرى به او بگوید حج برو، و من خرج تو و عیالات تو را در موقعى که در سفر حج هستى مى دهم در صورتى که اطمینان داشته باشد که خرج او را مى دهد حج بر او واجب مى شود.
(مسأله 2088): اگر خرجى رفتن و برگشتن و خرجى عیالات کسى را در مدتى که مکه مى رود و برمى گردد، به او ببخشد و با او شرط کند که حج کند و او قبول نماید، حج بر او واجب مى شود، اگر چه قرض داشته باشد و در موقع برگشتن هم مالى که بتواند با آن زندگى کند نداشته باشد.
(مسأله 2089): اگر مخارج رفتن و برگشتن و مخارج عیالات کسى را در مدتى که مکه مى رود و بر مى گردد باو بدهند و بگویند حج برو. ولى ملک او نکنند حج بر او واجب مى شود.
(مسأله 2090): اگر مقدارى مال که براى حج کافیست به کسى بدهند و با او شرط کنند که در راه مکه به کسى که مال را داده خدمت بنماید، حج بر او واجب نمى شود.
(مسأله 2091): اگر مقدارى مال به کسى بدهند و حج بر او واجب شود چنانچه حج نماید، هر چند بعداً مالى از خود پیدا کند، دیگر حج بر او واجب نیست.
(مسأله 2092): اگر براى تجارت مثلاً تا جده برود و مالى به دست آورد که اگر بخواهد از آنجا به مکه برود مستطیع باشد، باید حج کند و در صورتى که حج نماید اگر چه بعداً مالى پیدا کند که بتواند از وطن خود به مکه برود دیگر حج بر او واجب نیست.
(مسأله 2093): اگر انسان اجیر شود که مباشرتاً از طرف کس دیگر حج کند، چنانچه خودش نتواند برود و بخواهد دیگرى را از طرف خودش بفرستد باید از کسى که او را اجیر کرده اجازه بگیرد.
(مسأله 2094): اگر کسى مستطیع شود و به مکه نرود و فقیر شود، باید بعداً حج نماید اگر چه به زحمت باشد و اگر به هیچ قسم نتواند حج برود، چنانچه کسى او را براى حج اجیر کند، باید به مکه رود و حج کسى را که اجیر شده بجا آورد و تا سال بعد در مکه بماند و براى خود حج نماید، ولى اگر ممکن باشد که اجیر شود و اجرت را نقد بگیرد و کسى که او را اجیر کرده، راضى شود که حج او در سال بعد بجا آورده شود، باید سال اول براى خود و سال بعد براى کسى که اجیر شده حج نماید.
(مسأله 2095): اگر در سال اولى که مستطیع شده به مکه رود و در وقت معینى که دستور داده اند، به عرفات و مشعر الحرام نرسد، چنانچه در سالهاى بعد مستطیع نباشد، حج بر او واجب نیست. ولى اگر از سالهاى پیش مستطیع بوده و نرفته، اگر چه به زحمت باشد باید حج کند.
(مسأله 2096): اگر در سال اولى که مستطیع شده حج نکند و بعد بواسطه پیرى یا مرض و ناتوانى نتواند حج نماید، و ناامید باشد از اینکه بعداً خودش حج کند باید دیگرى را از طرف خود بفرستد، بلکه اگر ناامید هم نباشد احتیاط واجب آن است که اجیر بگیرد و در صورتى که بعداً قدرت پیدا کرد خودش نیز حج نماید و همچنین است اگر در سال اولى که به قدر رفتن حج مال پیدا کرده، بواسطه پیرى یا مرض یا ناتوانى نتواند حج کند و ناامید از توانائى خود باشد، و در تمام این صور بنا بر احتیاط واجب چنانچه منوب عنه
مرد باشد، باید نائب صروره باشد. یعنى کسى که اولین مرتبه حج رفتنش باشد.
(مسأله 2097): کسى که از طرف دیگرى براى حج اجیر شده باشد طواف نساء را نیز از طرف او بجا آورد، و اگر بجا نیاورد، زن بر آن اجیر حرام مى شود.
(مسأله 2098): اگر طواف نساء را درست بجا نیاورد یا فراموش کند چنانچه بعد از چند روز یادش بیاید و از بین راه برگردد و بجا آورد صحیح است. و در صورت فراموشى، چنانچه برگشتن برایش مشقت داشته باشد، مى تواند نائب بگیرد.