برگرفته از کتاب «فقه برای غرب نشینان»
مسأله ١٥٤- از آنجا که پیروان ادیان و کتابهای آسمانی سابق اعم از یهود نصاری و مجوس پاکند مشکل عمده خوراکی ها حل می شود و مسلمانی که در میان ایشان زندگی میکند میتواند از طعام های آنان بخورد هر چند که دست مرطوب به آنها ا زده باشند مادامی که نداند طعام ایشان در بردارنده چیزی است که خوردن آن بر ما حرام می باشد مثل شراب، ولی گوشت و پی و مشتقات آنها حکمی ویژه دارند که خواهد آمد. مسأله ١٥٥ هر مسلمانی میتواند از غذایی که کافر غیر کتابی فراهم کرده بخورد مادام که نداند او دست مرطوب به آن غذا زده است و به شرط آنکه آن غذا محتوی چیز حرامی مانند شراب نباشد و گوشت و پی حکمی ویژه دارد که پس از این خواهد آمد.
مسأله ١٥٦ – هر مسلمانی میتواند انواع خوراکی ها را که هر سازنده پزنده ای آن را برای خوردن آماده کرده است بخورد اگر نداند که تهیه کننده آن چه دین و آیینی داشته و دارد و مواد آن خوراکی چیست؟ اعم از آنکه سازنده و پزنده آن دست مرطوب به غذا زده باشد و یا نه، به شرط آنکه نداند در آن طعام چیز حرامی مثل شراب به کار رفته و گوشت و پی حکمی ویژه دارد که خواهد آمد.
علاوه بر این بر مسلمان واجب نیست که از کفر و ایمان فراهم کننده پرس و جو کند و یا بپرسد که آیا او دست مرطوب به آن زده یا نه؟ حتی اگر چنین بررسی و پرس و جویی خیلی سهل و آسان هم بوده باشد.
خلاصه، انواع گوناگون خوردنی ها جز گوشت و پی و مشتقات آنها برای مسلمان پاک و حلال است و او میتواند از آنها تناول کند هر چند که گمان ببرد در محتوای بری از آنها خوردنی حرامی وجود دارد و یا او بپندارد که سازنده آن دست مرطوب به آن زده است.
مسأله ١٥٨- هر مسلمانی میتواند انواع کنسروها به استثنای کنسرو گوشتی و مشتقات آنها را بخورد حتی اگر گمان ببرد که در محتوای آنها چیزی هست که خوردن آن برای مسلمان جایز نمیباشد و یا گمان ببرد که سازنده و تهیه کننده آن دست مرطوب به آن زده است. به هر حال واجب نیست او پرس و جو کند تا اطمینان حاصل نمایید که محتوا، خالی از شیء حرام و ناپاک است.
مسأله ١٥٩ – هر مسلمانی میتواند انواع گوشت هایی حلال اند هر چند که شرایط تذکیه در مذهبی تا مذهب دیگر فرق می کند در حال که احتمال بدهد ذبح حیوان، برابر مذهب ما صورت گرفته است. و این، در غیر رو به قبله بودن است اما درباره رو به قبله قرار گرفتن ذبیحه، رعایت نکردن آن اگر ذابح به آن عقیده نداشته و به وجوب آن معتقد نبوده است ضرری ندارد.
مسأله ١٦٠- اگر مسلمانی بداند و مطمئن باشد که گوشت حیوان حلال گوشتی مثل گاو گوسفند و مرغ که مطابق قانون شریعت اسلام ذبح نشده است در اختیار او قرار گرفته چنان گوشتی مردار است و مسلمان نمی تواند از آن بخورد هر چند که فروشنده آن مسلمان باشد هم چنان که این گوشت نجس است و هر چیزی با رطوبت به آن بخورد نجس می شود.
مسأله ١٦١- اگر مسلمانی گوشتی را از کافری با خرید و یا غیره بگیرد و یا از مسلمانی بگیرد که آن مسلمان از کافری به دست آورده است و به هنگام گرفتن از تذکیه آن پرس و جو نکند چنان گوشتی حرام است یا نه، هر چند که خوردن آن حرام است اما اگر مسلمان نداند که آیا تذکیه شده است یا نه، هر چند خوردن آن حرام است لیکن نمی تواند آن را نجس بداند .
مسأله ١٦٢ – در حلیت گوشت هر ماهی دو شرط باید رعایت شود:
اول ماهی باید پولک داشته باشد. دوم مسلمان بداند و یا مطمئن باشد که ماهی زنده از آب بیرون آورده شده است و یا آن در تور ماهیگیری مرده است و در حلیت ماهی مسلمان بودن صیاد شرط نیست هم چنان که در تذکیه ماهی بسم الله گفتن لازم می باشد. پس اگر کافری ماهیی بگیرد و آنرا زنده از آب بیرون آورد و یا در تور و سید صید بمیرد و ماهی فلس و پولک دار باشد خوردن آن حلال است. و مسلمان میتواند در مورد شرط نخست ماهی را خود به طور مستقیم ببیند هرگاه در پیش او قرار دارد و یا اسم آن، در لیست ماهی های پولک دار آمده باشد.
و اما شرط دوم ظاهراً در همه کشورها تحقق دارد و آنگونه که می گویند همه صیادان ماهی را زنده بیرون می آورند و یا آنها در تور ماهیگیر می میرند. بنابر این گوشت ماهی را میتوان از کافری گرفت و خورد همانگونه که میشد از مسلمانی گرفت اعم از آنکه کنسرو باشد و یا جز آن.
مسأله ١٦٣- خوردن میگو اگر زنده از آب بیرون آورده شود حلال است اما خوردن انواع قورباغه ها، خرچنگ لاک پشت و هر حیوان دو زیستی، قواقع مرغ دریایی و شاه میگر، حرام اند.
مسأله ١٦٤ – تخم ماهی تابغ خود ماهی است پس تخم های ماهی های حلال گوشت حلال و تخم های ماهیهای حرام گوشت حرام میباشند.
مسأله ١٦٥ – خوردن آبجو و شراب و هر چیز مستی آور، مایع باشد و یا جامد مستی و سکر، سبک باشد و یا شدید، حرام است.
خدای سبحان و تعالی در قرآن کریم فرمود:
(( يا أيها الذين آمنوا انما الخمر والميسر والانصاب والأزلام رجس من عمل الشيطان فاجتنبوه لعلكم تفلحون. أنَّما يُريدُ الشَّيطان أن يوقع بينكم العداوة والبغضاء في الخمر والميسر و يصدكم عن ذكر الله و عن الصلوة
فهل أنتم منتهون)).
و پیامبر بزرگوار ما محمد (صلى الله عليه و آله) فرمود: هر کس شراب بنوشد پس از آن که خدا آن را به زبان حرام کرده است، شایسته نیست که به هنگام خواستگاری به او زن یا دختر بدهید و اگر شفاعت و وساطت بطلبد نباید برای او شفاعت و وساطت کرد و هرگاه سخن بگوید نباید تصدیق کرد و اصولاً نمیتوان به امانتداری او اعتماد کرد .
و در روایت دیگر فرمود: خدا شراب و کشت کننده و فشارنده و خورنده و خوارننده و فروشنده و خریدار حمل کننده آنکه به سوی او حمل می شود و خورنده بهای آن را لعن و نفرین کرده است .
مسأله ١٦٦- خوردن از سفره که بر آن شراب و مسکرات، خورده می شود حرام است و حتی بنابر احتیاط واجب نشستن بر سر چنان سفره نیز حرام می باشد .
مسأله ١٦٧ – مسلمانان میتواند به رستورانهایی که همراه طعام شراب می فروشند برود به شرط آنکه رفتن او ترویج کار این رستورانها نشود البته بنابر احتیاط واجب بر سر میزی که شراب نهاده شده نباید بنشیند و یا در آن میز بخورد.
مسأله ١٦٨- در فصل طهارت و نجاست یاد آوردیم که تمام انواع الکل ها اعم از آنچه که از چوب گرفته میشود و یا جز آن، پاکند. بنابر این خوراکی هایی که در داخل و درون آنها الکل می باشند. رجوع به بخش استفتائات شود.
مسأله ١٦٩ – برخی متخصصان پرورش ماهی می گویند ماهی های که فلس و پو لک ندارند غالباً نظیف کنندگان دریا هستند که فضولات دریا می خورند و آلودگی های آنها را برطرف می سازند.
مسأله ۱۷۰ – برخی متخصصان میگویند بیرون آوردن خون از حیوان به وسیله ذبح، موجب بهداشتی شدن گوشت آن می شود و نسبت به گوشت حیوان تذکیه نشده پاکیزه تر است و این مطلب بعیدی نیست و لذا برخی مردم غیر مسلمان طالب گوشتهای ذبح شرعی شده مسلمانان هستند زیرا از نظر بهداشتی بهتر می پسندند.
مسأله ۱۷۱- استعمال و به کار بردن هر چیزی که درحد بالایی به انسان ضرر دارد مانند خوردن زهرهای کشنده حرام است هم چنانکه حرام است زن حامله چیزی را بخورد که موجب سقط جنین می شود و جز آنها آنچه که ضرر و زبانش معلوم و یا حتی مظنون و بلکه به احتمال معقول متحمل است و یا چیزی که موجب مرگ و یا از کار افتادن عضوی از اعضاء می شود نیز حرام می باشد.
مسأله ۱۷۳- جمله (ذبح به روش اسلامی) بر روی گوشتهای تولیدی کشورهای اسلامی توسط شرکتهای غیر اسلامی نوشته می شود آیا چنان کشتهایی را میتوان خورد که در واقع سفارش کننده، کشوری اسلامی است و یا در یک کشور غیر اسلامی فراهم می گردد وانگهی اگر به طور کلی سفارش کننده و تهیه کننده هر دو شرکت و کشور غیر اسلامی باشند چطور میشود؟
جواب- چنان نوشته ای اعتبار ندارد لیکن اگر تولید کننده آن گوشت ها مسلمان باشد و یا در کشوری تولید شود که غالباً مردم آن مسلمانند و معلوم نباشد که تولید کننده غیر مسلمان است خوردن چنان گوشتی جایز است و اما اگر تولید کننده آن غیر مسلمان باشد و یا در کشوری تولید شود که اکثریت مردم آن مسلمان نباشند، خوردن آن گوشت جایز نیست …
مسأله ١٧٤- وارد برخی بازارهای بزرگ اروپایی می شویم و در آنها کنسروهای گوشت را مشاهده میکنیم که تولیدی شرکت های اروپایی می باشند اما بر روی آنها جمله ((حلال)) و یا ذبح به روش اسلامی)) نوشته شده است آیا خرید و خوردن چنین گوشتهای جایز است؟
جواب- اگر آن نوشته ها مورد وثوق و اطمینان نباشد اعتبار و اثری ندارد.
مسأله ١٧٥ برخی شرکت ها مقدار زیادی مرغ یکجا می کشند اگر بر سر ماشین ذبح، مسلمانی بایستد و هنگام ذبح برای همه شان یکبار و یکجا نام خدا را بر زبان آورد آیا خوردن آنها حلال . می شود و اگر در حلیت آنها شک کنیم می توانیم آنها را پاک بدانیم و بخوریم؟
جواب: اگر مسئول ماشین مادام که ماشین کار می کند به طور مکرر نام خدا را بر زبان آورد کافی است و در صورت شک در حلیت از ناحیه این که آیا بسم الله گفته شده است یا نه آنها پاکند و خوردنشان هم حلال می باشد.
مسأله ١٧٦- آیا میتوان گوشتی را از سوپر مارکتی خرید که صاحب آن مسلمان است و به عنوان گوشت تذکیه شده می فروشد با علم به اینکه او شراب هم می فروشد؟
جواب – بلی جایز است و خوردن آن گوشت حلال می باشد هر چند که قبلاً به دست غیر مسلمان بوده به شرط آنکه احتمال بدهیم که فروشنده مسلمان تذکیه شرعی آن را احراز کرده است اما بدون چنین احتمالی، حلال نیست.
مسأله ۱۷۷- برخی پنیرها که در دولت های غیر اسلامی درست می شود مایه آنها از شکمبه گوساله یا هر حیوان دیگر است و ما نمی دانیم آیا شکمبه بر گرفته شده از حیوانی است که به روش اسلامی ذبح شده است و یا از غیر آن؟ و آیا آن مایه اصولاً استحاله پیدا کرده است یا نه، چنین پنیرهایی را می توان خورد؟
جواب- خوردن اینگونه پنیرها از این جهت که گفته شد، اشکال ندارد و خدا داناست.
مسأله ۱۷۸- در غرب چیزی به نام ژلاتین ساخته می شود و آن را در بسیاری نوشیدنی و خوراکیها داخل می کنند ما که نمی دانیم آن ژلاتین از چه چیز گرفته شده است از گیاه یا حیوان؟ و اگر از حیوان گرفته شده باشد آیا آن از استخوان او بر گرفته شده و یا از بافتهای محیط بر استخوان، چنان چیزی را میتوانیم بخوریم در حالی که نمی دانیم آن حیوان حلال گوشت بوده یا حرام گوشت؟
جواب- اگر شک داشته باشیم که آن از گیاه برگرفته شده و یا از حیوان، خوردن آن جایز است ولی بنابر احتیاط اگر بدانیم که از حیوان گرفته شده و تذکیه شرعی آن محرز نباشد خوردن آن جایز نیست حتی اگر از استخوان های حیوان فراهم شده باشد. بلی اگر علم و یقین داشته باشیم که مواد آن استحاله پیدا کرده و در ضمن عملیات شیمیایی دگرگون شده است. خوردن آن مطلقاً بی اشکال است و میتوان آن را خورد. چنانکه می توان مقداری از آن را داخل غذای دیگر کرد که در آن مستهلک شود با وجود شک در تذکیه آن حیوان.
مسئله ۱۷۹- کشتیهای بزرگ ماهیگیری، تورهای خود را می اندازند و چند تن ماهی یکجا صید می کنند و در بازارها به فروش می رسانند و معروف شده است که در روش جدید ماهیگیری ماهی ها را زنده از آب بیرون می آورند و حتی خود شرکتها برای رعایت بهداشت ماهی ها مرده را دوباره به دریا می ریزند آیا ما می توانیم از چنان محل های عرضه ماهی که فروشنده غیر مسلمان است و یا از محل های دیگری که عرضه کننده و فروشنده مسلمان است لیکن ملتفت به مسائل شرعی نیست آنگونه ماهی ها را خریداری کنیم؟ با علم به اینکه محرز نیست آیا ماهی هایی که جلو چشم ماست زنده از آب بیرون کشیده شده اند یا نه و به دست آوردن اطلاع از طریق شاهد مورد وثوق بسیار دشوار است بلکه عملی نیست.
و آیا در اینجا راه حلی برای مسلمانان وجود دارد که احراز تذکیه گوشت مرغ و گاو و گوسفند برای ایشان مشکل است و لذا به گوشت ماهی پناه می برند؟
جواب – خرید آن گونه ماهیها از فروشنده مسلمان و یا غیر مسلمان اشکالی ندارد هم چنانکه اگر احراز شود که صید آنها به همان طریق مذکور در سؤال صورت گرفته و ماهی پولک دار میباشد، گوشت آنها حلال است.
مسأله ۱۸۰- گاهی روی قوطی های کنسرو ماهی نام و یا عکس آن چاپ شده است و از همین راه میفهمیم که ماهی درون قوطی ماهی پولک دار است آیا شایسته است که ما به نام و عکس روی قوطی اعتماد کنیم با علم به اینکه دروغ در اینگونه امور شرکتها را با ضرر و خسارت بزرگ و شاید خیلی سخت تر روبرو می سازد؟
جواب- اگر به صدق و راستی آنچه در روی قوطی ها نوشته شده است اعتماد داشته باشیم مطابق آن می توانیم عمل کنیم.
مسأله ۱۸۱- آیا گوشت انواع خرچنگ را بدین لحاظ که مانند میگو هستند می توان خورد؟
جواب – خوردن گوشت خرچنگ جایز نمی باشد.
مسأله ۱۸۲- آیا ماهی را میتوان از یک مسلمان سنی خرید در
حالی که نمی دانیم آن پولک دارد یا نه؟
جواب- خریداری جایز است لیکن اگر پولک دار بودن آن احراز نشود خوردن آن جایز نیست.
مسأله ۱۸۳ – خوردن طعام حلالی که بخار گوشت تذکیه نشده پخته شده است جایز است؟
جواب – جایز نیست و آن طعام نجس زیرا با آب و بخار گوشت نجس در آمیخته و نجس شده است.
مسأله ١٨٤- میدانیم که نشستن بر سر سفره ای که در آن شراب نهاده اند حرام است و مسلمان در چنان مکانی نباید بنشیند اما مقصود از سفره در اینجا چیست؟ آیا از آن یک مجلس است هر چند که میزها و سفره های متعدد چیده و یا گشود شود و یا این مقصود، سفره و میز واحد است طوری که اگر میزها و سفره ها از یکدیگر فاصله داشته باشند می توان بر سر سفره و یا میزی که در آن شراب نیست نشست؟
جواب – یکی بودن سفره و یامیز معتبر است با علم به اینکه حرمت نشستن بر سر سفره و یا میزی که در آن شراب نهاده اند، مبنی بر احتیاط است بلی خوردن و نوشیدن بر سر چنین میز و سفره ای بنابر اقوی حرام است.
مسأله ۱۸۵- اگر مسلمانی وارد قهوه خانه شود و بنشیند تا چای بخورد اتفاقاً کسی بیاید و برای شرابخواری در همان میز او نشسته، بنشیند آیا بر او واجب میشود که دست از خوردن چای بکشد و بیرون رود؟
جواب- بلی، همانگونه که گذشت واجب می شود او از چای خوردن منصرف و از سر آن میز بلند شود. مسأله ١٨٦ آبجویی را میتوان خورد که روی بطری آن نوشته شده خالی از الکل است ؟
جواب- خوردن آبجو که موجب سکر و مستی هر چند سبک می شود حلال نیست اما اگر مراد از آن ماء الشعیر باشد که اصلا سکر و مستی آور نیست، اشکال ندارد.
مسأله ۱۸۷- الکل در ترکیب بیشتر داروها وجود دارد آیا آنها را می توان خورد و آیا آنها پاکند؟
جواب- آنها پاکند و چون الکل موجود در آنها بسیار اندک است خوردن آنها هم جایز میباشد.
مسأله ۱۸۸- سرکه ای از شراب به عمل آمده است بدین معنی که آن، شراب بوده و در کارخانه کاری کرده اند که به سرکه تبدیل شده است و لذا روى بطری آن نوشته میشود سر که مویز تا آن را از سر که حاصل از جو و دیگر انواع سرکه جدا سازند و از علایم این سرکه آن است که در مغازه ها آن را در ردیف (ویترین سرکه ها میگذارند نه مشروبات الکلی و ما مکرر آزمودیم و ندیدیم حتی یکبار و در یکجا آن را کنار مشروبات الکلی گذاشته باشند. فرق این سرکه با سرکه با سرکه ای که در عراق از خرما، می سازند چیست؟ آیا این شرابی که به سر که تبدیل شده همانند آن است که خود به خود منقلب شده باشد؟
جواب- اگر عرفاً به آن سر که گویند چنانکه در سؤال چنان فرض شده است، حکم سرکه را دارد.
مسأله ۱۸۹- سازندگان اغذیه کنسروها و حلواجات موظف اند ترکیبات و مواد به کار رفته در داخل قوطی را روی آن بنویسد تا خریدار بداند محتوای آن چیست و چون برخی خوراکیها در معرض فسادند بر آنها جمله مواد) نگاه دارنده اضافه شده است و خود آن ماده از حیوان گرفته شده است و با علامت اختصاری (E) همراه عدد ۴۵۰ و ۴۷۲) چاپ میشود و همینطور حکم این کالاها چیست
الف – مصرف کننده حقیقت این ترکیبات را نمی داند.
ب – مصرف کننده لیستی را مشاهده میکند و او که چیزی از استحاله نمی داند فقط در آن لیست میخواند که رقم های فلان حرام اند چون از حیوان برگرفته شده است.
ج- نتیجه تحقیقات آن است که برخی از آن مواد و ترکیبات در حال نخست باقی نمانده بلکه صورت نوعی اش به چیزی دیگر بدل شده است .
جواب: الف – خوردنی های که آن ترکیبات را دارند حلال میباشند. ب اگر محرز نباشد که آن مواد از حیوان گرفته شده هر چند که ادعا بشود که خوردن آنها جایز است و همچنین است اگر از حیوان بودن محرز باشد لیکن از حیوان مردار بودن معلوم نباشد و مقدار اضافه شده بر خوراکی آنقدر کم باشد که در خوراکی مستهلک بشود . ج و با صدق عنوان استحاله و دگرگونی با تغییر صورت نوعی باقی نماندن ترکیب اولی در پاکی و حلیت آن تردیدی نیست.
مسأله ۱۹۰- آیا ژلاتین پاک است؟ و اگر شک کنیم که استحاله و دگرگونی تحقق یافته است یا نه تردید داریم شبهه مفهومی آیا استصحاب نجاست سابق جاری میشود یا خیر؟
جواب- ژلاتین حیوانی اگر نجاست اصل آن، محرز نباشد مثل آنکه احتمال بدهیم از حیوان تذکیه شده فراهم شده است، محکوم به طهارت و پاکی است اما آن را نمی توان به خوراکی ها زد مگر به اندازه ای کم باشد که در آن مستهلک شود و یا معلوم باشد که از حیوان حلال گوشت و تذکیه شده گرفته شده و یا استحاله آن محرز باشد و رد اینجا فرق نمی کند که ژلاتین را اعضایی گرفته شده باشد که حیات در انها حلول می کند مفصل غضروف و یا از اعضای فاقد حيات مثل استخوان بنابر احتیاط در آخری و اگر نجاست اصل ژلاتین محرز و معلوم باشد کما اینکه بدانیم آن، از حیوان نجس العین و یا از غضروف حیوان تذکیه نشده و یا از استخوان آن حیوان قبل از شستشو به دست آمده است در این صورت ها ژلاتین فراهم شده به سبب ملاقات با نجس مرطوب نجس است و جواز استفاده از آن در خوراکی ها منوط به احراز استحاله است و این به عرف بر میگردد و ضابطه آن قبلا یاد آوری شد.
می ماند استصحاب و آن هر چند که در مورد شبهات مفهومی جاری نمی شود نه در ذرات خود موضوع و نه در وصف موضوع حکم و نه در خود حکم چنانکه در علم اصول تحقیق شده است ولی از آنجا که موضوع برای نجاست صورتهای نوعی عرفی است و بقای آنها به نظر عقلاً، باقی خواص مهم آنجاست پس شک در تحقیق استحاله را جهت شک در مفهوم آن از حیث وسعت وضیق آن بر میگردد به بقای صورت نوعی به بقای خواص مقوم آن و چنان چیزی از امور خارجی است و از اجرای استصحاب در مورد آن مانعی وجود دارند و خدا عالم است.
مسأله ۱۹۱- وارد بازارهایی در کشورهای غربی می شویم که در آنجا انواع خوراکی ها را می فروشند و ما نمیدانیم محتویات آنها چیست؟ شاید آنها خالی از چیزی باشند که خوردن و نوشیدن آن حرام است و شاید هم چنان چیزی نباشد آیا برای ما شایسته است بدون در نظر گرفتن محتویات آنها و یا پرس وجو آنها را بخوریم و یا چنان امری شایسته نمی باشد؟
جواب- مادام که نمیدانیم در آنها مواد گوشتی و یا پی و یا چربی و مشتقات آنها وجود دارد خوردن آنها جایز میباشد.
مسأله ۱۹۲- آیا از روغن ماهی که از ماهی های حرام گوشت تهیه می شود و (قواقع) مرغان دریایی در خوراکییها و جز آنها می توان استفاده کرد؟
جواب- خوردن آنها جایز نیست لیکن در غیر موارد خوردن می توان از آنها استفاده کرد و خدا داناست.
مسأله ۱۹۳- آیا مسلمانی میتواند در مجالسی شرکت کند که در آنجاها شراب می خورند؟
جواب- خوردن و آشامیدن در چنان مجالسی حرام است اما بنابر احتیاط واجب، حضور در آنجاها نیز حرام میباشد مگر آنکه بتواند نهی از منکر کند که به آن قصد مانعی ندارد و میتواند حضور پیدا کند.
مسأله ١٩٤- آیا خوردن خرچنگ دریایی، شاه میگو، قواقع دریایی حلال است؟
جواب- از جاندار دریایی جز ماهی پولک دار و آنچه میگو نامیده می شود بقیه اعم از خرچنگ و غیره حرام می باشد.