احکام روزه مسافر – چهارده مرجع

مسأله ۱۷۱۴- مسافري كه بايد نمازهاي چهار ركعتي را در سفر دو ركعت بخواند، نبايد روزه بگيرد و مسافري كه نمازش را تمام مي خواند مثل كسي كه شغلش مسافرت يا سفر او سفر معصيت است۱، بايد در سفر روزه بگيرد.

۱- زنجاني: مثل كسي كه زياد مسافرت مي كند يا سفر او سفر معصيت است اگر ماه رمضان سفر کند باید در سفر روزه بگیرد.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۹۳۸- کسی که در ماه رمضان مسافر است، چنانچه نمازش قصر باشد، نباید در سفر روزه بگیرد و اگر نماز را در سفر چهار رکعتی میخواند (مانند مسافری که در مکانی قصد ماندن ده روز را دارد یا مسافرت شغل اوست) واجب است روزه بگیرد.

مكارم: مسأله ۱۴۴۰- شخص مسافر (با شرايطي كه در مسأله نماز مسافر گفته شد) نبايد روزه بگيرد، و بطور كلي در هر موردي که نماز شكسته است روزه را بايد ترك كرد و درجايي كه نماز را بايد تمام بخواند (مانند كسي كه شغلش مسافرت است و يا در محلي قصد ماندن ده روز كرده) بايد روزه را بگيرد.

بهجت: مسأله ۱۳۵۶- مسافري كه نماز چهار ركعتي او شكسته است، نمي تواند در سفر روزه بگيرد، ولي مسافري كه نماز او تمام يعني چهار ركعتي است بايد در حال سفر هم روزه اش را بگيرد و تفصيل مسائل در نماز مسافر گذشت.

مسأله ۱۷۱۵- مسافرت در ماه رمضان اشكال ندارد، ولي اگر براي فرار از روزه باشد مكروه است۱.

اين مسأله در رساله آيات عظام: بهجت و مظاهری نيست

۱- خوئي، تبريزي،: و همچنين است (خوئي: مطلق) سفر در ماه رمضان، مگر اين كه سفر براي حج يا عمره يا به جهت ضرورتي باشد.

سيستاني: و همچنين است مطلق سفر در ماه رمضان، مگر اين كه سفر براي حج يا عمره يا به جهت ضرورتي باشد.

*****

وحید: مسأله ۱۷۲۳- مسافرت در ماه رمضان اشكال ندارد ، ولى مكروه است ، هر چند براى فرار از روزه نباشد ، مگر این كه سفر به جهت ضرورتى باشد ، و یا ـ به مقتضاى بعضى از روایات ـ براى حجّ یا عمره باشد.

امام خامنه ای: مسأله ۹۳۶- مسافرت در ماه رمضان هر چند برای فرار از روزه باشد، جایز است، البته بهتر است به سفر نرود؛ مگر اینکه سفر برای کار نیکو یا لازمی باشد.

زنجانی: مسأله ۱۷۲۴- کسی که باید در ماه رمضان روزه بگیرد اگر از شب قبل -هرچند با حالت تردید- تصمیم داشته پیش از ظهر مسافرت کند و هنگام طلوع فجر در وطن یا جایی باشد که روزه صحیح است، مسافرت قبل از ظهر جایز نیست مگر اینکه سفر لازم باشد -مانند سفر از بیم تلف مال و یا تلف جان برادر مؤمن- یا برای امور مهم شرعی سفر کند مثل زیارت اهل بیت (علیهم السلام) یا عمره یا استقبال برادر مؤمن. در این مسأله فرقی نیست سفر قبل از شب بیست و سوم ماه رمضان باشد یا بعد از آن. درهرصورت اگر از شب در فکر سفر باشد با مسافرت قبل از ظهر روزه‌اش باطل می‌شود.

جوادی آملی: مسأله ۱۸۸۰۲- مسافرت در ماه رمضان برای انجام دادن کارهای مورد نیاز، اشکالی ندارد. چنانچه برای فرار از روزه در شرایط سخت باشد، كراهت دارد و اگر پس از روز ۲۳ ماه رمضان باشد، كراهتش کمتر است.

مسأله اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۹۳۷- کسی که در ماه مبارک رمضان مسافر است، نمیتواند روزه بگیرد و واجب نیست برای گرفتن روزه قصد کند که ده روز در جایی بماند.

مسأله ۱۷۱۶- اگر غير روزه رمضان روزه معيّن ديگري بر انسان واجب باشد۱ بنابراحتياط واجب نبايد در آن روز مسافرت كند، و اگر در سفر باشد بايد  قصد كند كه ده روز در جايي بماند و آن روز را روزه بگيرد ولي اگر نذر كرده باشد روز معيّني را روزه بگيرد مي تواند در آن روز مسافرت كند.

اين مسأله در رساله آيت الله بهجت نيست.

۱- گلپايگاني، نوري: مثلاً  نذر كرده باشد روز معيّني را روزه بگيرد،بنابر احتیاط لازم ( نوري: بنابراحتياط واجب) تا ناچار نشود، نمي تواند در آن روز مسافرت كند و اگر در سفر باشد چنانچه ممكن است بايد بنابراحتياط لازم قصد كند كه ده روز در جايي بماند و آن روز را روزه بگيرد.

اراكي: نبايد درآن روز مسافرت كند و اگر در سفر باشد در صورت امكان بايد قصد كند كه ده روز در جايي بماند و آن روز را روزه بگيرد.

خوئي، تبريزي: مثلاً نذر كرده باشد روز معيّني را روزه بگيرد، بهتر آن است كه تا ناچار نشود در آن روز مسافرت نكند. و اگر در سفر باشد چنانچه ممكن است قصد كند كه ده روز در جايي بماند و آن روز را روزه بگيرد ولي ظاهر آن است كه سفر جايز است و قصد اقامه واجب نيست و در صورتي كه روزه نگيرد لازم است روزه آن روز را قضا كند.

فاضل: مثل اين كه نذر كند روز معيّني را روزه بگيرد، مي تواند در آن روز مسافرت نمايد همچنين است در تنگي وقت اگر قضاء ماه رمضان به عهده اش باشد.

سيستاني: چنانچه به اجاره يا مانند آن واجب شده باشد يا روز سوم از روزهاي اعتكاف باشد نمي تواند در آن روز مسافرت كند و اگر در سفر باشد چنانچه ممكن است بايد قصد كند كه ده روز در جايي بماند و آن روز را روزه بگيرد ولي اگر روزه آن روز به نذر واجب شده باشد، ظاهرآن است كه سفر در آن روز جايز است و قصد اقامت واجب نيست هر چند بهتر آن است كه تا ناچار نشود مسافرت نكند و اگر در سفر است قصد اقامت نمايد ولي اگر به قسم يا عهد واجب شده باشد بنابراحتياط واجب مسافرت نرود و اگر درسفر بود قصد اقامت كند.

مكارم: (مثل اين كه نذر كرده نيمه شعبان را روزه بگيرد) بنابراحتياط واجب نبايد در آن روز مسافرت كند و اگر در سفر است چنانچه امكان دارد در جايي قصد توقف ده روز كند و آن روز را روزه بگيرد.

صافي: مثلاً نذر كرده باشد روز معيّني را روزه بگيرد، بنابراحتياط مستحب تا ناچار نشود، در آن روز مسافرت نكند و اگر در سفر باشد چنانچه ممكن است بنابراحتياط مستحب قصد كند كه ده روز در جايي بماند و آن روز را روزه بگيرد.

زنجاني: مثلاً نذر كرده باشد روز معيّني را روزه بگيرد، تا ناچار نشود، نمي تواند در آن روز مسافرت كند و اگر در سفر باشد، چنانچه ممكن است بايد به وطن برگردد يا قصد كند كه ده روز در جايي بماند و آن روز را روزه بگيرد.

*****

وحید: مسأله ۱۷۲۴- اگر غیر روزه ماه رمضان روزه معین دیگرى بر انسان واجب باشد ، اگر آن وجوب از جهت حقّ الناس باشد ـ مثل این كه اجیر شده باشد كه روز معینى را روزه بگیرد ـ نمى تواند در آن روز مسافرت كند ، و همچنین است ـ بنابر احتیاط واجب ـ روزه واجب معین به غیر نذر ، مانند روز سوم اعتكاف ، و امّا در صورتى كه به سبب نذر معین شده باشد ، اقوى این است كه مى تواند سفر كند ، و روز دیگرى را به جاى آن روز روزه بگیرد.

سبحانی: مسأله ۱۳۶۹- اگر غير روزه رمضان، روزه معيّن ديگرى بر انسان واجب باشد، مثل اين كه نذر كند روز معيّنى را روزه بگيرد نبايد در آن روز مسافرت كند و اگر در سفر باشد بايد قصد كند كه ده روز در جائى بماند و آن روز را روزه بگيرد.

مظاهری: مسأله ۱۳۱۰- اگر غير روزه رمضان روزه معيّن ديگرى بر انسان واجب باشد مثلاً به واسطه نذر يا غير آن، بهتر است در آن روز مسافرت نكند، و اگر در سفر باشد لازم نيست قصد كند كه ده روز در جايى بماند و آن روز را روزه بگيرد.

مسأله ۱۷۱۷- اگر نذر كند روزه بگيرد۱ و روز آن را معيّن نكند، نمي تواند آن را در سفربجا آورد۲ ولي چنانچه نذر كند كه روز معيّني كه روز معيّني را در سفر روزه بگيرد بايد آن را درسفر بجا آورد، و نيز اگر نذر كند روز معيّني را چه مسافر باشد يا نباشد، روزه بگيرد بايد آن روز را اگر چه مسافر باشد روزه بگيرد.

۱- خوئي، سيستاني: روزه مستحبّي بگيرد…

۲- مكارم: حتي اگر نذر كند در سفر روزه بگيرد، يا فلان روز را روزه بگيرد خواه در سفر باشد يا در حضر اين نذر هم اشکال دارد.

مظاهری: ولى اگر نذر كند روزِ معيّنى را چه مسافر باشد يا نباشد روزه بگيرد بايد آن روز را – گرچه مسافر باشد – روزه بگيرد.

*****

بهجت: مسأله ۱۳۵۵- مسافر نمي تواند در سفر روزه بگيرد، مگر اين كه روزه گرفتن در سفر را نذر كرده باشد، در اين صورت روزه گرفتن صحيح است، و بنابراحتياط واجب روزه مستحبّي را در سفر به نيّت رجاء بايد گرفت، مگر در مدينه مشرفه كه بنابرروايت، مسافر مي تواند براي برآوردن شدن حاجت سه روز روزه بگيرد.

زنجانی: مسأله ۱۷۲۶- مسافر نمی‌تواند روزۀ مستحبی بگیرد، و اگر نذر کند روزۀ مستحبی بگیرد، نمی‌تواند آن را در سفر بجا آورد، مگر نیّتش هنگام نذر این باشد که در هر حال چه مسافر باشد یا نباشد روز معینی را روزه بگیرد و لازم نیست قبل از رفتن به مسافرت نذر کند بلکه می‌تواند بعد از سفر هم نذر کند که در هر حال آن روز را روزه بگیرد.

امام خامنه ای: مسأله ۹۴۲- اگر کسی نذر کند در روز معینی؛ مانند اول ماه رجب حتی در حال سفر روزه بگیرد، اگر آن روز در سفر باشد، باید آن روز را روزه بگیرد و واجب نیست قصد اقامت ده روز کند. و رجوع كنيد به ذيل مسأله ۱۵۵۶.

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۹۴۳- اگر کسی نذر کند روز معینی را روزه مستحبی بگیرد ولی نذر خود را مقیّد نکند به اینکه حتی اگر در سفر باشد در این صورت اگر سفر رود، نمیتواند آنروز را روزه بگیرد و لازم نیست در جائی قصد اقامت ده روز کند ولی باید بعداً آن را قضا کند.

امام خامنه ای: مسأله ۹۴۴- حکم تخییر در اماکن چهارگانه (مکه، مدینه، حائر حسینی و مسجد کوفه) شامل روزه نمی شود. بنابراین مسافر در این اماکن میتواند نماز را تمام یا قصر بخواند ولی نمیتواند روزه ماه مبارک رمضان را بگیرد.

امام خامنه ای: مسأله ۹۴۵- روزه مستحبی در سفر جایز نیست.

مسأله ۱۷۱۸- مسافر مي تواند براي خواستن حاجت، سه روز۱ در مدينه طيبه روزه مستحبّي بگيرد۲.

۱- سبحانی: روزهای چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه…

امام خامنه ای ۹۴۶: بدون قصد ماندن ده روز…

 ۲- خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني، وحید: و أحوط (وحید: احتیاط) اين است كه آن سه روز روزهاي چهار شنبه و پنج شنبه و جمعه باشد.

سيستانی: و احتیاط لازم اين است كه آن سه روز روزهاي چهار شنبه و پنج شنبه و جمعه باشد.

فاضل: و احتياط آن است كه سه روز پشت سر هم و چهارشنبه و پنج شنبه و جمعه باشد.

مكارم: (هر چند قصد ده روز نكند) ولي احتياط آن است كه روز چهار شنبه و پنجشنبه و جمعه را اختيار كند.

بهجت: رجوع كنيد به ذيل مسأله ۱۷۱۷.

*****

مظاهری: مسأله ۱۳۱۲- مسافر مى‏تواند در سفر روزه مستحبّى بگيرد و نيازى به قصدِ ده روز يا نذر هم ندارد.

جوادی آملی: مسأله ۱۷۶۱- در مدینهٔ منوّره میتواند برای برآورده شدن حاجت، سه روز، روزهٔ مستحب بگیرد..

زنجانی: مسأله ۱۷۲۷- مشهور بین علماء این است که مسافر می‌تواند برای خواستن حاجت سه روز در مدینۀ طیبه روزۀ مستحبی بگیرد و احوط آن است که آن سه روز، روزهای چهار شنبه و پنجشنبه و جمعه باشد.ولی استحباب سه روز روزه برای خواستن حاجت در مدینه منوره به‌طور کلی ثابت نیست بلکه برای این امر آداب خاصی در روایات ذکر شده که در حال حاضر انجام آن مقدور نیست لذا سه روز روزه را به رجاء ثواب بجا آورند.

مسأله ۱۷۱۹- كسي كه نمي داند روزه مسافر باطل است۱ اگر در سفر روزه بگيرد و در بين روز مسأله را بفهمد روزه اش باطل ميشود و اگر تا مغرب نفهمد روزه اش صحيح است.

۱- زنجاني: كسي كه اصلاً نمي داند  که مسافر نمی تواند روزه بگیرد…

*****

بهجت: مسأله ۱۳- اگر مسافر نداند كه روزه در سفر صحيح نيست و روزه بگيرد روزه اش صحيح است.

جوادی آملی: مسأله ۱۸۰۰- مسافری که نداند روزه در سفر باطل است و جهل او تا پایان روز باقی باشد و روزه بگیرد، روزهٔ او صحیح است؛ ولی اگر در بین روز، حتی یک لحظه مانده به غروب، بفهمد که روزهٔ مسافر مشروع نیست، روزه او باطل است.

امام خامنه ای: مسأله ۹۵۰- مسافری که نباید روزه بگیرد، اگر از روی علم و عمد، برخلاف وظیفه روزه بگیرد، روزه اش باطل است و اگر ماه رمضان باشد، قضای آن واجب است ولی اگر به دلیل جهل به اصل حکم(*)، روزه گرفته باشد، روزهاش صحیح است.

(*) یعنی نمی­داند روزه در سفر باطل است

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۹۵۱- در فرض مسأله قبل، چنانچه به دلیل جهل به خصوصیات حکم روزه بگیرد، روزه اش باطل است مانند کسی که می داند در سفر نباید روزه گرفت، امّا نمیداند کسی که قصد اقامت ده روزه دارد، چنانچه قبل از خواندن یک نماز چهار رکعتی از قصد خود برگردد، حکم اقامت را ندارد و نباید روزه بگیرد.

امام خامنه ای: مسأله ۹۵۲- اگر مسافر به دلیل جهل به موضوع، روزه بگیرد؛ مانند اینکه رفتن به محلی را قصد کند که در واقع به اندازه مسافت شرعی است ولی به دلیل جهل به مقدار مسافت، روزه بگیرد، روزه اش باطل است.

مسأله ۱۷۲۰- اگر فراموش كند كه مسافر است، يا فراموش كند كه روزه مسافر باطل مي باشد و در سفر روزه بگيرد روزه او باطل است۱.

۱- مكارم: بنابراحتياط واجب بايد روزه را قضا كند.

سیستانی: بنابراحتیاط لازم.

*****

زنجانی: مسأله 1729- کسی که برخی از جزئیات مسائل روزۀ مسافر را نمی‌داند و در سفر روزه بگیرد و پس از پایان روز متوجه شود روزۀ او صحیح است ولی اگر فراموش کند که مسافر است یا فراموش کند که روزۀ مسافر صحیح نیست و در سفر روزه بگیرد، روزۀ او باطل است.

جوادی آملی: مسأله 1801- مسافری كه فراموش کند که در ماه رمضان، روزه در سفر باطل است و قصد روزه كند، روزهٔ او صحیح نیست.

امام خامنه ای: مسأله ۹۵۳- اگر فراموش کند مسافر است یا فراموش کند روزه مسافر باطل است و در سفر روزه بگیرد، روزه اش باطل است.

مسأله ۱۷۲۱- اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نمايد، بايد روزه خود را تمام كند۱ و اگر پيش از ظهر مسافرت كند۲، وقتي به حد ترخص برسد۳ يعني به جايي برسد كه ديوار شهر را نبيند و صداي اذان را نشنود۴، بايد روزه خود را باطل كند۵ و اگر پيش از آن روزه را باطل كند بنابراحتياط ، كفّاره نيز بر او واجب است.

۱- صافي: و در صورتي كه شب نيّت سفر كرده باشد احتياط مستحب آن است كه قضاي آن را بجا آورد…

۲- مكارم: روزه اش باطل است ولي قبل از آن كه به حد ترخص برسد نمي تواند روزه را افطار كند و اگر پيش از آن افطار كند كفّاره بر او واجب است (منظور از حد ترخص جايي است كه صداي اذان شهر را نشنود، يا به جايي برسدكه از نظر مردم شهر پنهان گردد).

وحید: وقتى به حدّ ترخّص برسد روزه اش باطل مى شود ، و اگر پیش از آن مفطرى انجام دهد كفّاره بر او واجب است.

۳- خوئي، تبريزي: در صورتي كه از شب نيّت سفرداشته باشد روزه اش باطل مي شود و الا بنابراحتياط واجب روزه را تمام كند و بعداً قضا کند (تبريزي: بعد قضا لازم نيست) و اگر پيش از رسيدن به حد ترخص روزه را باطل كند كفّاره بر او واجب است.

۴- گلپايگاني، صافي: بايد نيّت روزه نداشته باشد (صافي: و اگر از شب، قصد سفر نكرده باشد احتياط مستحب اتمام روزه و قضاي آن است) ولي اگر قبل از ظهر به وطن برگردد و مفطر بجا نياورده باشد، به حد ترخص كه رسيد، بايد نيّت روزه نمايد و روزه اش صحيح است.

اراكي: ديوار شهر را نبيند و اهل آنجا او را نبينند…

۵- نوري: بايد نيّت روزه نداشته باشد…

مظاهری: مى‏تواند روزه خود را باطل كند.

*****

بهجت: مسأله ۱۳۵۷- اگرمسافرقبل از ظهر به سفر رود روزه اش باطل مي شود، چه از شب نيّت مسافرت داشته باشد يا نه، ولي احتياط مستحب اين است كه اگر از شب قبل تصميم مسافرت نداشته، مسافرت نكند.

امام خامنه ای: مسأله ۹۳۹- هرگاه روزه دار بعد از ظهر مسافرت کند، باید روزه خود را نگهدارد، اما اگر پیش از ظهر مسافرت کند درصورتیکه از شب قبل قصد سفر کرده باشد روزه اش باطل است. ولی اگر در روز قصد سفر کرده است، بنابر احتیاط واجب باید روزه بگیرد و پس از ماه رمضان هم آن را قضا کند.

امام خامنه ای: مسأله ۹۴۰- مسافری که از شب قبل قصد سفر کرده و پیش از ظهر به مسافرت میرود، نمیتواند تا قبل از رسیدن به حد ترخص روزه خود را افطار کند و در صورتیکه پیش از آن افطار کند، بنابر احتیاط کفاره افطار عمدی روزه ماه رمضان بر او واجب است. البته چنانچه از حکم مسأله غافل بوده، کفاره ندارد.

سيستاني: مسأله ۱۶۹۰- اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نمايد، بايد بنابراحتياط لازم روزه خود را تمام كند و در اين صورت قضاي آن لازم نيست و اگر پيش از ظهر مسافرت كند بنابراحتياط لازم نمي تواند آن روز را روزه بگيرد، خصوصاً اگر از شب نيّت سفر داشته باشد، ولي در هر صورت نبايد پيش از رسيدن به حد ترخص چيزي را كه روزه را باطل مي كند انجام دهد وگرنه كفّاره بر او واجب مي شود.

زنجانی: مسأله ۱۷۳۰- در ماه رمضان اگر روزه‌دار از شب در فکر سفر نباشد -حتی به نحو تردید- و در روز مسافرت کند باید روزه را تمام کند، چه پیش از ظهر سفر کند، چه بعد از ظهر، و چنانچه از شب در فکر سفر باشد اگر بعد از ظهر مسافرت کند باید روزه را بگیرد، ولی اگر پیش از ظهر مسافرت کند، با خروج از وطن، روزه‌اش باطل می‌شود و باید آن را قضا کند و پیش از خروج از وطن جایز نیست روزه را بخورد و اگر روزه را بخورد بنا بر احتیاط مستحب باید کفاره بدهد.

جوادی آملی: مسأله ۱۸۰۳- كسی که در شب ماه رمضان قصد سفر كرده و پیش از طلوع فجر یا پیش از ظهر حركت كرده، روزه را بعد از حد ترخّص افطار می‌كند؛ چنانچه بعد از ظهر به سفر رفت، باید روزه بگیرد.

سبحانی: مسأله ۱۳۷- اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نمايد، بايد روزه خود را تمام كند و اگر پيش از ظهر مسافرت كند، و پيش از ظهر به حد ترخّص برسد، يعنى به جائى برسد كه ديوار شهر را نبيند و صداى اذان آن را نشنود، روزه او باطل مى شود و اگر پيش از آن روزه را باطل كند، كفّاره بر او واجب است. و هر گاه پيش از ظهر از شهر خود حركت كند ولى بعد از ظهر به حد ترخص برسد، روزه او صحيح است.

مسأله ۱۷۲۲- اگر مسافر۱ پيش از ظهر به وطنش برسد۲، يا به جايي برسد كه ميخواهد ده روز در آنجا بماند۳، چنانچه كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده، بايد آن روز را روزه بگيرد۴، و اگر انجام داده روزه آن روز  بر او واجب نيست۵.

۱- تبریزی: در ماه رمضان…

۲- خوئي، سيستاني، وحید: اگر مسافر در ماه رمضان چه آن كه قبل از فجر در سفر بوده و چه آن كه روزه بوده و سفر نمايد، چنانچه پيش از ظهر به وطنش برسد…

۳- مظاهری: چنانچه پيش از ظهر به حدّ ترخّص برسد و كارى كه روزه را باطل مى‏كند انجام نداده باشد بايد آن روز را روزه بگيرد.

امام خامنه ای ۹۴۱: اگر کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، باید روزه بگیرد و اگر مبطلی انجام داده، باید بعداً قضا کند ولی اگر بعد از ظهر وارد شود، نمی تواند روزه بگیرد.

۴-  سيستاني: بنابراحتياط بايد آن روز را روزه بگيرد و در اين صورت قضا ندارد…

۵- سيستاني: و بايد آن را قضا كند.

گلپايگاني، صافي، نوري: اگر انجام داده  نمي تواند آن روز را روزه بگيرد.

فاضل: اگر انجام داده  يا بعد از ظهر به وطنش برسد، يا به جايي برسد كه مي خواهد ده روز در آنجا بماند، نمي تواند در آن روز روزه بگيرد.

سبحانی، وحید: روزه آن روز باطل است.

بهجت: رجوع كنيد به ذيل مسأله ۱۷۲۳.

*****

مكارم: مسأله ۱۴۴۸- هر گاه مسافر پیش از ظهر به حدّ ترخّص وطن یا جایی که قصد دارد ده روز در آنجا توقّف کند برسد، چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد باید روزه بگیرد و اگر انجام داده باید بعداً قضا كند و مستحب است باقيمانده آن روزرا امساك نمايد، ولي اگر بعد از ظهر وارد شود نمي تواند روزه بگيرد.

جوادی آملی: مسأله ۱۸۰۶- مسافری که پیش از ظهر به وطن خود یا به جایی رسیده كه قصد دارد ده روز در آنجا بماند و چیزی که روزه را باطل میکند انجام نداده، باید با نیّت روزه بگیرد.

زنجانی: مسأله ۱۷۳۱- در ماه رمضان اگر مسافر پیش از ظهر به وطنش برسد، چنانچه کاری که روزه را باطل می‌کند، انجام نداده، باید آن روز را روزه بگیرد و اگر انجام داده روزۀ آن روز بر او واجب نیست، و در این مسأله فرقی نیست که قبل از فجر در سفر بوده و یا آن‌که ابتدا روزه گرفته و سپس با مسافرت، روزه را باطل کرده و بعد به وطن رسیده است. ولی اگر مسافر پیش از ظهر به جایی برسد که می‌خواهد ده روز در آنجا بماند چنانچه کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده، به قصد عمل به وظیفه روزۀ آن روز را بگیرد ولی درهرصورت باید در بقیۀ روز از مبطلات روزه امساک کند و قضای روزه را هم بجا آورد.

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۹۴۷- در سفر معصیت نماز تمام است و روزه صحیح است؛ چه روزه واجب باشد؛ مانند ماه رمضان و یا مستحب.

امام خامنه ای: مسأله ۹۴۸- اگر در سفر معصیت، قبل از ظهر از نیّت معصیت برگردد و برای کار مباحی سفر را ادامه دهد، در صورتیکه بقیه سفر ولو تلفیقی به مقدار مسافت شرعی باشد، نمازش قصر است و باید روزه اش را افطار کند.

امام خامنه ای: مسأله ۹۴۹- اگر در سفر معصیت، بعد از ظهر از نیّت معصیت برگردد، روزه اش صحیح است، اگر چه احتیاط مستحب آن است که بعداً هم قضا کند.

سبحانی: مسأله ۱۳۷۶- كسى كه در روزه ماه رمضان از محل خود مسافرت مى كند و قبل از ظهر همان روز مراجعت مى كند چنانچه مفطرى انجام نداده باشد، حكمش حكم كسى است كه مسافر بوده و قبل از ظهر به وطن مى رسد. اگر چيزى كه روزه را باطل مى كند انجام نداده باشد نيّت روزه و امساك كند و روزه او صحيح است

جوادی آملی: مسأله ۱۷۹۹- قانون كلّی این است كه هرجا نماز شكسته باشد، روزه باطل است، جز در سه مورد: 1. كسی که بعد از ظهر و پیش از اقامهٔ نماز، از وطن یا محل اقامت خود به سفر غیرشغلی رود، روزهٔ او صحیح؛ ولی نمازش در سفر شكسته است. 2. مسافری كه بعد از ظهر به وطن یا محل اقامت خود برسد، هرچند قبلاً چیزی نخورده باشد، نمیتواند روزه بگیرد؛ ولی نماز او تمام است. 3. مسافر در مكان‌های مقدس چهارگانهٔ مسجد حرام، مسجد نبی، مسجد جامع كوفه و حائر امام حسین بین قصر و اتمام مخیّر است؛ ولی نمی‌تواند روزهٔ واجب بگیرد. البته در مدینه اگر مسافر حاجتی دارد، میتواند سه روز روزهٔ مستحبی بگیرد و افضل این است كه چهارشنبه، پنج‌شنبه و جمعه باشد.

جوادی آملی: مسأله ۱۸۰۴- كسی که در شب ماه رمضان قصد سفر نداشته و روز تصمیم به سفر گرفت و پیش از ظهر حركت كرد، بعد از حدّ ترخّص مخیّر است كه افطار كند یا نه؛ ولی اگر بعد از ظهر حركت كند، باید روزه بگیرد.

جوادی آملی: مسأله ۱۸۰۵- كسی که شب قصد سفر كرده و صبح آماده سفر شد، اما بر اثر مانعی حركتش تا بعد از ظهر به تأخیر افتاد، به احتیاط واجب روزهٔ آن روز و قضای آن را بگیرد.

جوادی آملی: مسأله ۱۸۰۷- كسی كه پیش از ظهر ماه رمضان به سفر غیرشغلی میرود، باید روزه را پس از حدّ ترخّص افطار كند و اگر بعد از ظهر به سفر رود، باید روزه را ادامه دهد.

جوادی آملی: مسأله ۱۸۰۸- كسی كه پیش از ظهر برای سفر غیرشغلی از شهر خارج شده؛ ولی بر اثر موانع در محدودهٔ شهر معطّل شده و تا رسیدن به حدّ ترخص، اذان ظهر را گفتند و او بعد از ظهر از حد ترخص خارج شده، روزهٔ او افطار شده است و پس از ماه رمضان باید آن را قضا کند؛ ولی احتیاط مستحب این است كه روزهٔ آن روز را هم بگیرد.

جوادی آملی: مسأله ۱۸۰۹- مسافری که در سفر، چیزی که روزه را باطل میکند انجام نداده و پیش از ظهر به محدوده شهر(حدّ ترخّص) رسیده، ولی پیش از رسیدن به شهر، اذان ظهر فرا میرسد، باید قبل از ظهر نیّت كند و روزه را بگیرد و به احتیاط مستحب، قضا هم به جا آورد.

جوادی آملی: مسأله ۱۸۱۰- كسی كه در احرام حج، در روز عرفه در عرفات باشد، باید تا مغرب روز نهم در عرفات بماند. اگر پیش از مغربِ روز نهم به مشعر برود، باید 1 شتر به عنوان كفّاره قربانی كند. چنانچه در تهیّهٔ این شتر قدرت ندارد باید 18 روز روزه بگیرد. این روزه‌ها را اگر در مكه یا در بین راه ـ که در سفر است ـ بگیرد، صحیح است.

جوادی آملی: مسأله ۱۸۱۱- اگر حاجی در حج تمتع، قربانی نداشته باشد، باید بَدَل آن 10 روز روزه بگیرد؛ 3 روز در همان سفر حج ـ پیش از روز ترویه (روز هشتم) یا پس از آن ـ و 7 روز را بعد از آن، در غیر سفر بگیرد.

مسأله ۱۷۲۳- اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش برسد، يا به جايي برسد كه مي خواهد ده روز در آنجا بماند۱، نبايد۲ آن روز را روزه بگيرد.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

۱- سيستاني: بنابراحتياط واجب روزه اش باطل است و بايد آن را قضا كند.

۲- زنجانی: نمی تواند…

فاضل، مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله ۱۷۲۲.

امام خامنه ای: مسأله ۹۴۱-

*****

بهجت: مسأله ۱۳۵۸- اگر مسافر بعد از ظهر از مسافرت برگردد و ظهر آن روز درجايي كه نماز تمام است نباشد، روزه آن روز باطل است، ولي اگر قبل از ظهر برگردد در صورتي كه افطار نكرده باشد، روزه آن روز بر او واجب مي شود، بنابراين بايد نيّت روزه بكند و روزه اش هم صحيح است.

وحید: مسأله ۱۷۳۱- اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش یا به جایى كه مى خواهد ده روز در آن جا بماند برسد ، روزه آن روزش صحیح نیست.

مسأله ۱۷۲۴- مسافر و كسي كه از روزه گرفتن عذر دارد، مكروه است در روز ماه رمضان جماع نمايد۱ و در خوردن و آشاميدن كاملاً خود را سير كند.

اين مسأله در رساله آيت الله بهجت نيست

۱- وحید: و بیشتر از قوت بخورد و خود را کاملا سیراب نماید.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله ۱۷۴۹.

*****

جوادی آملی: مسأله ۱۸۲۷- كسی كه براثر مرض یا سفر، روزهٔ ماه رمضان را افطار میكند، كراهت دارد به اندازهٔ سیر‌شدن، غذا بخورد یا آب بیاشامد؛ همچنین مستحب است آمیزش با همسر را در روز ترک كند.