برگرفته از کتاب «فقه برای غرب نشینان»
مسأله ۲۳۹- هیچ مسلمانی نباید خود را در برابر انسان دیگر اعم از این که او مسلمان باشد و یا غیر مسلمان خوار و زبون سازد، پس کاری که یک مسلمان انجام می دهد اگر او را در مقابل شخص نامسلمانی خفیف و بی مقدار کند پرداختن به چنان کار خفت بار جایز نمی باشد.
مسأله ٢٤٠- برای هر مسلمانی جایز است گوشتهای حیوان تذکیه شرعی نشده را در اختیار کسانی که آنگونه گوشت ها را حلال می پندارند اعم از یهودی، مسیحی و دیگران بگذارد. هم چنان که برای هر مسلمانی جایز است در جایی که چنین گوشتهای تهیه میشود و یا آنها را می پزند و ١٣٦
می فروشند کار کند و این عده کارگران برای توجیه مالکیت خود نسبت به پولی که از راه این کار به دست میآورند میتوانند آن را بابت کنار رفتن از حق اختصاص خود به سود کفار تلقی نماید.
مسأله ٢٤١- هیچ مسلمانی نمی تواند گوشت خوک را به کسانی که آن را حلال میشمارند مسیحی باشند و یا جز آنان بفروشد و احتیاط واجب آن است که چنان گوشتی را هر چند از طریق فروش در اختیار آنان هم قرار ندهد.
مسأله ٢٤٢- برای هیچ مسلمانی جایز نیست شراب را حتی برای کسانی که آن را حلال می شمارند تقدیم بدارد چنانکه شستشوی پیاله ها جام ها و به طور کلی خدمت در زمینه شرابخواری که مقدمه آن محسوب باشد، جایز نمی باشد.
مسأله ٢٤٣- جایز نیست مسلمان خود را برای شراب فروشی و سرو کردن آن در رستوران ها و یا برای نظافت و شستشوی ظروف و جام های شراب اجیر کند چنانکه گرفتن دستمزد برای چنین کاری حرام میباشد و توجیه برخی به این که آنان به پول نیازمند و چنان کاری را ضرورت قلمداد میکند توجیه منطقی نیست و پذیرفته نمیباشد. خدای سبحانه و تعالی فرموده: وَ مَن يَتَّقِ اللهَ يَجْعَل لَهُ مَخرَجاً و يرزقه من حيث لا يحتسب ومن يتوكل عَلَى اللهِ فَهُوَ حَسْبُهُ)): هر کس تقوای الهی پیشه داشته باشد خدا برای او راه خرجی قرار میدهد و از آنجا که به گمان نمی آید او را روزی میدهد و هر کس بر خدا توکل کند خدا او رابس است.
و باز خدای – برتر از هر گوینده ای – فرمود: ((إن للذين توفيهُمُ المَلائِكَةُ ظالمی أَنفُسِهِم قالو فيم كُنتُم قالُو كُنا مُستضعفين في الأرض قالو ألم تَكُن أرض الله واسعة فتها جروا فيها فاولئكَ مَاويهم جَهَنَّمُ و ساعت مصيراً إِلا المُسْتَضْعَفينَ من الرجال والنساء والوالدان لا يستطيعون حيلة و لا يهتدون سبيلا)). همانا کسانی را که فرشتگان روح آنان را می گیرند در حالی که
برخویشتن ستم کرده بودند فرشتگان گفتنند شما کجا بودید؟ گفتند: مادر زمین، مستضعف و ناتوان بودیم گفتند آیا زمین خدا گسترده است نبود تا در آن به مهاجرت بپردازید؟ پناهگاه ایشان جهنم باشد و چه مصیر بدی است. جز مردان زنان و کودکان ضعیف و ناتوانی که چاره ای ندارد و راه
برای نجات پیدا نمی کنند.
از پیامبر اکرم محمد (صلى الله عليه و آله) روایت شده که در حجة الوداع در خطابه ای فرمود بدانید روح الامین بر من وحی کرد که هیچ انسانی نمی میرد مگر آنکه بهره اش را از رزق و روزی به کمال دریابد پس تقوا پیشه کنید و به جستجوی نیکو و پسندیده بپردازید و تأخیر روزی، شما را بر آن و اندارد که روزی را از راه معصیت خدا طلب کنید زیرا خدای تبارک و تعالی روزی را در میان خلق به صورت حلال تقسیم کرده نه حرام
پس هر کس پارسایی کند روزی او از راه حلال میرسد و هر کس پرده را بدرد و آن را از طریق حرام بجوید را روزی حلالش بریده می شود و در روز
قیامت از او حسابرسی به عمل می آید.
مسأله ٢٤٤- جایز نیست مسلمان در جاهای لهو و لعب و به طور کلی اماکن معصیت و فساد که بالاخره به حرام کشیده می شود کار کند.
مسأله ٢٤٥- هر مسلمانی می تواند در زمینه انواع دادو ستدها و بازرگانی های حلال در شریعت اسلام خرید و فروش واردات، صادرات پیمان نامه ها و غیره با غیر مسلمان اعم از یهودی و مسیحی، شریک باشد.
مسأله ٢٤٦ برای هر مسلمانی جایز است در بانکهای غیر اسلامی اعم از دولتی و یا خصوصی حساب باز کند و پول به ودیعت بنهد هر چند به
نیت سود زیرا گرفتن ربا از تا مسلمان جایز است .
مسأله ٢٤٧- اگر مسلمانی بخواهد از بانکهای غیر مسلمین وام با بهره، بگیرد نباید با چنان نیتی اقدام کند زیرا سود دادن به کافر، حرام است بلکه پول را به قصد استنقاذ بگیرد هر چند که میداند آن پول را با اصل و فرع پس خواهند گرفت.
مسأله ٢٤٨- هر مسلمانی میتواند به دیگری اجازه دهد تا از نام و اعتبار او در خرید سهام بانک یا شرکت و یا هر موسسه ای، استفاده کند و در برابر آن مبلغی بدهد و یاد بگیرد که طرفین بر آن راضیاند.
مسأله ٢٤٩ هیچ مسلمانی نمی تواند از محصولات یک کشور غیر اسلامی که در حال جنگ با مسلمین است مثل اسرائیل بخرد.
مسأله ٢٥٠ برای هر مسلمانی جایز است هر نوع ارزی را به قیمت بازار، تبدیل کند به کم و یا به زیاد بدون این که میان نقد و نسیه فرقی باشد.
مسأله ۲۵۱ داد و ستد با پولهای تقلبی و جعلی و یا آنچه که از اعتبار ساقط شده است حرام می باشد اگر طرف معامله بی اطلاع باشد زیرا چنان کاری فریبکاری است.
مسأله ۲٥٢ هیچ مسلمانی نمی تواند به قصد دستیابی به جایزه انواع بلیط های بخت آزمایی را خریداری کند اما به نیت شرکت در امر خیری مثل ساختن بیمارستان، پرورشگاه اینام و امثال آن که مورد رضایت اسلام است. خرید آنها جایز است لیکن چنین فرضی در کشورهای غیر اسلامی، بعید است زیرا بسیاری از کارهای حرام در شریعت اسلامی را در آن کشورها از جمله کارهای خیر تلقی میکنند. به هر حال گرفتن جایز از دست کافر پس
از برنده شدن جایز است آن هم از باب استنقاذ مال از کافر.
مسأله ٢٥٣ خرید و فروش جانداران حرام گوشت مثل ببر، کفتار، روباه، فیل، شیر، خرس گربه و انواع ماهی ها جایز است اگر دارای فایده حلال بوده باشند که در بازار هر چند در نزد متخصصان ارزش دارند از این حکم کلی خوک و سگ غیر شکاری استثناست.
مسأله ٢٥٤ خرید و فروش ظرفهای طلا و نقره به قصد زینت و آرایش خانه، جایز است لیکن استفاده از آنها در خوردن و نوشیدن حرام است
مسأله ٢٥٥ بورسیه و حواله بانکی ارسالی از یک دولت اسلامی و در کشور اسلامی به حساب یک شخص مادام که به دست او نرسیده است.
خمس ندارد هر چند که از هزینه سالانه اش بیشتر باشد.
استفتاءات
مسأله ٢٥٦ آیا هر مسلمانی میتواند در کشورهای غیر اسلامی انواع حسابهای بانکی که دارای سودهای بالا و یا پائین هستند باز کند و آیا انسان میتواند حسابی با سود بسیار بالا باز کند به شرط آنکه اگر بانک چنان سودی را به وی نپرداخت مطالبه نکند و اگر گشودن چنین حسابی جایز نباشد چه راه حلی وجود دارد با علم به اینکه انسان در ته دل به دنبال سود است؟
جواب مسلمان میتواند در بانک هر نوع حسابی را بگشاید و مبالغی را در آن حساب سپرده کند و شرط سود بنماید اگر آن بانک دولتی باشد و یا مردمی و خصوصی که سرمایه آن غیر مسلمان اند.
مسأله ٢٥٧ بانک ها در کشورهای غربی به کسانی که پول کافی برای خرید خانه ندارند وام میدهند و آن را با سود بالا طی اقساط پس می گیرند مورکر پول کافی برای خرید خانه مسکونی ندارد؟
جواب- هر مسلمانی میتواند از بانکهای کشورهای غربی اعم از دولتی و یا ملی که سرمایه گذاران آن مردمان غیر مسلمانند، مال و پولی بگیرد اما نه به قصد وام بلکه به نیت استنقاذ و علم به این که بانک اصل و فرع آن پول را پس خواهد گرفت، ضرری ندارد.
مسأله ٢٥٨ برخی دولت ها خود را موظف می دانند خانه هایی را تحت شرایط خاصی برای اقامت کنندگان نیازمند، فراهم کنند آیا یک مسلمان میتواند برای خود خانه ای بخرد و مدت کوتاهی در آن سکونت کند تا خمس از گردنش ساقط شود سپس آنجا را اجاره دهد و درخانه ای که دولت اجاره می دهد ساکن شود؟
جواب با سکونت کوتاه مدت در آن خانه خریداری شده، خمس ساقط نمی شود اگر در واقع به آن خانه نیاز نداشته است چنانکه در سؤال چنین فرض شده است.
مسأله ۲۵۹ برخی شرکتهای بازرگانی و صنعتی از بانکهای ملی و یا دولتی اسلامی و یا غیر اسلامی وام ها بهره دار ربوی می گیرند و در اثر کار
کردن با بانک ها سودهای کلان به دست می آورند، آیا ما می توانیم از چنان شرکت هایی سهام بخریم و یا در پروژه های آنها شرکت کنیم؟
جواب: اگر خرید سهام و یا شرکت در پروژه ها، نوعی شرکت در داد و ستدهای ربوی باشد چنان عملی جایز نیست بلی اگر شرکت از آن مسلمانان باشد و آنان از بانکهای غیر اسلامی سودهای را به دست می آورند از این جهت مانعی نیست.
مسأله ٢٦٠ برخی دولت ها و یا شرکتها در کشورهای غیر اسلامی و حتی اسلامی حقوق ماهانه کارمندانشان را به طور مستقیم به شماره حساب خاص آنان میریزند و کارمند پول را نقد دریافت نمی کند ولی می توان از حساب خود برداشت کند. اگر مبلغ پول واریز شده از هزینه سالانه او بیشتر باشد خمس به آن پول تعلق می گیرد یا نه؟
جواب کلیه در آمدهای زاید از هزینه سال، خمس دارد مگر آنکه شخص کارمند یک دولت اسلامی باشد و حقوق ماهانه او به بانک دولتی و یا نیمه دولتی حواله میشود در این صورت تا او پول را نگرفته است خمس ندارد و با اجازه حاکم شرع آن را مالک می شود پس آن، از درآمدهای سالی حساب میشود که در آن سال آن را گرفته است و اگر زاید بر هزینه سالانه اش باشد، باید خمس آن را بپردازد.
مسأله ٢٦١ مسلمانی از یک مسلمان دیگر وام گرفته است پس از مدتی ارزش پول در بازار پائین آمده است در این صورت وامدار چقدر باید بپرازد؟ همانقدر که گرفته است یا برابر بهای روز پرداخت و آیا اگر وام دهنده کافر باشد چه طور است؟
جواب او همان مبلغی را که وام گرفته است باید بپردازد و فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نیست.
مسأله ٢٦٢ آیا مسلمان میتواند در شرکتهایی سهیم باشد که از جمله شراب تولید میکنند؟ با این فرض که مال از مال دیگران جدا نیست و امکان جدایی وجود ندارد؟
جواب – مسلمان نباید در تولید و خرید و فروش شراب شرکت کند.
مسأله ٢٦٣ به بنا و یا بساز بفروشی مسلمان در یک کشور غیر اسلامی، پیشنهاد ساختن معبد و امثال آن میشود آیا او می تواند بپذیرد اقدام
کند؟
جواب – جایز نیست چون کاری ترویج ادیان باطله است.
مسأله ٢٦٤ خطاط و هنرمند مسلمان میتواند تابلویی بنویسد و یا کند که در آن نوعی شراب و یا مجلس رقص و با گوشت خوک اعلان و آگهی می شود؟
جواب چنین کاری برای او جایز نیست چون آن اشاعه گناه و ترویج فساد و تباهی است.
مسأله ٢٦٥ آیا جایز است از مغازه هایی خرید کرد که آنها قسمتی از سود کار خود را برای کمک به اسراییل اختصاص داده اند؟
جواب – جایز نیست.
مسأله ٢٦٦ یک مسلمان ساختمانی را خریده است که در آن – مغازه شراب فروشی وجود دارد و او نمیتواند آن را تعطیل و مستأجر را بیرون کند لطفاً به چند سؤال در آن زمینه پاسخ بفرمایید:
اولاً: گرفتن کرایه و وجه الاجاره از میخانه جایز است و ثانیاً: اگر چنان کاری جایز نباشد و خود آن شخص نتواند وجه الاجاره دریافت کند آیا با اجازه حاکم شرع چطور و به چه عنوان؟ و ثالثاً: آیا او می تواند با علم به وجود میخانه در این ساختمان و عدم اخراج او، آن را بفروشد؟
جواب: اولاً او نمیتواند بابت اجاره میخانه وجه الاجاره بگیرد. وثانياً: او به اندازه اجرت المثل چنان مکانی برای مقاصد حلال، استحقاق گرفتن وجه الاجاره را دارد اما به قصد تقاص آنچه به عنوان کرایه میخانه به او می پردازد هم چنانکه او میتواند وجه الاجاره را به قصد استنقاذ دریافت بدارد آنجا که مستأجر و پرداخت کننده وجه الاجاره مسلمان نباشد. و ثالثاً: او می تواند آن ساختمان را با علم به وجود مستأجر می فروش و عدم امکان اخراج او، به فروش می رساند.
مسأله ٢٦٧ آیا جایز است یک کارفرمای مسلمان، شخص غیر مسلمان را به کار مشغول کند در حالی که در میان مسلمان، مردمان بیکار و نیازمند درآمد دارد؟
جواب چنین علمی در حد ذات خود جایز است لیکن بهتر آن است. که همکیشان مسلمان را مقدم بدارد و حق برادری اسلامی را رعایت کند و تا آنجا که ممکن است تا مسلمان را بر مسلمان جلو نیدازد.
مسأله ٢٦٨ آیا در برخی مجله فروشی ها و محل های دیگر که نشریه ها و مجله هایی با صور قبیحه و عکسهای برهنه و نیمه برهنه، به فروش می رسد، می توان کار کرد و اصولاً داد و ستد آنها و چاپ چنان نشریاتی جایز است؟
جواب هیچکدام از آن کارها جایز نمیباشد زیرا آنها ترویج حرام و اشاعه فساد است.
مسأله ٢٦٩ در کشورهای غربی خرید و فروش سگ بازار ویژه ای وجود دارد آیا خرید و فروش سگ فقط ربرای مأنوس شدن و زندگی همراه
آن جایز است؟
جواب جایز نیست.
مسأله ۲۷۰ آیا خرید و فروش و یا کرایه سگ نگهبان و یا سگانی که برخی بانوان غربی برای ایمنی و آرامش همراه خود دارند جایز است؟
جواب خرید و فروش سگ جایز نیست لیکن آن کس که چنان سگی را دارد حق اختصاص پیدا کرده است در این صورت مانعی نیست که او در برابر دریافت مبلغی از آن حق صرف نظر کند و پرداخت کننده وجه صاحب آن حق شناخته میشود و سگ به او اختصاص پیدا میکند هم چنانکه اگر سگ دارای منافع حلال باشد که حراست و نگهبانی از آن جمله است، اجاره دادن آن مانعی ندارد.
مسأله ۲۷۱ آیا داد و ستد سگانی که در مغرب زمین تعلیم دیده میشوند و نابینایان را در خیابانها و راهها همراهی می کنند جایز است؟
جواب پاسخ این سؤال همانند سؤال پیشین است.
مسأله ۲۷۲ مسلمانی در یک کشور غیر اسلامی و در یک دفتر و یا اداره دولتی به طور رسمی و ساعتی کار میکند و یا در موسسه ای به صورت
قرار دادی مشغول کار است و حقوق و دستمزد می گیرد آیا او می تواند کم کار کند و بایستی کم کار نماید کن کار کند و یا سستی و کم کاری نماید
و هر گاه چنین کرد تمام حقوق و دستمزد را مستحق می شود؟
جواب چنان کاری جایز نیست و اگر کم کاری کرد، همه حقوق و دستمزد را استحقاق پیدا نمی کند.
مسأله ۲۷۳ عده ای از مسلمانان برخی نسخه های نفیس خطی قرآن کریم را از کشورهای اسلامی به کشوری غیر اسلامی می برند و می فروشند آیا چنین کاری جایز است؟ و اگر فروش قرآن به کافر، مشکل است آیا بدون قید خرید و فروش مشکل حل میشود؟ و بر فرض جواز، راه حل چیست؟
جواب – هرگز به چنین کاری اجازه نمیدهیم زیرا آن آسیب زن به میراث و ذخایر اسلامی است.
مسأله ٢٧٤ آیا بازرگانی با خرید و فروش کتب خطی و آثار باستانی اسلامی و اشیای عتیقه جایز است؟ به این صورت که آنها را از کشورهای اسلامی بیرون ببرند و در بازارهای اروپایی با قیمت های گران به فروش برسانند؟ و یا چنین کاری ضرر به ثروت اسلامی است و جایز نمی باشد؟
جواب – به همان علت که گذشت به چنین کاری اجازه نمی دهیم.
مسأله ۲۷۵ در بعضی شبها میخانه ها از مردمان کافر پر می شود و آنگاه که همه سرمست شدند بیرون آمده و به دنبال طعام و خوراکی هستند، آیا یک مسلمان میتواند از این فرصت استفاده کند و رستورانی باز کند و در آن، همین مردمان مست و خمار و دیگران را از طعام حلال، سیر کند؟
آیا چنین کاری با وجود حلال بودن طعام گناه است با این که می گویند این طعام اثر شراب را در وجود آنان می کاهد. و امثال این.
جواب این کار در حد ذات خود مانعی ندارد.
مسأله ٢٧٦ آیا فروش گوشت خوک برای یهود و نصاری و به طور کلی اهل کتاب که آن را حلال می پندارند، جایز است؟
جواب – کسب و کار با گوشت خوک به طور کلی جایز نمی باشد.
مسأله ۲۷۷ انسان یقین دارد که روزی چیز حرامی از تلویزیون و یا ویدیو خواهد دید در این صورت خریداری آن جایز است؟
جواب – از دیدگاه عقل لازم است چنان چیزی فراهم و تهیه نشود.
مسأله ۲۷۸ آیا جایز است در یک مغازه قصابی که گوشت خوک می فروشد کار کرد؟ حتی در این حد که مسلمانی به یکی از کارگرانش دستور بدهد که به فلان مشتری گوشت خوک خوک بده؟
جواب – فروش گوشت خوک حتی برای کسانی که آن را حلال می انگارندن جایز نیست و فرق نمیکند با واسطه و یا بی واسطه باشد و اما بدون فروش و فقط در اختیار گذاشتن گوشت خوک برای کسی که آن را حلال می داند آن هم اشکال دارد و احتیاط واجب ترک آن است.
مسأله ۲۷۹ فرمودید خرید بلیط بخت آزمایی به قصد کمک به یک موسسه خیریه و بدون نیت برنده شدن و دستیابی به جایزه اشکال ندارد اگر یک مسلمان با قسمتی از بهای بلیط چنین نیتی کند و با قسمتی دیگر قصد برنده شدن نماید آیا خرید بلیط بخت آزمایی به این شکل چطور است؟
جواب – جایز نیست.
مسأله ۲۸۰ آیا یک مسلمان بالغ میتواند بچه ای را وادارد که بلیط بخت آزمایی بخرد و به او بدهد؟ و یا یک شخص کتابی یهود، نصاری و غیره را به چنین کاری وادار کند و قصدش آن باشد که برنده شود؟
جواب – حرمت خرید بلیط بت آزمایی با این کارها بر طرف نمی شود و وکیل کردن همانند خرید و اقدام مستقیم است.
مسأله ۲۸۱ آیا میتوان عسلی را خرید که روی آن برگ بخت آزمایی چسبانده اند و احتمال دارد که در صرت خرید، برنده شویم؟
جواب اگر تمام بها را در مقابل عسل بپردازد نه به قصد عوض جایزه احتمالی چنان کاری حلال است.
مسأله ۲۸۲ یکی از مسلمانان بلیط بخت آزمایی خریده و برنده شده است و قرار گذاشته است که قسمتی از آن را اگر به دستش رسیده در راه خیر به مصرف برساند ایا آن خیریه چنان مالی را می تواند بگیرد و آن را در مصالح مسلمین خرج کند؟ و اگر چنین تصمیمی را پیش از خرید بلیط داشته باشد، مسأله فرق می کند؟
جواب – اگر آن مال و پول به اشخاصی بر می گردد که اموالش محترم نیست تصرف در چنان مال و پولی جایز میباشد.
مسأله ۲۸۳ اگر مسلمانی با خریدن بلیط بخت آزمایی و برنده شدن حج بگزارد و آن مبلغ را پس از رد مظالم آن به یک فقیر مسلمان، در حج هزینه کند آیا چنان حجی صحیح است؟
جواب – پاسخ این مسأله از جواب مسأله پیش معلوم می شود.
مسأله ٢٨٤ اگر یک مقام مسئول غاصب و ستمگر، هزینه حج کسی را بذل کند، حکم چنان حجی چیست؟
جواب اگر غصبیت عین مال بذل شده، معلوم نباشد، ظالم بودن باذل ضرری به حج او نمی رساند.
مسأله ۲۸۵ در برخی کشورهای اروپایی فروشگاه هایی وجود دارد که لوازم منزل می فروشند و مشتری حق دارد دو هفته پس از خرید اگر خواست آن را پس آورد. آیا مشتری به نیت استفاده دو هفتگی و نه قصد خرید چنان کاری را میتواند انجام دهد و سپس آن را پس دهد؟ که در واقع قصد او خرید نبوده است. و اگر صاحب فروشگاه، مسلمان باشد، مسأله فرق می کند؟ و در صورت جواز به چه نیت و قصد، صحیح می باشد؟
جواب اگر مالک فروشگاه مسلمان باشد چنان کاری جایز نمی باشد و اما با غیر مسلمان میتوان چنان رفتار رد به شرط آنکه قصد خرید نکند بلکه به قصد استنقاذ از کافر آن را انجام دهد و از ضرر و آسیب هم ایمن باشد.
مسأله ٢٨٦ آیا میتوان در رستورانی که به مشتریان، مشروبات الكلى سرو میشود کار کرد بخصوص اگر شخصاً شراب برای مشتری نمی آورد بلکه فقط در زمینه شستشوی جام ها و پیاله ها کار می کند؟
جواب – نظافت جام ها و پیاله ها از مقدمه شربخواری باشد، شرعاً حرام است.
مسأله ۲۸۷ – مسلمانی که علاقمند به حفظ دین و ایمان خویش است. ناگزیر می شود در اداره ای کار کند که احیاناً فعل حرام مرتکب می شود اما ممکن است او در همان اداره در آینده موقعیتی پیدا کند که بدان وسیله خدمتی اساسی به دین خود انجام دهد که آن خدمت را به مراتب از آن حرام های ارتکابی مهم تر میداند آیا کار کردن در چنین جایی و با این ویژگی جایز است؟
جواب – انجام فعل حرام تنها به امید آینده، جایز نمی شود. مسأله ۲۸۸ آیا کسی که دارای دکترای حقوق است می تواند رد یک کشور غیر اسلامی وکالت بپذیرد که با قوانین آن کشور داوری بعمل می آید و او در میان مردمان غیر مسلمان به قضاوت بپردازد و هم و غم او فقط قضاوت و داوری باشد هر چه شد؟
جواب اگر وکالت و داوری او تضییع حق کسی نباشد و دروغ و یا حرام دیگری را به دنبال نداشته باشد مانعی ندارد.
مسأله ۲۸۹ آیا کسی که گواهینامه حقوقی دارد و کارشناس امور قضایی است میتواند رد یک کشور غیر اسلامی با قوانین موجود آنها میان مردم قضاوت و داوری کند؟
جواب – کسی که برای قضاوت شایستگی ندارد نباید قضاوت کند و جز با قوانین اسلامی نمیتوان قضاوت و داوری کرد.
مسأله ۲۹۰ یک مهندس برق در کشور اروپایی برای اصلاح و تعمیر بلندگو و دیگر لوازم صوتی و برقی فراخوانده می شود و احیاناً آن مکان، جای لهو و لعب است آیا او میتواند در چنان جایی به تعمیر و اصلاح بپرداز با علم به اینکه اگر یکی دوبار دعوت به کار را نپذیر از زندگی ساقط می شود و مشتریهای خود را از دست میدهد؟
جواب – جایز است.
مسأله ۲۹۱ شخصی در یک رستورانی کار می کند که گاهی گوشت غیر حلال و دیگر گاه گوشت خوک برای مشتری غیر مسلمان سرو میکند جواب بخش نخست را فرموده اید سؤال در بخش دوم است و آن سرو کردن گوشت خوک است در کنار گوشت حرام دیگر آیا چنین کاری جایز است و اگر او از این کار خودداری کند ممکن است از کار و تلاش بر کنار و رانده شود؟
جواب گوشت خوک را هر چند برای کسی که آن را حلال می انگارد نمیتوان سرو کرد و احتیاط ترک آن است.
مسأله ۲۹۲ آیا برای یک مسلمان جایز است در یک بقالی و یا سوپر مارکتی که در گوشه ای از آن شراب فروخته می شود، کار کند در حالی که از او فقط صندوقداری گرفتن پول است؟
جواب – اگر خریدار و فروشنده هر دو نامسلمان باشند او می تواند در چنان جایی کار کند و بهای شراب و غیر آن را بگیرد.
مسأله ۲۹۳ چاپخانه ای در یک کشور غیر اسلامی لیست خوارکی های رستورانی را چاپ میکند که در میان آنها گوشت خوک هم دیده می شود آیا کار در چنان چاپخانه ای جایز است؟ و آیا او می تواند آگهی های تبلیغاتی برای معرفی میخانه ها و محل های فساد دیگر، چاپ کند؟ با علم به این که اگر این کارها را نکند از نظر کار متضرر خواهد شد؟
جواب جایز نیست چنان چیزهایی را چاپ کند اگر چه به تعطیلی محل کار بینجامد.