اقسام آب مطلق (آب کُر) – چهارده مرجع

خامنه ای: رساله آموزشی ص ۴۴:

اقسام آب مطلق

از آسمان می‌بارد (باران).

از زمین می‌جوشد (جاری).

نه می‌بارد و نه می‌جوشد (راکد)

تقریباً ۳۸۴لیتر است (کر) کمتر از این مقدار است (قلیل).

توجه

آب یا از آسمان می‌بارد یا از زمین (مخزن زیر زمینی) می‌جوشد و یا نه می‌بارد و نه می‌جوشد. به آبی که از آسمان می‌بارد «آب باران» گویند، و آبی که از زمین می‌جوشد «آب جاری» است. آبی که از زمین نمی‌جوشد و از آسمان نمی‌بارد «آب راکد» است که اگر مقدار آن تقریباً ۳۸۴ لیتر باشد «آب کر» و اگر کمتر از آن باشد «آب قلیل» خواهد بود.

۱- آب کُر

مسأله ۱۶ – آب كر(۱) مقدار آبي است كه اگر در ظرفي كه درازا و پهنا و گودي آن(۲) هر يك سه وجب و نيم(۳) است بريزند آن ظرف را پر كند(۴). و وزن آن از صد و بيست و هشت من تبريز بيست مثقال كمتر است(۵) و به حسب كيلوي متعارف بنابر أقرب ۴۱۹/۳۷۷ كيلو گرم مي شود.

۱-  بهجت: بنابر أقوي…

مكارم: بنابراحتياط واجب…

۲-  گلپايگاني، صافي، مكارم: طول و عرض و عمق آن…

۳-  خوئي، تبريزي، بهجت، صافي: سه وجب…

۴-  صافي: و احتياط آن  است كه هر بُعد آن سه وجب و نيم باشد…

تبريزی: و بنا بر أظهر وزن اعتباري ندارد. [پايان مسأله]

سبحانی: و وزن آن – بنابرمحاسبه اهل فن- ۳۸۴ کیلو گرم است. [پايان مسأله]

مكارم: يا وزن آن ۳۸۴ كيلوگرم (۳۸۴ ليتر) باشد و معيار در وجب، وجب هاي متوسط است.

۵- گلپايگاني، صافي، فاضل: [پایان مسأله].

خوئي: که تقريباً ۳۷۷ كيلو گرم است.

بهجت: و کافي است به حسب كيلو ۷۴۰/۳۷۶ كيلوگرم باشد و به حسب ليتر هم به همين مقدار مي باشد.

نوري: و احتياط اين است كه مقدار ۴۱۹/۳۷۷ كيلو گرم را در نظر بگيرند.

*****

خامنه ای: رساله آموزشی ص ۴۴: {آبی که} نه می بارد و نه می جوشد (راکد). {آبی که} تقریباً ۳۸۴ لیتر است (کُر).

سيستاني: مسأله ۱۴ – آب كر مقدار آبي است كه حجم ظرف آن سي و شش وجب (*) مکعب باشد، و آن تقريباً معادل ۳۸۴ ليتر است.‌

(*) هر وجب متعارف تقربیاً ۲۲ سانتیمتر می باشد.

وحید: مسأله ۱۶ – آب كر مقدار آبي است كه اگر در ظرفي كه درازا و پهنا و گودي آن هر يك سه  است بريزند آن ظرف را پر كند.

زنجاني: مسأله ۱۶ – آب کر:  وزن آن بي اشكال ۱۲۰۰ رطل عراقي است ولي در تبديل مقدار آن به اوزان كنوني در بين دانشمندان اختلاف نظر ديده مي شود؛ بنابر نظر مشهور، مقدار کر ۳۷۷؛ ۹۱ دویست و هفدهم (تقریباً ۳۷۷/۴۲)كيلو گرم مي باشد، ولي ظاهراً مقدار كر بيشتر از اين مقدار است، برخي از بزرگان مقدار آن را تقريباً ۴۶۲/۷۷ كيلو گرم و برخي ديگر ۴۷۸/۵ كيلو گرم  دانسته اند. بنابر اين اگر مقدار وزن آب ۴۸۰ كيلو گرم باشد، طبق نظر تمامي دانشمندان ، آب كر است. حجم اين مقدار آب در آب مقطّر در دماي چهار درجه، ۴۸/ ۰ متر مكعب و در دماي صد درجه، حدود ۰/۵ متر مكعب و در ساير دماها بين اين دو مقدار مي باشد و در آب غير مقطّر، از مقدارهاي ذكر شده كمتر است(*).

در فرض شک مقدار آبی است که اگر در ظرفی که درازا، پهنا و گودی آن هر یک سه وجب و نیم است بریزند، آنرا پر کند.

(*) عوامل دیگری همچون فشار هوا بر حجم آب کر تأثیر می گذارد که چون در شرایط معمولی تأثیر آنها اندک است از ذکر آن صرف نظر نمودیم.

جوادی آملی: آب کر، مقداری است که با دو راه می توان حداقل اندازه آن را معلوم کرد: ۱. حجم آن مساوی مساحت ظرفی باشد که هر یک از درازا، پهنا و گودی آن، سه وجب و نیم به وجب های متوسط باشد. ۲.  وزن آن ۳۸۴ کیلوگرم باشد.

مظاهری: مسأله ۴۳ – آب کر مقدار آبی است که اگر در ظرفی که طول و عرض و عمق آن هر یک سه وجب است بریزند آن ظرف را پر کند. و وزن آن ۳۸۴ کیلو گرم می باشد.

مسأله ۱۷ – اگر عين نجس مانند بول و خون(۱) به آب كُر برسد، چنانچه بواسطهٔ آن، بو يا رنگ يا مزهٔ آب تغيير كند آب نجس  مي شود، و اگر تغيير نكند نجس نمي شود.

۱- گلپايگاني، خوئي، تبريزي، بهجت، صافي، سيستاني، وحید، جوادی آملی:  یا چیزی که نجس شده است مانند لباس نجس…

*****

خامنه ای: رساله آموزشی ص ۴۶: 

آب کر و جاری

۱. آب کر و جاری اگر با ریخته شدن چیزهای نجس در آن، رنگ یا بو یا مزه‌ی آن تغییر کند، نجس می‌شود و در این صورت چیزهایی را که نجس شده‌اند، پاک نمی‌کند.

۲.هر گاه چیزی که نجس شده است، زیر آب شیر متصل به کر شسته شود، غساله ی آن پاک است؛ مگر اینکه بر اثر نجاست یکی از اوصاف سه گانه (بو، رنگ یا مزه) آن تغییر کند.

۳.چیزی که نجس شده است پس از برطرف کردن عین نجاست، اگر یک ­بار آن را در آب کر یا جاری فرو ببرند یا زیر شیری که به کر متصل است بگیرند به­طوری که آب به همه­ ی جاهایی که نجس شده برسد، پاک می‌شود و در فرش و لباس و امثال آن بنابر احتیاط واجب باید آن را پس از فرو بردن در آب فشار و یا تکان بدهند.

توجه

آب کر و جاری در تطهیر هیچ تفاوتی با هم ندارند. 

زنجانی: مسأله ۱۷ – اگر عين نجس مانند بول یا خون یا چیزی که نجس شده است مانند لباس نجس به آب کر برسد چنانچه به سبب این ملاقات بو رنگ یا مزه آب تغییر کند نجس می شود اگر چه آب، بو يا رنگ يا مزه نجاست را نگيرد بلكه به  اوصاف ديگري درآيد؛ بنابراين آب كر، اگر به رنگ سرخ خون در نيايد بلكه رنگ آن به سبب ملاقات با خون زرد شود، نجس مي شود، و اگر هيچ يك از اوصاف سه گانهٔ آب به سبب ملاقات تغيير نكند، آب نجس نمي شود.

مظاهری مسأله ۶۱ – آب کر اگر به واسطه نجاست بو یا رنگ یا مزۀ آن تغییر کند، چنانچه تغییر آن از بین برود و به آب عاصمِ [کر، جاری، باران، چشمه و چاه] دیگری متّصل شود پاک می گردد.

مسأله اختصاصي

مكارم: مسأله ۲۵- اگر چيزي كه نجس شده (مانند لباس و ظرف) در آب كُر بشويند پاك مي شود.

مسأله ۱۸ – اگر بوي آب كر بواسطه غير نجاست تغيير كند، نجس نمي شود(۱).

۱-  بهجت: و تا وقتي كه مضاف نشده پاك كننده است.

*****

خوئي، تبريزي، وحید:  مسأله ۱۸، سیستانی: مسأله ۱۶- اگر بو يا رنگ يا مزهٔ آب كُر بواسطۀ غیر نجاست تغییر کند، نجس نمی شود.

مكارم: مسأله ۲۶- هرگاه رنگ و بو و طعم آب كُر بواسطۀ غیر نجاست تغییر کند، نجس نمی شود، ولی خوب است از هرگونه آب آلوده اجتناب گردد.

فاضل: مسأله ۲۳ –  اگر یکی از اوصاف آب کر بواسطه غیر نجاست تغییر کند، نجس نمی شود.

زنجاني: مسأله ۱۸- اگر بو، رنگ يا مزهٔ آب بواسطۀ غیر نجاست تغییر کند، نجس نمی شود. همچنین اگر آب با نجس ملاقات نكند ولي به سبب مجاورت با آن تغيير كند نجس نمي شود.

جوادی آملی: مسأله ۱۹ – سبب تغییر باید نجاست باشد و مورد تغییر هم باید یکی از سه وصف یاد شده در مسأله قبل باشد. تغییر، اعم از آن است که به یکی از اوصاف شیء نجس باشد؛ یا به وصف شیء دیگر، پس اگر سبب تغییر، خصوصیت شیء نجس شده باشد، نه نجاست، آن آب نجس نمی شود؛ همچنین چنانچه سبب تغییر، مجاورت با نجاست باشد، نه برخورد با آن، آب نجس نمی شود.

مسأله ۱۹ – اگر عين نجس مانند خون به آبي كه بيشتر از كر است برسد(۱) و بو يا رنگ يا مزهٔ قسمتي از آن را تغيير دهد، چنانچه مقداري كه تغيير نكرده كمتر از كر باشد تمام آب نجس مي شود، و اگر به اندازهٔ كر يا بيشتر باشد، فقط مقداري كه بو يا رنگ يا مزهٔ آن تغيير كرده نجس است.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

*****

مکارم: مسأله ۲۷- اگر عين نجس (مانند خون) به آبي كه بيشتر از كر است برسد و قسمتي از آن را تغيير دهد چنانچه باقيمانده به اندازهٔ كُر يا بيشتر است، فقط آن قسمت كه تغيير كرده نجس  مي شود و الاّ تمام آن نجس خواهد شد.

جوادی آملی: مسأله ۲۰ – اگر عين نجس یا شیء نجس شده، به آبي برسد كه بيشتر از كر است و بو، رنگ یا مزه قسمتی از آن را تغییر دهد، چنانچه مقداری که تغییر نکرده، کمتر از کر باشد، تمام آب نجس میشود و اگر به اندازه کر یا بیشتر باشد، فقط مقداری که تغییر کرده، نجس است.

مسأله ۲۰ – آب فوّاره اگر متصل به كُر باشد(۱) آب نجس را پاك مي كند(۲) (در صورتي كه مخلوط با آن شود(۳)) ولي اگر قطره قطره روي آب نجس بريزد آن را پاك نمي كند، مگر آن كه چيزي روي فوّاره بگيرند تا آب قبل از قطره قطره شدن به آب نجس متصل شود(۴) و با آن مخلوط گردد.

این مسأله دررساله آیات عظام: مکارم ، سبحانی و مظاهری نیست.

۱-  فاضل: در صورتي كه قبل از قطره قطره شدن به آب نجس متصل شود و بنابر احتياط واجب با آن مخلوط شود آن را پاك مي كند ولي اگر بعد از قطره قطره شدن روي آب نجس بريزد، آن را پاك نمي كند.

۲-  بهجت: آب نجس و هر متنجس را كه قابل تطهير با آب است پاك مي كند…

۳-  [قسمت داخل پرانتز در رساله ساير مراجع عظام نيست.]

۴-  اراكي، تبريزي: [پایان مسأله].

خوئي، بهجت: و بهتر اين است كه آب فوّاره با آن آب نجس مخلوط گردد.

زنجاني، وحید: و بنابر احتياط مستحب آب فواره با آب نجس مخلوط گردد.

گلپايگاني، صافي: بنابر احتياط واجب بايد آب فوّاره با آن آب نجس مخلوط گردد.

سيستاني: و لازم است كه آب فوّاره با آن آب نجس مخلوط گردد.

*****

جوادی آملی: مسأله۲۱ – آب فواره، اگر متصل به کر باشد و با آب نجس شده ممزوج شود، آن را پاک میکند؛ ولی چنانچه قطره قطره روی آب نجس شده بریزد، آن را پاک نمی‌کند، هرچند با آن ممزوج شده باشد. در صورتی که قبل از قطره قطره شدن با آب نجس شده ممزوج گردد، آب متنجس را پاک میکند.

مسأله ۲۱ – اگر چيز نجس را زير شيري كه متصل به كُر است بشويند آبي كه از آن چيز مي ريزد(۱) اگر متصل به كُر باشد و بو يا رنگ يا مزهٔ نجاست نگرفته باشد(۲) پاك است.

۱-  مكارم: پاك است، مگر اينكه بو يا رنگ يا طعم نجاست به خود گيرد.

زنجاني: چنانچه متّصل به كُر باشد و بو، رنگ يا مزهٔ آن به سبب ملاقات با نجاست آن تغيير نكرده باشد پاك است.

وحید: اگر متصل به مخزنی باشد که آب آن کمتر از کر نباشد چنانچه بو یا رنگ یا مزۀ آن بواسطه نجاست تغییر نکرده باشد پاک است.

۲- خوئي، گلپايگاني، اراكي، صافي، سيستاني، بهجت: و عين نجاست هم در آن نباشد پاک است.

*****

مظاهری: مسأله ۵۵ – اگر آب عاصم [کر، جاری، باران، چشمه و چاه] به عین نجس برسد و به جای دیگر ترشح کند پاک است، مثلاً اگر آب لوله در وقت تطهیر به نجاست برسد و به بدن برگردد بدن نجس نمی شود.

جوادی آملی: مسأله ۲۲ – اگر چیز نجس شده ای را با آب شیری بشویند که متصل به کر است، آبی که متصل به آب شیر است، در صورتی که بو، رنگ یا مزه نجاست را به خود نگیرد، پاک است.

مسأله ۲۲ – اگر مقداري از آب كُر يخ ببندد و باقي آن به قدر كُر نباشد چنانچه نجاست به آن برسد نجس مي شود(۱)، و هر قدر از يخ هم آب شود نجس است.

این مسأله در رساله آیات عظام مکارم و مظاهری نیست.

۱- جوادی آملی: هرچند بو، رنگ یا مزه آن تغییر نکند…

مسأله ۲۳ – آبي كه به اندازهٔ كُر بوده، اگر انسان شك كند از كر كمتر شده يا نه مثل آب كُر است(۱)، يعني نجاست را پاك مي كند(۲) و اگر نجاستي هم به آن برسد نجس نمي شود(۳). و آبي كه كمتر از كر بوده و انسان شك دارد به مقدار  كر شده يا نه حكم آب كر ندارد(۴).

۱- فاضل، زنجانی، سیستانی، جوادی آملی: حكم آب كر را دارد…

۲- بهجت: در صورتي كه تفاوت بين آبي كه الان هست و آنچه قبلاً بوده كم باشد…

نوري: چيز نجس شده را پاك مي كند…

۳- جوادی آملی: در صورتی که یکی از اوصاف سه گانه یاد شده تغییر نکند نجس نمی شود…

۴- خوئي، زنجاني، تبريزي، سيستاني، جوادی آملی: حكم آب كمتر از كر را دارد.

*****

خامنه ای رساله آموزشی ص ۴۷ و ۴۸:

۱.آبی که نمی‌دانیم مطلق است یا مضاف و نیز نمی‌دانیم قبلاً مطلق بوده یا مضاف، شی نجس را پاک نمی‌کند و وضو و غسل هم با آن باطل است، اگر چه به مقدار کر باشد ولی در این صورت با ملاقات نجس، نجس نمی‌شود.

۲.آبی که نمی‌دانیم پاک است یا نجس، شرعاً پاک است، همچنین اگر آبی پاک بوده و نمی‌دانیم نجس شده یا نه، پاک است ولی آبی که نجس بوده و نمی‌دانیم پاک شده یا نه، حکم آب نجس را دارد.

۳.آبی که به اندازه‌ی کر بوده اگر انسان شک کند که از کر کمتر شده یا نه، در حکم آب کر است.       

توجه

برای ترتب آثار کر بودن آب، علم به کر بودن آن واجب نیست، بلکه اگر حــالت سابقه‌ی کر بودن آب احراز شود بنا گذاشتن بر کر بودن آن جایز است (مثلاً اگر بدانیم آب موجود در دستشویی های قطار و غیره قبلاً به اندازه‌ی کر یا بیشتر بوده است و شک کنیم از کر افتاده می‌توانیم بنا را بر کر بودن آن بگذاریم).
-. آبی که کمتر از کر بوده تا انسان یقین نکند که به مقدار کر شده، حکم آب قلیل را دارد.

مكارم: مسأله ۲۹- آبي كه به اندازه كر يا بيشتر بوده چنانچه شكّ كنيم از كر افتاده حكم آب كر را دارد؛ و به عكس، اگر آبي كمتر از كر بوده و شكّ داريم كر شده، حكم آب كمتر از كر را دارد.

مظاهری: مسأله ۵۰ – آبی که عاصم [کر، جاری، باران، چشمه و چاه] بوده اگر انسان شک کند که هنوز عاصم است یا نه، حکم آب عاصم را دارد؛ مثلاً آبی که به اندازه کر بوده اگر انسان شک کند از کر کمتر شده یا نه مثل آب کر است. و آّبی که عاصم نبوده اگر انسان شک کند عاصم شده یا نه حکم آب عاصم را ندارد؛ مثلاً آبی که کمتر از کر بوده و انسان شک دارد به مقدار کر شده یا نه، حکم آب کر را ندارد.

مسأله ۲۴ – كر بودن آب به دو راه ثابت مي شود:اول: آن كه خود انسان يقين(۱) كند(۲). دوم: آن كه دو مردِ عادل خبر دهند(۳).

۱-  گلپايگاني، فاضل، سيستاني، صافي، جوادی آملی: يا اطمينان…

۲- نوري: اوّل: آن كه خود انسان تشخيص دهد…

زنجاني: اوّل: آن كه خود انسان يا نوع مردم يقين يا اطمينان كنند و چنانچه در موردي نوع مردم اطمينان ندارند و انسان برخلاف متعارف اطمينان داشته باشد كفايت نمي كند…

۳-  خوئي، تبريزي: و بعيد نيست كه قول يك نفر مرد عادل بلكه قول كسي كه مورد وثوق و اطمينان است نيز كافي باشد.

سيستاني: ولی اگر يك فرد عادل يا مورد اعتماد يا كسي كه كُر در اختيار او است خبر دهد، چنانچه خبر وی باعث اطمینان نشود بنابراحتیاط واجب کُر بودن آب را ثابت نمی کند.

زنجاني: و قول يك نفر عادل كفايت نمي كند.

فاضل: و در ثابت شدن آن به خبر ذواليد اشكال است.

جوادی آملی: همچنین اگر یک کارشناس و مطمئن خبر داد و به گفته او اطمینان حاصل شد ثابت می‌شود.

*****

مكارم: مسأله ۳۰- كر بودن آب را از دو راه مي توان شناخت:  نخست اينكه خود انسان يقين پيدا كند و ديگر اينكه لااقل يك نفر عادل خبر دهد.

بهجت: مسأله ۲۹ – كر بودن آب به سه راه ثابت مي شود:  ۱- خود انسان يقين كند ،يا اطمينان داشته باشد بنابر أظهر.  ۲- دو مرد عادل خبر دهند.  ۳- كسي كه آب در اختيار اوست، بگويد آب كر است؛ مثلاً صاحب منزل بگويد حوض منزل كر است.

وحید: مسأله ۲۴- کربودن آب به چند راه ثابت می شود: اول: آنکه انسان یقین یا اطمینان پیدا کند. دوم: آنکه دو مرد عادل خبر دهند.  سوم: آنکه کسی که مورد وثوق است و ظنّ بر خلاف گفتۀ او نباشد خبر دهد. چهارم: به قول کسی که آب در اختیار اوست در صورتی که متهم به کذب نباشد.

سبحانی: مسأله ۲۲ – کر بودن آب به سه راه ثابت می شود:  اول: آنکه خود انسان یقین کند.  دوم: آنکه یک مرد عادل خبردهد. سوم: کسی که آب در اختیار اوست به کر بودن خبر دهد به شرط اینکه از قول او اطمینان حاصل شود.

مظاهری: مسأله ۵۱ – کر بودن آب به سه را ه ثابت می شود: اول: خود انسان یقین کند. دوم: یک نفر ثقه خبر دهد. سوم: کسی که آب در اختیار اوست به کر بودن آن خبر دهد. مثلاً حمامی بگوید آب حوض حمام کر است.