نماز در رساله مراجع – چهارده مرجع

آیةالله العظمی نورری همدانی

    نماز یکی از عبادات بزرگ اسلامی و ستون دین است. مظهر کامل خشوع و خضوع در برابر ذات اقدس الهی است. عبادتی است که در ضمن آن، انسان در پیشگاه مقدس حق تعالی می‌ایستد و به بندگی خویش در مقابل خالق بزرگوار و مالک خود اعتراف می‌کند و حرف دلش را با او می‌گوید و از در گاه مقدس آن ذات ذوالجلال، کمک می‌خواهد و پیشانی در آستانه پاک او به خاک می‌ساید و حوائج خود را از او می‌طلبد.

حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: «هر چیزی را چهره‌ای است و چهره دین شما نماز است و سعی کنید کمال و زیبایی این چهره را حفظ کنید.» و نیز فرمودند: «نماز ستون دین است.»

و همینطور که در راه بر پا ساختن یک خیمه، دیوار و سقف طناب و میخ در صورتی به درد می‌خورد و در تشکیل خیمه نقش دارد که، ستون آن خیمه بر پا باشد، نماز هم نقش ستون را در خانه و خیمه دین دارد که بدون آن، اعمال دیگر بی‌اثر و بی‌نتیجه است.

معاویه بن وهب،که یکی از راویان احادیث است از حضرت صادق (علیه السلام) پرسید: «با فضلیت‌ترین عملی که بندگان خدا با انجام آن به خداوند تقرب پیدا می‌کنند کدام است؟» حضرتش در پاسخ فرمودند: «بعد از خداشناسی هیچ عملی را که با فضلیت‌تر از نماز باشد، سراغ ندارم.» و نیز حضرت صادق (علیه السلام) فرمودند: «محبوب‌ترین اعمال در نزد خداوند نماز است و آن آخرین وصایای پیغمبران خدا است. یعنی آخر ین موضوعی که به مردم درباره آن وصیت می‌نموده‌اند، نماز است.»

حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) نیز فرمودند: «اَحَبُّ الأَعْمٰالِ اِلَی الله عَزَّوَجَلَّ الصَّلوةُ وَ البِرُّ وَ الجِهادُ» یعنی: محبوب‌ترین اعمال در پیشگاه خداوند متعال سه چیز است:

نماز.

نیکی و احسان به مردم.

جهاد در راه خداوند.

در نهج البلاغه، از حضرت امیرمؤمنان (علیه السلام) نقل می‌کند که حضرتش اصحاب خود را به مواظبت درباره نماز توصیه می‌کردند و می‌فرمودند: «به وسیله نماز خواندن به خداوند تقرب پیدا کنید، که نماز به طور فرض و وجوب بر همه مؤمنان نوشته شده است و در اهمیت آن همین اندازه کافی است که هنگامی که از اهل جهنم پرسیده می‌شود: مٰا سَلَکَکُمْ فیٖ سَقرَ[۱] ارتکاب چه عملی شما را به جهنم کشانده است؟ در جواب می‌گویند: لَمْ نَکُ مِنَ المُصَّلیٖنَ[۲] یعنی: ما چون جزء نمازگذاران نبودیم سرانجام به جهنم افکنده شدیم. سپس افزودند که حضرت پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلّم) نمازهای پنجگانه را به نهر آبی که در جلو خانه انسان واقع شده است و انسان روزی پنج مرتبه خود را در آن شستشو می‌دهد تشبیه کردند و روشن است کسی که روزی پنج مرتبه در نهر آبی خود راشستشو دهد چیزی از آلودگی در وجود او نمی‌ماند.

بعد از آن فرمودند: حق نماز را افرادی شناختند که هرگز اشتغالات و سرگرمیها و زینت‌ها و زیورهای دنیا آنان را از نماز غافل نمی‌کند که خداوند درباره آنان فرمودند: رِجالٌ لاتُلْهیهِمْ تِجٰارَةٌ وَ لابَیْعٌ عَنْ ذِکْرِاللهِ وَ اِقامِ الصَّلوةِ[۳]. یعنی مردانی که، تجارت و خرید و فرش آنان را از یاد خداوند و نماز خواندن مشغول و غافل نمی‌سازد.»

نماز را باید بطور کامل، یعنی باید سعی کرد نماز را مطابق موازین اسلامی بجا آورد که این موضوع یکی از علایم کمال یک مسلمان است.

هارون بن خارجه که یکی از رجال حدیث است. می‌گوید: در محضر حضرت صادق (علیه السلام) نام مردی از دوستان خود را بردم و ا ز او به عنوان داشتن کمالات انسانی و اسلامی، ستایش کردم، حضرتش در این مورد از من پرسیدند:

«کیف صَلوتُهُ؟» یعنی نماز او چگونه است؟ که از این بیان این مطلب به دست می‌آید که شخص در صورتی قابل ستایش و تمجید است که نمازش کامل باشد. و نیز حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: «نخستین عملی که در روز قیامت مورد محاسبه الهی قرار می‌گیرد نماز است که اگر آن مورد قبول واقع شد و با موازین اسلامی مطابق گردید سایر اعمال نیز مورد قبول واقع می‌شود و اگر آن مردود شد، اعمال دیگر نیز مردود می‌گردد.»

 حضرت پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلّم) نیز فرمودند: «در روز قیامت که بنده خداوند به پیشگاه خداوند خوانده می‌شود نخستین چیزی که در رابطه با آن، آن بنده مورد سؤال قرار می‌گیرد نماز است که اگر آن را درست و کامل به جا آورده است نجات پیدا می‌کند وگرنه در آتش دوزخ افکنده می‌شود.»

[۱]. سوره مدّثر، آیه ۴۲.

[۲]. سوره مدّثر، آیه ۴۳.

[۳]. سوره نور، آیه ۳۷

آیةالله العظمی جوادی آملی

آیت الله نوری

فضیلت نماز

نوری: نماز يکي از  عبادات  بزرگ  اسلامي  و  ستون  دين است . مظهر کامل خشوع و خضوع در برابر ذات اقدس الهي است . عبادتي است که در ضمن آن ، انسان در پيشگاه مقدس حق مي ايستد  و  به  بندگي خويش در مقابل خالق بزرگوار و مالک خود اعتراف مي کند و حرف دلش  را با او مي گويد و از در گاه مقدس آن ذات ذوالجلال ، کمک مي خواهد و پيشاني در آستانة پاک او به خاک مي سايد و حوائج خود را از او مي طلبد .

حضرت  رسول اکرم ( صلي الله عليه و آله )  فرمودند  :  «  هر چيزي  را چيزي را چهره اي است و چهرة دين شما نماز است و سعي کنيد کمال و زيبايي اين چهره را حفظ کنيد .»و نيز فرمودند : «نماز ستون دين است .»

و  همينطور که در راه بر پا ساختن يک خيمه ، ديوار و سقف طناب و ميخ در صورتي به درد مي خورد  و  در  تشکيل  خيمه  نقش  دارد  که ، ستون آن خيمه بر پا باشد ، نماز هم نقش ستون را در خانه و خيمه دين دارد که بدون آن ، اعمال ديگر بي اثر و بي نتيجه است .

معاويه بن وهب ،که يکي از راويان احاديث است از حضرت صادق (عليه السلام)پرسيد:«با فضليت ترين عملي که بندگان خدا با انجام آن به خداوند تقرب پيدا مي کنند کدام است ؟  حضرتش در  پاسخ فرمودند  :  «  بعد از  خداشناسي  هيچ عملي را که با فضليت تر از نماز باشد ، سراغ ندارم .» و نيز  حضرت  صادق (عليه السلام ) فرمودند  : «  محبوب  ترين اعمال در نزد خداوند نماز است و آن آخرين وصاياي پيغمبران خدا است . يعني آخر ين  موضوعي که به مردم دربارة آن وصيت مي نموده اند ، نماز است .»

حضرت  رسول اکرم (صلي الله عليه و آله )  نيز  فرمودند   : « احبُّ الاعمالِ الَي اللِه عزوجلّ الصلوهُ و البِرُ و الجهادُ .» يعني : محبوب ترين اعمال در پيشگاه خداوند متعال سه چيز است :

1-نماز . 2-نيکي و احسان به مردم . 3-جهاد در راه خداوند .

در  نهج البلاغه  ،  از حضرت امير مؤمنان (عليه السلام ) نقل مي کند که حضرتش اصحاب خود را به مواظبت دربارة  نماز  توصيه مي کردند و مي فرمودند :« به وسيلة نماز خواندن به خداوند تقرب پيدا کنيد ، که نماز به طور فرض و وجوب بر همة مؤمنان نوشته شده است و در  اهميّت  آن  همين  اندازه  کافي است  که هنگامي که از اهل جهنم پرسيده مي شود : ما سَلککُم في سَقرَ (1) ارتکاب چه عملي شما را به جهنم کشانده است ؟ در جواب مي گويند :لم نکُ منَ المُصلينَ (2)  يعني : ما چون جزء نماز گذاران نبوديم سر انجام به جهنم  افکنده  شديم .

سپس افزودند که  حضرت پیغمبر صلی الله علیه وآله  نمازهای پنجگانه را  به نهر آبی که در جلو خانة انسان واقع  شده  است  و  انسان روزي پنج مرتبه خود  را  در  آن  شستشو مي دهد تشبيه کردند و روشن است کسي که روزي پنج مرتبه در نهر آبي خود راشستشو دهد چيزي از آلودگي در وجود او نمي ماند .

———————

1-سوره مدثر ، آيه 42             2-سوره مدثر ، آيه 43

 بعد  از آن فرمودند :حق نماز را افرادي شناختند که هرگز اشتغالات و سرگرميها و زينت ها وزيورهاي دنيا آنان را از نماز غافل نمي کند که خداونددربارة آنان فرمودند : رجالٌ لاتُلهيهِم تِجارَهٌ و لا بيعٌ عَن ذکر اللهِ و اقامِ الصّلوهِ . (1)    يعني  مرداني  که ، تجارت و خريد و فرش آنان را از ياد خداوند و نماز خواندن مشغول و غافل نمي سازد .»

نماز را بايد بطور کامل ، يعني بايد  سعي  کرد  نماز  را  مطابق موازين اسلامي بجا آورد که اين موضوع يکي از علايم کمال يک مسلمان است .

—————-

1- سورة نور ، آيه 37

1- هارون بن خارجه که يکي از رجال حديث است . ميگويد :  در  محضر  حضرت صادق (عليه السلام)  نام  مردي  از  دوستان خود   را  بردم  و  ا ز او به عنوان داشتن کمالات انساني و اسلامي ، ستايش کردم ، حضرتش در اين مورد از من پرسيدند :

« کيف صَلوتُهُ ؟ » يعني نماز او چگونه است ؟ که از اين بيان اين مطلب به دست مي آيد که شخص در صورتي قابل ستايش و تمجيد است که نمازش کامل باشد .

و نيز حضرت صادق  (عليه السلام )  فرمود:«نخستين عملي که در روز قيامت مورد محاسبة الهي  قرا ر مي گيرد  نماز است که  اگر آن مورد قبول واقع شد و با موازين اسلامي  مطابق گرديد  ساير اعمال نيز مورد قبول مي شود و اگر آن مردود شد ، اعمال ديگر نيز مردود مي گردد .»

حضرت پيغمبر(صلي الله عليه و آله) نيزفرمودند: « در روز قيامت که بندة خداوند به پيشگاه خداوند خوانده مي شود نخستين چيزي  که  در  رابطه با آن ، آن بنده مورد سؤال قرار مي گيرد نماز است که اگر آن را درست و کامل به جا آورده است نجات پيدا مي کند و گرنه در آتش دوزخ افکنده مي شود .

محافظت بر نمازها

از جمله موضوعاتي که در احاديث اهل بيت عصمت (عليهم السلام )مورد تاکيد قرار گرفته است . محافظت بر نمازها است که بر هر مسلماني لازم است بر نمازهاي خود چه از جهت وقت  و  چه  از  جهات ديگر مواظبت کند که حضرت صادق (عليه السلام ) فرمود : حضرت پيغمبر  ( صلي عليه و آله ) فرمودند :« شيطان تا هنگامي که يک فرد مسلمان به نماز هاي پنجگانه خود اهميّت کافي مي دهد  و هر يک از آنها را در وقت خود مي خواند ، گريزان است، ولي  همين که محافظت به نمازهاي خود را از دست داد ، شيطان بر او جرات پيدا مي کند و او را به ارتکاب گناهان بزرگ مي کشاند .»

هرگز نباید نماز را سبک شمرد

در  احاديث   بسياري   اهل بيت عصمت و طهارت – عليهم السلام – مسلمانان را از سبک شمردن نماز ، بر حذر داشته اند .

حضرت پيغمبر (صلي عليه  و آله ) فرمودند : « کسي که به نماز اهميّت ندهد و آن را سبک بشمارد ، سزاوار عذاب آخرت است . »

حضرت  صادق (عليه السلام )فرمودند : « هنگامي که شخص نماز خود را سبک مي شمارد و آن را با عجله انجام مي دهد تا به کارهاي خود برسد ، خداوند به ملائکه مي فرمايد : اين شخص چنين گمان مي کند که بر آورده شدن احتّياجاتش در دست من نيست آيا نمي داند که برآورده شدن تمام احتّياجاتش در دست من است ؟ »

حضرت باقر(عليه السلام ) فرمود که حضرت پيغمبر (صلي الله عليه و آله ) روزي در مسجد تشريف  داشتند  مردي وارد  و  مشغول نماز شد و رکوع و سجودش را بطور کامل بجا نياورد و مانند  کلاغي  که  منقار  خود  را زود زود به زمين مي زند و از زمين بر مي دارد ، با عجله به رکوع  و  سجده  مي رفت و  بر  مي  خاست حضرتش فرمودند : « اگر اين مرد در حالي که نمازش اينطور است از دنيا برود به دين من از دنيا نرفته است . »

و  نيز حضرت رسول اکرم (صلي عليه و آله )  در  آن  لحظه اي که چشم از اين جهان مي بست  فرمودند : « کسي که نماز خود را سبک مي شمارد از امت من نيست ، و در روز قيامت در کنار حوض کوثر، بر من وارد نخواهد شد .»

حضرت صادق (عليه السلام )نيز در هنگام ار تحال به جهان آخرت فرمودند : « شفاعت ما در روز قيامت ، به کسي که نماز خود را سبک مي شمارد ، نخواهد رسيد .»

عواقب ترک نماز

تعداد بسياري از احاديث اهل بيت  عصمت  (سلام الله عليهم ) ترک  نماز  را،  يکي  از گناهان  کبيره که موجب عذاب سخت جهنم است، شمرده و بلکه آن را گناهي معادل کفر معرفي نموده اند و دوبارة عواقب زيانبار، آن مطالبي گفته اند:

حضرت پيغمبر (صلي الله عليه و آله  ) فرمودند : « ميان ايمان وکفر فاصله اي جز ترک نماز وجود ندارد .»

حضرت  صديقة کبري (سلام الله عليها ) از پدر بزرگوارش پرسيد : « مجازات کسي که به نماز اهميّت نمي دهد ، چيست ؟» حضرتش در پاسخ فرمودند: «  خداوند  کسي  را  أه  به  نماز جود اهميّت نمي هد به 15 خصلت مجازات مي کند ، که 6تا از آنها در دنيا و 3تا هنگام مرگ و 3تا در قبر و 3تا در روز قيامت است .

و آن شش تا که در دنيا است اين است: برکت از عمر او و همچنين از مال او برداشته مي شود  و  آثار  صالحان  از قيافه  و  سيماي او محو مي گردد، به اعمال نيک ديگر او نيز اجر کامل داده نمي شود،  دعاهاي او  مستجاب نمي شود  و  از دعاهاي صالحان بهره اي به او نمي رسد.

و آن سه تا که با هنگام مرگ او ارتباط دارد اين است: با ذلت و گرسنگي و تشنگي مورد قبض روح واقع مي شود.

و آن سه تا که در قبر او است اين است:  خداوند  فرشته اي را مي گمارد که در قبر او را عذاب کند و به تنگي و تاريکي قبر نيز محکوم مي گردد.

و آن سه تا که در قيامت  است  اين است: که هنگام خروج قبر فرشته اي او را به رو، در روي زمين  مي کشد  و  به اين ترتيب محشورمي شود و با شدت به حساب او رسيدگي مي شود  و خداوند هرگز نظر لطف بر او نمي افکند و سر انجام به عذاب جهنم گرفتار مي گردد.

عادت دادن کودکان به نماز

براي اينکه کودکان،درموقع بلوغ که نمازبرآنها  مانند  ساير وظايف  اسلامي، واجب ميشود  آن  را  مرتب  بخوانند، مستحب است پدر و مادر فرزندان خود را در دوران قبل از بلوغ به خواندن نماز وادار نمايند.

که  از حضرت پيغمبر (صلي الله عليه و آله ) و حضرت صادق (عليه السلام ) نقل شده است که فرموده اند: « فرزندان خود را در سن هقت سالگي ، به نماز خواندن وادار نماييد.»

در انجام  اين  تمرين  علاوه  بر  اينکه  پدر و مادر گوشة ازز مسئوليت خود را در رابطه با تربيت  فرزند خودعملي مي نمايند، بر پاية روايات اسلامي، ثواب و پاداش بسياري نيز به دست مي آورند، زيرا باعث مي شوند که  فرزندانشان به خواندن نماز عادت کند تا پس از بلوغ امادگي کاملي براي خواندن نماز بطور مرتب داشته باشند. بعلاوه در  تمرين  نماز  لازم است مقدمه مسائل وضو و کيفيت وضو گرفتن را نيز به او ياد داده باشند.

موانع قبول شدن نماز