دستور و کیفیت نماز آیات
مسأله 1507- نماز آيات دو ركعت است و در هر ركعت پنج ركوع دارد و دستور آن است كه 1 انسان بعد از نيت، تكبير بگويد2 و يك حمد و يك سوره تمام بخواند و به ركوع رود و سر از ركوع بردارد، دوباره يك حمد و يك سوره بخواند، باز به ركوع رود تا پنج مرتبه و بعد از بلند شدن از ركوع پنجم دو سجده نمايد و برخيزد و ركعت دوم را هم مثل ركعت اول بجا آورد و تشهد بخواند و سلام دهد.
1- زنجاني: به چند شكل مي توان آن را بجا آورد: يكي از شكلهاي آن اين است كه…
2- جوادی آملی: نماز آيه دو ركعت است و هر ركعت پنج ركوع دارد و به چند صورت میتوان آن را به‌جا آورد. صورت يکم: نمازگزار پس از نيت، تكبير بگويد…
*****
امام خامنه ای: مسأله ۶۷۳- نماز آیات دو رکعت است که هر رکعت آن پنج رکوع و دو سجده دارد و به چند صورت می توان آن را به جا آورد:
صورت اول: در هر رکعت، پنج بار حمد و سوره خوانده میشود؛ به این صورتکه بعد از نیت و تکبیرة الاحرام، یک حمد و سوره ی کامل می خواند و به رکوع می رود، سپس سر از رکوع برداشته، دوباره حمد و سوره را می خواند و به رکوع دوم می رود و باز سر از رکوع برمی دارد و به همین شکل ادامه میدهد تا پنج رکوع انجام شود، سپس به سجده می رود و پس از انجام دو سجده، رکعت دوم را مانند رکعت اول به جا می آورد و پس از انجام دو سجده تشهد را خوانده و سلام می دهد.
صورت دوم : در هر رکعت فقط یک حمد و سوره خوانده میشود؛ به این صورت که سوره را پنج قسمت کرده و بعد از نیّت و تکبیرۀ الاحرام، حمد و یک قسمت از سوره را (چه یک آیه باشدیا کمتر و یا بیشتر) می خواند و به رکوع می رود و بعد از رکوع بدون اینکه حمد بخواند، قسمت دوم سوره و سپس رکوع دوم را انجام میدهد، و همین طور ادامه میدهد تا سوره ای که پیش از هر رکوع، یک قسمت از آن را خوانده، قبل از رکوع آخر تمام شود، سپس رکوع پنجم را به جا می آورد و به سجده میرود و پس از اتمام دو سجده، رکعت دوم را مانند رکعت اول انجام داده و تشهد را خوانده و سلام میدهد.
مسأله 1508- در نماز آيات ممكن است انسان1 بعد از نيت و تكبير و خواندن حمد، آيه هاي يك سوره را پنج قسمت كند و يك آيه يا بيشتر2 از آن بخواند و به ركوع رود3 و سر بردارد و بدون اين كه حمد بخواند، قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به ركوع رود و همين طور تا پيش از ركوع پنجم سوره را تمام نمايد ، مثلاً به قصد سوره «قل هو الله أحد»، «بسم الله الرحمن الرحيم» بگويد4 و به ركوع رود، بعد بايستد و بگويد: «قل هو الله أحد» دوباره به ركوع رود و بعد از ركوع بايستد و بگويد: « الله الصمد » باز به رکوع رود و بایستد و بگوید: « لم یلد و لم یولد» و برود به رکوع ، با ز هم سر بردارد و بگوید: «و لم يكن له كفواً أحد» 5 و بعد از آن به ركوع پنجم رود و بعد از سر برداشتن، دو سجده كند و ركعت دوم را هم مثل ركعت اول بجا آورد و بعد از سجده دوم تشهد بخواند و نماز را سلام دهد6.
1- زنجاني: شكل ديگر خواندن نماز آيات اين است كه انسان…
2- خوئي، گلپايگاني، صافي، زنجاني، تبريزي، وحید: يك آيه يا كمتر يا بيشتر…
فاضل: و يك قسمت از آن را…
3- سيستاني: يك آيه يا بيشتر از آن را بخواند بلكه كمتر از يك آيه را نيز مي تواند بخواند، ولي بايد بنابراحتياط، جمله تامّه باشد و از اول سوره شروع كند و به گفتن «بسم الله» اكتفا نكند و سپس به ركوع رود…
4- مكارم: بعد از نيت و تكبير و خواندن حمد، آيه هاي يك سوره را پنج قسمت كند و يك قسمت از آن را بخواند و به ركوع رود بعد سر بردارد و قسمت دوم از همان سوره را (بدون حمد) بخواند و به ركوع رود و همينطور تا پيش از ركوع پنجم سوره را تمام نمايد وبعد به ركوع رود و ركعت دوم را هم به همين صورت بجا آورد، مثلاً سوره «قل هو الله احد» را به ترتيب زير تقسیم كند: قبل از ركوع اول «بسم الله الرحمن الرحيم» بگويد:…
5- سيستاني: مثلاً در سوره فلق اول «بسم الله الرحيم قل أعوذ برب الفلق» بگويد و به ركوع رود بعد بايستد و بگويد:«من شر ما خلق» دوباره به ركوع رود و بعد از ركوع بايستد و بگويد: «و من شرّ غاسق اذا وقب» باز به ركوع رود و بايستد و بگويد: « ومن شر النفّاثات في العقد» و برود به ركوع باز هم سربردارد و بگويد: «و من شرّ حاسدٍ اذا حسد»…
تبريزي: مثلاً به قصد سوره «قل هو الله أحد»، «بسم الله الرحمن الرحيم قل هو الله أحد» بگويد و به ركوع رود بعد بايستد و بگويد: «الله الصمد» دوباره به ركوع رود و بعد از ركوع بايستد و بگويد: «لم يلد» باز به ركوع رود و بايستد و بگويد: «ولم يولد» و برود به ركوع باز هم سر بردارد و بگويد« و لم يكن له كفواً أحد»…
6- خوئي، سيستاني، تبريزي، نوري: و نيز جايز است كه به كمتر از پنج قسمت تقسيم نمايد لكن هر وقت سوره را تمام كرد، لازم است حمد راقبل ازركوع بعدي بخواند (تبريزي: و بنابراحتياط لازم با بسلمه تنها ركوع نكند).
وحید: و نیز جایز است به کمتر از پنج قسمت تقسیم کند ولی هر وقت سوره را تمام کرد لازم است حمد را قبل از رکوع بعدی بخواند. و بعد از آن یک سوره یا بعض از یک سوره را نیز بخواند.
زنجاني: [و] شكل ديگر نماز ايات آن است كه سوره را به كمتر از پنج قسمت تقسيم كند، لكن هر وقت سوره را تمام كرد، لازم است حمد را بخواند، و سپس تمام يا بعضي از سوره را به شكلي كه اشاره شد، بخواند و سپس به ركوع رود.
امام خامنه ای: رجوع کنید به مسأله ۱۵۰۷.
مسأله اختصاصی
امام خامنه ای: مسأله ۶۷۴- بنابر احتیاط واجب «بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحیمِ» را نمی توان یک قسمت از سوره به حساب آورد و با آن رکوع کرد.
مسأله 1509- اگر در يك ركعت از نماز آيات، پنج مرتبه حمد و سوره بخواند و در ركعت ديگر يك حمد بخواند و سوره را پنج قسمت كند1 مانعي ندارد2.
این مسأله در رساله امام خامنه ای نیست.
1- زنجاني: پنج قسمت يا كمتر كند…
2- گلپايگاني، صافي: اشكال ندارد.
مسأله 1510- چيزهايي كه در نماز يوميّه واجب است و مستحب است در نماز آيات هم واجب و مستحب مي باشد 1ولي در نماز آيات مستحب است بجاي اذان و اقامه سه مرتبه به قصد اميد ثواب ، بگويند «الصلاة»2.
1- وحید: ولی در نماز آیات ،در صورتی که با جماعت باشد ،به جای اذان و اقامه رجاء سه مرتبه بگوید «الصلاة».
2- بهجت: و مستحب است نماز آيات را به جماعت بخوانند و در اين صورت، مثل نمازهاي يوميّه، قرائتهاي نماز را امام مي خواند و مستحب است قرائت اين نماز را حتي در آفتاب گرفتنگي بلند بخوانند.
گلپايگاني: سه مرتبه بگويد: «الصلاة».
خوئي، تبريزي: در نماز آيات در صورتي كه با جماعت باشد، مستحب است بجاي اذان و اقامه سه مرتبه بگويند: «الصلاة» و در غير جماعت چيزي نيست.
مكارم: در نماز آيات اذان و اقامه نيست و بجاي آن سه مرتبه به اميد ثواب «الصلاة» مي گويد.
سيستاني: ولی نماز آیات اذان و اقامه ندارد و اگر با جماعت خوانده میشود بهتر است رجاءً بجای اذان و اقامه سه مرتبه بگویند «الصلاة» و در غیر جماعت گفتن سه مرتبه «الصلاة» وارد نشده است. شایان ذکر است مشروعیت جماعت در نماز آیات در غیر گرفتن ماه و خورشید ثابت نیست.
صافي: در نماز آيات درصورتي كه به جماعت باشد استحباب گفتن سه مرتبه الصلوة بعيد نيست.
زنجاني: در نماز آيات، اذان واقامه مشروع نيست بلكه اگر با جماعت بخوانند مستحبّ است سه مرتبه بگويند:«الصلاة»
امام خامنه ای: مسأله ۶۷۵.
مسأله 1511- مستحب است بعد از رکوع پنجم و دهم بگوید: «سمع الله لمن حمده» و نیز پیش از هر رکوع و بعد از آن تکبیر بگوید ولی بعد از رکوع پنجم و دهم گفتن تکبیر مستحب نیست.1
1- فاضل: بعد از رکوع پنجم و دهم گفتن تکبیر به عنوان بعد از رکوع مستحب نیست ولی مستحب است به قصد قبل از سجده تکبیر بگوید.
سبحانی: ولی برای رفتن به رکوع تکبیر مستحب است.
مظاهری: بعد از رکوع پنجم و دهم تکبیر مستحب است.
امام خامنه ای: مسأله ۶۷۶.
*****
خوئي، تبريزي: 1520، سیستانی: مسأله 1490- مستحب است پيش از ركوع و بعد از آن تكبير بگويد و بعد از ركوع پنجم و دهم قبل از تكبير «سمع الله لمن حمده» نيز بگويد..
. سيستاني: بعد از ركوع پنجم و دهم، تكبير مستحب نيست بلكه مستحب است بگويد: «سمع الله لمن حمده».
مكارم: مسأله 1302- مستحب است در هر ركعت قبل از خم شدن براي سجده «سمع الله لمن حمده» و «الله أكبر» بگويد و نيز قبل از هر ركوع و بعد از آن تكبير بگويد.
مسأله 1512- مستحب است پيش از ركوع دوم و چهارم و ششم و هشتم و دهم قنوت بخواند و اگر فقط يك قنوت پيش از ركوع دهم 1 بخواند كافي است.
1- بهجت: و يا دو قنوت، پيش ازركوع پنجم و دهم…
امام خامنه ای: مسأله ۶۷۷.
*****
مكارم: مسأله 1303- مستحب است قبل از ركوع دهم قنوت بخواند.
مسأله 1513- اگر در نماز آيات شك كند كه چند ركعت خوانده و فكرش به جايي نرسد نماز باطل است1.
این مسأله در رساله امام خامنه ای نیست.
1- جوادی آملی: يقين يا گمان او به جايی نرسد، نماز باطل است.
مسأله اختصاصي
فاضل: مسأله 1521- چنانچه گمان به عدد ركعات و يا افعال در نماز آيات برايش پيدا شود بايد به گمان عمل نمايد.
مسأله 1514- اگر شك كند كه در ركوع آخر ركعت اول است يا در ركوع اول ركعت دوم و فكرش به جايي نرسد، نماز باطل است،1 ولي اگر2 مثلاً شك كند كه چهار ركوع كرده يا پنج ركوع3، چنانچه برای رفتن به سجده خم نشده4، بايد ركوعي را كه شك دارد بجا آورده، يا نه، بجا آورد، و اگر براي رفتن به سجده خم شده5، بايد به شك خود اعتنا نكند.
1- وحید: و اگر در عدد رکوع ها شک کند بنارا بر کمتر بگذارد مگر در صورتی که شک کند چهار رکوع کرده یا پنج رکوع. که در این صورت چنانچه برای رفتن به سجده خم نشده باید رکوعی را که شک کرده بجا آورد و اگر شک او بعد از خم شدن برای سجده و پیش از رسیدن به سجده باشد بنابراحتیاط واجب برگردد و رکوع را بجا آورد و نماز را تمام نماید و اعاده کند ولی اگر به سجده رسیده باشد باید به شک خود اعتنا نکند
2-زنجاني: ولي اگر بداند دركدام ركعت است و در عدد ركوع شك كند…
3- سبحانی: چنانچه به سجده نرسیده باید رکوعی را که شک دارد بجا آورده یا نه بجا آورد و اگر به سجده رسیده است باید به شک خود اعتنا نکند.
4- خوئي، تبريزي، زنجاني: چنانچه شك او پيش از رسيدن به سجده بوده…
سيستاني: چنانچه شك او پيش از خم شدن براي سجده باشد…
بهجت: چنانچه هنوز به سجده نرفته…
5-خوئي، تبريزي، زنجاني: ولی اگر به سجده رسیده باشد …
بهجت: اگر به سجده رفته…
*****
مكارم: مسأله 1304- اگر در عدد ركوع ها شك كند، بنابركمتر مي گذارد و اگر از محل گذشته يعني وارد سجده شده باشد، اعتنا نمي كند.
امام خامنه ای: مسأله ۶۷۸- اگر شک کند چهار رکوع انجام داده یا پنج رکوع، چنانچه برای رفتن به سجده خم نشده باشد، باید یک رکوع دیگر انجام دهد و اگر برای رفتن به سجده خم شده، باید به شک خود اعتنا نکند.
مسأله 1515- هر يك از ركوع هاي نمازآيات ركن است كه اگر عمداً يا اشتباهاً كم يا زياد شود نماز باطل است.
امام خامنه ای: مسأله ۶۷۹.
*****
سيستاني: مسأله 1494- هر يك از ركوعهاي نماز آيات ركن است كه اگر عمداً كم يا زياد شود، نماز باطل است و همچنين است اگر اشتباهاً كم شود يا – بنابراحتياط – اشتباهاً زياد شود.
زنجاني: مسأله 1524- اگر يكي از ركوعهاي نماز آيات عمداً يا اشتباهاً كم يا زياد شود، نماز باطل است.