راه نجس شدن چیزهای پاک – چهارده مرجع

مسأله 125- اگر چيز پاك به چيز نجس برسد و هر دو يا يكي از آنها به طوري تر باشد كه تري يكي به ديگري برسد، چيز پاك نجس مي شود1. و اگر تري به قدري كم باشد كه به ديگري نرسد، چيزي كه پاك بوده نجس نمي شود2.

1- خوئي: و همچنين اگر به چيز سومي با همان رطوبت برسد نجسش مي كند. و مشهور فرموده اند كه متنجّس به طور مطلق منجّس است، ولي اين حكم در غير واسطهٔ اوّل محلّ اشكال است اگر چه بنابر احتياط واجب اجتناب از او لازم است . «مثال»: در صورتي كه دست راست به بول متنجّس شود، آنگاه آن دست با رطوبت با دست چپ ملاقات كند اين ملاقات موجب نجاست دست چپ خواهد بود و اگر دست چپ بعد از خشكيدن با آب قليل ملاقات كند آب نيز نجس مي شود. ولي اگر با چيز ديگري با رطوبت ملاقات كند نجاست آن چيز محلّ اشكال است، و احتياط واجب در اجتناب از آن است…

تبريزي: و همچنين اگر به چيز سومي با همان رطوبت برسد نجسش مي كند، و مشهور فرموده اند كه متنجّس (نجس شده) به طور مطلق منجّس (نجس کننده) است، ولي اين حكم در غير واسطه اوّل  محل اشکال است و احتیاط واجب در اجتناب از اوست (مثال ) در صورتی که دست راست به بول متنجس شود آنگاه آن دست با رطوبت دیگری دست چپ را ملاقات کند این ملاقات موجب نجاست دست چپ خواهد بود  و اگر دست چپ بعد از خشکیدن با آب قلیل یا سایر مایعات ملاقات کند آن نیز نجس می شود ولی اگر با چیز دیگری با رطوبت دیگری ملاقات کند نجاست آن چیز معلوم نیست اگر چه احتیاط واجب اجتناب از آن است…

2- خوئي،  تبریزی: اگر چه به عين نجس برسد.

بهجت: ولي اگر دست انسان به بدن ميّتي كه هنوز او را غسل نداده اند برسد اگر چه بدن ميّت خشك باشد، احتياط در اين است كه دست را بشويد.

وحید: و مشهور فرموده اند که متنجس به طور مطلق منجّس است ولی این حکم در غیر واسطه اول – درصورتی که با غیر آب قلیل و مایعات دیگر ملاقات کند – محل اشکال است و مراعات احتیاط به اجتناب از ملاقی متنجس در واسطه دوم و سوم ترک نشود.

*****

خامنه ای: رساله  آموزشی ص ۶۱ – ۶۲:

چگونگی نجس شدن چیزهای پاک

برای اینکه چیز پاکی نجس شود چهار شرط لازم است:

۱. چیز پاک با چیز نجس ملاقات کند.

۲. هر دو یا یکی از آن دو رطوبت داشته باشد.

۳. رطوبت به قدری باشد که سرایت کند.

۴. ملاقات در داخل بدن نباشد.

توجه

ملاک رطوبت مسریه (سرایت کننده) این است که به مقداری باشد که رطوبت، هنگام برخورد از جسم مرطوب به جسم دیگر سرایت کند.

متنجس اول (چیزی که با عین نجس تماس یافته و نجس شده است)، اگر باز با چیزی که پاک است تماس پیدا کند و یکی از آنها تر باشد، آن چیز پـاک را نجس می‌کند، و باز متنجس دوم (این چیزی که بر اثر ملاقات با متنجس، نجس شده است)، اگر با چیز پاکی برخورد نماید بنابر احتیاط واجب آن را نجس می‌کند، ولی این متنجس سوم هیچ چیزی را با ملاقات خود، نجس نمی‌کند.

سیستانی مسأله – اگر چیز پاک به چیز نجس برسد، و هر دو یا یکی از آنها به‌طوری تر باشد که تری یکی به دیگری برسد، چیز پاک نیز نجس می‌شود، ولی اگر واسطه‌ها در نجاست زیاد شود، نجاست سرایت نمی‌کند.

مثلاً: اگر دست راست به ادرار متنجّس شود آنگاه آن دست پس از خشک شدن با تری جدیدی با دست چپ برخورد کند، این برخورد موجب نجاست دست چپ خواهد بود و اگر دست چپ بعد از خشک شدن با شیء دیگری مانند لباس با تری جدیدی، برخورد کند لباس نیز نجس می‌شود ولی اگر آن لباس با چیز دیگری با تری جدید برخورد کند، حکم به نجاست آن چیز نمی‌شود. بنابراین واسطه‌‌ سوم نجس است ولی نجس نمی‌کند. و اگر تری به‌قدری کم باشد که به دیگری نرسد، چیزی که پاک بوده نجس نمی‏شود اگرچه به عین نجس برسد.

مكارم: مسأله 143 – هرگاه چيز پاكي با چيز نجسي ملاقات كند و يكي از آن دو رطوبت داشته باشد نجس مي شود، امّا اگر هر دو خشك باشند يا رطوبت به قدري كم باشد كه سرايت نكند، پاك است (مگر در ملاقات چيزي با مردهٔ انسان پيش از غسل دادن، كه احتياط واجب اجتناب است هر چند خشك باشد).

مسأله 126- اگر چيز پاكي به چيز نجس برسد و انسان شك كند كه هر دو يا يكي از آنها تر بوده يا نه،1 آن چيز پاك نجس نمي شود2.

1- سیستانی: و یا اگر تر بوده، تری آن به قدری بوده که به دیگری سرایت کرده یا نه، آن چیزِ پاک، نجس به حساب نمی‌آید.

2- تبريزي: مگر حالت سابقهٔ چيز پاك، رطوبت مُسريه باشد.

زنجانی: مگر حالت سابقهٔ یکی از دو طرف یا هر دو طرف رطوبت سرایت کننده بوده است.

*****

مكارم: مسأله 144 – اگر در ملاقات یا  در رطوبت داشتن شک کند آن چیز نجس نمی شود.

مسأله 127- دو چيزي كه انسان نمي داند كدام پاك و كدام نجس است1 اگر چيز پاكي با رطوبت به يكي از آنها برسد2، نجس نمي شود3 ولي اگر يكي از آنها قبلاً نجس بوده و انسان نداند پاك شده يا نه، چنانچه چيز پاكي4 به آن برسد نجس مي شود.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- وحید: درصورتی که نداند هر دو قبلاً نجس بوده اند…

2- سيستاني: اجتناب از آن لازم نيست، مگر در بعضي از موارد، مثل آن كه حالت سابقه در هر دو نجاست باشد و يا آنكه با طرف ديگر هم چيز پاك ديگري با رطوبت ملاقات كند.

3- گلپايگاني، خوئي، فاضل، تبريزي، زنجاني، وحید ، مظاهری: [پایان مسأله].

صافی: ولي اگر به هر دو برسد محل برخورد نجس مي شود.

4- بهجت، جوادی آملی: با رطوبت…

*****

خامنه ای: رساله  آموزشی ص ۶۲: اگر چیز پاکی به نجاست یا متنجّسی برخورد کند و شخص شک کند که یکی از آن دو به گونه ­ای رطوبت داشته که به دیگری رسیده یا نه، حکم به نجاست شیء پاک نمی­ شود.

مكارم: مسأله 145 – هر گاه بداند قسمتي از فرش يا لباس نجس شده امّا نمي داند كدام قسمت آن است اگر به قسمتي از آن دست بزند نجس نمي شود؛ همين طور هر دو چيزي كه مي داند يكي از آن دو نجس شده ولي نمي داند كدام نجس است، ملاقات با يكي از آن دو سبب نجاست نمي شود.

مسأله 128- زمين و پارچه و مانند اينها اگر رطوبت1 داشته باشد هر قسمتي كه نجاست به آن برسد، نجس مي شود و جاهاي ديگر آن پاك است2 و همچنين است خيار و خربزه و مانند اينها3.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- وحید، سیستانی: رطوبت سرایت کننده …

2- مكارم: مگر اينكه رطوبت به قدري زياد باشد كه از جايي به جاي ديگر سرايت كند. همچنين خيار و خربزه و ماست و امثال آنها اگر رطوبت زياد و مسري نداشته باشد، همان محلّ ملاقات نجس مي شود.

سیستانی: هرچند جای پاک به جای نجس متّصل باشد و این حکم در مورد خیار و خربزه و مانند اینها نیز جاری می باشد.

3- جوادی آملی: که دارای رطوبت است.

*****

خامنه ای: رساله  آموزشی ص۶۲: پارچه و امثال آن اگر مرطوب باشد و یک نقطه‌ آن با نجس ملاقات کند، فقط همان نقطه نجس می‌شود و بقیه‌ جاهای آن پاک است.

مسأله 129- هر گاه شيره و روغن روان باشد همين كه يك نقطه از آن نجس شد، تمام آن نجس مي شود1. ولي اگر روان نباشد نجس نمي شود2.

1- مكارم: اما اگر روان نباشد به طوري كه از جايي به جايي سرايت كند، فقط محلّ ملاقات نجس است و مي توان آن را برداشت و دور ريخت.

نوري: ولي اگر روان نباشد، همان نقطه اي كه نجس يا متنجس به آن اصابت كرده نجس است و اگر آن را با مقداري از اطرافش بردارند، بقيه پاك است.

2- اراكي، فاضل: تمام آن نجس نمي شود (فاضل: بلكه فقط جايي كه نجاست به آن رسيده نجس مي شود).

مظاهری: اگر روان نباشد فقط محلّ ملاقات نجس می شود.

سبحانی: فقط جایی که نجاست به آن رسیده نجس می باشد.

جوادی آملی: بلكه فقط محل برخوردْ نجس میشود و بقيّه آن، پاک است.

*****

خوئي، گلپايگاني، تبريزي، سيستاني، صافي، زنجاني، وحید: مسأله ۱۳۰ ـ هرگاه شيره و روغن و مانند اينها طورى باشد كه اگر مقدارى از آن را بردارند جاى آن خالى نمى ماند ، همين كه يك نقطه (سیستانی: یک قسمتی) از آن نجس شد تمام آن نجس مى شود ، ولى اگر طورى باشد كه جاى آن در موقع برداشتن خالى بماند اگر چه بعد پُر شود ، فقط جايى كه نجاست به آن رسيده نجس مى شود ، پس اگر مثلا فضله موش در آن بيفتد ، جايى كه فضله افتاده نجس و بقيّه پاك است.

خامنه ای رساله آموزشی ص ۶۲: چیزهای مایع و روان مانند شیره و روغن روان، همین که یک نقطه از آن نجس شود تمام آن نجس می شود؛ ولی اگر روان نباشد، تنها محلّ ملاقات نجس می شود.

بهجت: مسأله- هر گاه شيره و روغن مايع باشد به طوري كه اگر قدري از آن برداشته شود جاي آن پر مي شود، همين كه يك نقطه از آن نجس شد، تمام آن نجس مي شود، ولي اگر مايع نباشد و يا اينكه مايع باشد ولي نجاست به جاي ديگر سرايت نكند نجس نمي شود.

مسأله 130- اگر مگس يا حيواني مانند آن، روي چيز نجسي كه تر است بنشيند1 و بعد روي چيز پاكي كه آن هم تر است بنشيند2، چنانچه انسان بداند نجاست همراه آن حيوان بوده3، چيز پاك نجس مي شود، و اگر نداند پاك است.

1- مكارم: و بعد روي چيز پاكي بنشيند نجس نمي شود، چون احتمال دارد پاي اين حشرات رطوبتي به خود نگيرد؛ امّا اگر بدانيم نجاستي را با خود حمل كرده و سرايت نموده نجس مي شود.

2- مظاهری: آن چیز پاک نجس نمی شود.

3- جوادی آملی: چنانچه انسان بداند نجاست همراه آن از بين نرفته…

زنجاني: و يقين يا اطمينان دارد كه هنگام نشستن بر روي چيز پاك، نجاستش از بين نرفته، آن چيز نجس مي شود، بلكه اگر چنين يقين يا اطميناني هم ندارد، بنابر نجاست آن بگذارد. و همچنين اگر مگس يا حيواني مانند آن به گونه اي تر باشد كه تري آن به اشياء ديگر مي رسد، و روي چيز نجسي بنشيند و بعد روي چيز پاكي بنشيند، چنانچه در هنگام نشستن بر روي چيز پاك ندانيم كه تري آن به همان حالت قبل مانده يا تري آن از بين رفته، يا ديگر به اندازه اي نيست كه سرايت كند، در اين صورت نيز بنابر نجاست آن چیز بگذارد.

مسأله 131- اگر جايي از بدن كه عرق دارد نجس شود و عرق از آنجا به جاي ديگر برود، هرجا كه عرق به آن برسد نجس مي شود1 و اگر عرق به جاي ديگر نرود جاهاي ديگر بدن پاك است.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- گلپایگانی، صافی، مظاهری، مکارم: [پایان مسأله].

مسأله ۱۳۲- اخلاطي كه۱ از بيني يا گلو مي آيد اگر خون داشته باشد، جايي كه خون دارد نجس و بقيهٔ آن پاك است۲، پس اگر به بيرون دهان يا بيني برسد، مقداري را كه انسان يقين دارد جاي نجس اخلاط به آن رسيده، نجس است و محلي را كه شك دارد جاي نجس به آن رسيده است يا نه، پاك مي باشد.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

۱- سيستاني، زنجاني، وحید: اخلاط غليظي كه…

۲- مظاهری: [پایان مسأله].

*****

مكارم: مسأله 150 – اخلاطي كه از بيني يا گلو مي آيد، هرگاه غليظ باشد و نقطه اي از آن خون داشته باشد همان نقطه نجس است، [و] اگر روان باشد همه نجس مي شود.

جوادی آملی: خلطی كه از بينی يا گلو میآيد، اگر خون داشته باشد و روان نباشد، جايی كه خون دارد، نجس و بقيه آن پاک است…

مسأله 133- اگر آفتابه اي را كه ته آن سوراخ است روي زمين نجس بگذارند1 چنانچه آب طوري زير آن جمع گردد كه با آب آفتابه يكي حساب شود، آب آفتابه نجس مي شود2، ولي اگر آبي كه از زير آفتابه خارج مي شود در زمين فرو رود يا جاري شود به نحوي كه با آب داخل آن يكي حساب نشود، آب آفتابه نجس نمي شود.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1-  گلپايگاني، صافي: در حالي كه آب از آن بيرون مي آيد آب داخل آفتابه نجس نمي شود، ولي در حالي كه آب از آن بيرون نمي آيد و آب نجس كه در زير آن جمع شده بواسطهٔ سوراخ متّصل به آب داخل آفتابه باشد آب داخل آن هم نجس مي شود.

2- جوادی آملی: اگر ظرفی كه آب دارد و ته آن سوراخ است، روی زمين نجس قرار گيرد، چنانچه آبِ برون رفت آن، به گونه‌ای زير آن جمع شود كه با آب ظرف، يكی حساب شود، آب ظرف نجس میشود…

بهجت: ولي اگر آب افتابه از داخل به بيرون با فشار جريان داشته باشد يا احتمال برود كه نجاست بيرون به داخل سرايت نمي كند، حتّي اگر سطح آب بيرون و داخل مساوي هم باشد، آب آفتابه نجس نمي شود.

نوري: بلكه اگر آب بر زمين جاري شود يا فرو رود، در صورتي كه سوراخ آفتابه به زمين نجس متصل باشد، باز هم بنابر احتياط واجب بايد از آب آفتابه اجتناب كرده ولي اگر سوراخ آن به زمين نجس متصل نباشد و آب زير آفتابه هم با آب داخل آن يكي حساب نشود، آب آفتابه نجس نمي شود.

فاضل: و اگر سوراخ آن به زمين نجس متّصل نباشد و آب زير آفتابه با آب داخل آن يكي حساب نشود، آب داخل آفتابه نجس نمي شود.

*****

خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید: مسأله ۱۳۴ ـ اگر آفتابه اي را كه ته آن سوراخ است روي زمين نجس بگذارند، چنانچه از جريان بيفتد و آب زير آن جمع گردد كه با آب آفتابه يكي حساب شود آب آفتابه نجس مي شود.، ولي اگر آب آفتابه جريان داشته باشد* نجس نمي شود.

.تبريزي: بنابر احتياط از آب آفتابه اجتناب شود…

* سيستاني، وحید: با فشار جریان داشته باشد…

مكارم: مسأله 151 ، مظاهری: مسأله- هرگاه ظرفي را كه ته آن سوراخ است روي زمين نجسي بگذارند چنانچه آب با فشار از آن خارج شود داخل ظرف نجس نخواهد شد.

زنجاني: مسأله- اگر ظرفي مانند آفتابه را كه پايين آن سوراخ است بر زمين نجس بگذارند چنانچه از جريان بيفتد و آب زير آن جمع گردد به گونه ای كه با آب ظرف يكي حساب شود، آب ظرف نجس مي شود؛ ولي اگر آب ظرف جريان داشته باشد نجس نمي شود.

مسأله 134- اگر چيزي داخل بدن شود و به نجاست برسد، در صورتي كه بعد از بيرون آمدن، آلوده به نجاست نباشد پاك است، پس اگر (اسباب اماله يا آب آن در مخرج غائط وارد شود، يا1) سوزن و چاقو و مانند اينها در بدن فرو رود و بعد از بيرون آمدن، به نجاست آلوده نباشد نجس نيست2. و همچنين است آب دهان و بيني اگر در داخل به خون برسد و بعد از بيرون آمدن به خون آلوده نباشد.

این مسأله در رساله آیات عظام سبحانی و بهجت نیست.

1- [قسمت داخل پرانتز در رساله آيات عظام: گلپايگاني و صافي نيست.]

2- جوادی آملی: اگر چيزی در داخل بدن باشد و به نجاست برسد و پس از بيرون آمدن آلوده نباشد، پاک است و چنانچه چيزی از بيرون داخل بدن شود و به نجاست برسد، بنا بر احتياط واجب نجس است، هرچند پس از بيرون آمدن، آلوده به نجاست نباشد، پس اگر اسباب اماله يا آب آن، در مخرج مدفوع وارد شود، يا سوزن، چاقو و مانند اين‌ها در بدن فرو رود و در درون با نجس برخورد كنند، احتياط واجب نجس بودن آن‌هاست، هرچند پس از بيرون آمدن، به نجاست آلوده نباشند…

*****

زنجاني: مسأله- اگر چيزي داخل بدن شود در صورتي كه يقين يا اطمينان كند كه به عين نجاست خورده است بنابر احتياط نجس است، و اگر نه پاك است؛ پس اگر اسباب اماله يا آب آن، در مخرج غائط وارد شود و يقين يا اطمينان كند كه به غائط خورده است ولی بعد از بیرون آمدن آلوده نباشد، يا سوزن و چاقو و مانند اينها در بدن فرو رود و يقين يا اطمينان كند كه به خون رسيده است و بعد از بیرون آمدن خونی نباشد، بنابر احتياط نجس شده است. ولي آب دهان و بيني و مانند اينها – كه در داخل بدن هستند- اگر در داخل به خون برسد و بعد از بيرون آمدن به خون آلوده نباشد پاك است.

مكارم: مسأله 152 – هرگاه چيزي مانند سوزن در داخل بدن با نجاستي مانند خون ملاقات كند نجس نمي شود مشروط بر آنکه موقع بيرون آمدن آلوده به خون نباشد؛ همچنين است آب دهان و بيني هرگاه در داخل دهان و بيني با خون ملاقات كند نجس نمی شود..

مسائل اختصاصي

مكارم: مساله 153- چيزي كه نجس شده، مثلاً دستي كه با بول ملاقات كرده اگر با رطوبت با چيز پاكي ملاقات كند، آن هم نجس مي شود.

مظاهری: مسأله 120- چیزی که نجس شده (متنجّس) اگر به چیز دیگری که رطوبت دارد برسد باید از آن اجتناب شود و فرقی میان واسطه اول و واسطه های دیگر نیست