ربا و احکام آن – آیت الله خامنه ای (مدظله العالی)

۱. بحارالانوار، ج۱۰۰، ص۱۲۲

اقسام ربا و شرایط آن

اقسام ربا
۱. ربای قرضی: بحث ربای قرضی، در بحث قرض خواهد آمد.

۲. ربای معامله‌‌ای: معامله‌‌ای که شرایط ذیل در آن باشد، ربوی است.

شرایط ربای معامله‌‌ای
۱. عرفاً یک جنس در مقابل چیزی از همان جنس معامله شود.

۲. جنس مورد نظر، وزن‌‌کردنی یا پیمانه‌‌کردنی باشد. به خلاف آنچه‌‌ با مشاهده یا شمردن فروخته می‌‌شود.

۳. جنس فروخته شده کمتر یا بیشتر از عوض آن باشد.

توضیحاتی در مورد هم‌‌جنس بودن عوضین
۱. گندم و جو از یک جنس ‌‌است. بنابراین فروش صد کیلو گندم در عوض پنجاه کیلو جو، ربا و حرام است. اما در باب زکات، این دو از یک جنس نیست تا نصاب یکی با دیگری تکمیل شود.

۲. هر اصلی با آن چیزی‌‌که از آن به‌‌دست می‌‌آید، از یک جنس محسوب می‌‌شود؛ مانند کنجد و روغن آن، شیر و پنیر یا دوغ، خرما یا انگور و سرکه آن، و همچنین دو چیزی‌‌که از یک اصل به‌‌دست می‌‌آید، یک جنس محسوب می‌‌شود؛ مانند پنیر و کشک.

۳. شیر گاو و شیر گوسفند از یک جنس نیست؛ چون از دو نوع حیوان گرفته می‌‌شود. همچنین گوشت گوسفند با گوشت گاو از دو جنس است. لذا می‌‌توان دو کیلو گوشت گاو یا شیر آن را در عوض یک کیلو گوشت یا شیر گوسفند خریداری ‌‌کرد.

۴. در صورتی‌‌که اصل از چیزهای وزن‌‌کردنی یا پیمانه‌‌کردنی باشد، ولی چیزی‌‌که از آن به‌‌دست آمده شمردنی باشد یا به عکس، تفاضل یکی بر دیگری جایز است؛ مثلاً فروش یک کیلو پنبه یا کتان در عوض دو پیراهن.