مسأله ۱۹۹۱- كسي كه موقع غروب شب عيد فطر۱ بالغ و عاقل و هشيار است۲ و فقير و بنده كس ديگر نيست۳ بايد براي خودش و كساني كه نانخور او هستند، هر نفري يك صاع كه تقريباً سه كيلو است گندم يا جو يا خرما يا كشمش يا برنج يا ذرّت۴ و مانند اينها به مستحقّ بدهد۵ و اگر پول يكي از اينها را هم بدهد كافي است۶.
۱- گلپايگاني، صافي: موقع مغرب شب عيد فطر…
بهجت: موقع رؤيت شدن هلال ماه شوّال…
فاضل: موقع غروب شب عيد فطر، گرچه به چند لحظه باشد…
نوری،سبحانی: كسى كه موقع غروب يعنى قبل از غروب شب عيد فطر گرچه به چند لحظه باشد…
۲- تبريزي: موقع غروب شب عيد، بالغ و عاقل است…
۳- خوئي، سيستاني: کسی که موقع غروب شب عيد فطر، بالغ و عاقل است و بيهوش و فقير و بنده كس ديگر نيست…
مكارم: زكات فطره بر تمام كساني كه قبل از غروب شب عيد فطر «بالغ» و «عاقل» و «غني» باشند، واجب است، يعني…
۴- تبريزي: ذرّت يا نان…
۵- سيستاني: يك صاع –كه گفته مي شود تقريباً سه كيلو است- از غذاهاي معمول در شهرش مانند گندم يا جو يا خرما يا كشمش يا برنج يا ذرّت به مستحقّ بدهد…
مكارم: يك صاع –كه تقريباً سه كيلو است- از آنچه غذاي نوع مردم آن محلّ است، اعمّ از گندم و جو يا خرما يا برنج يا ذرّت و مانند اينها به مستحقّ بدهد…
بهجت: به ازاي هر نفر يك صاع طعام –تقريباً سه كيلو- از گندم يا جو يا خرما يا كشمش يا برنج يا ذرّت و مانند اينها، از چيزهايي كه خوراك بيشتر مردم است به مستحقّ بدهد…
۶- صافي: و بنابر احتياط ، بركسي كه موقع مغرب ماه شوال بي هوش باشد نيز واجب است.
بهجت: ولي احتياط مستحّب اين است كه زكات فطره را از گندم يا جو يا خرما يا كشمش بدهد و يا پول يكي از اينها را حساب كند.
سيستاني: و احتياط لازم آن است كه از غذاهايي كه در شهرش معمول نيست ندهد هرچند گندم يا جو يا خرما يا كشمش باشد.
*****
زنجاني: مسأله ۱۹۹۹- زكات فطره بر انساني كه بالغ و عاقل است و بيهوش و فقير نيست لازم بوده و بايد براي خودش و كساني كه نانخور او هستند، هر نفري يك صاع از خوراكي هاي رايج در آن منطقه همچون گندم يا جو يا خرما يا كشمش يا برنج و مانند اينها به مستحقّ بدهد و اگر پول يكي از اينها را هم بدهد كافي است، در مورد اندازه صاع در مسأله [۱۸۶۴] توضيحاتي داده شد و گفتيم كه وزن هر صاع بنابر مشهور در تمام غلاّت، ۱۱۷۰ درهم مي باشد كه با تبديل آن به اوزان كنوني، تقريباً وزن ۸۳۰/۲ كيلوگرم را بدست آورده اند، ولي گفتيم كه ظاهراً وزن درهم بيش از مقداري است كه مبناي محاسبه فوق مي باشد، بنابر يك محاسبه وزن هر صاع تقريباً ۴۷/۳ و بر طبق محاسبه ديگر تقريباً ۶۶/۳ كيلوگرم ميباشد، همچنين بيشتر اشاره كرديم كه صاع پيمانه بوده و نه وزن مشخص؛ و اوزان فوق ظاهراً براي گندم متوسّط تعيين شده بنابراين حجم صاع ما بين ۳/۴ تا ۹/۴ ليتر خواهد بود. اين حجم در غلات سبكتر از گندم، همچون جو؛ وزني كمتر از اوزان فوق دارد.
وحید: مسأله ۲۰۰۷- كسى كه موقع غروب شب عید فطر بالغ و عاقل است و فقیر و بنده كسى نیست ، به این معنى كه ماه رمضان را ـ اگر چه به یك آن تا تحقّق غروب ـ با این شرایط درك كند ، باید براى خودش و كسانى كه نانخور او هستند ، هر نفرى یك صاع ـ كه تقریباً سه كیلوگرم است ـ گندم یا جو یا خرما یا كشمش یا برنج و مانند اینها به مستحقّ بدهد ، و بنابر احتیاط واجب غذاى معمول محلّش باشد ، و اگر پول یكى از اینها را هم بدهد كافیست ، و بنابر احتیاط واجب كسى كه وقت غروب شب عید فطر بى هوش است ، باید فطره را بدهد.
مظاهری: مسأله ۱۵۱۰- كسى كه قبل از غروب شب عيد فطر بالغ و عاقل و هشيار است و فقير نيست و مىتواند در مال خود تصرّف كند بايد براى خودش و كسانى كه تحت تكفّل او هستند، هر نفرى تقريباً سه كيلو گندم يا جو يا خرما يا برنج و مانند اينها به مستحقّ بدهد و اگر پول يكى از اينها را هم بدهد كافى است.
جوادی آملی: مسأله ۲۲۲۳- کسی که هنگام مغرب شب عید فطر بالغ، عاقل و هوشیار است و فقیر و بندهٔ دیگری نیست، باید برای خود و کسانی که نانخور او هستند، زکات فطره بپردازد.
جوادی آملی: مسأله ۲۲۲۴- مقدار زکات فطره برای هر نفر حدود سه کیلو گندم، جو، برنج، خرما، کشمش و مانند آنها؛ یا قیمت آن‌هاست که در هر مکانی، قیمت خاص خود را دارد.
مسأله ۱۹۹۲- كسي كه مخارج سال خود و عيالاتش را۱ ندارد و كسبي۲ هم ندارد كه بتواند مخارج سال خود و عيالاتش را۳ بگذراند فقير است و دادن زكات فطره بر او واجب نيست.
۱- بهجت: خود و خانواده اش را…
۲- فاضل: كسب و كاري…
۳- بهجت: خود و آنان را…
*****
مكارم: مسأله ۱۶۹۳- غني كسي است كه مخارج سال خود و عيالاتش را دارد، يا از طريق كسب وكار به دست مي آورد و اگر كسي چنين نباشد فقير است؛ زكات فطره بر او واجب نيست و مي تواند زكات فطره بگيرد.
جوادی آملی: مسأله ۲۲۲۴- کسی که مخارج سال خود و کسانی را که در خرج او هستند ندارد و کسب و حرفه‌ای نیز ندارد تا بتواند هزینهٔ سال خود و عائله‌اش را از آن راه بگذراند، فقیر است و پرداختن زکات فطره بر او واجب نیست.
مسائل اختصاصي
بهجت: مسأله ۱۵۶۳- كسي كه خرج سال خود، و خانواده اش را دارد، فقير نيست و دادن زكات فطره بر او واجب است، و كسي كه فعلاً خرج سال را ندارد، ولي به تدريج به دست مي آورد و مصرف مي كند، اگر غير از آنچه خرج مي كند، با قرض كردن و مانند آن بتواند زكات فطره را بدهد به طوري كه نظم امور او بر هم نخورد و موجب حرج و اجحاف نباشد، بنابر احتياط واجب بايد زكات فطره را بدهد.
زنجاني: مسأله ۲۰۰۱- کسی که در ماه رمضان شرایط وجوب زکات فطره را -که در مسألۀ {۱۹۹۱} گفته شد- دارا باشد، چنانچه این شرایط تا طلوع آفتاب روز عید فطر باقی باشد بی‌تردید زکات فطره بر وی واجب است، بلکه اگر یکی از این شرایط را تا هنگام طلوع آفتاب روز عید فطر از دست بدهد، باید احتیاط کند و زکات فطره بدهد. همچنین است در مورد نانخور انسان، که اگر در قسمت آخر ماه رمضان نانخور انسان به شمار آید و این امر تا طلوع آفتاب روز عید فطر ادامه یابد، بی‌تردید زکات فطره بر انسان واجب است، و اگر تا طلوع آفتاب ادامه نیابد، مثلاً آن شخص در این فاصله از دنیا برود، باید احتیاط شود زکات فطرۀ وی پرداخت شود.
مسأله ۱۹۹۳- انسان بايد فطره كساني را كه در غروب۱ شب عيد فطر نانخور او حساب مي شوند بدهد۲؛ كوچك باشند يا بزرگ، مسلمان باشند يا كافر، دادن خرج آنان بر او واجب باشد يا نه، در شهر خود او باشند يا در شهر ديگر۳.
۱- گلپايگاني، صافي: موقع مغرب…
مكارم: قبل از غروب…
۲- مظاهری: انسان بايد فطره كساني را كه قبل از غروب شب عيد فطر تحت تكفّل او هستند بدهند..
سبحانی: انسان بايد فطره كساني را كه در غروب شب عيد فطر وارد شده و مدتى نزد او مى مانند به نحوى كه نانخور او حساب مى شوند…
۳- بهجت: ولي زني كه ناشزه شده و از تمكين شوهر خودداري مي كند، اگر نانخور او حساب نشود، فطره او بر شوهر واجب نيست.
*****
زنجاني: مسأله ۲۰۰۲- زكات فطره تمام نانخور هاي انسان لازم است، كوچك باشند يا بزرگ، مسلمان باشند يا كافر، دادن خرج آنها به او واجب باشد يا نه، در شهر خود باشند يا در شهر ديگر.
مسأله ۱۹۹۴- اگر كسي را كه نانخور اوست و درشهر ديگر است وكيل كند۱ كه از مال او فطره خود را بدهد۲ چنانچه اطمينان داشته باشد كه فطره را مي دهد۳، لازم نيست خودش فطره او را بدهد.
این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.
۱- زنجانی: اگر كسي را كه نانخور اوست وكيل كند…
۲- اراکی: لازم نيست خودش فطره او را بدهد.
۳- مكارم: چنانچه اطمينان و وثوق داشته باشد كه فطره را مي دهد، كافي است.
مسأله ۱۹۹۵- فطره مهماني كه پيش از غروب شب عيد فطر با رضايت صاحبخانه وارد شده و نانخور او حساب مي شود، بر او واجب است۱.
۱- فاضل: اگر نانخور او حساب شود، بر او واجب است، ليكن به مجرد صرف يك افطاري فطره ميهمان بر صاحبخانه واجب نيست.
وحید: در وقت وجوب زکات فطره نانخور او حساب می شود بر او واجب است.
سبحانی: و عرفاً نانخور او حساب مى شود بر او واجب است.
*****
گلپايگاني، صافي: مسأله ۲۰۰۳- فطره مهماني كه پيش از مغرب شب عيد فطر با رضايت صاحبخانه وارد شده در صورتي كه بگويند امشب نان او را داده، بر او واجب است هر چند نانخور او حساب نشود.
مكارم: مسأله ۱۶۹۶- ميهماني كه پيش از غروب شب عيد فطر با رضايت صاحبخانه وارد شده و نانخور او محسوب مي شود (يعني تصميم دارد مدتي نزد او بماند) دادن زكات فطره او نيز واجب است، امّا اگر فقط براي شب عيد دعوت شده فطره او بر ميزبان نيست و در صورتي كه بدون رضايت صاحبخانه باشد نيز بنابراحتياط واجب فطره او را بدهد، همچنين فطره كسي كه انسان را مجبور كرده است كه خرجي او را بپردازد.
سيستاني: مسأله ۲۰۰۷- فطره مهماني كه پيش از غروب شب عيد فطر وارد شده و شب را نزد او مانده و نانخور او –هرچند موقّتاً- حساب مي شود، بر او واجب است.
بهجت: مسأله 1560- فطره كسي كه پيش از بر آمدن هلال ماه شوّال مهمان شخص ديگري شده است بر ميزبان واجب است، به شرط آنكه براي خوردن غذا به منزل او آمده باشد، ولو بعداً مانعي پيش آيد كه نتواند غذا صرف كند، امّا اگر وقت رؤيت هلال، غذايي براي كسي هديه بفرستد، در صورتي كه اينگونه هديه مستمرّ نبوده و صدق نانخور يا مهمان بر او نكند، فطره او بر هديه دهنده واجب نيست، هر چند با مال او افطار كرده باشد.
زنجاني: مسأله ۲۰۰۳- زكات فطره كسي بر انسان واجب است كه «نانخور» -بدون هيچ قيدي- خوانده شود، ولي كسي كه فقط با قيدي نانخور خوانده مي شود مثلاً تنها «نانخور در شب عيد فطر» يا «نانخور در روز آخر ماه رمضان» به وي گفته مي شود، زكات فطره وي بر انسان واجب نيست. بنابراين مهماني كه قبل از غروب آفتاب شب عيد فطر وارد منزل انسان مي گردد اگر بنا دارد مدّت طولاني مهمان بوده به گونه اي كه «نانخور» -بدون هيچ قيدي- بشمار آيد، زكات فطره وي واجب است، ولي اگر تنها همان شب را مهمان است زكات فطره وي واجب نيست، هرچند احتياط مستحّب آن است كه زكات فطره او را هم بدهد و اگر در طول ماه رمضان نانخور انسان باشد زكات فطره وي بر انسان واجب است. در هر صورت در جاهايي همچون اين مسأله كه به طور مسلّم نمي توان زكات را به گردن مهمان يا صاحبخانه دانست، چنانچه يكي از آن دو با اجازه ديگري زكات فطره را به نيّت كسي كه واقعاً زكات فطره به گردن او است بدهد كافي است و بر ديگري پرداخت مجدّد زكات فطره لازم نيست.
مظاهری: مسأله ۱۵۱۳- زكات فطره مهمان بر ميزبان واجب نيست، خواه با رضايت ميزبان آمده باشد يا بدون رضايت، پيش از غروب آمده باشد يا بعد از غروب.
جوادی آملی: مسأله ۲۲۳۰- فرض‌های فطرهٔ مهمان چنین است: ۱. اگر مهمان و میزبان هردو فقیر باشند، زکات فطره بر هیچ‌کدام واجب نیست. ۲. چنانچه میزبان غنی و مهمان فقیر باشد، زکات فطره مهمانِ فقیر بر میزبان واجب است.۳. اگرمیزبان فقیر و مهمان غنی باشد، زکات فطره بر میزبان واجب نیست و بر مهمان واجب است که احتیاطاً زکات فطره خود را بپردازد. ۴. هرگاه میزبان و مهمان هردو غنی باشند و میزبان زکات فطره را نپردازد، بر مهمان واجب نیست که زکات فطره خود را بپردازد، زیرا آن که زکات فطره بر او واجب شده با نپرداختنش معصیت کرده است و بر مهمان هم اصلاً واجب نشده است، هرچند احتیاط این است که مهمان زکات فطره خود را بپردازد و احتیاط کامل، آن است که برائت ذمّهٔ کسی را که زکات بر او واجب شده، نیّت بکند. ۵. زکات فطرهٔ شخصی که اول مغرب شب عید (نه غروب آن) نانخور کسی شود ـ چه با رضایت او وارد شود، یا بدون رضایت وی ـ بر او واجب است. صِرف خوردن نان میزبان در شب عید فطر، کافی نیست، بلکه باید نانخور او حساب شود، بنابراین مهمانی که فقط افطار کسی را میخورد و نانخور او شمرده نمیشود، فطریّهٔ او بر میزبان واجب نیست.
مسأله ۱۹۹۶- فطره مهماني كه پيش از غروب۱ شب عيد فطر بدون رضايت صاحبخانه وارد مي شود و مدّتي نزد او مي ماند۲ واجب است۳ و همچنين است فطره كسي كه انسان را مجبور كرده اند كه خرجي او را بدهد.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
۱- گلپايگاني، صافي: پيش از مغرب…
۲- زنجاني: به گونه اي كه نانخور او حساب مي گردد…
وحید: بنابر احتیاط واجب فطره اش را هم خودش و هم میزبان بدهد ، و همین احتیاط در مورد كسى كه انسان را مجبور كرده اند كه خرجى او را بدهد ، باید رعایت شود.
۳- گلپايگاني، صافي: بنابراحتياط، واجب است…
زنجاني: لازم است…
فاضل، نوري: در صورتي كه نانخور او حساب شود (فاضل: بنابر احتياط ) واجب است…
جوادی آملی، مكارم، سيستاني، مظاهری: رجوع كنيد به ذيل مسأله ۱۹۹۵.
*****
خوئي، تبریزی: مسأله ۲۰۰۴- واجب بودن فطره مهماني كه پيش از غروب شب عيد بدون رضايت صاحبخانه وارد مي شود و مدتي نزد او مي ماند محلّ اشكال است بلكه أظهر عدم وجوب است اگر چه بهتر دادن است. و همچنين است فطره كسي كه انسان را مجبور كرده اند كه خرجي او را بدهد.
. تبريزي: محلّ اشكال است اگر چه احوط دادن است…
سبحانی: مسأله ۱۵۴۴- مهمانى كه پيش از غروب شب عيد فطر بدون رضايت صاحبخانه وارد شود و نانخور او حساب گردد و كسى كه انسان را مجبور كرده است كه خرجى او را بدهد. و در هر دو صورت احتياط واجب آن است كه خود آنها نيز فطره خود را بدهند.
مسأله ۱۹۹۷- فطره مهماني كه بعد از غروب۱ شب عيد فطر وارد مي شود، بر صاحبخانه واجب نيست۲، اگر چه پيش از غروب۳ او را دعوت كرده باشد و در خانه او هم افطار كند۴.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
۱- گلپايگاني، صافي: بعد از مغرب…
۲- خوئي: در صورتي كه نانخور او حساب شود بنابر احتياط، واجب است و الا واجب نيست…
سيستاني: در صورتي كه نانخور او حساب شود، بنابر احتياط، بر او واجب است و الا واجب نيست، و كسي را كه انسان براي افطار شب عيد دعوت مي كند، نانخور به حساب نمي آيد و فطره اش بر صاحبخانه نيست.
۳- گلپايگاني، صافي: پيش از مغرب…
۴- زنجاني: و قرار است مدتي طولاني، مهمان وي باشد.
مكارم، مظاهری: رجوع كنيد به ذيل مسأله ۱۹۹۵.
*****
جوادی آملی: مسأله ۲۲۳۱- زکات فطرهٔ مهمانی که بعد از مغرب شب عید فطر وارد می‌شود، بر صاحبخانه واجب نیست، اگرچه پیش از مغرب او را دعوت كرده و در خانه وی هم افطار كند.
مسأله ۱۹۹۸- اگر كسي كه موقع غروب۱ شب عيد فطر ديوانه يا بيهوش باشد۲، زكات فطره بر او واجب نيست۳.
این مسأله در رساله آیات عظام: مظاهری و مکارم نیست.
۱- گلپايگاني، صافي: موقع مغرب…
۲- تبريزي، صافي، زنجاني، جوادی آملی: ديوانه باشد…
۳- تبريزي: ولي اگر بيهوش باشد احتياط واجب آن است كه زكات فطره را بدهد.
بهجت: ولي اگر يكي از افراد تحت تكفل او در اين موقع ديوانه يا بيهوش باشد، فطره او بر وليّ واجب است.
*****
خوئي: ۲۰۰۶، سيستاني: مسأله ۲۰۰۹- اگر كسي موقع غروب شب عيد فطر ديوانه باشد، در صورتي كه ديوانگي او تا ظهر روز عيد فطر باقي باشد زكات فطره بر او واجب نيست و الا بنابر احتياط واجب لازم است فطره را بدهد.
وحید: مسأله ۲۰۱۵- اگر كسى موقع غروب شب عید فطر دیوانه باشد ، زكات فطره بر او واجب نیست.
مسأله ۱۹۹۹- اگر پيش از غروب۱ بچه بالغ شود، يا ديوانه عاقل گردد، يا فقير غني شود۲، در صورتي كه شرايط واجب شدن فطره را دارا باشد، بايد زكات فطره را بدهد۳.
این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.
۱- خوئي، تبريزي: پيش از غروب يا مقارن غروب…
گلپايگاني، صافي: پيش از مغرب يا مقارن آن…
۲- مكارم: بايد زكات فطره را بدهد، ولي اگر بعد از غروب باشد زكات فطره بر او واجب نيست، هر چند مستحّب است اگر تا پيش از ظهر روز عيد شرايط حاصل شود زكات فطره را بدهد.
۳- بهجت: و همچنين است اگر كافري قبل از غروب شب عيد فطر، مسلمان شود و يا بيهوشي به هوش آيد.
*****
جوادی آملی: مسأله ۲۲۲۷- اگر كودک پیش از مغرب یا مقارن آن بالغ شود، یا دیوانه عاقل شود، یا فقیر بینیاز گردد، چنانچه شروط وجوب زکات فطره را دارا باشد و نانخور دیگری نباشد، باید فطریّه بپردازد.
مسأله اختصاصی
جوادی آملی: مسأله ۲۲۲۸- کسی که حقوق‌بگیر است و تا ظهر روز عید حقوقش را نگرفته و پولی برای پرداختن زکات فطره ندارد، قرض کردن بر او واجب نیست، هرچند اگر قرض كرده و زکات فطره را ادا كند، صحیح است. البته اگر قرض نکرده باشد، پس از دریافت حقوق باید زکات فطره را بپردازد.
مسأله ۲۰۰۰- كسي كه موقع غروب۱ شب عيد فطر، زكات فطره بر او واجب نيست، اگر تا پيش از ظهر روز عيد شرطهاي واجب شدن فطره در او پيدا شود مستحّب است۲ زكات فطره را بدهد۳.
۱- گلپايگاني، صافي: موقع مغرب…
مظاهری: کسی که قبل از غروب…
۲- خوئي: احتياط واجب است…
۳- وحید: بنابراحتیاط مستحّب زکات فطره را بدهد.
مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله ۱۹۹۹.
*****
سيستاني: مسأله ۲۰۱۱- اگر در موقع غروب شب عيد فطر، شرايط وجوب زكات فطره نباشد ولي پيش از ظهر روز عيد آن شرايط پيدا شود، احتياط واجب آن است كه زكات فطره را بدهد.
زنجاني: مسأله ۲۰۰۸- بر كسي كه در هيچ مقداري از ماه رمضان شرايط وجوب زكات فطره را دارا نباشد، زكات فطره واجب نيست ولي اگر تا پيش ازظهر روز عيد شرايط وجوب زكات فطره در او پيدا شود، مستحّب، بلكه مطابق احتياط استحبابي است كه زكات فطره را بدهد.
مسأله ۲۰۰۱- كافري كه بعد از غروب۱ شب عيد فطر مسلمان شده فطره بر او واجب نيست۲. ولي مسلماني كه شيعه نبوده، اگر بعد از ديدن ماه شيعه شود، بايد زكات فطره را بدهد.
این مسأله در رساله آیات عظام: مکارم و مظاهری نیست.
۱- گلپايگاني، صافي: بعد از مغرب…
۲- سبحانی: [پایان مسأله]
مسأله ۲۰۰۲- كسي كه فقط به اندازه يك صاع كه تقريباً سه كيلو است۱ گندم و مانند آن دارد۲، مستحّب است زكات فطره را بدهد و چنانچه عيالاتي داشته باشد۳ و بخواهد فطره آنها را هم بدهد مي تواند به قصد فطره، آن يك صاع را به يكي از عيالاتش بدهد۴ و او هم به همين قصد به ديگري بدهد و همچنين تا به نفر آخر برسد و بهتر است نفر آخر چيزي را كه مي گيرد به كسي بدهد كه از خودشان نباشد۵. و اگر يكي از آنها صغير باشد، احتياط آن است كه او را در دور دادن زكات فطره داخل نكنند۶ و چنانچه وليّ صغير از طرف او قبول نمايد بايد آن زكات فطره را به مصرف صغير برساند، نه اين كه از طرف او به ديگري بدهد.
۱- زنجاني: كه مقدار آن در مسأله [۱۹۹۱] گفته شد…
۲- سيستاني: كسي كه فقط به اندازه يك صاع گندم و مانند آن را دارد…
۳- بهجت: چنانچه افرادي تحت تكفّل داشته باشد…
۴- بهجت: به يكي از اين افراد بدهد…
۵- بهجت: [پایان مسأله]
مكارم: بهتر است بعداً آن را به كسي بدهند كه از خودشان نباشد و اگر يكي از آنها صغير است، وليّ او به جاي او بگيرد و بعد به شخص ديگري دهد.
سبحانی: و اگر يكى از آنها صغير باشد، ولىّ او به جاى او مى گيرد احتياط آن است چيزى را كه براى صغير گرفته به كسى ندهد.
وحید: و اگر یكى از آنها صغیر باشد ، ولىّ او براى خودش بگیرد ، و آنچه را براى خود گرفته براى صغیر به قصد فطره بدهد ، و اگر براى صغیر گرفت ـ بنابر احتیاط واجب ـ آن را به كسى ندهد.
۶- اراكي: و وليّ او مي تواند از جانب صغير بگيرد و سپس از جانب او پرداخت كند و بهتر است كه وليّ براي خودش دريافت، و از جانب صغير پرداخت كند.
گلپايگاني، خوئي، فاضل، تبريزي، صافي، نوري: اگر يكي از آنها صغير باشد، وليّ او بجاي او مي گيرد و احتياط (فاضل: احتياط واجب)آن است كه چيزي را كه براي صغير گرفته به كسي ندهد.
زنجاني: اگر يكي از آنها صغير يا ديوانه باشد، وليّ او بجاي او مي گيرد و احتياط مستحّب آن است كه چيزي را كه براي صغير يا ديوانه گرفته، به كسي ندهد.
سيستاني: اگر يكي از آنها صغير يا ديوانه باشد، وليّ او بجاي او مي گيرد و احتياط مستحّب آن است كه به قصد او نگيرد ، بكله براي خودش بگيرد.
*****
مظاهری: مسأله ۱۵۱۵- مستحّب است فقير زكات فطره خود را بدهد و چنانچه عيالاتى داشته باشد و بخواهد زكات فطره آنها را هم بدهد، مىتواند به قصد فطره، فطره خود را به يكى از عيالاتش بدهد، و او هم به همين قصد به ديگرى بدهد و همچنين تا به نفر آخر برسد، و بهتر است نفر آخر چيزى را كه مىگيرد به كسى بدهد كه از خودشان نباشد.
مسأله ۲۰۰۳- اگر بعد از غروب۱ شب عيد فطر بچه دار شود۲، يا كسي نانخور او حساب شود، واجب نيست فطره او را بدهد۳. اگر چه مستحّب۴ است فطره كساني را كه بعد از غروب۵ تا پيش از ظهر روز عيد نانخور او حساب مي شوند بدهد.
۱- گلپايگاني، صافي: بعد از مغرب…
۲- خوئي: واجب نيست فطره او را بدهد، ولي احتياط واجب آن است كه فطره كساني را كه بعد از غروب تا پيش از ظهر عيد نانخور او حساب مي شوند بدهد.
سيستاني: واجب نيست فطره او را بدهد، ولي اگر پيش از غروب بچه دار شود يا ازدواج كند، اگر نانخور او شمرده شوند، بايد فطره آنها را بدهد و اگر نانخور ديگري باشند، بر او واجب نيست و اگر نانخور كسي نباشند، فطره زن بر خودش واجب است و بر بچه، چيزي نيست.
۳- مكارم: مستحّب است فطره او را بپردازد، ولي واجب نيست.[پايان مسأله]
۴- زنجاني: بلكه مطابق احتياط استحبابي…
وحید: اگر چه احتیاط مستحّب…
۵- گلپايگاني، صافي: بعد از مغرب…
*****
مظاهری: مسأله ۱۵۱۶- اگر بعد از غروب شب عيد فطر بچه دار شود يا كسى تحت تكفّل او محسوب شود واجب نيست فطره او رابدهد گرچه مستحّب است فطره آنها را بدهد.
مسأله ۲۰۰۴- اگر انسان نانخور كسي باشد و پيش از غروب۱ نانخور كس ديگر شود، فطره او بر كسي كه نانخور او شده واجب است مثلاً اگر دختر پيش از غروب۲ به خانه شوهر رود، شوهرش بايد فطره او را بدهد.
این مسأله د ر رساله آیت الله مظاهری نیست.
۱- خوئي، تبريزي: پيش از غروب يا مقارن غروب…
گلپايگاني، صافي: پيش از مغرب يا مقارن آن…
۲- گلپايگاني، صافي: پيش از مغرب…
مسأله ۲۰۰۵- كسي كه ديگري بايد فطره او را بدهد، واجب نيست فطره خود را بدهد۱.
۱- تبريزي: و فرقي هم نيست بداند كه آن ديگري فطره او را مي دهد يا نداند.
فاضل: بلكه اگر كسي نانخور ديگري باشد كه به جهت فقر زكات بر او واجب نمي شود، بر خود او زكات فطره واجب نيست هر چند غني باشد.
مظاهری: گرچه بداند آن شخص فطرهاش را نمىدهد.
سیستانی: ولی اگر آن شخص، بدون عذر یا به سبب فراموشی، فطره را ندهد بر خود انسان ـ بنا بر احتیاط ـ واجب می‌شود که چنانچه دارای شرایط گذشته در مسأله (۱۹۹۱) باشد فطره خویش را بدهد. و همچنین اگر فرد غنی، نان خور شخصی که فقیر است باشد، بر فقیر مذکور پرداخت فطره واجب نیست و چنانچه فردِ غنی دارای شرایط وجوب زکات فطره باشد، بر خود او، پرداخت زکات فطره واجب می شود.
مسأله ۲۰۰۶- اگر فطره انسان بر كسي واجب باشد و او فطره را ندهد، بر خود انسان واجب نمي شود۱.
۱- گلپايگاني، صافي: مگر آن كه شخص غني نانخور فقير باشد كه در اين صورت احتياط لازم آن است كه غني فطره خود را بدهد.
وحید: احتیاط مستحّب آن است كه اگر واجد شرایط وجوب زكات فطره باشد ، خودش بدهد.
مكارم: احتياط واجب آن است كه اگر مي تواند خودش بدهد.
سیستانی، مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۰۰۵.
مسأله ۲۰۰۷- اگر كسي كه فطره او بر ديگري واجب است خودش فطره را بدهد، از كسي كه فطره بر او واجب شده ساقط نمي شود۱.
۱- فاضل، مكارم، سبحانی: مگر اين كه با اذن و اجازه طرف باشد.
بهجت: بنابر احوط، مگر اين كه با اذن مكلّف و به قصد نيابت از او باشد، كه كفايت آن بعيد نيست.
زنجاني: ولي اگر از طرف كسي كه فطره بر او واجب شده با اجازه او بدهد، كفايت مي كند.
مظاهری: مگر آنكه به نيّت او بدهد.
مسأله ۲۰۰۸- زني كه شوهرش مخارج او را نمي دهد، چنانچه نانخور كس ديگر باشد، فطره اش بر آن كس واجب است۱ و اگر نانخور كس ديگر نيست، در صورتي كه فقير نباشد، بايد فطره خود را بدهد۲.
این مسأله در رساله آیت الله سيستاني نیست.
۱- مكارم: و اگر زن غني است و از مال خود خرج مي كند بايد شخصاً فطره را بدهد.
۲- بهجت: و اگر از روي شدت احتياج شوهر، زن به او انفاق مي كند، فطره او نيز بر زن واجب است، ولي اگر شوهر با همين سختي فطره زن را بدهد ساقط شدن فطره از گردن زن خالي از وجه نيست.
وحید: در صورتى كه شرایط وجوب در او جمع باشد ، باید فطره خود را بدهد.
مسأله ۲۰۰۹- كسي كه سيّد نيست نمي تواند به سيّد فطره بدهد حتّي اگر سيّدي نانخور او باشد۱نمي تواندد فطره او را به سيّد ديگر بدهد۲.
۱- مظاهری: حتی اگر سیدی تحت تکفل او باشد…
۲- جوادی آملی: معیار در این مسأله، آن کسی است که هزینه زندگی برعهدهٔ اوست.
*****
مكارم: مسأله ۱۷۰۴- كسي كه سيّد است نمي تواند زكات فطره از غير سيّد بگيرد.
مسأله ۲۰۱۰- فطره طفلي كه از مادر يا دايه شير مي خورد، بر كسي است كه مخارج مادر يا دايه را مي دهد، ولي اگر مادر يا دايه مخارج خود را از مال طفل برمي دارد فطره طفل بر كسي واجب نيست۱.
این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.
1- زنجاني: ولي فطره مادر يا دايه از مال طفل برداشته مي شود.
مکارم: فطره او بر کسى واجب نيست، نه بر خودش و نه بر ديگرى.
مسأله ۲۰۱۱- انسان اگر چه مخارج عيالاتش را۱ از مال حرام بدهد، بايد فطره آنان را از مال حلال بدهد.
این مسأله در رساله آیات عظام: فاضل و مظاهری نیست.
۱- بهجت: مخارج افراد تحت تكفل خود را…
*****
جوادی آملی: مسأله 2229- كسی كه با مال حرام مانند ربا، رِشا، اختلاس و…، عائله یا مهمان را غذا می‌دهد، واجب است که با مال حلال، زکات فطره خود و همه آنها را بپردازد.
مسأله ۲۰۱۲- اگر انسان كسي را اجير نمايد و شرط كند كه مخارج او را بدهد۱ (در صورتي كه به شرط خود عمل كند و نانخور او حساب شود۲) بايد فطره او را بدهد۳ ولي چنانچه شرط كند كه مقدار مخارج او را بدهد و مثلاً پولي رابراي مخارجش بدهد، دادن فطره او واجب نيست۴.
۱- فاضل: مانند خدمتكار…
۲- [قسمت داخل پرانتز در رساله آيات عظام: گلپايگاني، خوئي، صافي، زنجاني و تبريزي نيست]
۳- بهجت: [پایان مسأله].
۴- فاضل: مانند كارگران در كارخانه ها و مهمانخانه ها كه معمولاً كاركنان، غذاي خود را همانجا مي خورند فطره آنها بر خودشان است نه بر صاحبكار.
*****
مكارم: مسأله ۱۷۰۷- هر گاه انسان كسي را اجير كند و شرط نمايد كه مخارج او را نيز بدهد (مانند خدمتكار) بايد فطره او را هم بدهد. ولي در مورد كارگراني كه مخارج آنها بر عهده صاحب كار است و اين مخارج جزئي از مزد آنها محسوب مي شود، فطره آنها بر صاحب كار واجب نيست، همچنين در میهمان خانه ها و مانند آن كه معمول است كاركنان غذاي خود را در همانجا مي خورند و اين در حقيقت جزء حقوق آنها محسوب مي شود، فطره آنها بر خودشان است، نه بر صاحب كار.
سيستاني: مسأله ۲۰۲۱- اگر انسان کسی را اجیر نماید مانند بنّا یا نجّار یا خدمتکار، و مخارج او را بدهد به‌طوری که نانخور او محسوب شود، باید فطره او را هم بدهد، ولی چنانچه فقط مزد کارش را بدهد، واجب نیست فطره او را بدهد.
سبحانی: مسأله ۱۶۶۰- اگر انسان كسى را اجير نمايد اگر جزء عائله و نانخور حساب شود زكات او را بايد بدهد بنابراين فطره كارگران كارخانه ها و مانند آنها بركارفرما واجب نيست.
وحید: مسأله ۲۰۲۹- اگر انسان كسى را اجیر نماید و شرط كند كه مخارج او را بدهد و به شرط خود وفا كند ، باید فطره او را هم بدهد ، ولى چنانچه شرط كند كه مقدار مخارج او را بدهد ، مثلا پولى براى مخارجش بدهد و به عنوان نفقه نباشد ـ چه به عنوان مزد كارش باشد یا به عنوان دیگرى ـ واجب نیست فطره او را بدهد.
مظاهری : مسأله ۱۵۲۲- فطره كارگران و كارمندان و سربازان بر خود آنها واجب است گرچه غذاى روزانه آنها در محل كار به آنها داده شود.
مسأله اختصاصي
مكارم: مسأله ۱۷۰۸- مخارج سربازها در سربازخانه ها يا ميدان جنگ بر عهده دولت است، ولي فطره آنها بر دولت واجب نيست و اگر شرايط در خودشان جمع است بايد زكات فطره خود را بدهند.
مسأله ۲۰۱۳- اگر كسي بعد از غروب شب۱ عيد فطر بميرد، بايد فطره او و عيالاتش را۲ از مال او بدهند، ولي اگر پيش از غروب۳ بميرد، واجب نيست فطره او و عيالاتش را۴ از مال او بدهند۵.
۱- گلپايگاني، صافي: بعد از مغرب…
۲- بهجت: فطره او و افراد تحت تكفل او را…
۳- گلپايگاني، صافي: پيش از مغرب…
۴- بهجت: فطره او و خانواده اش را…
۵- زنجاني: همچنين اگر يكي از عيالات انسان بعد از غروب شب عيد فطر بميرد، پرداخت فطره او بر انسان واجب است، ولي اگر پيش از غروب بميرد، لازم نيست فطره او را بپردازد.
مكارم: و در صورتي كه عيالاتش داراي شرايط وجوب فطره هستند خودشان بايد زكات فطره را بپردازند.
*****
سيستاني: مسأله ۲۰۲۲- اگر پيش از غروب شب عيد فطر بميرد، واجب نيست فطره او و عيالش را از مال او بدهند، ولي اگر بعد از غروب بميرد، مشهور فرموده اند بايد فطره او و عيالش را از مال او بدهند، ولي اين حكم خالي از اشكال نيست و مقتضاي احتياط ترك نشود.