مسأله 1236- براي سه چيز1 بعد از سلام نماز، انسان بايد دو سجده سهو به دستوري كه بعداً گفته مي شود بجا آورد: اول : آن كه در بين نماز، سهواً حرف بزند. دوم: آن كه يك سجده را فراموش كند. سوم: آن كه در نماز چهار ركعتي بعد از سجده دوم شك كند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت2 و در دو مورد 3 هم احتياط واجب آن است كه سجده سهو بنمايد: اول در جايي كه نبايد نماز را سلام دهد مثلاً در ركعتهاي اول سهواً سلام بدهد. دوم: آن كه تشهد را فراموش كند4.
1- اراكي: شش چيز…
بهجت: پنج چيز…
2- اراكي: [و] چهارم: در جايي كه نبايد نماز را سلام دهد مثلاً در ركعت اول سهواً سلام دهد. پنجم: آن كه تشهد را فراموش كند. ششم: در جايي كه بايد بنشيند ، اشتباهاً بايستد و يا در جايي كه بايد بايستد اشتباهاً بنشيند و بنابراحتياط واجب بايد براي هر چيزي كه در نماز زياد كند و يا كم كند و زماني يادش بيايد كه نتواند آن را بجا آورد، سجده سهو بجا آورد.
بهجت: ولي اگر قبل از تمام شدن سجده دوم شك كند، عمل به وظيفه اي كه قبلاً گفته شده، مي نمايد و بنابراحتياط، دو سجده سهو بجا مي آورد، و همچنين اگر در حال ايستاده شك كرد كه شش ركعت خوانده يا پنج ركعت، بدون ركوع مي نشيند و تشهد خوانده، سلام مي دهد و دو سجده سهو براي ايستادن بيجا و دو سجده ديگر براي شكي كه كرده بنابر احتياط انجام مي دهد. چهارم: جايي كه نبايد نماز را سلام دهد، مثلاً در ركعت اول ، سهواً سلام بدهد. پنجم: اگر سهواً چيزي از غير ركن را كم يا زياد كند، بنابراحتياط دو سجده سهو بجا مي آورد.
3- نوري: در سه مورد…
4- نوري: [و] سوم: در جايي كه بايد بايستد اشتباهاً بنشيند يا در جايي كه بايد بنشيند اشتباهاً بايستد.
*****
خوئي، ، تبریزی، زنجاني: 1245، فاضل: مسأله 1249- براي پنج چيز بعد از سلام نماز، انسان بايد دو سجده سهو – به دستوري كه بعداً گفته مي شود – بجا آورد.
اول: آن كه در بين نماز، سهواً حرف بزند.
دوم: جايي كه نبايد سلام نماز را بدهد، مثلاً در ركعت اول سهواً سلام بدهد.
سوم: آن كه تشهد را فراموش كند.
چهارم: آن كه در نماز چهار ركعتي بعد از تمامي ذكر سجده دوم (فاضل: بعد از سجده دوم) شك کند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت..
پنجم: آن كه يك سجده را فراموش كند. يا اين كه (زنجاني: بنابر احتياط مستحبّ) در جايي كه بايد بايستد مثلاً موقع خواندن حمد و سوره اشتباهاً بنشيند و در موقعي كه بايد بنشيند؛ مثلاً موقع تشهد اشتباهاً بايستد. (خوئي، تبریزی: در اين سه صورت بنابر احتياط واجب) بايد دو سجده سهو بجا آورد . بلكه براي هر چيزي كه در نماز اشتباهاً كم يا زياد كند احتياط مستحبّ آن است كه دو سجده سهو بنمايد. و احكام اين چند صورت در مسائل آينده گفته مي شود.
. زنجاني: چهارم: در نماز چهار ركعتي شك كند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت، به تفصيلي كه در صورت چهارم مسأله [1199] گذشت…
. فاضل: [و] احتياط مستحبّ اين است كه براي قيام و يا جلوس زايد بلكه براي هر زيادي يا نقص سجده سهو بجا آورد.
گلپایگانی، صافی: 1245، مظاهری: مسأله 979- برای پنج چیز بعد از سلام نماز ، انسان باید دو سجده سهو -به دستوری که بعدا گفته می شود – بجا آورد .
اول: آنکه در بین نماز سهوا حرف بزند.
دوم: جایی که نباید سلام نماز را بدهد.مثلا در رکعت اول سهوا سلام بدهد.
سوم: آن كه يك سجده را فراموش كند.
چهارم: آن كه تشهد را فراموش كند (صافی: بنابراحتیاط).
پنجم: آن كه در نماز چهار ركعتي بعد از سجده دوم شك كند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت (گلپایگانی، صافی: و اگر در جايي كه بايد بايستد مثلاً موقع خواندن حمد و سوره اشتباهاً بنشيند يا در جايي كه بايد بنشيند مثلاً موقع خواندن تشهد اشتباهاً بايستد، بنابراحتياط واجب، {صافی: بنابراحتیاط} بايد دو سجده سهو بجا آورد بلكه براي هر چيزي كه در نماز اشتباهاً كم يا زیاد كند احتياط مستحبّ آن است كه دو سجده سهو بنمايد، و احكام اين چند صورت در مسائل آينده گفته مي شود).
امام خامنه ای: مسأله ۳۸۸- نمازگزار باید در سه مورد، بعد از سلام نماز دو سجدة سهو (طبق دستوری که بیان میشود) به جا آورد:
۱. بین نماز، سهواً حرف بزند.
۲. در نماز چهار رکعتی، بعد از سجدة دوم، شک کند چهار رکعت خوانده است یا پنج رکعت.
۳. تشهد را فراموش کند.
در دو مورد هم بنا بر احتیاط واجب باید دو سجدة سهو به جا آورد :
۴. یک سجده را فراموش کند.
۵. در جایی که نباید سلام نماز را بگوید، سهواً سلام دهد.
امام خامنه ای: مسأله ۳۸۹- احتیاط مستحب است که برای هر زیادی و نقصی (غیر از موارد مذکور) که سهواً در نماز پیش می آید و بعد از محل آن متوجه میشود دو سجدة سهو به جا آورد؛ مانند اینکه سهواً تسبیحات اربعه را نگوید و در رکوع یا بعد از آن یادش بیاید.
سيستاني: مسأله 1222- در دو مورد بعد از سلام نماز انسان بايد دو سجده سهو به دستوري كه بعداً ذکرمي شود بجا آورد،
اول : آن كه کلّ تشهد را فراموش كند.
دوم: آن كه در نماز چهار ركعتي بعد از داخل شدن در سجده دوم شك كند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت يا شك كند كه چهار ركعت خوانده يا شش ركعت همچنان كه درمورد چهارم از شكهاي صحيح گذشت.
و در سه مورد بنابر احتياط واجب سجده سهو لازم است.
اول: آنكه اجمالاً بداند كه در نماز چيزي را اشتباهاً كم يا زياد كرده و نماز هم محكوم به صحت باشد. دوم: آن كه در بين نماز ، سهواً حرف بزند.
سوم: در جايي كه نبايد سلام نماز رابدهد، مثلاً در ركعت اول سهواً سلام بدهد و احتياط مستحبّ آن است كه اگر يك سجده را فراموش كند يا اينكه در جايي كه بايد بايستد مثلاً در موقع خواندن حمد و سوره اشتباه بنشيند، و در موقعي كه بايد بنشيند مثلاً موقع تشهد، اشتباهاً بايستد، دو سجده سهو بجا آورد، بلكه براي هر چيزي كه در نماز اشتباهاً كم يا زياد كند، دو سجده سهو بنمايد و احكام اين چند صورت در مسائل آينده ذکر مي شود.
وحید: مسأله 1245 –برای پنج چیز بعد از سلام نماز باید دو سجده سهو به دستوری که می آید بجا آورد:
اول: آنکه در بین نماز سهوا حرف بزند
دوم: آنکه تشهد را فراموش کند؛
سوم: انکه در نماز چهاررکعتی بعد از تمام شدن ذکر واجب سجده دوم، شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت، و هم چنین در شک بین پنج و شش در حال ایستاده چنانچه در صورت چهارم و نهم مسأله [1199] گذشت.
چهارم: آنکه بنابراحتیاط واجب، جایی که نباید سلام نماز را بدهد –مثلا در رکعت اول- سهوا سلام بدهد.
پنجم: آنکه بنابراحتیاط واجب یک سجده را فراموش کند، و هم چنین برای هر چیزی که در نماز اشتباها کم یا زیاد کند و احتیاط مستحب آن است که برای ایستادن در جایی که باید بنشیند یا نشستن در جایی که باید بایستد دو سجده سهو بجا آورد.
مكارم: مسأله 1099 – براي چند چيز بنابراحتياط واجب بايد بعد از نماز دو سجده سهو به دستوري كه گفته مي شود بجا آورد:
1- كلام بيجا، يعني سهواً به گمان اين كه نماز تمام شده حرف بزند.
2- سلام بيجا، يعني مثلاً در ركعت دوم نماز چهار ركعتي سلام بدهد.
3- سجده فراموش شده.
4- تشهد فراموش شده،
5- بجاي ايستادن سهواً بنشيند ، يا به جاي نشستن برخيزد.
6- در شك ميان «چهار و پنج» بعد از سجده دوم واجب است نماز را تمام كند، بعداً دو سجده سهو بجا آورد، و براي كم يا زياد كردن غير اينها سجده سهو مستحبّ است.
سبحانی: مسأله 978- برای هفت چیز بعد از سلام نماز انسان باید دو سجده سهو به نحوی که بعدا گفته می شود بجا آورد:
اول: آنکه در بین نماز سهوا حرف بزند .
دوم: سلام بیجا مانند سلام در رکعت اول
سوم: آنکه یک سجده را فراموش کند
چهارم: تشهد را فراموش کند
پنجم: انکه در نماز چهار رکعتی بعد از سجده دوم شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت
ششم: ایستادن بیجا
هفتم: نشستن بیجا.
جوادی آملی: مسأله 1284- نمازگزار پس از سلام نماز، برای چند چيز بايد دو سجدهٔ سهو به دستوری كه بعداً ذكر میشود به‌جا آورد:
يکم. در بين نماز، سهواً حرف بزند. دوم. يک سجده را فراموش كند. سوم. در نماز چهار ركعتی، پس از ذكر واجب سجدهٔ دوم شک كند كه چهار ركعت گزارده يا پنج ركعت. چهارم. در جايی كه نبايد نماز را سلام دهد ـ مثلاً در ركعت يكم ـ سهواً سلام بدهد. پنجم. تشهد را فراموش كند. ششم. نمازگزار در جايی كه بايد بنشيند ـ مانند هنگام تشهّد ـ به اشتباه بايستد يا در جايی كه بايد بايستد ـ مانند موقع خواندن حمد و سوره ـ به اشتباه بنشيند. هفتم. اگر در نماز، چيزی كه غير ركن است، اضافه يا كم كند و زمانی يادش بيايد كه نتواند آن را به‌جا آورد. هشتم. اگر به اشتباه يا به خيال اينكه نمازش تمام شده حرف بزند، بايد دو سجدهٔ سهو به‌جا آورد.
مسأله 1237- اگر انسان اشتباهاً يا به خيال اين كه نمازش تمام شده حرف بزند، بايد1 دو سجده سهو بجاآورد.
1- سيستاني: بنابراحتياط…
مكارم، جوادی آملی: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1236، شماره1.
امام خامنه ای: مسأله ۳۹۰-
مسأله 1238- براي حرفي كه1 از آه كشيدن و سرفه پيدا مي شود، سجده سهو واجب نيست، ولي اگر مثلاً سهواً آخ يا آه بگويد، بايد سجده سهو نمايد.
اين مسأله در رساله آيات عظام بهجت ، مكارم و مظاهری نيست
1- خوئي، تبريزي، زنجاني، وحید: براي صدايي که…
جوادی آملی: برای حرفی يا صدايی كه…
امام خامنه ای: مسأله ۳۹۱-
*****
سيستاني: مسأله 1224- براي صدايي كه از سرفه كردن پيدا مي شود، سجده سهو واجب نيست، ولي اگر سهواً ناله بكند يا آه بكشد يا آه بگويد، بايد بنابراحتياط واجب سجده سهو نمايد.
مسأله 1239- اگر چيزي را كه غلط خوانده1 دوباره به طور صحيح بخواند، براي دوباره خواندن آن سجده سهو واجب نيست2.
1- خوئي، زنجاني، سيستاني، جوادی آملی: سهواً غلط خوانده…
2- بهجت: و همچنين اگر در بين نماز احتياط موجبات سجده سهو پيش بيايد، بنابرأظهر سجده سهو واجب نمي شود.
زنجاني: ولی اگر به چیزی که غلط خوانده دعا و ذکر گفته نشود باید برای آن سجده سهو نماید.
امام خامنه ای: مسأله ۳۹۲-
مسأله 1240- اگر در نماز سهواً مدتي 1 حرف بزند2 و تمام آنها يك مرتبه حساب شود3، دو سجده سهو بعد از سلام نماز كافي است4.
1- گلپايگاني، صافي، جوادی آملی، امام خامنه ای ۳۹۳: سهواً چند كلمه…
2- سيستاني: و همه آن ناشي از يك اشتباه باشد دو سجده سهو بعد از سلام نماز كافي است.
3- خوئي، تبريزي، زنجاني، وحید: عرفاً يك مرتبه حساب شود…
4- فاضل: براي تمام آنها كافي است.
*****
مكارم: مسأله 1101- اگر در نماز چند كلمه يا چند جمله بگويد به طوري كه از صورت نمازگزار خارج نشود و همه آنها يكي حساب شود، دو سجده سهو براي همه كافي است.
مسأله 1241- اگر سهواً تسبيحات اربعه را نگويد1 يا بيشتر يا كمتر از سه مرتبه بگويد2، احتياط مستحبّ آن است كه بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد3.
1- بهجت: يا كمتر از يك مرتبه بگويد، دو سجده سهو بجا مي آورد.
2- گلپايگاني، خوئي، تبريزي، صافي، زنجاني، وحید: اگر سهواً تسبيحات اربعه را نگويد (گلپايگاني، صافي: يا بيشتر از سه مرتبه بگويد)…
3- اراکی، سبحانی: وحید: بنابراحتیاط واجب باید بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد.
جوادی آملی: بعد از نماز دو سجدهٔ سهو به‌جا آورد، كافی است.
امام خامنه ای: رجوع كنيد به ذيل مسأله ۱۲۳۶.
مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1236 ، شماره 6.
*****
مظاهری: مسأله 983- اگر سهوا تسبیحات اربعه را نگوید یا بیشتر از سه مرتبه بگوید ، مستحب است که بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد.
سیستانی: مسأله 1227- اگر سهواً تسبیحات اربعه را نگوید، احتیاط مستحب آن است که بعد از نماز دو سجده سهو به‌جا آورد.
مسأله 1242- اگر در جايي كه نبايد سلام نماز را بگويد سهواً بگويد :«السلام علينا و علي عبادالله الصالحين»1 يا بگويد:«السلام عليكم و رحمةالله و بركاته» بايد دو سجده سهو بنمايد2 ولي اگر اشتباهاً مقداري از اين دو سلام را بگويد: «السلام عليك أيها النبي و رحمة الله و بركاته»احتياط مستحب آن است كه دو سجده سهو بجا آورد3.
1- خوئي، تبريزي، زنجاني: يا بگويد «السلام عليكم» ، اگر چه «ورحمة الله و بركاته» را نگفته باشد بايد دو سجده سهو بنمايد، ولي اگر اشتباهاً بگويد: «السلام عليك أيّها النبيّ و رحمة الله و بركاته» احتياط مستحبّ آن است كه دو سجده سهو بجا آورد.
سيستانی: يا بگويد «السلام عليكم» ، اگر چه «ورحمة الله و بركاته» را نگفته باشد باید بنابراحتياط لازم دو سجده سهو انجام دهد، ولي اگر اشتباهاً بگويد: «السلام عليك أيّها النبيّ و رحمة الله و بركاته» احتياط مستحبّ آن است كه دو سجده سهو بجا آورد ولي اگر دو حرف يا بيشتر از سلام را بگويد بنابراحتياط واجب بايد دو سجده سهو انجام دهد.
2- گلپايگاني، صافي: و همچنين اگر سهواً مقداري از اين دو سلام را بگويد بايد دو سجده سهو بنمايد ولي اگر سهواً بگويد : «السلام عليك أيها النبي و رحمة الله و بركاته» احتياط مستحبّ آن است كه دو سجده سهو بجا آورد.
وحید: بنا بر احتیاط واجب باید دو سجده سهو بجا آورد وهمچنین اگر اشتباها مقداری از این دو سلام را بگوید، ولی اگر اشتباها بگوید: «السلام علیک ایها النبی و رحمه الله و برکاته» احتیاط مستحب آن است که دو سجده سهو بجا آورد.
امام خامنه ای ۳۹۴: بنابر احتیاط واجب باید دو سجده سهو به جا آورد؛ ولی اگر سهواً مقداری از سلام را بگوید، احتیاط مستحب آن است که دو سجده سهو به جا آورد.
3- اراكي: بنابراحتياط واجب بايد دو سجده سهو بجا آورد.
فاضل، سبحانی: احتياط آن است كه دو سجده سهو بجا آورد.
بهجت: رجوع کنید به ذیل مسأله 1236.
*****
مكارم: مسأله 1102 – هرگاه اشتباهاً «السلام عليك أيها النبيّ و رحمةالله و بركاته» را بگويد سجده سهو واجب نيست، بلكه مستحبّ است ، ولي اگرمقداري از دو سلام ديگر را بگويد، احتياط واجب انجام سجده سهو است.
مظاهری: مسأله 984- اگر در جایی که نباید سلام نماز را بگوید سهوا بگوید: «السلام علیکم و رحمة الله و برکاته» باید دو سجده سهو بنماید ولی اگر اشتباها مقداری از این سلام را بگوید یا بگوید «السلام عليك أيها النبيّ و رحمةالله و بركاته» یا بگوید: «السلام علینا و علی عبادالله الصالحین» مستحب است که دو سجده سهو بجا آورد.
جوادی آملی: مسأله 1289- اگر در جايی كه نبايد سلام نماز را بگويد به اشتباه بگويد: «السلام علينا و علی عباد الله الصالحين» يا بگويد: «السلام عليكم و رحمة الله و بركاته» بايد دو سجدهٔ سهو به‌جا آورد؛ ولی چنانچه به اشتباه، مقداری از اين دو سلام را بگويد يا بگويد: «السلام عليك أيها النبي و رحمة الله و بركاته» به احتياط واجب، دو سجدهٔ سهو به‌جا آورد.
مسأله 1243- اگر در جايي كه نبايد سلام دهد اشتباهاً1 هر سه سلام را بگويد، دو سجده سهو كافي است2.
1- بهجت: به نيت سلام اشتباهاً…
2- اراكي: بنابراحتياط واجب بايد سه سجده سهو بجا بياورد.
امام خامنه ای: مسأله ۳۹۵-
مسأله 1244- اگر يك سجده يا تشهد را فراموش كند و پيش از ركوع ركعت بعد يادش بيايد1، بايد برگردد و بجا آورد2.
اين مسأله ، دررساله آيات عظام: مكارم و مظاهری نيست
1- بهجت: و يا گمان كند كه سجده را از ركعت پيش فراموش كرده است….
2- خوئي، گلپايگاني، تبريزي، صافی: و بعد از نماز، بنابراحتياط واجب، براي ايستادن بيجا دو سجده سهو بنمايد.
سيستاني، زنجاني، وحید: و بعد از نماز، بنابراحتياط مستحبّ، براي ايستادن بيجا دو سجده سهو انجام دهد.
بهجت: و بعد از نماز، براي قيام بيجا احتياطاً دو سجده سهو بجا آورد و همچنين بنا براحوط دو سجده سهو ديگر براي زياد شدن قرائت يا تسبيحات – اگر آنها را خوانده باشد – بجا آورد.
فاضل: و سجده سهو براي زيادي ها كه انجام شده واجب نيست.
سبحانی: و برای ایستادن بیجا دو سجده سهو بجا آورد.
جوادی آملی: و به احتياط واجب بعد از سلام، دو سجده سهو به‌جا آورد.
امام خامنه ای ۳۹۶: باید فوراً بنشیند و سجده یا تشهد را به جا آورد .
مسأله 1245- اگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد كه يك سجده يا تشهد را از ركعت پيش فراموش كرده، بايد بعد از سلام نماز1 سجده يا تشهد را قضا نمايد و بعد از آن دو سجده سهو بجا آورد2.
اين مسأله در رساله آيت الله مكارم نيست
1- خوئي، تبريزي: بنابراحتياط…
2- بهجت: بايد بعد از سلام نماز بنابرأظهر سجده يا تشهد را قضا نمايد و بعد از آن براي تشهد فراموش شده ، دو سجده سهو و بنابراحتياط واجب براي يك سجده فراموش شده نيز دو سجده سهو بجا آورد.
سيستاني: بايد بعد از سلام نماز، سجده را قضا نمايد و براي تشهد دو سجده سهو بجا آورد.
*****
زنجاني، وحید: مسأله 1254- اگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد كه يك سجده را از ركعت های پيش فراموش كرده، بايد بعد از سلام، سجده را قضا نماید. و دو سجده سهو نيز بجا آورد، و بنابراحتياط قضاي سجده را پيش از دو سجده سهو انجام دهد و اگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد كه تشهد را از ركعت های پيش فراموش كرده، بايد بعد از سلام نماز دو سجده سهو بجا آورد و قضاي تشهد به طور مستقل نمي باشد بلكه در ضمن سجده سهو انجام گرفته است.
.وحید: و بنابراحتیاط واجب دو سجده سهو بجا آورد، و اگر در رکوع یا بعد از آن یادش بیاید که تشهد را از رکعت پیش فراموش کرده، بنابراحتیاط مستحب تشهد را قضا نماید، و باید دو سجده سهو بجا آورد.
امام خامنه ای: مسأله ۳۹۷- اگر یک سجده یا تشهد را فراموش کند و در رکوع رکعت بعد یا بعد از آن متوجه شود، باید بعد از سلام نماز، سجده را و بنابراحتیاط واجب تشهد را قضا کند و بعد از آن برای تشهد دو سجده سهو و برای سجده نیز بنابر احتیاط واجب دو سجده سهو انجام دهد.
مسأله 1246- اگر سجده سهو را بعد از سلام نماز عمداً بجا نياورد، معصيت كرده1 و واجب است2 هر چه زودتر آن را انجام دهد3 و چنانچه سهواً بجا نياورد، هر وقت يادش آمد بايد ۴ فوراً انجام دهد ۵ و لازم نيست نماز را دوباره بخواند.
1- گلپايگاني، صافي، جوادی آملی: ولي نماز باطل نمي شود…
2- سيستاني: بنابراحتياط واجب…
3- مكارم: ولي نمازش باطل نيست . [پايان مسأله]
4- خوئي، تبريزي: بنابراحتياط…
5- گلپايگاني، صافي: [پايان مسأله]
امام خامنه ای: مسأله ۳۹۹-
مسأله 1247- اگر شك دارد كه سجده سهو1 بر او واجب شده يا نه لازم نيست بجا آورد.
اين مسأله در رساله امام خامنه ای نيست
1- خوئي، تبريزي ، سيستاني: اگر شك دارد مثلاً دو سجده سهو…
مسأله 1248- كسي كه شك دارد مثلاً دو سجده سهو بر او واجب شده يا چهار تا، اگر دو سجده بنمايد كافي است.
اين مسأله در رساله امام خامنه ای نيست
مسأله 1249- اگر بداند يكي از دو سجده سهو را بجا نياورده1 بايد دو سجده سهو بجا آورد و اگر بداند سهواً سه سجده كرده بايد دوباره دو سجده سهو بنمايد2.
اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای، مكارم و مظاهری نيست
1- خوئي، تبريزي، وحید: و تدارك ممكن نباشد…
بهجت: در محل تدارك مي كند و در غير محل بنابراحتياط واجب دو سجده سهو بجا آورد و اگر بداند سهواً سه سجده كرده، بنابراحتياط مستحبّ دوباره ، دو سجده سهو بنمايد.
2- خوئي، تبريزي، وحید: احتياط واجب آن است كه دوباره دو سجده سهو بنمايد.
سبحانی: احتیاط مستحب آن است که دوباره دو سجده سهو بنماید .
*****
گلپايگاني، صافی: 1258، سیستانی: مسأله 1235- اگر بداند يكي از دو سجده سهو را بجا نياورده. و يا بداند سهواً سه سجده سهو كرده، بايد دوباره دو سجده سهو بنمايد.
. صافي: و تدارك آن ممكن نباشد…
. سيستاني: و تدارك آن به سبب فاصله زياد ممكن نباشد…
زنجاني: مسأله 1258- بين دو سجده سهو نبايد زياد فاصله بيندازد، به طوري كه عرفاً دو كار به شمار آيد، پس اگر عمداً يا سهواً بين دو سجده سهو فاصله زياد بيندازد، بايد دو سجده سهو از سر بگيرد و اگر عمداً يا سهواً سه سجده نيز انجام دهد، بايد دوباره سجده سهو نمايد.
مسأئل اختصاصي
بهجت: مسأله 1017– اگر واجبي از واجبات سجده سهو را فراموش كرد، اگر محل آن نگذشته، آن را بجا آورد و اگر بعد از سلام فهميد، بنابراحتياط سجده سهو را اعاده كند.
بهجت: مسأله 1018- اگر در سجده سهو شك كرد كه دو سجده بجا آورده يا يك سجده، بنا را بر دو مي گذارد اگر چه قبل از تشهد باشد، و اگر شك كرد كه دو سجده بجا آورده يا سه سجده، بنا را بر دو مي گذارد و همچنين به شك در ذكر يا طمأنينه اعتنا نمي كند ، اگر چه قبل از سر برداشتن از سجده باشد، اما اگر شك كرد كه اصل سجده را بجا آورده يا نه، بايد بجا آورد.
سبحانی: قبل از مسأله 992- کسی که سجده سهو به عهده اش آمده و فراموش کرده تا وارد نماز شده، و در بین نماز متذکر شده اگر نماز فریضه است لازم است نماز را تمام کند و بعد از آن بلافاصله سجده را بجا آورد.
جوادی آملی: مسأله 1297 – اگر واجبی از واجبات سجدهٔ سهو را فراموش كرده، چنانچه از محلّ آن نگذشته است، آن را به‌جا میآورد و اگر پس از سلام فهمیده، بنا بر احتياط، سجدهٔ سهو را اعاده كند.
جوادی آملی: مسأله 1298 – اگر در سجدهٔ سهو شک كرده كه دو سجده به‌جا آورده يا يک سجده، چنانچه پيش از تشهد باشد، بر يک بنا میگذارد و اگر پس از ورود در تشهد باشد، بر دو بنا میگذارد و اگر شک كرده كه دو سجده به‌جا آورده يا سه سجده، بر دو بنا میگذارد؛ امّا اگر شک كرده كه اصل سجده را به‌جا آورده يا نه، بايد به‌جا آورد.
دستور سجده سهو
مسأله 1250- دستور سجده سهو اين است كه بعد از سلام نماز فوراً نيت سجده سهو كندو پيشاني را به چيزي كه سجده بر آن صحيح است بگذارد1 و بگويد۱: «بسم الله و بالله و صلّي الله علي محمّد و آل» يا «بسم الله و بالله أللهمّ صلّ علي محمّدو آل محمّد» ولي بهتر است بگويد 2: «بسم الله و بالله السلام عليك أيّها النبيّ و رحمةالله و بركاته» بعد بايد3 بنشيند و دوباره به سجده رود و يكي از ذكرهايي را كه گفته شد بگويد 4 و بنشيند و بعد از خواندن تشهد سلام دهد.
۱- امام خامنه ای ۳۹۸: و بنابر احتیاط بگوید: «بسم اللَّه و باللَّه، السلام علیک ایها النّبیُّ و رحمة اللَّه و برکاته» سپس سر از سجده بردارد و دوباره به سجده رود و ذکر را تکرار کند و پس از آن تشهد بخواند و سلام دهد.
1- بهجت: و بنابراحتياط واجب، به نحو مأثور بگويد…
2- اراكي: و يا بگويد…
فاضل: بنابراحتياط بهتر است بگويد…
3- [كلمه «بايد» در رساله آيت الله فاضل نيست]
4- بهجت: و بنابرأظهر وقتي سر از سجده برداشت تشهد بخواند سپس سلام بدهد. [و] آنچه در سجده نماز واجب است، از قبيل گذاشتن مواضع هفتگانه بر زمين، گذاشتن پيشاني بر چيزي كه سجده بر آن صحيح است، نشستن بين دو سجده و طمأنينه در آنها، طهارت، پوشش و روبه قبله بودن، بنابرأحوط بايد در سجده سهو رعايت شود.
*****
خوئي، تبريزي، وحید: 1259، نوري: مسأله 1251- دستور سسجده سهو این است که بعد از سلام نماز فورا نیت سجده سهو کند و پیشانی را بر چیزی که سجده بر آن صحیح است بگذارد* و أحوط اين است كه بگويد: «بسم الله و بالله السلام عليك أيها النبي و رحمة الله و بركاته»، بعد بايد بنشيند و دوباره به سجده رود و ذكري را كه گفته شد بگويد و بنشيند* و بعد از تشهد بگويد: «السلام عليكم» و أولي اين است «و رحمةالله و بركاته» را اضافه كند.
* وحید: و احتیاط واجب ان است که سایر مواضع سجده را هم بر زمین بگذارد و این ذکر را بگوید : «بسم الله و بالله السلام عليك أيها النبي و رحمة الله و بركاته» وباید بنشیند و دوباره به سجده رود و ذکری را که گذشت بگوید و بنشیند وبعد از تشهد سلام دهد و احتیاط واجب آن است که تشهد به نحو متعارف باشد و در سلام بگوید: «السلام عليكم».
* تبريزي: و بعد از خواندن تشهد سلام دهد و اگر در سجده عوض ذكر سابق بگويد: «بسم الله و بالله اللّهمّ صلّ علي محمد و آل محمّد» كافي است.
* نوري: و بعد از خواندن تشهد سلام دهد.
گلپايگاني، صافي: مسأله 1259- دستور سجده سهو این است که بعد از سلام نماز فورا نیت سجده سهو کند و پیشانی را به چیزی که سجده بر آن صحیح است بگذارد و ذكر بگويد، و ذكر سجده سهو را به سه نحو مي شود انجام داد:
اول: «بسم الله و بالله و صلّي الله علي محمّد و آله»
دوم: «بسم الله و بالله الّلهمّ صلّ علي محمّد و آل محمّد»
سوم: «بسم الله و بالله السلام عليك أيّها النبيّ و رحمة الله و بركاته» و احتياط ، اختيار قسم سوم است.
بعد باید بنشیند و دوباره به سجده رود و ذکر را بگوید و بنشیند و بعد از خواندن تشهد سلام دهد.
زنجاني: مسأله 1259- سجدۀ سهو را باید فوراً بعد از نماز بجا آورد و دستور آن این است که نیت سجده سهو کند و پیشانی را بر چیزی که سجده بر آن صحیح است بگذارد و دو دست و دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر زمین بگذارد؛ و نهادن پشت دست کفایت نمی‌کند؛ و بنابر احتیاط رعایت وضو و قبله و ستر عورت را بکند و ذکری را که لازم است بگوید. بعد باید بنشیند و دوباره به سجده رود و ذکر را بگوید و بنشیند و بعد از خواندن تشهد بگوید: «السَّلامُ عَلَیْکُم»، و بهتر این است که «ورحمةُ اللّه وبرکاتُهُ» را هم اضافه کند. ذکر سجده سهو به گونه‌های مختلفی در روایات آمده است، ولی چنانچه بگوید: «بِسمِ اللّه و بِاللّه، اَلسّلامُ علیکَ أیّها النَّبیُّ ورحمةُ اللّه وبرکاتُهُ، بِسمِ اللّه و بِاللّه والسّلامُ علیکَ أیّها النَّبیُّ ورحمةُ اللّه وبرکاتُهُ»، حتماً عمل به وظیفه نموده است.
سیستاني: مسأله 1236- دستور سجده سهو این است که بعد از سلام نماز فوراً نیت سجده سهو کند و پیشانی را ـ بنا بر احتیاط لازم ـ بر چیزی که سجده بر آن صحیح است بگذارد، و احتیاط مستحب آن است که در آن ذکر بگوید، و بهتر آن است که بگوید، «بِسْمِ الله وَبِالله، السَّلامُ عَلَیک اَیهَا النَّبِی وَرَحْمَةُ الله وَبَرَکاتُهُ» بعد باید بنشیند و دوباره به سجده رود، و ذکری را که گفته شد بگوید و بنشیند، و بعد از تشهّد بگوید: «السَّلامُ عَلَیکمْ» و اولی این است «وَرَحْمَةُ الله وَبَرکاتُهُ» را اضافه کند.
مكارم: مسأله 1105- سجده سهو به ترتیب زیر است: بعد از نماز بلافاصله نیت سجده سهو می کند و بعد به سجده می رود و مي گويد: «بسم الله و بالله السلام عليك أيها النبي و رحمة الله و بركاته» سپس سر از سجده بر مي دارد و مي نشيند، دوباره به سجده مي رود و همان ذكر را مي گويد و بعد از آن كه سر از سجده برداشت تشهد مي خواند و سلام مي دهد و احتياط آن است كه در تشهد به مقدار واجب اكتفا كند و تنها به سلام آخر قناعت نمايد.
مكارم: مسأله 1106- سجده سهو بايد رو به قبله، و با حالت وضو و طهارت باشد و پيشاني را نيز بر چيزي بگذارد كه سجده نماز بر آن جايز است.
جوادی آملی: مسأله 1299- شيوهٔ سجدهٔ سهو اين است كه پس از سلام نماز فوراً نيّت سجدهٔ سهو كند و پيشانی را بر چيزی كه سجده بر آن صحيح است، بگذارد و بگويد: «بِسْمِ اللهِ وَ بِاللهِ وَ صَلَّی اللهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ»؛ يا بگويد: «بِسْمِ اللهِ وَ بِاللهِ اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ» و بهتر است بگويد: «بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ السَّلامُ عَلَيكَ أيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ». سپس بنشيند و دوباره به سجده رود و يكی از ذكرهای ياد شده را بگويد و بنشيند و پس از تشهد سلام دهد.