شرایط وجوب و صحت روزه – آیت الله خامنه ای (مدظله العالی)

شرایط وجوب روزه:

۱. اسلام.

۲. ایمان.

۳. عقل.

۴. بی هوش نبودن.

۵. مسافر نبودن.

 ۶. حایض و نفسا نبودن.

 ۷. ضرری نبودن.

 ۸. حرجی نبودن روزه.

توجه

تمام شرایطی که برای صحیح بودن روزه بیان شد، شرط واجب بودن آن‎ نیزهست به جز اسلام و ایمان. و شرط دیگر وجوب روزه بلوغ است، بنا بر این روزه بر کودک نابالغ واجب نیست، هرچند نیّت روزۀ مستحبی کرده باشد و در بین روز بالغ شود،‎ البته اگر قبل از اذان صبح بالغ شود، باید روزه بگیرد.

روزه بر افرادی واجب است که واجد شرایط فوق باشند، بنابراین روزه بر کودک نابالغ، دیوانه، بیهوش، فردی که توانایی گرفتن روزه ندارد، مسافر، زن حایض و نفساء، کسی که روزه برای او ضرر یا حرج(مشقت زیاد) دارد واجب نیست. (توضیح بیشتر در درسهای بعدی خواهد آمد).

انسان نمی‌تواند به خاطر ضعف روزه را افطار کند، ولی اگر ضعف او به اندازه­ای باشد که معمولاً نمی­توان آن را تحمل کرد، می­تواند روزه را افطار کند، و همچنین است اگر بداند روزه برای او ضرر دارد یا خوف ضرر داشته باشد، بنابراین دخترانی که به سن بلوغ – که بنا به نظر مشهور همان تکمیل نه سال قمری است – می‌رسند واجب است روزه بگیرند و ترک آن به صرف دشواری، ضعف جسمانی و مانند آن جایز نیست. بلی اگر برای آنها ضرر داشته یا تحمل آن برای ایشان همراه مشقت زیاد باشد می‌توانند افطار کنند.

– کسی که می‌داند روزه برای او ضرر دارد یا خوف ضرر داشته باشد باید روزه را ترک کند و اگر روزه بگیرد صحیح نیست بلکه در مواردی حرام است، خواه این یقین و خوف از تجربه‌ی شخصی حاصل شده باشد یا از گفته‌ی پزشک امین یا از منشأ عقلایی دیگر، و اگر روزه بگیرد، صحیح نیست؛ مگر آنکه به قصد قربت گرفته باشد و بعداً معلوم شود که ضرر نداشته است.

-تشخیص تأثیر روزه در ایجاد بیماری یا تشدید آن و عدم قدرت بر روزه، یا ضرر داشتن روزه  بر عهده مکلف است، بنابراین اگر پزشک بگوید روزه ضرر دارد، اما گفتة او موجب اطمینان یا ترس از ضرر نشود یا مکلف با تجربه دریافته باشد که ضرر ندارد باید روزه بگیرد، همچنین اگر پزشک بگوید روزه ضرر ندارد ولی او بداند روزه برایش ضرر دارد یا خوف ضرر عقلائی داشته باشد نباید روزه بگیرد، و روزه بر او حرام است.

-هرگاه عقیده‌اش این بود که روزه برای او ضرر ندارد و روزه گرفت و بعد فهمید روزه برای او ضرر داشته باید قضای آن را به جا آورد.

–پزشکانی که بیماران را از روزه گرفتن به دلیل ضرر داشتن منع می‌کنند گفته‌ی ایشان در صورتی معتبر است که اطمینان آور باشد یا باعث خوف ضرر شود و در غیر این صورت اعتباری ندارد.

-کسی که روزه‌ی قضای ماه رمضان بر او واجب است نمی‌تواند روزه‌ی مستحبی بگیرد حتی اگر زمانی که وقت نیت روزه‌ی واجب تمام شده است (یعنی بعد از ظهر) هم نیت روزه‌ی مستحبی کند صحیح نیست، و چنانچه فراموش کند و روزه‌ی مستحبی بگیرد در صورتی که در اثنای روز (چه پیش از ظهر باشد یا بعد ازظهر) یادش بیاید روزه‌ی مستحبی او باطل می‌شود، حال اگر پیش ازظهر باشد می‌تواند نیت روزه‌ی قضای ماه رمضان کند و روزه‌اش درست است، ولی اگر بعد از ظهر باشد، نیت روزة قضا هم از او صحیح نیست.

کسی که روزه‌ی قضای ماه رمضان بر ذمه دارد اگر به نیت استحباب روزه بگیرد، به جای روزه‌ی قضایی که بر عهده‌اش هست محسوب نمی‌شود.

کسی که نمی‌داند روزه‌ی قضا بر عهده دارد یا نه، اگر به نیت آنچه که شرعاً وظیفه او است اعم از روزه‌ی قضا یا مستحبی، روزه بگیرد و در واقع روزه‌ی قضا بر عهده‌اش باشد به عنوان روزه‌ی قضا محسوب می‌شود.