عده زنی که شوهرش مرده (عده وفات)
(مسأله 2517) زني كه شوهرش مرده1 اگر آبستن نباشد2، بايد تا چهار ماه3 و ده روز عدّه نگه دارد (يعني از شوهر كردن خودداري نمايد4) اگر چه يائسه يا صيغه باشد5، يا شوهرش با او نزديكي نكرده باشد6، و اگر آبستن باشد، بايد تا موقع زاييدن عدّه نگه دارد7، ولي اگر پيش از گذشتن چهارماه و ده روز، بچه اش به دنيا آيد8، بايد تا چهار ماه و ده ورز از مرگ شوهرش صبر كند و اين عدّه را «عدّه وفات» مي گويند.
1- خوئي، تبريزي: در صورتي كه آزاد است…
2- [عبارت «اگر آبستن نباشد» در رساله آيت الله بهجت نيست]
3- سيستاني: چهارماه قمري…
4- عبارت داخل پرانتز در رساله آیت الله سبحانی نیست.
بهجت: يا نه سالش تمام نشده باشد…
خوئي: اگر چه يائسه يا صغيره باشد…
5- اراكي، فاضل: اگر چه صغيره و يا يائسه يا صيغه باشد…
سيستاني: اگر چه صغيره يا يائسه يا متعه يا كافره يا مطلّقه رجعيّه در حال عدّه باشد…
6- سيستاني: حتي اگر شوهر، طفل يا ديوانه باشد…
مكارم: زني كه همسرش از دنيا رفته، بايد چهار ماه و ده روز عدّه نگه دارد، خواه ازدواج دائم باشد يا موقّت، شوهرش با او نزديكي كرده باشد يا نه، حتي زن يائسه نيز بايد عدّه وفات نگه دارد…
وحید: از شوهر کردن خودداری نماید چه شوهرش با او نزدیکی کرده باشد یا نه، صغیره باشد یا کبیره ، یائسه باشد یا نه، عقدش دائم باشد یا موقت…
*****
زنجانی: مسأله ۲۵۲۶- زنی که شوهرش مرده اگر باردار نباشد، باید تا چهار ماه و ده روز عدّه نگه دارد، یعنی از شوهر کردن خودداری نماید، اگر چه صیغه باشد، یا از زن‌هایی باشد که در طلاق عدّه ندارند، و اگر باردار باشد باید تا موقع زایمان یا سقط شدن کودک عدّه نگه دارد، ولی اگر پیش از گذشتن چهار ماه و ده روز بچّه‌اش به‌دنیا آید یا سقط شود، باید تا چهار ماه و ده روز عده نگه دارد، و این عدّه را عدّۀ وفات می‌گویند.
مسأله اختصاصی
مظاهری مسأله ۲۱۰۳- وقتی در عدّۀ طلاق بائن شوهر فوت کند، عدّۀ طلاق کافی است و نیاز به عدّۀ فوت نیست، ولی در طلاق رجعی، باید عدّۀ فوت نگه داشته شود و عدّۀ طلاق رجعی کافی نیست.
(مسأله 2518) زني كه در عده وفات مي باشد، حرام است لباس الوان { = لباس رنگارنگ.} بپوشد1 و سرمه بكشد و همچنين كارهاي ديگري كه زينت حساب شود بر او حرام مي باشد2.
1- فاضل، سيستاني: حرام است لباسهاي زينتي بپوشد…
سبحانی: حرام است لباسى كه در عرف زينت حساب مى شود بپوشد …
مظاهری: و كارهاى ديگرى كه زينت حساب شود نيز بر او حرام مىباشد…
2- سيستاني: ولي بيرون رفتن از خانه حرام نيست.
*****
مكارم: مسأله 2152 – زن در مدّت عدّه وفات بايد از پوشيدن لباسهاي زينتي و كشيدن سرمه در چشم و كارهاي ديگري كه زينت حساب مي شود خودداري كند.
زنجاني: مسأله ۲۵۲۷- زن در مدت عدّه وفات بايد از زينت كردن يا پوشيدن لباسهاي زينتي يا كشيدن سرمه در چشم يا كارهاي ديگر خودداري كند.
وحید: مسأله ۲۵۸۲- بر زن آزادى كه در عدّه وفات مى باشد زینت در بدن و لباس حرام است ـ مانند سرمه كشیدن و استعمال عطریات و پوشیدن لباس رنگین ـ و این حكم از صغیره و دیوانه مرفوع است ، و تكلیف ولىّ هم به منع آنها ثابت نیست ، و در زنى كه متعه شده و مدت آن دو روز یا كمتر است زینت كردن حرام نیست.
(مسأله 2519) اگر زن يقين كند كه شوهرش مرده و بعد از تمام شدن عدّه وفات، شوهر كند، چنانچه معلوم شود شوهر او بعداً مرده است1، بايد ازشوهر دوم جدا شود2 و در صورتي كه آبستن باشد3، به مقداري كه در عدّه طلاق گفته شد4، براي شوهر دوم عدّه طلاق5، و بعد براي شوهر اوّل عدّه وفات نگهدارد6 و اگر آبستن نباشد، براي شوهر اوّل عدّه وفات و بعد براي شوهر دوم عدّه طلاق نگه دارد7.
1- اراكي: و عقد ازدواج با شوهر دوم در ايام عده واقع شده …
سيستاني: و عقد دوم در زمان حيات شوهر اوّل يا عده وفات واقعي او بوده است، بايد از شوهر دوم جدا شود و بنابراحتياط واجب دو عدّه نگهدارد، پس در صورتي كه از شوهر دوم آبستن باشد تا مقدار زاييدن براي شوهر دوم عدّه وطي شبهه – كه مانند عده طلاق است – و بعد براي شوهر اوّل عدّه وفات نگهدارد يا عدّه سابق را تكميل نمايد،واگر آبستن نباشد اگر مرگ شوهر اوّل قبل از نزديكي شوهر دوم بوده است ابتداء عدّه وفات نگهدارد و سپس عده وطي شبهه، و اگر نزديكي قبل از وفات بوده است عدّه آن مقدّم است.
2- وحید: و در صورتى كه آبستن باشد بنابر احتیاط واجب تا زاییدن كه مقدار عدّه طلاق است براى شوهر دوم عدّه نگه دارد ، و بعد براى شوهر اوّل عدّه وفات نگه دارد ، و اگر آبستن نباشد براى شوهر اول عدّه وفات و بعد براى شوهر دوم عدّه وطى به شبهه ـ كه مانند عدّه طلاق است ـ نگه دارد.
مظاهری: و براى شوهر اوّل عدّه وفات و بعد براى شوهر دوّم عدّه طلاق نگهدارد.
3- مكارم: بايد از شوهر دوم جدا شود و احتياط واجب آن است كه اگر باردار است…
4- گلپايگاني، صافي: يعني تا موقع زاييدن…
سبحانی: مسأله 2512…
5- اراكي: در صورتي كه از شوهر دوم آبستن باشد باید تا وضع حمل براي شوهر دوم عدّه نگه دارد…
خوئي، تبريزي: بنابراحتياط در صورتي كه آبستن باشد تا مقدار زاييدن براي شوهر دوم عدّه طلاق…
6- مكارم: چهار ماه و ده روز عدّه وفات لازم است…
7- گلپايگاني، صافي: و ابتداي عدّه وفات را از موقعي كه خبر صحيح وفات شوهر به او رسيده قرار دهد.
فاضل: رجوع کنید به مسائل اختصاصی 2587- 2583 بعد از مسأله 2463 متن اصلی.
*****
زنجانی: مسأله ۲۵۲۹- اگر زن یقین کند که شوهرش مرده و بعد از تمام شدن عدّۀ وفات شوهر کند، چنانچه معلوم شود شوهر او در موقع یقین زن به مرگ وی، هنوز زنده بوده و بعداً مرده است، باید از شوهر دوم جدا شود و برای شوهر اوّل عدّۀ وفات نگه دارد که ابتدای آن زمانی است که خبر درست مرگ وی به او می‌رسد و برای شوهر دوم، اگر با وی نزدیکی کرده باشد، عدّۀ وطی شبهه -که در شبهه عقد دائم مانند عدّۀ طلاق و در شبهه عقد موقت مانند عدّه آن است- نگه دارد. و در این فرض که وطی شبهه زودتر از عده وفات است ظاهراً عدّۀ وفات و عدّۀ وطی شبهه در یکدیگر تداخل نموده و لازم نیست دو عدّۀ مستقل بگیرد، بلکه با هر کدام از آنها که دیرتر به پایان می‌رسد عدّۀ زن به‌طور کامل سپری می‌گردد.
(مسأله 2520) ابتداي عدّه وفات1 از موقعي است كه زن از مرگ شوهر مطلع شود2.
1- خوئي، فاضل، تبريزي: ابتدای عدّه وفات در صورتي كه شوهر زن، غايب يا در حكم غائب باشد…
مكارم: در صورتي كه شوهر غائب باشد و فوت كند…
*****
سيستاني: مسأله ۲۵۳۸- ابتدای عدّه وفات در صورتی که شوهر زن، غایب یا در حکم غایب باشد، از موقعی است که زن از مرگ شوهر مطلع شود، نه از زمان مرگ شوهر، ولی این حکم در زنی که به سن بلوغ نرسیده، و یا دیوانه میباشد. محل اشکال است، و رعایت احتیاط، واجب است.
(مسأله 2521) اگر زن بگويد عدّه ام تمام شده، با دو شرط از او قبول مي شود: اول: آن كه مورد تهمت نباشد1، دوم: از طلاق يا مردن شوهرش به قدري گذشته باشد كه در آن مدّت، تمام شدن عدّه ممكن باشد.
این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.
1- خوئي، فاضل، تبريزي: بنابراحتياط …
*****
مكارم: مسأله 2155 – هرگاه زن بگويد عدّه من تمام شده، از او قبول مي شود به شرط آن كه مورد اتهام نباشد، بلكه احتياط واجب آن است كه مورد وثوق باشد.
زنجاني: مسأله ۲۵۳۰- اگر زن بگويد عدّه ام تمام شده، چنانچه اطمينان برخلاف گفته وي نباشد، قول او پذيرفته مي شود.
سيستاني: مسأله ۲۵۳۹- اگر زن بگويد عدّه ام تمام شده، از او قبول مي شود مگر آن كه مورد تهمت باشد كه در اين صورت بنابراحتياط واجب قبول نمي شود، مثلاً اگر ادّعا كند كه در يك ماه سه مرتبه خون ديده ادّعاي او تصديق نمي شود، مگر آن كه نزديكانش از زنان تصديق كنند كه عادت زنانه او اين چنين بوده است.
وحید: مسأله ۲۵۸۵- اگر زن بگوید عدّه ام تمام شده از او قبول مى شود به شرط آن كه از طلاق یا مردن شوهر به قدرى گذشته باشد كه در آن مدّت تمام شدن عدّه ممكن باشد.
مسأله اختصاصي
بهجت: مسأله ۲۰۱۶- اگر زني را كه حامله نيست طلاق رجعي داد و قبل از اتمام عدّه طلاق، شوهر وفات كرد، زن بايد از زمان مرگ شوهر، عدّه وفات نگه دارد.