مسأله ۲۰۱۴- اگر زكات فطره را به يكي از هشت مصرفي كه سابقاً۱ براي زكات مال گفته شد برسانند كافي است۲. ولي احتياط مستحّب۳ آن است كه فقط به فقراي شيعه بدهد۴.
۱- زنجاني: در مسأله [۱۹۲۵]…
۲- بهجت: بنابر أظهر…
۳- بهجت: احتياط…
۴- زنجاني: احتياط مستحّب آن است كه فقط به فقراي شيعه بلكه فقط به مساكين (يعني فقراي بسيار نيازمند) بدهند.
سبحانی: احتياط واجب آن است كه فقط به فقراى شيعه بدهد.
*****
گلپايگاني، صافي: مسأله ۲۰۲۲- احتياط واجب آن است كه زكات فطره را به فقراء شيعه اثني عشري بدهد اگر چه در شهر ديگر باشند و چون نقل اين زكات به شهر ديگر خلاف احتياط است اگر در شهر خودش فقير شيعه نباشد مال خود را به شهر ديگر ببرد و در آنجا به قصد زكات به شيعه بدهد.
سيستاني: مسأله ۲۰۲۳- زكات فطره را بنابر احتياط واجب بايد فقط به فقرای شيعه پرداخت کرد كه داراي شرايط گذشته در مستحقّين زكات مال هستند و چنانچه در شهر از فقراي شيعه كسي نباشد، مي تواند آن را به فقراي ديگر مسلمانان داد، ولي در هر صورت نبايد به ناصبي داده شود.
مكارم: مسأله ۱۷۱۰- زكات فطره را بنابر احتياط واجب بايد فقط به فقرا و مساكين بدهند مشروط بر اين كه مسلمان و شيعه دوازده امامي باشند.
وحید: مسأله ۲۰۳۱- مشهور فرموده اند كه مصرف زكات فطره مصرف زكات مال است ، ولى احتیاط واجب آن است كه به فقرا داده شود ، و باید شیعه دوازده امامى باشد ، مگر در صورتى كه مؤمن پیدا نكند ، كه در این صورت به غیر ناصبى هم مى شود داد.
مظاهری: مسأله ۱۵۲۳- مصرف زكات فطره مصرفى است كه براى زكات مال گفته شد و كليه مسائلى كه در مورد احكام و شرايط زكات مال گفته شد در زكات فطره هم مىآيد.
مسأله اختصاصي
بهجت: مسأله ۱۵۸۲- بنابر أظهر جايز است زكات فطره را به فقير مستضعف، يعني كسي كه نه اهل ولايت است و نه دشمن شيعه، بدهند.
مسأله ۲۰۱۵- اگر طفل شيعه اي فقير باشد، انسان مي تواند فطره را۱ به مصرف او برساند، يا بواسطه دادن به وليّ طفل، ملك طفل نمايد.
این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.
۱- گلپايگاني، صافي: با اذن وليّ شرعي او…
زنجاني: با رضايت وليّ طفل…
سبحانی: با اذن ولی…
مسأله ۲۰۱۶- فقيري كه فطره به او مي دهند، لازم نيست عادل باشد۱ ولي احتياط واجب۲ آن است كه به شرابخوار و كسي كه آشكارا معصيت كبيره مي كند۳ فطره ندهند۴.
این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و مظاهری نیست.
۱- خوئي: ولي دادن به شرابخوار جايز نيست و احتياط واجب آن است كه به بي نماز و كسي كه آشكارا معصيت مي كند فطره ندهند.
وحید: ولى احتیاط واجب آن است كه به شرابخوار و تارك نماز و كسى كه آشكارا معصیت كبیره مى كند ، فطره ندهند.
زنجاني: ولي به شرابخوار و نیز کسی که زکات دادن کمک به معصیت اوست نمی توان فطره داد همچنین باید احتیاط کند و به فقیری که گدایی می کند فطره ندهند همانطور که در مسأله [۱۹۴۵] و [۱۹۴۶] گذشت.
۲- اراكي: احتياط مستحّب…
۳- اراكي، گلپايگاني، فاضل، صافي: كسي كه آشكارا معصيت مي كند…
۴- تبريزي، سيستاني: احتياط واجب آن است كه به شرابخوار و بي نماز و كسي كه آشكارا معصيت مي كند (تبريزي: براي امر به معروف و نهي از منكر) فطره ندهند.
مسأله ۲۰۱۷- به كسي كه فطره را در معصيت مصرف مي كند نبايد فطره بدهند.
این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و مظاهری نیست.
مسأله ۲۰۱۸- احتياط واجب آن است كه به يك فقير۱ بيشتر از مخارج سالش و كمتر از يك صاع كه تقريباً سه كيلو است فطره ندهند.
۱- سبحانی: احتیاط مستحّب آن است که به یک فقیر …
مظاهری: باید به یک فقیر…
*****
اراكي: مسأله ۲۰۴۷- احتياط واجب آن است كه به يك فقير كمتر از يك صاع كه تقريباً سه كيلو است فطره ندهند، ولي بيش از آن مانع ندارد.
خوئي، گلپايگاني، صافي، تبريزي: مسأله ۲۰۲۶- احتياط واجب آن است كه به يك فقير كمتر از يك صاع فطره ندهند، ولي اگر بيشتر بدهند اشكال ندارد.
بهجت: مسأله ۱۵۸۵- به يك فقير نبايد بيشتر از مخارج سالش فطره بدهند و بنابر احتياط واجب كمتر از يك صاع (تقريباً سه كيلو) نيز فطره ندهند.
سيستاني: مسأله ۲۰۲۷- احتياط مستحّب آن است كه به يك فقير كمتر از يك صاع فطره ندهند، مگر اينكه به فقرايي كه جمع شده اند نرسد، ولي اگر بيشتر بدهند هيچ اشكال ندارد.
زنجانی: مسأله ۲۰۲۶- واجب است احتیاط کند و به یک فقیر کمتر از یک صاع (که مقدار آن در مسألۀ {1991} گفته شد) فطره ندهند، ولی اگر بیشتر بدهند اشکال ندارد.
وحید: مسأله ۲۰۳۵- احتیاط واجب آن است كه به یك فقیر كمتر از یك صاع ـ كه تقریباً سه كیلوگرم است ـ فطره ندهند ، ولى اگر چند صاع بدهند اشكال ندارد.
مسأله ۲۰۱۹- اگر از جنسي كه قيمتش دو برابر قيمت معمولي آن است مثلاً از گندمي۱ كه قيمت آن دو برابر قيمت گندم معمولي است ، نصف صاع كه معناي آن در مسأله پيش گفته شد بدهد۲، كافي نيست۳. و اگر ۴ آن را به قصد قيمت فطره هم بدهد كفايت نمي كند۵.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
۱- فاضل: از گندم اعلا…
۲- سيستاني، زنجاني: نصف صاع بدهد…
مظاهری: یک کیلو و نیم بدهد…
۳- اراكي: مگر آن را به قصد قيمت فطره بدهد.
۴- خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني: بلكه اگر…
۵- گلپايگاني، فاضل، صافي، تبريزي، نوري،سبحانی: اشكال دارد.
مظاهری: جایز نیست.
*****
مكارم: مسأله ۱۷۱۳- هرگاه بجاي يك صاع، نصف صاع از جنس خوب بدهد به طوري كه قيمتش به اندازه يك صاع جنس معمولي باشد، كافي نيست و اگر آن را به قصد قيمت فطره هم بدهد اشكال دارد.
مسأله ۲۰۲۰- انسان نمي تواند نصف صاع را از يك جنس مثلاً گندم و نصف ديگر آن را از جنس ديگر مثلاً جو بدهد۱. و اگر۲ آن را به قصد قيمت فطره هم بدهد اشكال دارد۳، بلكه كافي نيست.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
۱- اراكي: مگر آن را به قصد قيمت فطره بدهد.
مكارم: مگر اين كه مخلوط آن دو، غذاي معمولي آن محلّ باشد.
۲- خوئي، سيستاني، تبريزي: بلكه اگر…
۳- گلپايگاني، تبريزي، صافي، نوري، سبحانی،فاضل: [پایان مسأله]
خوئي، زنجاني، سيستاني،وحید: اگر آن را به قصد قيمت فطره هم بدهد كافي نيست.
فاضل: اگر آن را به قصد قیمت فطره هم بدهد اشکال دارد .
مظاهری: اگر آن را به قصد قیمت فطره هم بدهد جایز نیست.
مسأله ۲۰۲۱- مستحّب است در دادن زكات فطره، خويشان فقير خود را بر ديگران مقدّم دارد و بعد همسايگان فقير را۱، بعد اهل علم فقير را، ولي اگر ديگران از جهتي برتري داشته باشند، مستحّب است آنها را مقدّم بدارد.
این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.
۱- مكارم: و مستحّب است اهل علم و فضل را اگر نيازي داشته باشند بر غير آنها مقدّم بشمارد. [پايان مسأله]
وحید: و مستحّب است كسى را كه در دین و فقه و عقل مقدّم است در دادن فطره مقدّم بدارد.
*****
سيستاني: مسأله ۲۰۳۰- مستحّب است در دادن زكات فطره، خويشان و همسايگان فقير خود را بر ديگران مقدّم دارد، و سزاوار است كه اهل علم و دين و فضل را بر ديگران نيز مقدّم دارد.
مسأله ۲۰۲۲- اگر انسان به خيال اين كه كسي فقير است به او فطره بدهد و بعد بفهمد فقير نبوده چنانچه مالي را كه به او داده از بين نرفته باشد، مي تواند پس بگيرد۱ و به مستحقّ بدهد و اگر نتواند بگيرد، بايد از مال خودش فطره را۲ بدهد و اگر از بين رفته باشد، در صورتي كه گيرنده فطره مي دانسته يا احتمال مي داده۳ آنچه را گرفته فطره است، بايد عوض آن را بدهد و الاّ، دادن عوض بر او واجب نيست و انسان بايد دوباره فطره را بدهد۴.
این مسأله در رساله آیات عظام بهجت و مظاهری نیست.
۱- گلپايگاني، خوئي، تبريزي، صافي، سيستاني، وحید: بايد پس بگيرد…
۲- سيستاني: عوض فطره را…
۳- گلپايگاني، خوئي، اراكي، سيستاني، تبريزي، وحید، صافي : در صورتی که گیرنده فطره می دانسته…
۴- سيستاني: بايد عوض فطره را بدهد.
*****
فاضل: مسأله ۲۰۶۱- اگر با اعتقاد اين كه كسي فقير است به او فطره بدهد و بعد معلوم شود فقير نبوده، يا از روي ندانستن مسأله به كسي كه فقير نيست فطره بدهد، چنانچه مالي را كه به او داده از بين نرفته باشد مي تواند پس بگيرد و به مستحقّ بدهد و اگر از بين رفته هرگاه كسي كه آن چيز را گرفته مي دانسته يا احتمال مي داده كه فطره است بايد عوض آن را بدهد تا به مستحقّ برسانند، ولي اگر به غير عنوان فطره داده نمي تواند چيزي از او بگيرد و چنانچه در تشخيص مستحقّ كوتاهي نكرده باشد مثلاً بيّنه شرعيّه گواهي بر فقر او داده باشد لازم نيست دوباره احتمال از مال خود فطره بپردازد.
مكارم: مسأله ۱۷۱۶- هرگاه به گمان اين كه كسي فقير است به او فطره دهند و بعد معلوم شود فقير نبوده، مي تواند آن مال را پس بگيرد و به مستحقّ بدهد و اگر پس نگيرد بايد از مال خودش فطره را بدهد و اگر از بين رفته باشد، در صورتي كه گيرنده فطره مي دانسته آنچه را گرفته زكات فطره است، بايد عوض آن را بدهد و در غير اين صورت عوض بر او واجب نيست و اگر دهنده فطره در تحقيق حال فقير كوتاهي نكرده باشد بر او هم چيزي نيست.
زنجاني: مسأله 2030- اگر انسان به خيال اين كه كسي از مصارف زكات فطره –مثلاً فقير- است به او فطره بدهد و بعد بفهمد كه از مصارف زكات فطره نبوده، مثلاً فقير نبوده، حکم مسأله همانند حکمی است که در مسأله [۱۹۳۶] در باره زكات اموال گفته شد.
مسأله ۲۰۲۳- اگر كسي بگويد فقيرم، نمي شود به او فطره داد مگر آن كه اطمينان پيدا كند (يا ازظاهر حالش گمان پيدا شود۱) كه فقير است يا انسان بداند كه قبلاً فقير بوده است۲.
این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و مظاهری نیست.
۱- سبحانی: ظاهری حالش گواهی دهد…
[قمست داخل پرانتز در رساله آيات عظام: نوري و فاضل نيست]
۲- مكارم: و رفع فقر او ثابت نشده باشد.
*****
گلپايگاني، صافی: ۲۰۳۱، سيستاني: مسأله ۲۰۳۲- اگر كسي بگويد فقيرم، نمي شود به او فطره داد مگر آن كه از گفته او اطمينان پيدا شوديا انسان بداند كه قبلاً فقير بوده است.
خوئي، تبريزي: مسأله ۲۰۳۱- اگر كسي بگويد فقيرم، مي شود به او فطره داد، ولي اگر بداند كه قبلاً غني بوده است (تبريزي: بنابر احتياط لازم) به مجرد گفتنش نمي شود فطره به او داد مگر آن كه از گفته او اطمينان پيدا شود.
زنجاني: مسأله ۲۰۳۱- اگر كسي بگويد فقيرم، تا از گفته وي براي انسان اطمينان پيدا نشود، نمي شود به وي فطره داد، مگر انسان بداند كه قبلاً فقير بوده است كه بدون اطمينان هم مي شود به او فطره داد.
وحید: مسأله ۲۰۴۰- اگر كسى بگوید فقیرم ، چنانچه بداند كه قبلا فقیر بوده مى شود به او فطره داد ، و به كسى كه معلوم نباشد فقیر بوده یا نه و مى گوید فقیرم ، اگر از قولش اطمینان پیدا نشود ، بنابر احتیاط واجب نمى شود فطره داد ، و اگر بدانند قبلا فقیر نبوده ، نمى شود فطره به او داد ، مگر این كه از گفته او اطمینان پیدا شود.
مسائل اختصاصی
جوادی آملی: مسأله ۲۲۳۷- مصرف زکات فطره، اگر غیر از فقیر و مسکین ـ یعنی یکی از موارد شش‌گانه دیگر ـ باشد، فرقی بین زکات‌دهنده سیّد و غیر سیّد نیست و اگر مصرف آن، فقیر یا مسکین باشد، می‌توان زکات فطره سیّد را به سیّد و غیر سیّد پرداخت کرد.
جوادی آملی: مسأله ۲۲۳۸-کودکان، معلولان و افراد بی‌سرپرستی که در آسایشگاه به‌سر می‌برند و سیّد هستند، می‌توان زکات سیّد را به مصرف غذا و داروی آنها رساند.