مطهرات، انواع و احکام آن – آیت الله خامنه ای (مدظله العالی)

مطهرات

۱. آب.
۲. زمین.
۳. آفتاب.
۴. استحاله.
۵. انتقال.
۶. اسلام.
۷. تبعیت.
۸. برطرف شدن عین نجاست.
۹. غایب شدن مسلمان.

توجه

• به چیزهایی که نجس را پاک می‌کند «مطهرات» می‌گویند.

• آب

  در تطهیر شیء نجس به وسیله­ آب، شرایطی لازم است:

  ۱و۲. آب مطلق و پاک باشد.

  ۳. وقتی چیز نجس را با آن می‌شویند، آب مضاف نشود.

  ۴. پس از آب کشیدن چیز نجس، عین نجاست در آن شیء نماند.

  ۵. درتطهیر با آب قلیل، جدا شدن غساله^[۱]، شرط است.

  ---

  [۱] . آبی که چیز نجس با آن شسته شده و از آن جدا می‌شود.

  الف.طریقه تطهیر ظروف:

  ۱. ظرف نجس را با آب قلیل باید سه مرتبه شست، ولی در کر و جاری یک‌بار کافی است.

  ۲. ظرفی را که سگ در آن، آب یا چیز روان دیگر خورده یا آن را لیسیده است باید اول خاک مال کرد و سپس با آب شست، و اگر با آب قلیل شسته می‌شود باید پس از خاک مال دو مرتبه شسته شود.

  ۳. ظرفی که در آن خوک، غذای روان یا آب بخورد باید هفت مرتبه شسته شود، ولی خاکمال آن لازم نیست.

  ب. طریقه تطهیر غیر ظروف

  ۱. چیزی که نجس شده است، اگر در صورت بر طرف کردن عین نجاست، یک‌بار آن را در آب کر یا جاری فرو ببرند یا زیر شیری که به کر متصل است بگیرند به طوری که آب به همه‌ی جاهایی که نجس شده برسد پاک می‌شود، و در فرش و لباس و امثال آن بنابـر احتیاط (واجب) باید آن را پس از فرو بردن در آب، فشار و یا تکان بدهند. بلی فشار یا تکان لازم نیست خارج آب باشد بلکه داخل آب کافی است.

  ۲. چیزی که بر اثر تماس با بول نجس شده است، هرگاه پس از برطرف شدن عین نجاست دو مرتبه آب قلیل روی آن ریخته شود، پاک می‌شود، و چیزی که با نجاسات دیگر تماس یافته و نجس شده است، پس از بر طرف شدن عین نجاست اگر یک‌مرتبه شسته شود پاک می‌شود.

  ۳. چیزی را که با آب قلیل آب می‌کشند، باید آبی که روی آن می‌ریزند از آن جدا شود و اگر قابل فشردن است، مانند لباس و فرش باید آن را فشار دهند تا آب از آن جدا شود.

توجه

–در تطهیر فرش نجس و مانند آن با آب لوله کشی، جدا شدن آب غساله شرط نیست، بلکه به صرف رسیدن آب به مکان نجس، بعد از زوال عین نجاست و حرکت غساله از جای خود به وسیله‌ی دست کشیدن بر فرش در هنگام اتصال آب، طهارت حاصل می‌شود.

–ظاهر تنوری که با گِل آغشته به آب نجس ساخته شده است، با شستن پاک می‌شود، و طهارت ظاهر تنور که خمیر به آن می‌چسبد برای پختن نان کافی است.

–لباس های نجسی که در موقع تطهیر، آب را رنگین می‌کنند چنانچه رنگ دادن لباس باعث مضاف شدن آب نشود، لباسهای نجس با ریختن آب بر آنها پاک می‌شوند.

–لباس های نجسی که برای آب کشیدن در ظرفی گذاشته می‌شود و آب لوله کشی روی آن ریخته شده و سراسر آن را فرا می‌گیرد، لباس و ظرف و آب و پرزهایی که از لباس جدا شده و بر روی آب دیده می‌شود و همراه آب به بیرون می‌ریزد همگی پاک هستند. (البته همانطور که قبلاً گفته شد در لباس و امثال آن بنابر احتیاط باید آن را پس از فرو بردن در آب، فشار و یا تکان بدهند).

در تطهیر با ماشین لباس شویی، اگر پس از برطرف شدن عین نجاست، لباس یک بار با آب متصل به کر شسته شود و نیز اگر داخل ماشین لباس شویی قبل از قرار دادن لباس پاک باشد و دو بار با آب قلیل شسته و به طور معمول آب آن گرفته شود، لباس پاک می‌شود.

۲. زمین

  کسی که بر اثر راه رفتن روی زمین، کف پا یا کفش او، نجس شده است، هرگاه تقریباً به قدر ده قدم روی زمین خشک و پاک راه برود، کف پا و کفش او پاک می‌شود مشروط به این که عین نجاست، زائل شود.

آسفالت و قیر

• زمینهای آسفالت و یا آغشته به قیر، پاک کننده‌ی پا یا ته کفش نیستند.

۳. آفتاب

۱. آفتاب، زمین و همه اشیای غیر منقول از قبیل ساختمان و چیزهایی که در آن به کار رفته، مانند در و پنجره و دیوار، ستون و امثال آن و درخت و گیاه را پاک می‌کند.

۲. شرایط پاک کنندگی

۱. چیز نجس‌تر باشد.
۲. عین نجاست در آن نباشد (اگر عین نجاست هست قبل از تابش آفتاب برطرف شود).
۳. آفتاب به آن بتابد (چیزی مانند ابر یا پرده، مانع تابش آفتاب نباشد).
۴. به‌وسیله‌ی آفتاب خشک شود (اگر مرطوب بماند پاک نشده است).

۴. استحاله

  چیز نجس اگر به طوری تغییر یابد که جنس دیگری شود، مانند چوبی که با سوختن خاکستر شود یا شرابی که به سرکه تبدیل شود یا سگی که در نمکزار بیفتد و تبدیل به نمک شود، پاک می‌شود، ولی اگر جنس آن تغییر نیابد، بلکه فقط صورت آن عوض شود، مانند گندم که آرد می‌شود یا شکر که در آب حل می‌شود، پاک نمی‌شود.

توجه
برای تطهیر مواد نجس، مثل روغن نجس، صرف انجام فعل و انفعالات شیمیایی که خاصیت جدیدی به مواد ببخشد کافی نیست (با این کار، استحاله تحقق پیدا نمی‌کند).

۵. انتقال

خونی که پشه و دیگر حشرات از بدن انسان یا حیوانی که خون جهنده دارد مکیده‌اند، تا وقتی که خون انسان یا حیوان به حساب می‌آید نجس است، (مانند خونی که زالو از بدن انسان مکیده است)، ولی پس از آن که بر اثر گذشت مدتی، خون آن حشره محسوب شد پاک می‌شود. حکم در سایر نجاسات نیز چنین است.

۶. اسلام

۱. کافر غیر کتابی با گفتن شهادتین از روی اعتقاد؛ یعنی أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِ لّا اللّهُ وأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمّداً رَسُولُ اللّهِ، مسلمان می‌شود و با مسلمان شدن او، بدن، آب دهان و بینی و نیز عرق بدن او پاک می‌شود.

۲.اگر در وقتی که کافر بوده، لباس وی با رطوبت به بدنش رسیده باشد و هنگام مسلمان شدن نیز در بدن او نباشد، آن لباس نجس است، بلکه اگر در بدن او هم باشد، باید بنابر احتیاط واجب، از آن اجتناب نماید.

۷. تبعیت

۱.تبعیّت آن است که چیز نجسی در اثر پاک شدن چیز نجس دیگر، پاک شود.

۲.اگر شراب سرکه شود، ظرف آن هم تاجایی که شراب هنگام جوش آمدن به آنجا رسیده است، پاک می‌شود. همچنین پارچه و چیزی که معمولًا روی ظرف آن می‌گذارند، اگر رطوبت شراب به آن رسیده باشد، پاک می‌شود.

۳.وسایل تطهیر؛ مانند دست و ظرفی که چیز نجس درآن شسته می‌شود، به تبع پاک شدن آن چیز نجس، پاک می‌شوند و نیازی نیست جداگانه شسته شوند و در ظرف سه مرتبه شستن واجب نیست مگر آن‌که پیش از استعمال نجس بوده باشدکه در این صورت واجب است سه مرتبه آن را بشویند.

۸ .بر طرف شدن عین نجاست

اگر بدن حیوان به چیز نجسی آلوده شد، همین که آن چیز برطرف شد، بدن آن حیوان پاک می‌شود و احتیاج به آب کشیدن نیست. همینطور است داخل بدن انسان، مانند داخل دهان یا بینی، پس خونی که از دندان می‌آید اگر عین آن در آب دهان از بین برود یا بیرون ریخته شود، دهان پاک است.

۹. غایب شدن مسلمان

هرگاه یقین داشته که بدن یا لباس یا یکی از چیزهای شخص مسلمانی نجس است، و آن مسلمان را مدتی نبیند و سپس ببیند که او با آن چیزی که نجس بوده است رفتار چیز پاک را می‌کند، آن چیز محکوم به پاکی است، مشروط بر آن که صاحب آن چیز از نجاست قبلی و از احکام طهارت و نجاست با خبر باشد.

راه های ثابت شدن طهارت:

پاک شدن چیزی از سه راه ثابت می شود:

۱. خود انسان یقین یا اطمینان کند چیزی که نجس بوده پاک شده است.

۲. ذوالید یعنی کسی که چیزی را در اختیار دارد (مانند صاحبخانه و فروشنده و خدمتکار) بگوید: پاک شده است.

۳. دو شخص عادل و مورد اطمینان خبر دهند.

توجه

هرگاه کودکی که در آستانه بلوغ است از طهارت چیزی خبر دهد که در اختیار اوست باید قبول کرد، و به عبارت دیگر گفته وی در این باره معتبر است و در گفته­ بچه­ ممیّز که نزدیک به بلوغ نیست، باید احتیاط مراعات شود.

 اصل طهارت

۱. معنای اصل طهارت

به طور کلی در مورد طهارت و نجاست، اصل بر طهارت اشیا است یعنی هر چیزی که یقین به نجاست آن نباشد از نظر شرعی محکوم به طهارت است و سؤال و تحقیق لازم نیست.

۲. نمونه‌هایی از موارد اصل طهارت

۱. کودکی که همیشه خود را نجس می‌کند، دست تر، آب دهان و باقیمانده‌ غذایش تا زمانی که یقین به نجاست آن حاصل نشده، محکوم به طهارت است.

۲. پرزها یا غباری که معلوم نیست از لباس نجس جدا شده یا لباس پاک، پاک است. همچنین اگر بدانیم از لباس نجس است ولی ندانیم از قسمت پاک لباس است یا قسمت مربوط به نجس آن.

۳. لباس هایی که به خشکشویی‌ ها داده می‌شود، اگر از قبل نجس نباشند محکوم به طهارت هستند، هر چند بدانیم که صاحبان این مکانها برای شستن لباسها از مواد شیمیایی استفاده می‌کنند.

۴. ترشح آبی که بر مکانی می‌ریزد که نمی‌دانیم آن مکان پاک است یا نجس، پاک است.

۵. آبی که از ماشین‌های حمل زباله‌ شهری به خیابان می‌ریزد و نمی‌دانیم پاک است یا نجس، محکوم به طهارت است. همچنین آبهایی که در چاله‌های موجود در خیابان جمع می‌شود و معلوم نیست پاک است یا نجس.

۶. لوازم آرایشی، مثل رژ لب که معلوم نیست از مردار ساخته شده یا نه، تا زمانی که نجاست آنها از راه شرعی احراز نشود پاک است و استفاده از آنها اشکالی ندارد.

۷. هنگام استفاده از کفش، در صورتی حکم به نجاست پا می‌شود و بایستی آن را برای نماز شست که یقین داشته باشیم که کفش از پوست حیوانی است که تذکیه نشده و معلوم شود که پا در کفش مذکور عرق کرده، اما در صورت شک در عرق کردن پا یا شک در تذکیه‌ حیوانی که کفش از پوست آن دوخته شده است محکوم به طهارت است.

۸. قلم مویی که در نقاشی و نقشه کشی و مانند آن استفاده می‌شود و معلوم نیست از موی خوک ساخته شده است یا نه، پاک است و استفاده از آن حتی در اموری هم که مشروط به طهارت است، اشکال ندارد.

۹. فردی که نمی‌دانیم مسلمان است یا کافر محکوم به طهارت است و سؤال از دینش واجب نیست.

۱۰. در و دیوار منازل و هتل‌های کفار غیر کتابی (مثل بودایی ها) و اثاثیه و لوازم موجود در آن در صورتی که ندانیم پاک است یا نجس، محکوم به طهارت است. (البته در صورت یقین به نجاست هم، آب کشیدن همه‌ آنها واجب نیست. آنچه واجب است تطهیر اشیای نجسی است که برای خوردن و آشامیدن و نماز خواندن، مورد استفاده قرار می‌گیرند).

۱۱. اشیای مورد استفاده‌ مشترک کفار و مسلمانان از قبیل صندلی‌های ماشین و قطار و مانند آن در صورتی که ندانیم پاک است یا نجس، پاک است.

احکام ظرفها

خوردن و آشامیدن در ظرفی که از طلا یا نقره ساخته شده، حرام است، ولی نگهداشتن آن یا استفاده‌های دیگر از آن ـ غیر از خوردن و آشامیدن ـ حرام نیست.

توجه

ظرف‌هایی که آب طلا یا نقره به آن داده شده، و یا از فلزی ساخته شده که قدری طلا یا نقره مخلوط دارد به طوری که به آن ظرف طلا یا نقره نمی‌گویند، حکم ظروف طلا و نقره را نــدارند.