۱. معنای خمس
خمس در لغت به معنی یک پنجم است، و در اصطلاح یکی از واجبات مهم مالی در دین اسلام به شمار می‌رود، و عبارت است از مالی که هر فرد واجد شرایط به نسبت یک پنجم طبق ضوابط خاصی باید بپردازد.
توجه
مالیاتی که حکومت جمهوری اسلامی بر اساس قوانین و مقررات وضع می‌کند، هر چند پرداخت آن بر کسانی که قانون شامل آنان می‌شود واجب است، و مالیات پرداختی هر سال از مؤونه‌ی همان سال محسوب است، ولی از خمس (سهمین مبارکین) محسوب نمی‌شود، بلکه بر آنان دادن خمس درآمد سالانه‌شان در زائد بر مؤونه‌ی سال به طور مستقل واجب است.۲. وجوب خمس
وجوب خمس از ضروریات اسـلام اسـت.
توجه
-صرف عدم توانایی یا دشواری پرداخت خمس، موجب فراغت ذمه و سقوط تکلیف نمی‌شود، بنابراین افرادی که خمس بر آنها واجب است ولی تاکنون آن را نپرداخته‌اند و در حال حاضر هم توانایی پرداخت آن را ندارند و یا بر آنها دشوار است واجب است هر زمانی که توانایی پرداخت بدهی بابت خمس داشتند آن را بپردازند.
-تأخیر پرداخت خمس از سال خمسی به سال دیگر جایز نیست، هر چند هر وقت آن را بپردازد ادای بدهی حاصل می‌شود و در صورت تنزل ارزش پول بنابر احتیاط واجب با حاکم شرع مصالحه کند.
– کودکان نیز مثل سایر افراد اگر منافع کسبی داشته باشند و در بین سال در مؤونه آنان مصرف نشود، خمس به آن تعلق می‌گیرد و در این صورت ولیّ شرعی آنها می تواند آن را بپردازد، حکم مذکور شامل سایر موارد تعلق خمس مانند حلال مخلوط به حرام، معدن و گنج نیز می شود.
-خمس فقط بر شخصیت های حقیقی (شخص یا اشخاص) واجب است، و بر شخصیتهای حقوقی از قبیل دولتها و حکومتها، مؤسسه‌ها و بانکها و مانندآن واجب نیست، بنابراین اگر مؤسسه ای منفعتی ببرد لازم نیست بعد از کسری مخارج سالانه، خمس منافع را بپردازد. بله، اگر اموال آن شخصیت حقوقی ملک اشخاص حقیقی بوده باید خمس آن منفعت را بپردازد.
۳. خمس در هفت چیز واجب است:
۱. درآمد (منافع کسب و کار).
۲. معدن.
۳. گنج.
۴. مال حلال مخلوط به حرام.
۵. جواهراتی که با غواصی از دریا به دست می‌آید.
۶. غنایم جنگی.
۷. زمینی که کافر ذمی از مسلمانان می‌خرد.
۴. بخشی از آثار سوء عدم پرداخت خمس
۱. پرداخت نکردن خمس بدون عذر حرام است.
۲. اگر میت وصیت کند که مقداری از دارایی او به عنوان خمس پرداخت شود یا ورثه بدانند که وی خمس بدهکار است، تا زمانیکه به وصیت میت عمل نشده و یا خمسی را که بر عهده او بوده از ترکه نپردازند، نمی‌توانند در آن تصرف کنند، مگر آنکه خمس را به ذمه بگیرند و تصمیم جدّی بر ادای خمس و انجام وصیت بدون سهلانگاری داشته باشند.