مسأله ۸۸- مردار حيواني۱ كه خون جهنده دارد۲، نجس است، چه خودش مرده باشد يا به غير دستوري كه در شرع معيّن شده، آن را كشته باشند۳ و ماهي چون خون جهنده ندارد، اگرچه در آب بميرد، پاك است.
۱- خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني، وحید، مظاهری، جوادی آملی: مردار انسان و هر حيواني…
۲- جوادی آملی: ـ يعنی اگر رگ حيوان را ببرند، خون از آن جستن می‌كند ـ …
۳- سبحانی: مردار حیوانی که خون جهنده دارد درصورتی که خودش مرده باشد نجس است، ولی اگر به غیر دستوری که در شرع معین شده کشته شود پاک است ولی خوردن گوشت آن حرام است…
*****
خامنه ای: رساله آموزشی ص ۵۴ – ۵۵:
مردار (جسد مرده)
انسان:
شهید معرکه (یعنی در میدان جنگ شهید شده باشد).
مسلمان: نجس است به‌جز:
جنازه ای که غسل داده شده،
اجزای بی‌روح، مانند ناخن و مو و دندان.
کافر: کتابی (اهل کتاب): نجس است به‌جز اجزای بی‌روح او
غیرکتابی: تمام اجزای وی نجس است.
حیوان
سگ و خوک: (تمام اجزای آن نجس است).
خون جهنده دارد:
اجزای بـی‌روح، ماننــد مـو و شاخ: پاک است.
اجزای روح‌دار مانند گوشت و پوست: نجس است، مگر حیوانی که مطابق با دستور شرع کشته شده باشد.
غیر سگ و خوک: خون جهنده ندارد: تمام اجزای آن پاک است.
۱. مردار انسان و هر حیوان دارای خون جهنده نجس است، چه حرام گوشت و چه حلال گوشت.
۲. حیوانی که به دستور معین در شرع مقدس، کشته شده باشد و نیز جسد مرده‌ی انسان پس از غسل میت از حکم مردار، مستثنی هستند و نجس نیستند.
توجه
منظور از غسل میت، سه غسل آن است، بنابراین بدن میت تا زمانی که غسل سوم آن کامل نشده باشد محکوم به نجاست است.
چند نکته در ارتباط با مردار
هر گاه عضوی از موجود زنده؛ مثل دست یا پا به طور کامل قطع شود، نجس است.
مجرد بیرون رفتن روح، باعث نجاست بدن می شود؛ اگر چه سرد نشده باشد. در این حکم فرقی بین انسان وحیوان نیست.
مكارم: م 94 – مردار حیوانی که خون جهنده دارد در صورتي كه خودش مرده باشد نجس است؛ امّا اگر به غير دستور شرعي آن را ذبح كرده باشند پاك است، هرچند احتياط مستحبّ، پرهيز از آن است. بنابراين گوشت و پوست حيواناتي كه از کشورهای غير اسلامي مي آورند پاك است، ولي خوردن اين گوشتها حرام است، مگر اينكه يقين به ذبح شرعي آنها پيدا شود يا آورندهٔ آن خبر دهد كه ذبح شرعي شده است.
مسأله ۸۹- چيزهايي از مردار كه مثل پشم و مو و كرك و استخوان و دندان، روح نداشته اگر از غير حيواني باشد كه مثل سگ نجس است پاك مي باشد.
این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.
خامنه ای: رساله آموزشی ۵۵: چیزهایی از مردار که روح ندارد، مثل پشم و مو و دندان و شاخ و غیره پاک است مگر در مورد سگ و خوک و کافر غیر کتابی.
*****
خوئي، گلپايگاني، صافي، تبريزي، زنجاني م ۹۰، بهجت 93، سیستانی م86 – چیزهایی از مردار، مثل پشم و مو و کرک و استخوان و دندان که روح ندارند پاك است.
نوري: م89- چیزهایی از مردار مثل پشم و مو و کرک و استخوان و دندان که روح در آن حلول نمي كند، از غير حيوان نجس العين (حيواني كه ذاتاً نجس است مثل خوك و سگ) پاك مي باشد.
وحید: م ۹۰ ـ چيزهايى كه روح ندارند از مردارى كه زنده آن نجس العين نيست ، مانند پشم و مو و كرك پاك است.
مكارم: م 95 – اجزاي مردار كه روح ندارد، مانند پشم و مو و ناخن پاك است؛ ولي استخوان و قسمتي از دندان و شاخ كه روح دارد يعني اگر آسيبي به آن برسد باعث ناراحتی مي شود اشكال دارد.
جوادی آملی: م 90- اجزايی از بدن مردار ـ مانند پشم، مو، كرک، استخوان، دندان و ناخن ـ كه روح ندارد، پاک است، مگر از سگ و خوک که نجس‌اند.
مسأله ۹۰- اگر از بدن انسان يا حيواني كه خون جهنده دارد و در حالي كه زنده است گوشت يا چيز ديگري را كه روح دارد جدا كنند، نجس است.
*****
مكارم: م 96 – اجزائي را كه روح دارد اگر از بدن انسان يا حيوان زنده جدا كنند نجس است، هر چند گوشت كمي باشد.
جوادی آملی: م 91- اجزايی كه روح دارند ـ مانند گوشت و پوست ـ اگر از بدن انسان يا حيوانِ زنده كه خون جهنده دارد جدا شوند، نجس‌اند، هرچند آن حيوان پاک باشد.
مسأله ۹۱- پوستهاي مختصر لب و جاهاي ديگر بدن كه موقع افتادنشان رسيده، اگر چه آنها را بكنند پاك است۱، ولي بنابر احتياط واجب بايد از پوستي كه موقع افتادنش نرسيده و آن را كنده اند اجتناب نمايند.
این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.
۱- فاضل: [پایان مسأله].
زنجانی: و پوستی که موقع افتادنش نرسیده و آن را کنده اند بنابراحتیاط از آن اجتناب نمایند.
*****
اراکی: م 90 – پوستهای مختصر لب و جاهای دیگر که از بدن جدا می شود پاک است.
خوئي، تبريزي، وحید، م ۹۲، مظاهری 89- اگر پوستهاي مختصر لب و جاهاي ديگر بدن را بكنند پاک است. (مظاهری: گرچه موقع افتادنشان نرسیده باشد)
سيستاني: م 88- اگر پوستهای مختصر لب و جاهای دیگر بدن را بکنند چنانچه روح نداشته باشد و به آساني كنده شود پاك است.
مكارم: م 97 – پوستهايي كه از لب و سر و جاهاي ديگر بدن انسان جدا مي شود پاك است، امّا اگر آن را با فشار جدا كنند احتياط واجب اجتناب است.
جوادی آملی: م 92- پوستهايي مختصر لب و جاهاي ديگر بدن که زمان افتادنشان رسیده، اگرچه آن را ها را بکنند پاك اند، و بنابر احتياط واجب، از پوستی که موقع افتادنش نرسیده که کنده شود، اجتناب کنند.
خامنه ای: رساله آموزشی ص ۵۵: پوست های مختصر لب و سایر قسمت های بدن که موقع افتادنشان رسیده؛ اگر چه آنها را بکنند پاک است ولی از پوستی که موقع افتادنش نرسیده و با درد یا سوزش کنده می شود، بنابر احتیاط واجب باید اجتناب شود ولی محل آن بعد از جدا شدن، پاک می باشد.
مسأله اختصاصی
خامنه ای: رساله آموزشی ص ۵۵: اگر مکلّف شک کند که چیزی از اجزاء حیوان است یا نه مثلاً شک کند چرم مورد استفاده اش، طبیعی است یا مصنوعی، محکوم به طهارت است. همچنین اگر بداند که از حیوان است ولی نمی داند خون جهنده دارد یا نه، در این صورت نیز پاک است.
مسأله ۹۲- تخم مرغي كه از شكم مرغ مرده بيرون مي آيد۱، اگر پوست روي آن سفت شده باشد۲ پاك است،۳ ولي ظاهراً آن را بايد آب كشيد۴.
۱- بهجت: پاك است و بنابر احتياط بايد پوست روي آن سفت شده باشد، ولي ظاهر آن را بايد آب كشيد.
۲- زنجاني: اگر پوست روي آن كلفت شده باشد…
۳- سيستاني: هر چند پوست روي آن سفت نشده باشد پاك است…
فاضل: اگر چه پوست روي آن سفت نشده باشد پاك است.[پايان مسأله].
۴- وحید: ظاهر آن را از جهت ملاقات با میته باید آب کشید، و اگر پوست روی آن سفت نشده باشد نجاست آن محلّ اشکال است.
مسأله ۹۳- اگر برّه و بزغاله پيش از آن كه علفخوار شوند بميرند۱، پنير مايه اي كه در شيردان آنها مي باشد پاك است، ولي ظاهر آن را بايد۲ آب كشيد۳.
این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.
۱- فاضل، جوادی آملی: اگر برّه و بزغاله بميرند…
۲- وحید: بنا بر احتیاط…
۳- مكارم: بيرون آن را بنابر احتياط واجب بايد آب بكشند.
سيستاني: چنانچه ثابت نشود كه مايع است، بايد ظاهر آن را كه با بدن ميته ملاقات كرده است بشویند.
مسأله ۹۴- دواجات روان۱ و عطر و روغن و واكس و صابون كه از خارجه۲ مي آورند اگر انسان يقين به نجاست آنها نداشته باشد، پاك است.
۱- سیستانی: داروها… زنجانی: دواهای روان… سبحانی: داروهای مایع…
۲- فاضل، بهجت، سیستانی، زنجاني: از كشورهاي غير اسلامي…
وحید: از ممالک کفر…
*****
خامنه ای: رساله آموزشی ص ۷۳: لوازم آرایشی، مثل رژ لب که معلوم نیست از مردار ساخته شده یا نه، تا زمانی که نجاست آنها از راه شرعی احراز نشود پاک است و استفاده از آنها اشکالی ندارد.
مكارم: م ۱۰۱ – تمام موادّ غذايي و غير غذايي كه از كشورهاي غير اسلامي مي آورند، مانند كره و روغن و پنير و انواع داروها و صابون و واكس و پارچه و عطر و امثال اينها، اگر انسان يقين به نجس بودن آنها نداشته باشد، پاك است.
مظاهری: م ۹۲ – داروهای روان ، عطر، روغن، واکس و مثل اینها که از بلاد کفر می آورند پاک است و خوردن آنها و نماز خواندن با آنها اشکال ندارد.
جوادی آملی: م ۹۵ – داروی روان، عطر، روغن، كره، واكس و صابون كه از كشورهای غير اسلامی وارد میشوند، اگر كسی به نجاست آنها يقين نداشته باشد، پاک هستند.
مسأله اختصاصی
خامنه ای: رساله آموزشی ص ۷۳: قلم مویی که در نقاشی و نقشه کشی و مانند آن استفاده میشود و معلوم نیست از موی خوک ساخته شده است یا نه، پاک است و استفاده از آن حتی در اموری هم که مشروط به طهارت است، اشکال ندارد.
مسأله ۹۵- گوشت و پيه و چرمي كه۱ در بازار مسلمانان فروخته شود پاك است۲، و همچنين است اگر يكي از اينها در دست مسلمان باشد۳، ولي اگر بدانند آن مسلمان از كافر گرفته و رسيدگي نكرده كه از حيواني است كه به دستور شرع كشته شده يا نه۴، نجس مي باشد.
۱- جوادی آملی: گوشت، پوست، پيه و چرمی كه…
۲- سبحانی: هرچند که مسلمان آن را از کافر گرفته باشد؛ ولی خوردن آن حرام است و نیز در چنین چرمی نمی توان نماز خواند.
۳- نوري: و بدانند آن مسلمان از كافر گرفته و احتمال بدهند آن مسلمان رسيدگي كرده كه از حيواني است كه به دستور شرع كشته شده است و نيز بداند مسلمان با آن معامله پاكي نموده، پاك است؛ ولي اگر بداند رسيدگي نكرده، نجس مي باشد.
مظاهری: و بدانیم آن مسلمان از کافر گرفته و احتمال بدهیم آن مسلمان رسیدگی کرده است باز هم پاک است؛اما اگر بدانیم رسیدگی نکرده و یقین به مردار بودن آن هم نداشته باشیم پاک است ،ولی خوردن آن و نماز خواندن با آن جایز نیست.
۴- جوادی آملی: هرچند محكوم به نجاست نيست، خوردن و نماز گزاردن در آن جايز نيست.
*****
خامنه ای رساله آموزشی ص ۵۵: گوشت، چرم و سایر اجزای حیواناتی که در محیط های اسلامی فروخته می شود و یا در اختیار مسلمانی قرار دارد، محکوم به پاک بودن است. اما اگر از کشورهای غیر مسلمان تهیه شود، چنانچه یقین داشته باشیم حیوان، تذکیه [*] نشده نجس است، اما اگر بدانیم یا احتمال دهیم که تذکیه شده، پاک است و در صورتی که واردکننده ی آن مسلمان باشد و احتمال دهیم نسبت به تذکیه ی آن بررسی و تفحّص نموده، گوشت آن حلال است.
[*] تذکیه به شرایطی گفته میشود که برای پاک یا حلال کردن گوشت حیوانات در اسلام قرار داده شده است. تذکیه در حیوان حلال گوشت عبارت است از پاک گردانیدن اجزای حیوان و حلال کردن خوردن گوشت آن و در حیوان حرام گوشت، پاک گردانیدن اجزای آن میباشد. گونه های تذکیه عبارت است از: ذبح در غیر شتر، نحر در شتر و شکار در حیوانات وحشی.
اراكي: م 94- گوشت و پيه و چرمي كه از دست مسلماني و يا از بازار مسلمانان گرفته مي شود، پاك است، هرچند ندانند كه به دستور شرع كشته شده يا نه.
گلپايگاني، صافي: م 96- گوشت و پيه و چرمي كه در بازار اسلام از دست مسلمانان گرفته شود، پاك است. و اگر از دست كافر گرفته شود بنابراحتياط واجب بايد از آن اجتناب شود، مگر آنكه بدانيم از دست مسلمان گرفته، و اگر در بازار كفّار از دست كفّار بگيرند، نجس است مگر آنكه بدانيم از بلاد اسلام بوده، و اگر يكي از اينها در بازار كفّار در دست مسلمان باشد احتياط واجب اجتناب از آن است، مگر آن كه مسلمان با آن معاملهٔ طهارت كند و احتمال داده شود كه طهارت آن را به دست آورده، كه در اين صورت پاك است.
خوئي، تبریزی م ۹۶، سیستانی م 92- گوشت و پيه و چرمي كه احتمال آن برود كه از حيواني است كه به دستور شرع كشته شده پاك است، ولي اگر از دست كافر گرفته شود يا اينكه دست مسلماني باشدكه از كافر گرفته و رسيدگي نكرده كه از حيواني است كه به دستور شرع كشته شده يا نه، خوردن آن گوشت و پيه حرام است و نماز در آن چرم جايز نيست.. و اما آنچه از بازار مسلمانها يا از مسلماني گرفته شود و معلوم نباشد كه از كافر گرفته شده، يا اينكه احتمال آن برود كه تحقيق كرده، اگر چه از كافر گرفته باشد نماز خواندن در آن چرم و خوردن آن گوشت و پيه نيز جايز است*.
تبريزي: بلكه احوط نجاست آن است…
سيستاني: خوردن آن گوشت و پيه حرام است ولي نماز در آن چرم جايز است…
* سيستاني: اگر چه از كافر گرفته باشد خوردن آن گوشت و پيه نيز جايز است، مشروط بر اينكه آن مسلمان در آن تصرّفي بكند كه مختصّ گوشت حلال است مانند اين كه براي خوردن بفروشد.
فاضل: م 9 سأله- گوشت و پيه و چرمي كه در دست مسلمان باشد پاك است،ولي اگر بدانند كه آن مسلمان از كافر گرفته و رسيدگي نكرده كه از حيواني است كه به دستور شرع كشته شده يا نه، نجس نمي باشد ولي خوردن آنها حرام است و نماز در لباسي كه از آن چرم باشد، جايز نيست.
زنجاني: م 95- اگر احتمال داده شود که گوشت، پيه یا چرم از حيواني است كه به دستور شرع كشته شده، در چهار صورت پاك است و خوردن گوشت و پیه جايز مي باشد: ۱– از بازار مسلمانان تهيه شده باشد، اگر چه از دست كافر گرفته شده باشد. ۲– از مكاني در سرزمين اسلام -يعني سرزميني كه مسلمانان بر آن حكومت مي كنند- تهيه شده باشد که در اين دو صورت، اگر از بازار غير اسلامي يا سرزمين غير اسلامي وارد شده باشد، چنانچه احتمال برود كه در پاكي و نجسي آن تحقيق شده، پاك، و گرنه نجس است. همچنين در برخي از فرض هاي اين دو صورت تفصيلي وجود دارد كه در مسأله بعد خواهد آمد. ۳– اگر كسي كه آن چيز در دست اوست به پاك بودن آن خبر دهد و احتمال دهیم که اخبار وی از حسّ است، با تفصيلي كه در مسأله بعد مي آيد. ۴– اگر ببيند کسی كه آن چیز در دست اوست از آن چیز در کاری استفاده می کند که شرط آن پاکی است، مثلاً ببیند مسلمانی با آن لباس، نماز مي خواند. و در غير این چهار صورت، در حكم مردار است و تمام احکام مردارشامل آن مي شود، بنابراين نجس است و نماز خواندن در آن چرم جايز نيست و خوردن آن گوشت و پيه حرام است و خريد و فروش آن هم باطل است.
وحید: م ۹۶ ـ گوشت و پيه و چرمى كه از بازار مسلمين گرفته شود پاك است ، و همچنين اگر در دست مسلمانى باشد كه با آن معامله مذكّى كند ، مگر اين كه آن مسلمان از كافر گرفته و تحقيق نكرده باشد كه از حيوانى است كه به دستور شرع كشته شده يا نه.
مكارم: م 100 – گوشتهايي كه در بازار مسلمانان فروخته مي شود، يا مسلماني براي انسان هديه مي آورد پاك وحلال است و تحقيق و تفحص درباره آن لازم نيست، ولي اگر بدانند آن مسلمان گوشتها را از كافر گرفته و رسيدگي لازم نكرده لازم است از آن اجتناب شود؛ اما چرمهايي كه از بلاد كفار مي آورند پاك است هر چند نمي توان با آن نماز خواند.
مسأله اختصاصي
زنجانی: م ۹۶ – اگر گوشت، پیه و چرم را از سرزمینی تهیه کرده باشند که برخلاف نظر شیعه برخی از اقسام مردار را پاک می‌دانند؛ مثلاً از سرزمین حنفیان و شافعیان که عقیده دارند پوست مردار با دباغّی پاک میشود، در صورت اوّل و دوم که در مسألۀ پیش گفته شد باید از فروشنده سؤال شود که آیا این گوشت یا چرم حیوانی است که به دستور شرع ذبح شده یا خیر؟ در صورتی که پاسخ مثبت باشد، احکام پاک بودن را بر آن گوشت و چرم می‌توان جاری و از آن گوشت خورد و در آن چرم نماز خواند، ولی نمی‌توان به مجرّد گفته فروشنده، به دیگران خبر داد که این گوشت یا چرم از حیوانی است که به دستور شرع ذبح شده است، و همین‌طور اگر کسی که این گوشت یا چرم در دست اوست در چنین سرزمینی بگوید که از حیوانی است که به دستور شرع ذبح شده، نمی‌توان به مجرد گفته او این مطلب را به دیگران گفت، اگر چه می‌توان احکام پاک بودن را بر این گوشت یا چرم جاری کرد و گفت این گوشت یا چرم طهارت ظاهری دارد