مسأله ۲۶۴۰- نذر آن است كه انسان ملتزم شود۱ كه كار خيري را براي خدا بجا آورد، يا كاري را كه نكردن آن بهتر است براي خدا ترك نمايد۲.
۱- گلپايگاني، خوئي، فاضل، تبريزي، سيستاني، صافي، نوري، مظاهری: انسان بر خود واجب كند…
۲- جوادی آملی: پس نذر، ایقاعی است که انسان با آن، کار خیرى را با شرطى بر عهده خود مى گذارد و وفای به آن واجب است.
*****
اراكي: مسأله ۲۶۵۴- نذر آن است كه انسان ملتزم شود براي خدا بر عهده او باشد انجام كار خيري يا ترك كاري كه نكردن آن بهتر است يا ملتزم شود به اين كه مالي ازاموال او ملك ديگري باشد.
بهجت: مسأله ۲۱۲۸- انسان مي تواند با نذر كردن، انجام كاري كه مطلوب شارع است و يا ترك كاري را كه مورد نهي واقع شده بر خود واجب كند.
امام خامنه ای، رساله آموزشی، ص ۲۷۲ – نذر {یعنی} ملتزم دانستن خود به اینکه عملی را برای خدا به نحو مخصوص انجام دهیم.
مكارم: مسأله ۲۲۷۲- نذر آن است كه كار خيري را براي خدا بر عهده خود قرار دهد، يا ترك كاري كه نكردن آن بهتر است.
زنجاني: مسأله ۲۶۴۹- نذر آن است كه انسان براي خدا چيزي را در عهده خود قرار دهد و آن چيز مي تواند انجام يا ترك كاري باشد.
سبحانی: مسأله ۲۲۷۸- نذر آن است كه انسان براى خدا چيزى را بر خودقرار دهد مثلاً كارى را انجام دهد يا ترك كند.
مسأئل اختصاصي
مكارم: مسأله ۲۲۷۳- فاضل: مسأله ۲۷۷۱- نذر دو قسم است: اوّل: نذري كه به صورت مشروط انجام مي شود، مثلاً مي گويد: چنانچه بيمار من بهبود يابد، انجام فلان كار براي خدا بر عهده من است «اين گونه نذر را نذر شكر مي گويند» يا اگر مرتكب فلان كار زشت شوم فلان كار خير را براي خدا انجام خواهم داد «اين گونه نذر كردن را نذر زجر گويند». دوم: نذر مطلق و آن نذري است كه بدون هيچ قيد و شرطي بگويد: «لله علی» یا « براي خدا برعهده من است» که فلان کار را انجام دهم و همه اين نذرها صحيح است*.
* مکارم: دوم: نذر مطلق است و آن نذری است که بدون هیچ قید و شرطی بگوید : «من برای خدا نذر می کنم که نماز شب بخوانم» و همه این نذرها صحیح است.
جوادی آملی: مسأله ۲۸۴۵. نذر بر دو نوع است:
۱. نذر فعل، مانند اینکه کسى بگوید اگر خداى سبحان بیمارم را شفا داد من این مبلغ را به فلان مسجد یا مدرسه بپردازم. حال اگر خداى سبحان، بیمار او را شفا داده بر او واجب است که به نذرش عمل کند، چنانچه به نذرش وفا نکرد معصیت کرده و باید کفّاره بپردازد؛ امّا چیزى به عنوان نذر بدهکار نیست تا اگر از دنیا رفت از مالش بپردازند،
۲. نذر نتىجه، مانند اینکه کسی بگوید، اگر خدا بیمارم را شفا داد این مقدار از مالِ من، مِلک فلان مسجد یا مدرسه باشد. در اینجا سخن از این نیست که من بپردازم؛ بلکه نتىجه را نذر کرد و خداى سبحان هم اگر بیمار او را شفا داد، این مقدار از مال او مِلک آن مسجد یا مدرسه مى‌شود و اگر نپردازد بدهکار است مثل سائر بدهکارى ها که پس از مرگش باید آنها را از اموال او بپردازند. بنابراین وفا نکردن به نذرِ فعل کفاره دارد، ولی ضمان ندارد، اما وفا نکردن به نذرِ نتیجه ضمان دارد، ولی کفاره ندارد.
شروط نذر
مسأله ۲۶۴۱- در نذر بايد صيغه خوانده شود۱ و لازم نيست آن را به عربي صحيح بخوانند، پس اگر بگويد چنانچه مريض من خوب شود، براي خدا بر من است۲ كه ده تومان به فقير بدهم، نذر او صحيح است۳.
۱-فاضل: و اگر صيغه نذر خوانده نشود، نذر منعقد نمي شود و چيزي واجب نمي شود…
۲-صافي: اگر بگويد از براي خدا بر من، يا بر عهده من يا بر ذمّه من است كه اگر مريض من خوب شود…
۳-فاضل: و بايد «براي خدا» به زبان گفته شود و قصد آن در دل كافي نيست.
سيستاني: و اگر بگويد براي خدا نذر كرده ام چنين كنم، بنابر حتياط واجب بايد عمل كند ولي اگر نام خدا را نبرد و فقط بگويد نذر كردم يا نام يكي از اولياي خدا را ببرد نذر صحيح نیست و نذر اگر صحیح بود و مکلف به نذر خود عمداً عمل نکرد گناه کرده است، و باید کفاره بدهد، و کفاره وفا نکردن به نذر مانند کفاره مخالفت قسَم است، که بعداً خواهد آمد.
*****
امام خامنه ای، رساله آموزشی، ص ۲۷۲ – شرایط انعقاد نذر{۱}
۱. صیغه نذر: در انعقاد نذر، صرف نیت کافی نیست و ذکر صیغه لازم است؛ گرچه لازم نیست صیغه به عربی باشد؛ مثال: “لله علیّ ان اصلّی صلاة اللیل”؛ “برای خدا بر من است که نماز شب بخوانم” یا “لله علیّ ان اترک الغیبة”؛ “برای خدا بر من است که غیبت نکنم”.
{۱} منظور آن است که در چه شرایطی واجب است نذر ادا شود.
مسئله
منعقد شدن نذر با جملات زیر محل اشکال است:
“نذرت لله ان اصوم”؛ “نذر کردم برای خدا اینکه روزه بگیرم”.
“لله علی نذر صوم یوم”؛ “برای خداوند بر من است نذر یک روز روزه”.
لذا بنابراحتیاط، باید به نذر عمل شود و با ترک آن، بنابر احتیاط، کفاره تعلق می‌‌گیرد.
۲. متعلق نذر (آنچه در نذر بیان شده انجام یا ترک آن) باید رجحان داشته باشد؛ چه واجب باشد و چه مستحب (از نظر انجام آن) و چه حرام باشد و چه مکروه (از نظر ترک آن)؛ مانند اینکه نذر کند روزه بگیرد یا زیارت برود یا نذر کند غیبت را ترک کند یا سیگار نکشد.
بنابراین در صورتی‌‌که متعلق نذر، امر مرجوحی باشد، نذر صحیح نیست؛ مانند اینکه نذر کند سیگار بکشد یا غیبت کند. اما اگر متعلق نذر امر مباحی باشد، در صورتی‌‌که جهت رجحانی در آن مدّ نظر باشد، نذر منعقد میشود؛ مانند اینکه نذر کند غذا بخورد تا توانایی بر اطاعت خدا داشته باشد. اما اگر هیچ رجحانی نداشته باشد، نذر منعقد نمی‌‌شود.
۳. باید متعلق نذر مقدور ناذر باشد و مشقت فراوان یا ضرر قابل توجه نداشته باشد؛ مثلاً کسی که روزه برایش ضرر دارد، نمیتواند نذر کند که روزه بگیرد یا کسی‌‌که توان راه رفتن ندارد، نمیتواند نذر کند که با پای پیاده به کربلا برود.
نکته
ترجیح داشتن و عاجز نبودن هنگام فرارسیدن وقت عمل نذر نیز ملاک است. لذا اگر وقت عمل، متعلق نذر رجحان نداشت یا ناذر، عاجز از انجام آن بود یا برای او مشقت فراوان داشت، عمل به نذر واجب نیست.
۴. شخص نذر کننده باید بالغ، عاقل، دارای اختیار و دارای قصد باشد و همچنین اگر در مورد مال خود نذر کرده، محجور (مثل سفیه یا مفلس) نباشد.
نکته
انسان سفیه حتی وقتی چیزی را در نذر به عهده و ذمه بگیرد که جنبه مالی داشته باشد، اگرچه از عین اموال حال حاضر او نباشد، نذرش باطل است. اما شخص مفلس اگر چیزی را که جنبه مالی دارد، به عهده و ذمّه بگیرد، ولی در مورد عین یکی از اموال حال حاضرش نذر نکرده، ایرادی ندارد و نذر منعقد است.
۵. اگر زن به همراه شوهرش باشد، نذر زن بدون اذن شوهر، اگر چه در مورد اموال زن باشد، بنابر احتیاط واجب باطل است.
مسئله
۱. اگر ابتدا شوهر اذن دهد و پس از نذر، مانع شود، نذر واجب‌‌الوفاء است.
۲. معنای لزوم اذن شوهر آن نیست که زن در اموال خودش اجازه تصرف ندارد. بلکه بدین معناست که نذر او واجب‌‌الوفاء نیست.
مكارم: مسأله ۲۲۷۴- نذر در صورتي صحيح است كه براي آن صيغه خوانده شود، خواه به عربي باشد يا به زبانهاي ديگر. بنابراين اگر بگويد چنانچه فلان حاجت من روا شود، براي خدا بر من است كه فلان مقدار مال را به فقير بدهم نذر او صحيح است، بلكه اگر بگويد نذر مي كنم براي خدا اگر فلان حاجت من روا شود، فلان كار خير را انجام دهم، كافي است.
بهجت: مسأله ۲۱۳۲- كسي كه نذر مي كند، بايد به قصد قربت و نزديك شدن به خداوند متعال نذر كند، بنابراين اگر براي خدا نذر نكند، صحيح نيست، بنابراين كافي است موقع نذر كردن بنابر أظهر بگويد «لله عليّ» يعني: «براي خداوند، به عهده من باشد كه فلان كار را انجام دهم» و اگر كسي كه عربي نمي داند ترجمه آن را به هر زباني بگويد كافي است.
زنجاني: مسأله ۲۶۵۰- نذر نيازمند صيغه است، و در صيغه نذر بايد نام خداوند به زبان جاري گردد، ولي ساير اجزاء صيغه لازم نيست با لفظ باشد، بلكه مي تواند با نوشتار يا انجام كاري باشد، همچنين لازم نيست نام خدا به لفظ عربي برده شود پس اگر مثلاً بگويد چنانچه بیمارم خوب شود، براي خدا بر من است كه هزار تومان به فقير بدهم نذر او صحيح است.
مظاهری: مسأله ۲۲۰۹- نذر بايد با زبان گفته شود و قصد آن در دل كافى نيست و لازم نيست آن را به عربى بگويد، و اگر بگويد چنانچه مريض من خوب شود هزار تومان به فقير مىدهم نذر او صحيح است.
جوادی آملی: مسأله ۲۸۴۶. نذر چند شرط دارد:
۱. باید در آن صىغه خوانده شود و لازم نیست آن را به عربى بخوانند؛ پس اگر بگوید چنانچه مرىض من خوب شود، براى خدا بر من است که فلان مبلغ را به فقىر بپردازم، نذر او صحیح است.
۲. نذر کننده باید بالغ و عاقل باشد؛
۳. به اختیار و قصد خود نذر کند. بنابراین، نذر کردن کسى که او را مجبور کرده‌اند یا بواسطهٔ عصبانى شدن بىقصد و اختیار نذر کرده صحیح نیست.
۴. از تصرّف در مالش منع نشده باشد، بنابراین، نذر مفلّس(ورشکسته مالی) درباره اموالى که از تصرّف در آنها منع شده، بدون اذن یا اجازهٔ طلبکاران باطل است، ولى اگر طلبکارآن اذن داده یا بعدها نذر را اجازه دهند صحیح است.
مسأله ۲۶۴۲- نذر كننده بايد ملكّف و عاقل باشد۱ و به اختيار و قصد خود نذر كند۲، بنابراين نذر كردن كسي كه او را مجبور كرده اند۳، يا بواسطه عصباني شدن، بي اختيار۴ نذر كرده صحيح نيست۵.
۱- سيستاني: بالغ و عاقل باشد…
مظاهری: نذر كننده بايد مكلّف و رشيد باشد و آن كار براى او مقدور باشد…
۲- خوئي، گلپايگاني، صافي: به اختيار خود نذر كند…
سبحانی: بنابراين نذر كردن كسى كه بى اختيار نذر كرده صحيحنيست.
۳-تبريزي: صحيح نيست.
۴- سيستاني: بي قصديا بي اختيار…
۵- مظاهری: و همچنين سفيه و كسى كه حاكم شرع او را از تصرّف در اموالش منع كرده است نذرهاى مربوط به اموالشان صحيح نيست.
جوادی آملی: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۴۱.
امام خامنه ای: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۴۱.
*****
بهجت: مسأله ۲۱۲۹- كسي كه نذر مي كند بايد عاقل، بالغ و مسلمان باشد، بنابراين نذر از غير بالغ و ديوانه، يا كافر صحيح نيست، كسي كه نذر مي كند بايد به اختيار خود نذر كند، بنابراين اگر كسي مجبور شده باشد، يا عصباني باشد به طوري كه بي اختيار شده باشد، يا كسي در حال غفلت و بي توجّهي يا اشتباهي و بدون تصميم نذر كند، نذر او صحيح نيست.
مکارم: مسأله ۲۲۷۵ـ نذر در صورتى صحيح است که از انسان بالغ و عاقل انجام شود و از روى اختيار و قصد باشد، بنابراين نذر از روى اجبار، يا به واسطه عصبانى شدن و از دست دادن اختيار، صحيح نيست
زنجاني: مسأله ۲۶۵۱- نذر كننده بايد مميّز و عاقل باشد و با قصد و اختيار خود نذر كند، بنابراين نذر كردن كسي كه او را مجبور كرده اند يا به واسطه عصباني شدن –مثلاً- بي قصد يا بي اختيار نذر كرده صحيح نيست، ولي اگر شخصي كه او را به نذر كردن مجبور كرده اند بعداً نذر را اجازه دهد، ظاهراً نذر صحيح خواهد بود، نذر مفلّس درباره اموالي كه از تصرّف در آنها منع شده، بدون اذن يا اجازه طلبكاران و نذر طفل مميّز بدون اذن يا اجازه وليّ وي باطل است ولي اگر طلبكاران يا وليّ طفل اذن داده يا بعداً نذر را اجازه دهند صحيح خواهد بود.
وحید: مسأله ۲۷۰۶- نذر كننده باید بالغ و عاقل باشد و با قصد و اختیار خود نذر كند ، بنابراین كسى كه به واسطه عصبانى شدن بى اختیار نذر كرده یا او را بر نذر اكراه كرده باشند نذر او صحیح نیست.
مسأله ۲۶۴۳- آدم سفيهي كه مال خود را در كارهاي بيهوده مصرف مي كند۱، چنانچه با حال سفاهت بالغ شده باشد يا حاكم شرع او را از تصرّف در اموالش جلوگيري كرده باشد نذرهاي مربوط به مالش صحيح نيست.
۱-اراكي: اگر مثلاً نذر كند چيزي به فقير بدهد، صحيح نيست.
گلپايگاني، صافي: اگر نذر كند مالش را به مصرفي برساند، صحيح نيست.
مكارم: همچنين كسي كه حاكم شرع او را به خاطر ورشكست شدن از تصرّف در اموالش جلوگيري كرده، نذرهاي مربوط به اموالشان صحيح نيست.
سبحانی: نذرهاى مربوط به مالش صحيح نيست.
مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۴۲.
امام خامنه ای: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۴۱.
*****
خوئي، تبريزي: ۲۶۵۲، وحید: ۲۷۰۷ فاضل:۲۷۷۴ مسأله- شخص مفلس . و آدم سفيه (كسي كه مال خود را در كارهاي بيهوده مصرف مي كند) اگر مثلاً نذر كند چيزي به فقير بدهد صحيح نيست.
.وحید: مفلس ( شخصى كه حاكم شرع او رااز تصرّف در اموالش منع كرده)…
بهجت: مسأله ۲۱۳۱- سفيه و كسي كه مفلّس است يعني ورشكست شده، نذري كه مربوط به مسائل مالي باشد از آنان صحيح نيست.
سيستاني: مسأله ۲۶۶۰- شخص سفيه – كسي كه مال خود را در كارهاي بيهوده مصرف مي كند – اگر مثلاً نذر كند چيزي به فقير بدهد، صحيح نيست، و همچنين شخص مفلس اگر نذر كند كه مثلاً چيزي از اموالي كه از تصرّف در آنها منع شده به فقير بدهد، صحيح نيست.
زنجاني: مسأله- آدم سفيه (كه تشخيص وي در امور مالي از معمول مردم كمتر است) اگر بدون اذن ولی نذر كند –مثلا- چيزي به فقير بدهد صحيح نيست، مگر اين كه وليّ او بعداً نذر را اجازه كند.
امام خامنه ای: مسأله – انسان سفیه حتی وقتی چیزی را در نذر به عهده و ذمه بگیرد که جنبه مالی داشته باشد، اگرچه از عین اموال حال حاضر او نباشد، نذرش باطل است. اما شخص مفلس اگر چیزی را که جنبه مالی دارد، به عهده و ذمّه بگیرد، ولی در مورد عین یکی از اموال حال حاضرش نذر نکرده، ایرادی ندارد و نذر منعقد است.
مسأله ۲۶۴۴- نذر زن بي اجازه شوهرش باطل است.
امام خامنه ای: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۴۱.
*****
گلپايگاني، صافی: مسأله ۲۶۵۳- اگر شوهر از نذر كردن زن جلوگيري نمايد و يا زن بدون اجازه شوهر نذر كند، نذر او باطل است.
خوئي، تبريزي: مسأله ۲۶۵۳- اگر شوهر از نذر كردن زن جلوگيري نمايد، زن نمي تواند در صورتي كه وفا به نذرش منافي با حقّ شوهر باشد نذر كند. (خوئي: بلكه بدون اذن شوهر در اين صورت نذر زن منعقد نمي شود).
.وحید: بلكه بدون اذن شوهر در این صورت نذر زن باطل است ، و صحّت نذر زن در مال خودش بدون اذن شوهر ـ در غیر حجّ یا زكات یا احسان به پدر و مادر یا صله ارحام ـ محلّ اشكال است.
مکارم: مسأله ۲۲۷۷- نذر زن اگر مزاحم حقوق شوهر باشد، بي اجازه او باطل است و اگر مزاحم نباشد احتياط مستحبّ آن است كه با اجازه او باشد.
بهجت: مسأله ۲۱۳۶- نذر زن بدون اجازه شوهر بنابراحتياط واجب وضعاً منعقد مي شود.
سيستاني: مسأله ۲۶۶۱- نذر زن بدون اذن قبلي يا اجازه بعدي شوهر در آنچه با حقّ استمتاع او منافات دارد، صحيح نيست حتي اگر قبل از ازدواج نذر كرده باشد، و صحت نذر زن در اموالش بدون اجازه شوهر محلّ اشكال است، پس بايد رعايت احتياط شود، مگر در حجّ و زكات و صدقه و احسان به پدر و مادر و صله ارحام.
زنجاني: مسأله ۲۶۵۳- بنابر مشهور نذر زن با نهي شوهر، بلكه بي اذن او صحيح نيست، و ظاهراً با اجازه بعدي صحيح مي شود، ولي بنابراحتياط حتّي در صورت نهي شوهر به نذر عمل شود.
سبحانی: مسأله ۲۲۸۲- نذر زن در صورتى كه با حقوق شوهر منافى باشد صحيح نيست و اگر در چنين مورد با اذن او نذر كرد، شوهر نمى تواند از انجام آن ممانعتكند.
مظاهری: مسأله ۲۲۱۱- نذر زن احتياج به اجازه شوهر ندارد و همچنين نذر فرزند احتياج به اجازه پدر و مادر ندارد ولى اگر مزاحم حقوق شوهر شد يا مايه آزار پدر يا مادر شد، نذر آنها باطل مى‌شود حتّى اگر آنها قبلاً اجازه داده باشند.
جوادی آملی: مسأله ۲۸۴۸. نذر زن بی اجازه همسرش در صورت مزاحمت حقّ شوهرش باطل است.
مسأله ۲۶۴۵- اگر زن با اجازه شوهر۱ نذر كند شوهرش نمي تواند۲ نذر او را به هم بزند، يا او را از عمل كردن به نذر جلوگيري نمايد۳.
این مسأله در رساله آيات عظام:بهجت و مظاهری نیست.
۱- مكارم: در جايي كه احتياج به اجازه شوهر دارد…
۲- مكارم: بنابراحتياط واجب…
۳- خوئي: مگر اين كه در ظرف عمل وفا به نذر، منافي با حقّ شوهر باشد كه در اين صورت بعيد نيست بتواند به هم بزند.
زنجاني: مگر زن عملي را نذر كرده كه انجام آن بدون اذن شوهر جايز نيست، در اين صورت شوهر مي تواند در هنگام عمل اجازه انجام آن را ندهد، در نتيجه عمل به نذر لازم نخواهد بود هر چند در هنگام نذر اجازه داده باشد.
امام خامنه ای: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۴۱.
سبحانی: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۴۴.
مسأله ۲۶۴۶- هرگاه فرزند نذري كند اگر چه بدون اجازه پدر هم باشد بايد به آن نذر عمل نمايد۱.
این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و امام خامنه ای نیست.
۱- اراكي: مگرپدر يا مادر از عملي كه نذر كرده است منع نمايند كه در اين صورت، نذر منحل مي شود.
فاضل: و چنانچه بعد از نذر، پدر او را منع كند وفاء به نذر لازم نيست .
جوادی آملی: مگر آنکه پدر یا مادر او را از عمل به نذر منع کنند.
مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۴۴.
*****
گلپايگاني، صافي: مسأله ۲۶۵۵- اگر فرزند با اجازه پدر نذر كند، بايد به آن نذر عمل نمايد، بلكه اگر بدون اجازه او هم نذر كند، عمل كردن به آن نذر واجب است ولي اگر پدر از كاري منع كرده باشد و يا بعد از نذر از آن كار منع كند، آن نذر صحيح نيست.
خوئي، تبريزي: ۲۶۵۵، وحید: ۲۷۱۰ – نوري: مسأله ۲۶۴۴- اگر فرزند بدون اجازه پدر يا با اجازه او نذر كند، بايد به آن نذر عمل نمايد ولي اگر پدر (خوئي، تبريزي: يا مادر) از عملي كه نذر كرده منعش كند، (خوئي، تبريزي: ظاهر اين است كه) نذرش منحل مي شود.
.وحید: نذر او صحیح نیست .
مكارم: مسأله ۲۲۷۹- نذر فرزند، احتياجي به اجازه پدر ندارد، مگر اينكه كار او مايه آزار پدر باشد كه در اين صورت، نذر او صحيح نيست.
سيستاني: مسأله ۲۶۶۳- در نذر فرزند، اجازه پدر شرط نيست، ولي اگر پدر يا مادر از عملي كه آن را نذر كرده است منعش كنند – اگر نهي آنها از روي شفقت باشد و مخالفت موجب ايذاء آنها باشد – نذرش باطل مي شود.
زنجاني: مسأله ۲۶۵۵- اگر فرزند با اجازه پدر نذر كند، بايد به آن نذر عمل نمايد، بلكه بنابر احتياط اگر بدون اذن او نذر كند، بكله اگر با نهي پدر نذر كند، عمل به آن نذر بنمايد.
سبحانی: مسأله ۲۲۸۳- هر گاه فرزند نذرى كند بدون اين كه به پدر خبردهد، بايد به آن نذر عمل نمايد.
مسأله ۲۶۴۷- انسان كاري را مي تواند نذر كند كه انجام آن برايش ممكن باشد۱، بنابراين كسي كه نمي تواند پياده كربلا برود، اگر نذر كند كه پياده برود، نذر او صحيح نيست۲.
۱- جوادی آملی: براى او عقلاً یا عادتاً ممکن باشد…
۲- زنجانی: ولی اگر نذر کند که روزه‌ای بگیرد و بدون پیش بینی قبلی از انجام آن عاجز شود، باید آن را قضا کند و اگر ممکن نشد به مقدار یک مدّ طعام (مدّ یک چهارم صاع است که مقدار آن در مسأله {۱۸۶۴ و ۱۹۹۱} بررسی شد) به مسکین صدقه بدهد.
امام خامنه ای: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۴۱.
مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۴۲.
*****
سيستاني: مسأله ۲۶۶۴- انسان كاري را مي تواند نذر كند كه انجام آن مقدور باشد، بنابراين كسي كه مثلاً نمي تواند پياده كربلا برود، اگر نذر كند كه پياده برود، نذر او صحيح نيست، و اگر در وقت نذر، مقدور باشد و بعداً عاجز شود، نذر باطل مي شود و چيزي بر او نيست بجز در موردي که نذر روزه کند که اگر از انجام ان عاجز شد احتیاط واجب آن است که یا به جای هر روز ۷۵۰ گرم غذا به فقيري صدقه بدهد يا یک و نیم كيلو به كسي بدهد كه بجاي او آن روزه را بگيرد.
بهجت: مسأله ۲۱۳۴- بايد به آنچه كه نذر كرده قدرت و توانايي داشته باشد، بنابراين اگر به چيزي عقلاً يا عادتاً قدرت نداشت و نذر كرد، صحيح نيست.
مكارم: مسأله – نذر در مورد كارهايي صحيح است كه انجام آن ممكن باشد.
مسأله ۲۶۴۸- اگر نذر كند كه كار حرام يا مكروهي را انجام دهد، يا كار واجب يا مستحبّي راترك كند، نذر او صحيح نيست۱.
این مسأله در رساله آیات عظام: سبحانی و مظاهری نیست.
۱- زنجاني: ولي اگر نذر كند يك سال يا هر روز جمعه را مثلاً روزه بگيرد روزهايي را كه روزه در آن صحيح نيست یا مکروه بايد قضا نمايد و اگر نتواند براي هر روز به مقدار يك مدّ طعام به مسکین صدقه دهد.
امام خامنه ای: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۴۱.
*****
مكارم: مسأله ۲۲۸۱- كاري را كه انسان نذر مي كند، بايد شرعاً مطلوب باشد، بنابراين نذر كار حرام، يا مكروه، يا ترك واجب یا مستحبّ، صحيح نيست.
بهجت: مسأله ۲۱۳۳- اگر نذر كند كاري را انجام دهد، بايد بنابرأقرب، آن كار واجب يا مستحبّ باشد، پس اگر نذر كند كار مباحي انجام دهد، صحيح نيست، و اگر نذر كند كاري را ترك كند، بايد آن كار حرام يا مكروه باشد.
مسائل اختصاصي
بهجت: مسأله ۲۱۳۵- اگر در نذر خصوصيت معيّني قرار دهد مثلاً نذر كند اين پول را در فلان مسجد مصرف كنم، يا فلان روز را روزه بگيرم، يا اين مال را خرج روضه حضرت سيدالشهداء عليه السلام نمايم، بايد به همان صورتي كه نذر كرده عمل كند و مخالفت با آن نمي تواند بكند.
مكارم: مسأله ۲۲۸۲- فاضل: مسأله ۲۷۸۰- لازم نيست جزئيات و خصوصيات عملي كه نذر كرده مطلوب باشد، همين اندازه كه اصل آن شرعاً مطلوب باشد كافي است، مثلاً اگر نذر كند شب اوّل هر ماه نماز شب بخواند، صحيح است و بايد به آن عمل كند، يا اگر نذر كند در محلّ خاصّي فقرا را اطعام نمايد، بايد مطابق آن عمل نمايد.
جوادی آملی: مسأله ۲۸۵۳. اگر کسى کار مباحى را که تبرعاً و رایگان میتوانست انجام دهد با نذر بر خود الزامى کند، صحیح است.
امام خامنه ای، رساله آموزشی، ص ۲۷۴ – اقسام نذر
۱. نذر مشروط: نذری است که معلق بر چیزی باشد. این نوع نذر به سه صورت است:
الف) به شکرانه نعمت دنیوی یا اخروی نذر کند.
مثال: اگر خداوند به من فرزند سالمی عطا کند، برای خدا بر من است که چهل فقیر را غذا دهم؛ در این مثال، اطعام فقیر متوقف بر داشتن فرزند سالم است که به شکرانه آن این نذر انجام میشود.
ب) برای طلب دفع بلا و گرفتاری این نذر منعقد میشود.
مثال: اگر خداوند پدرم را شفا دهد، برای خدا بر من است که چهل شب زیارت عاشورا بخوانم.
ج) نذر برای بازداشتن نفس از عمل محرم یا مکروه است.
مثال: اگر دروغ گفتم، برای خدا بر من است که یک فقیر را غذا دهم.
۲. نذر مطلق: نذری است که بر چیزی معلق نیست.
مثال: برای خدا بر من است که ماه رجب را روزه بگیرم.
مسأله ۲۶۴۹- اگر نذر كند كه كار مباحي را انجام دهد يا ترك نمايد، چنانچه بجا آوردن آن و تركش۱ از هر جهت مساوي باشد، نذر او صحيح نيست و اگر انجام آن از جهتي۲ بهتر باشد و انسان به قصد همان جهت نذر كند، مثلاً نذر كند غذايي را بخورد كه براي عبادت قوّت بگيرد نذر او صحيح است. و نيز اگر ترك آن از جهتي۳ بهتر باشد و انسان براي همان جهت نذر كند كه آن را ترك نمايد مثلاً براي اين كه دود مضرّ است۴ نذر كند كه آن را استعمال نكند، نذر او صحيح مي باشد۵.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
۱ و ۲ و ۳- سیستانی: شرعاً…
۴- فاضل: مثلاً براي اين كه سيگار مضرّ است…
سيستاني: مثلا برای اینکه دود مضر و مانع انجام وظائف شرعی به نحو احسن است…
وحید: مثلا برای آنکه دخانیات مضر است…
۵- سیستانی: ولي اگر بعداً ترك استعمال دود براي او ضرر داشته باشد نذر او باطل مي شود.
امام خامنه ای: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۴۱.
*****
مكارم: مسأله ۲۲۸۳- كار مباحي كه انجام و ترك آن از هر جهت مساوي است، نذر انجام آن صحيح نيست، ولي اگر انجام يا ترك آن، از جهتي بهتر باشد و به همان منظور نذر كند صحيح است، مثلاً نذر كند غذايي بخورد كه براي عبادت قوّت بگيرد يا غذايي كه مايه سستي بدن او براي انجام عبادت مي شود، ترك نمايد.
زنجاني: مسأله ۲۶۵۸- اگر نذر كند كه كار مباحي را انجام دهد يا ترك نمايد، چنانچه بجا آوردن آن و ترکش از هر جهت مساوی باشد باید به نذرش عمل کند و اگر انجام آن از جهتي بهتر باشد بي ترديد نذر انجام آن صحيح است، بنابراين اگر كاري را نذر كند كه ذاتاً انجام دادن و ترك آن يكسان است ولي عمل به نذر مقدمه اي است براي واجب يا مستحبّ و نذر كننده با عمل به نذر به واجب يا مستحبّي عمل خواهد نمود، بي اشكال نذر او صحيح است، هر چند به قصد انجام كار خوب نذر نكرده باشد، بنابراين اگر خوردن غذايي را نذر كند كه سبب قوّت گرفتن براي عبادت مي شود و نذر كننده با خوردن غذا، عبادت خواهد كرد نذر او صحيح است.
سبحانی: مسأله ۲۲۸۵- نذر در صورتى صحيح است كه انجام و يا ترك فعلى كهبه عهده گرفته، رجحان داشته باشد و همچنين نذر كارى كه فعل و ترك آن مساوى است صحيحنيست.
مظاهری: مسأله ۲۲۱۲- اگر نذر كند كه كار مباحى را انجام دهد يا ترك نمايد، اگر انجام آن از جهتى بهتر باشد مثلاً نذر كند در اطاق خلوتى نماز بخواند چون حضور قلب پيدا مىكند، نذر او صحيح است و نيز اگر ترك آن از جهتى بهتر باشد مثلاً براى اينكه دود مضر است نذر كند كه آن را استعمال نكند نذر او صحيح مىباشد.
مسأله ۲۶۵۰- اگر نذر كند نماز واجب۱ خود را در جايي بخواند كه به خودي خود ثواب نماز در آنجا زياد نيست مثلاً نذر كند نماز را در اطاق بخواند، چنانچه خواندن در آنجا از جهتي۲ بهتر باشد مثلاً بواسطه اين كه خلوت است انسان حضور قلب پيدا مي كند، نذر صحيح است۳.
این مسأله در رساله آيات عظام: بهجت و سبحانی نیست.
۱- زنجاني، جوادی آملی: يا مستحبّ…
۲- سيستاني: شرعاً…
۳- زنجاني: بلكه اگر آنجا هيچ امتيازي هم نداشته باشد بايد به نذر عمل شود مگر نماز خواندن در آن محلّ از جهتي ناپسند باشد كه نذر صحيح نيست.
سيستاني: اگر نذر او براي آن جهت باشد صحيح است.
وحید: نذر او به آن جهت صحیح است.
مکارم، مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۴۹.
*****
امام خامنه ای، رساله آموزشی، ص ۲۷۴ – مسئله:
۱. اگر آنچه را نذر کرده مقید به زمان یا مکان خاصی است، انجام آن در غیر آن مکان یا زمان کافی نیست.
۲. اگر فرضاً ده روز روزه نذر کند و معین نکند که پی‌‌در‌‌پی یا به صورت پراکنده باشد، به هر صورت انجام دهد اشکال ندارد.
۳. اگر مالی را نذر یکی از مشاهد مشرفه کند، باید صرف مصالح آن مکان شود. اما اگر مال را نذر یکی از ائمه (علیهم السلام) یا اولاد آنها نماید، جایز است در هر کار خیر، اعم از صدقه به فقراء، ساخت و تعمیر مسجد، پل و …. صرف شود؛ با قصد اینکه ثواب آن به منذورله برگردد؛ هرچند مستحب است که صرف مخارج حرم و زائران و خادمان آن شود. البته اگر نذر مقید به مصرف خاصی است، باید طبق آن عمل شود.
مسأله اختصاصی
احکام نذر
جوادی آملی: مسأله ۲۸۵۶. اگر کسى نذر کند تا عبادت مستحبى را انجام دهد، وفا کردن به نذر واجب است؛ ولى خود آن عبادتِ مستحب، واجب نمىشود؛ بنابراین اگر نذر کند نماز شب بگزارد، وفا کردن به این نذر بر او واجب مى‌شود؛ اما خود نماز شب واجب نمى شود، پس اگر بخواهد قصد وجه کند، باید آن را به نیت استحبابى انجام دهد و چنانچه به نیت وجوب بهجا آورد، به نذر وفا نکرده است. همچنىن اگر نذر کند که کار مباح یا مکروهى را انجام ندهد مثلا نذر کند که سیگار نکشد، ترک نذر حرام است نه اینکه سىگار کشیدن حرام باشد.
مسأله ۲۶۵۱- اگر نذر كند عملي را انجام دهد، بايد همان طور كه نذر كرده بجا آورد۱ پس اگر نذر كند كه روز اوّل ماه صدقه بدهد، يا روزه بگيرد، (يا نماز اوّل ماه بخواند۲) چنانچه قبل از آن روز يا بعد از آن بجا آورد كفايت نمي كند. و نيز اگر نذر كند كه وقتي مريض او خوب شد صدقه بدهد، چنانچه پيش از آن كه خوب شود صدقه را بدهد كافي نيست.
این مسأله در رساله آيات عظام: بهجت, مكارم و سبحانی نیست.
۱- مظاهری: پس اگر نذر كند كه وقتى مريض او خوب شد صدقه بدهد، چنانچه پيش از آنكه خوب شود صدقه را بدهد كافى نيست.
۲- [قسمت داخل پرانتز در رساله آيات عظام: گلپايگاني ،صافي و وحید نيست].
*****
جوادی آملی: مسأله ۲۸۵۷. اگر در نذر خصوصیّت معیّنى قرار دهد و نذر کند عملى را با آن خصوصیّت انجام دهد، باید همانگونه که نذر کرده به جا آورد برای مثال: اگر نذر کند که روز اوّل ماه صدقه بپردازد، یا روزه بگیرد، یا نماز اوّل ماه بگزارد، چنانچه پیش از آن روز یا پس از آن بهجا آورد کفایت نمیکند. نىز اگر نذر کند که با خوب شدن مرىض او صدقه بپردازد، چنانچه پىش از آنکه خوب شود صدقه بدهد کافى نیست .
مسأله اختصاصی
جوادی آملی: مسأله ۲۸۵۸. اگر نذر کند مالى را مثلا به سیدی بپردازد، سپس آن مال را به شخصى به گمان اینکه سید است بپردازد، آنگاه معلوم شود آن شخص سید نیست و مال هم مصرف شده است؛ به نذرش عمل نکرده و باید دوباره مالى را به سیدی بپردازد.
مسأله ۲۶۵۲- اگر نذر كند روزه بگيرد ولي وقت و مقدار آن را معين نكند چنانچه يك روز روزه بگيرد كافي است، و اگر نذر كند نماز بخواند و مقدار و خصوصيات آن را معين نكند اگر يك نماز دو ركعتي بخواند۱ كفايت مي كند۲ و اگر نذر كند صدقه بدهد و جنس و مقدار آن را معين نكند، اگر چيزي بدهد كه بگويند صدقه داده، به نذر عمل كرده است و اگر نذر كند كاري براي خدا بجا آورد، در صورتي كه يك نماز بخواند يا يك روز روزه بگيرد، يا چيزي صدقه بدهد، نذر خود را انجام داده است.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
۱- سيستاني: يا نماز وتر را بخواند…
۲-مكارم: [و] نذر ساير كارهاي خير نيز همين گونه است. [پايان مسأله]
امام خامنه ای: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۵۰.
*****
مظاهری: مسأله ۲۲۱۴- هرگاه نذر كند كار خيرى را انجام دهد ولى وقت و مقدار آن را معيّن نكند، مثلاً نذر كند كه نماز بخواند و مقدار و خصوصيات آن را معيّن نكند خواندن يك نماز دو ركعتى كافى است.
مسأله ۲۶۵۳- اگر نذر كند روز معيني را روزه بگيرد، بايد همان روز را روزه بگيرد۱ و چنانچه در آن روز مسافرت كند قضاي آن روز بر او واجب است.
۱- سبحانی: و تا ناچار نباشد مسافرت نكند و چنانچه در آن روز براى ضرورتمسافرت كند، قضاى آن روز را بگيرد و كفّاره ندارد.
امام خامنه ای: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۵۰.
*****
اراكي: ۲۶۶۷، گلپایگانی، مسأله ۲۶۶۲- اگر نذر كند روز معيني را روزه بگيرد (گلپایگانی: باید همان روز را روزه بگیرد) نمي تواند در آن روز مسافرت كند و اگربواسطه مسافرت روزه نگيرد، بايد گذشته از قضاي آن روز كفّاره هم بدهد (گلپایگانی: یعنی یک بنده آزاد کند یا به شصت فقیر طعام دهد یا دو ماه پی در پی روزه بگیرد) ولي اگر ناچار شود كه مسافرت كند يا عذر ديگري مثل مرض يا حيض براي او پيش آيد، قضاي تنها كافي است.
صافی: مسأله ۲۶۶۲- اگر نذر كند روز معيني را روزه بگيرد، بايد همان روز را روزه بگيرد، و اگر بدون عذری، مثل سفر و مرض روزه نگيرد، بايد گذشته از قضاي آن روز، كفاره هم بدهد؛ و احوط در كفاره نذر براي عاجز از آزاد كردن بنده، اطعام شصت مسكين است، و اگر از آن عاجز بود، جمع بين پوشاندن ده فقير و دو ماه پيدرپي روزه است، و با عجز از پوشاندن ده فقير، اكتفا به دو ماه روزه نمايد.
خوئي، تبريزي: ۲۶۶۲، فاضل: ۲۷۸۵، وحید: ۲۷۱۷، سیستانی: مسأله ۲۶۷۰- اگر نذر كند روز معيني را روزه بگيرد، بايد همان روز را روزه بگيرد و در صورتي كه عمداً روزه نگيرد بايد گذشته از قضاي آن روز كفّاره هم بدهد. (و أظهر اين است كه كفّاره اش كفّاره مخالفت يمين است چنان كه خواهد آمد*) ولي در آن روز اختياراً مي تواند مسافرت كند و روزه را نگيرد و چنانچه در سفر باشد، لازم نيست قصد اقامه كرده و روزه بگيرد و در صورتي كه از جهت سفر يا از جهت عذر ديگري مثل مرض يا حيض روزه نگيرد، لازم است روزه را قضا كند ..
. فاضل: و اگر در آن روز عذري داشت كه نمي توانست روزه بگيرد، مثلاً حائض بود يا بيمار بود، آن روز را روزه نگيرد و تنها قضاي آن را بگيرد و كفّاره ندارد. و همين طور مي تواند در آن روز مسافرت كند، هر چند ناچار به آن مسافرت نباشد، ولي بعداً بايد آن را قضا نمايد و كفّاره ندارد.
*وحید: کفاره اش کفاره مخالفت قسم است چنانچه در مسأله [۲۶۷۰]خواهد آمد…
*[قسمت داخل پرانتز در رساله آيت الله سيستاني نيست]
. سيستاني: ولي كفّاره ندارد.
. وحید: وهمچنین بنابراحتیاط واجب اگر از جهت حیض روزه نگیرد و در هر صورت كفّاره ندارد.
زنجانی: مسأله ۲۶۶۲- اگر نذر کند روز معیّنی را روزه بگیرد، باید همان روز را روزه بگیرد و نمیتواند در آن روز مسافرت کند و اگر به واسطۀ مسافرت روزه نگیرد، باید گذشته از قضای آن روز -به تفصیلی که در مسأله بعد آمده- کفّاره هم بدهد؛ و اگر در آن روز ناچار شود که مسافرت کند و نتواند در سفر روزه بگیرد یا عذر دیگری؛ مثل مرض یا حیض، برای او پیش بیاید، قضای تنها کافی است.
مكارم: مسأله ۲۲۸۵- هرگاه نذر كند روز معيني را روزه بگيرد، احتياط واجب آن است كه آن روز سفر نكند تا بتواند روزه خود را بجا آورد و چنانچه در آن روز سفر غیر ضروری كند، احتياط واجب آن است كه روزه را در سفر بگیرد و بعداً نیز قضا کند و كفّاره هم بدهد.
مظاهری: مسأله ۲۲۱۵- اگر نذر كند روز معيّنى را روزه بگيرد و بدون عذر در آن روز مسافرت كند روزه آن روز بر او واجب نيست و قضا و كفّاره نيز ندارد و همچنين است اگر عذرى براى او پيدا شود مثل اينكه مريض شود يا زن حيض شود.
امام خامنه ای، رساله آموزشی، ص ۲۷۵ – حکم تخلف از نذر
۱. منذور{۱} مقید به زمان خاصی است:
الف) منذور روزه است ← قضای روزه واجب است و در صورت ترک عمدی کفاره حنث{۲} نذر نیز واجب میشود.
ب) منذور نماز است ← بنابر احتیاط واجب، قضا واجب است و با ترک عمدی، کفاره حنث نذر نیز واجب میشود.
ج) منذور غیر نماز و روزه است؛ مانند زیارت امام حسین(ع) در روز عاشورا ← قضا واجب نیست. ولی اگر عمداً ترک کرده باشد، کفاره واجب میشود.
۲. منذور مقید به زمان خاصی نیست (نذر مطلق) ←جایز است تأخیر آن تا زمانی‌‌که گمان به فرارسیدن مرگش کند؛ در این صورت تأخیر آن جایز نیست. بنابراین حنث نذر در این قسم به این صورت است که در مدت حیاتش انجام ندهد.
مسئله:
۱. در صورتی شکستن نذر موجب کفاره میشود که نذرکننده عمداً و با اختیار (نه از روی فراموشی یا اضطرار یا اکراه و تهدید) به نذر خود عمل نکند. (کفاره جای توبه را نمی‌‌گیرد).
۲. اگر نذر کند هر پنجشنبه را روزه بگیرد، در صورتی‌‌که بعضی از پنجشنبه‌‌ها مصادف با عید فطر یا قربان شود، یا نذرکننده بیمار یا حائض شود و نتواند آن روز را روزه بگیرد، واجب است قضای آن را بجا آورد و این حکم در مورد سفر، احتیاط واجب است.
۳. در صورتی‌‌که نذر کرده روز خاصی را روزه بگیرد، جایز است به سفر رود؛ هرچند سفر برای او ضرورت نداشته باشد. اما بعد از آن باید روزه را قضا کند و کفاره‌‌ای ندارد.
۴. شخصی نذر کرده هر پنجشنبه روزه بگیرد. در صورتی‌‌که یک پنجشنبه را روزه نگیرد:
الف) اگر هنگام نذر، منظورش تمام پنجشنبه‌‌ها به عنوان مجموعه واحد بوده، به این معنا که اگر حتی یک پنجشنبه هم روزه نگیرد، مطلوب تأمین نشده است ← در این صورت به خاطر یک بار تخلف، نذر منحل شده و کفاره بر او واجب میشود و هفته‌‌های بعد، دیگر روزه واجب نیست.
ب) هر پنجشنبه جداگانه مد نظر است← در این صورت در ازای هر پنجشنبه‌‌ای که عمداً روزه نگیرد، یک کفاره واجب است.
{۱}. آنچه که نذر شده.
{۲}. شکستن نذر
مسأله ۲۶۵۴- اگر انسان از روي اختيار به نذر خود عمل نكند بايد كفّاره بدهد۱ يعني يك بنده آزاد كند يا به شصت فقير طعام دهد يا دو ماه پي در پي روزه بگيرد.
۱- خوئي، تبريزي، سيستاني، وحید: [پایان مسأله].
گلپايگاني، صافي: بايد به مقداري كه در مسأله پيش گفته شد كفّاره بدهد.
بهجت: و كفاره آن بنابر أظهر كفّاره قسم و بنابراحتياط مستحبّ كفاره افطار عمدي روزه ماه رمضان است.
امام خامنه ای: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۵۳.
*****
مکارم: مسأله ۲۲۸۶- اگر کسی از روی اختیار به نذر خود عمل نکند گناه کرده و باید کفاره بدهد و کفاره نذر عبارت است از اطعام شصت فقیر یا دو ماه پی در پی روزه گرفتن (یعنی سی و یک روز آن را پشت سر هم بجا آورد) یا یک بنده آزاد کردن و در زمان ما که بنده آزاد کردن موضوع ندارد در میان دو چیز دیگر مخیّر است.
مظاهری: مسأله ۲۲۱۶- اگر انسان بدون عذر به نذر خود عمل نكند بايد كفّاره بدهد و كفّاره آن كفّاره قسم است ) ده فقير را سير نمايد يا بپوشاند و اگر نتواند بايد سه روز روزه بگيرد( مگر آنكه براى تخلّف نذر، كفّارهاى معيّن كند كه در صورت تخلّف همان چيز بر او واجب مى‌شود.
زنجانی: مسأله ۲۶۶۳- اگر انسان از روی اختیار به نذر خود عمل نکند، بنابر احتیاط باید بین کفارۀ افطار روزه در ماه رمضان و کفارۀ قسم جمع کند؛ بنابراین اگر به شصت مسکین هر کدام یک مد طعام بدهد، بدون اشکال کافی است و اگر بخواهد دو ماه روزه بگیرد (که یک ماه و یک روز آن پشت سر هم است) در صورت امکان ده مسکین را هم بپوشاند یا به هر کدام یک مد طعام بدهد.
جوادی آملی: مسأله ۲۸۶۱. اگر انسان از روى اختیار به نذر خود عمل نکند باید کفاره یمین بپردازد؛ یعنی ده مسکین را اطعام کند یا ده مسکین را بپوشاند و یا یک بنده آزاد کند و درصورتی که هیچکدام از این سه کار برای وی مقدور نباشد باید سه روز پیاپى روزه بگیرد.
امام خامنه ای، رساله آموزشی، ص ۲۷۶ – کفاره شکستن نذر
اگر کسی حنث نذر کند، باید یا ده فقیر را اطعام کند یا آنان را لباس پوشاند و در صورتی‌‌که مقدور نباشد، سه روز پیاپی روزه بگیرد.
مسأله اختصاصي
امام خامنه ای، رساله آموزشی، ص ۲۷۶ – {عجز ناذر از انجام منذور} اگر ناذر، از انجام منذور (چه نذر مطلق و چه نذر مقید به زمان) عاجز شود، نذر منحل میشود و چیزی برعهده ناذر نیست؛ مگر در مورد نذر روزه که در صورت عجز، باید در ازای هر روز، یک مد طعام به فقیر بدهد.
مسأله ۲۶۵۵- اگر نذر كند كه تا وقت معيّني عملي را ترك كند، بعد از گذشتن آن وقت مي تواند آن عمل را بجا آورد و اگر پيش از گذشتن وقت از روي فراموشي يا ناچاري۱ انجام دهد، چيزي بر او واجب نيست ولي باز هم لازم است كه تا آن وقت آن عمل را بجا نياورد و چنانچه (دوباره پيش از رسيدن آن وقت۲) بدون عذر آن عمل را انجام دهد، بايد به مقداري كه در مسأله پيش گفته شد كفّاره بدهد۳.
این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت، امام خامنه ای، سبحانی و مظاهری نیست.
۱- مكارم: از روي فراموشي يا اجبار…
۲- [قسمت داخل پرانتز در رساله آيت الله مكارم نيست]
۳- خوئي، تبريزي، سيستاني، وحید، جوادی آملی: بايد كفّاره بدهد.
گلپايگاني، صافي: بايد به مقداري كه درمسأله [۲۶۵۳] گفته شد كفّاره بدهد.
*****
زنجاني: مسأله ۲۶۶۴- اگر نذر كند كه تا وقت معيّني عملي را ترك كند کفاره آن مانند کفاره افطار روزه ماه رمضان است ، و بعد از گذشتن آن وقت مي تواند آن عمل را بجا آورد و اگر پيش از گذشتن وقت از روي عمد يا عذر انجام دهد چنانچه ديگر هدفي از نذر براي ترك آن عمل در بقیه زمان نباشد، لازم نيست در بقيّه مدّت آن را ترك نمايد و اگر هدف از نذر ترك هنوز باقي باشد، بنابر احتياط بايد تا آخر وقت تعيين شده آن عمل را بجا نياورد، و چنانچه دوباره پيش از رسيدن آن وقت بدون عذر آن عمل را انجام دهد، بايد به مقداري كه در دو مسأله پيش گفته شد كفّاره بدهد، و در اين فرض اگر از اوّل بي عذر انجام داده باشد بی تردید باید كفّاره دهد که بنابر احتياط متعدّد است.
مسأله ۲۶۵۶- كسي كه نذر كرده عملي را ترك كند و وقتي براي آن معين نكرده است، اگر از روي فراموشي، يا ناچاري، يا ندانستن۱، آن عمل را انجام دهد كفّاره بر او واجب نيست۲. ولي چنانچه از روي اختيار آن را بجا آورد براي دفعه اوّل بايد كفّاره بدهد۳.
این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و سبحانی نیست.
۱- اراكي: ندانستن موضوع…
خوئي، وحید: فراموشي يا ناچاري يا غفلت…
۲- گلپايگاني، خوئي، تبريزي، صافي, وحید: ولي بعداً هر وقت از روي اختيار آن را بجا آورد، بايد (گلپايگاني، صافی: به مقداري كه در مسأله [۲۶۵۳] گفته شد) كفّاره بدهد.
سيستاني: اگر از روي فراموشي يا ناچاري يا غفلت يا اشتباه، آن عمل را انجام دهد، يا كسي او را مجبور كند يا جاهل قاصر باشد، كفّاره بر او واجب نيست، ولي نذر باقي است، پس اگر بعد از آن از روي اختيار آن را بجا آورد بايد كفّاره بدهد.
۳- اراكي: چنانچه از روي اختيار آن را بجا آورد، در صورتي كه نذر او به يك نذر برگردد، به اين معني كه ترك عمل را يك واحد اعتبار كرده و آن را نذر كرده است براي دفعه اوّل بايد كفّاره بدهد و بعد از آن ديگر كفّاره ندارد و نذرش تمام مي شود ولي اگر نذر او به چند نذر برگردد، به اين معني كه تركهاي متعدّد اعتبار كرده و نذر كرده است، براي هر دفعه يك كفّاره بدهد و نذر او تمام نمي شود و اگر شك دارد كه به صورت اوّل بوده يا دوم، بيش از يك كفّاره لازم نيست.
*****
فاضل: مسأله ۲۷۸۸- كسي كه نذر كرده عملي را مستمراً ترك كند، مثلاً نذر مي كند كه اصلاً سيگار نكشد، اين نذر عرفاً يك نذر محسوب مي شود، لذا اگر يك مرتبه سيگار كشيد، نذر خود را شكسته و بايد كفّاره نذر خود را بدهد و اگر مرتبه ديگر آن را انجام دهد، ربطي به نذر او ندارد. و گاهي اوقات، به نحوي نذر مي كند كه عرفاً چند نذر محسوب مي شود مثل اين كه چند بار نذر كرده باشد، كه در اين صورت براي هر بار كه عمل نكند، بايد يك بار كفّاره بدهد و در آينده نيز رعايت نذر را بكند و اگر ترديد داشته باشد كه نذر او به چه نحوي بوده است، يك نذر محسوب مي شود.
زنجاني: مسأله ۲۶۶۵- کسی که نذر کرده عملی را ترک کند وقتی برای آن معین نکرده است هرگاه آن عمل را انجام دهد باید به همان دستوری که در مسأله پیشین گذشت عمل کند
مكارم: مسأله ۲۲۸۸- كسي كه نذر كرده عملي را مستمرّاً ترك كند و زماني براي آن معيّن ننموده، چنانچه از روي اختيار آن را بجا آورد براي دفعه اول بايد كفّاره بدهد و اگر نذر او چنان بوده كه هر دفعه از آن عمل، مستقلاً تحت نذر قرار داشته احتياط واجب آن است كه براي هر دفعه كفّاره اي بدهد، امّا اگر چنين قصدي نداشته، يا شك كند قصدش چگونه بوده يك كفّاره بيشتر واجب نيست.
مظاهری: مسأله ۲۲۱۷- كسى كه نذر كرده عملى را ترك كند، اگر از روى فراموشى يا ناچارى يا اشتباه آن عمل را انجام دهد كفّاره بر او واجب نيست.
مسأله ۲۶۵۷- اگر نذر كند كه در هر هفته روز معيّني مثلاً روز جمعه را روزه بگيرد چنانچه يكي از جمعه ها عيد فطر يا قربان باشد۱ يا درروز جمعه عذر ديگري مانند حيض۲ براي او پيدا شود، بايد آن روز را روزه نگيرد و قضاي آن را بجا آورد۳.
این مسأله در رساله آیات عظام:مظاهری و سبحانی نیست.
۱- بهجت: كه روزه گرفتن در آن حرام است، يا عذري جهت روزه گرفتن دارد، مثلاً حيض براي او پيدا شد، بايد آن روز را روزه نگيرد، بلكه قضاي آن را بجا آورد.
۲- خوئي، تبريزي، سيستاني، جوادی آملی: مانند سفر يا حيض… وحید: مانند سفر يا مرض …
۳- زنجاني: و اگر نتوانست براي هر روز يك مدّ طعام به مسکین صدقه بدهد.
اراکی: بنابراحتیاط قضای آن را بجا آورد.
مکارم: باید روزه را ترک کند.
وحید: و همچنين است ـ بنابر احتياط واجب ـ اگر از جهت حيض روزه نگيرد.
امام خامنه ای: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۵۳.
مسأله ۲۶۵۸- اگر نذر كند كه مقدار معيني صدقه بدهد چنانچه پيش از دادن صدقه بميرد، بايد آن مقدار را از مال او صدقه بدهند۱.
این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.
۱- خوئي، فاضل، سيستاني، تبريزي، وحید: لازم نيست آن مقدار را از مال او صدقه بدهند و بهتر اين است (وحید: ولى احتیاط مستحبّ این است) كه بالغين از ورثه، آن مقدار را از حصّه خود از طرف ميّت صدقه بدهند.
صافي: احتياط لازم اين است كه كبار ورثه آن مقدار را از سهم خود از مال او صدقه دهند.
*****
مظاهری: مسأله ۲۲۱۸- اگر به واسطه نذر چيزى بر ذمّه او آمده باشد و بميرد لازم نيست ورثه آن نذر را ادا كنند گرچه ميّت را برى الذمّه كردن بسيار شايسته است، ولى اگر چيز معيّنى را نذر كرده، بايد ورثه آن را به مصرف نذر برسانند.
مسأله ۲۶۵۹- اگر نذر كند كه به فقير معيني صدقه بدهد، نمي تواند آن را به فقير ديگر بدهد و اگر آن فقير بميرد، بنابر احتياط۱ بايد به ورثه او بدهد۲.
این مساله در رساله آیت الله مظاهری نیست.
۱-[عبارت «بنابراحتياط» در رساله آيت الله بهجت نيست]
۲-سيستاني: لازم نيست آن را به ورثه او بدهد.
وحید: احتیاط مستحبّ آن است كه به ورثه او بدهد.
مسأله ۲۶۶۰- اگر نذر كند كه به زيارت يكي از امامان عليهم السلام مثلاً به زيارت حضرت أباعبدالله عليه السلام مشرف شود، چنانچه به زيارت امام ديگر برود كافي نيست و اگر بواسطه عذري نتواند آن امام عليه السلام را زيارت كند، چيزي بر او واجب نيست.
این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت ومظاهری نیست.
مسأله ۲۶۶۱- كسي كه نذر كرده زيارت برود و غسل زيارت و نماز آن را نذر نكرده، لازم نيست آنها را بجا آورد.
این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت ،مظاهری وسبحانی نیست.
مسأله ۲۶۶۲- اگر براي حرم يكي از امامان يا امامزادگان چيزي نذر كند۱ بايد آن را به مصارف حرم برساند۲ از قبيل فرش و پرده و روشنايي۳ و اگر براي امام عليه السلام يا امامزاده نذر كند مي تواند به خدّامي كه مشغول خدمت هستند بدهد، چنانچه مي تواند به مصارف حرم (يا ساير كارهاي خير به قصد بازگشت ثواب آن به منذور له۴) برساند.
۱- وحید: و مصرف معینى را در نظر نگرفته باشد باید آن را در تعمیر و روشنایى و فرش حرم و مانند اینها مصرف كند.
۲- مكارم: از قبيل تعميرات و فرش و روشنايي و خدّامي كه مشغول خدمت هستد و مانند آن، ولي اگر چيزي براي خود امام عليه السلام يا امامزاده نذر كرده بي آنكه نام حرم را ببرد، مي تواند علاوه بر اموري كه ذكر شد صرف مجالس عزاداري و سوگواري يا نشر آثار آن بزرگواران، يا كمك به زوّار آنها يا هر كار ديگري كه نسبتي با آنها دارد بكند.
گلپايگاني، بهجت، صافي: بايد آن را درتعمير و روشنايي و فرش و حرم و مانند اينها مصرف كند (گلپايگاني، صافي: يا به زوّار و خدّام آنان بدهد).
خوئي، تبريزي: بايد آن را بنابر احتياط در تعمير و روشنايي و فرش حرم و مانند اينها مصرف كند.
۳-اراكي: و تعمير. [پايان مسأله]
جوادی آملی: وتعمیر…
سبحانی: و در صورت بی نیازی حرم می تواند به خدامی که مشغول خدمت هستند یا به زائران فقیر بدهد.
۴-[قسمت داخل پرانتز در رساله آيت الله نوري نيست]
امام خامنه ای: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۵۰.
*****
سيستاني: مسأله ۲۶۷۹- اگر براي حرم يكي از امامان يا امامزادگان نذر كند و مصرف معيّني را در نظر نداشته باشد، بايد آن را در تعمير و روشنايي و فرش حرم و مانند اينها مصرف كند و اگر ممكن نشد يا آن حرم بكلي بي نياز بود، در راه كمك به زوّار مستمند آن حرم مصرف نمايد.
زنجاني: مسأله ۲۶۷۱- اگر براي حرم يكي از امامان يا امامزادگان چيزي نذر كند و مصرف معيّني را در نظر نداشته باشد بايد آن را در تعمير و روشنايي و نظافت و فرش حرم و مانند اينها مصرف كند يا به زوّار و خدّام آن مشاهد مشرفه بدهد یا براي سكناي زائران آن مشاهد مصرف كند و اگر اين گونه كارها ممكن نشد، در مورد زائراني كه براي مراجعت به وطن به هزينه اي نيازمندند صرف نمايد.
مظاهری: مسأله ۲۲۲۰- اگر براى امام (عليه السلام) يا امامزاده و مانند آن نذر كند، همانگونه كه مىتواند به مصارف حرم برساند، مىتواند با قصد اينكه براى آن امامعليه السلام باشد در مطلق كارهاى خير مصرف كند.
مسأله ۲۶۶۳- اگر براي خود امام عليه السلام چيزي نذر كند۱، چنانچه مصرف معيني را قصد كرده بايد به همان مصرف برساند و اگر مصرف معيني را قصد نكرده بايد۲ به فقرا و زوّار بدهد۳، يا مسجد و مانند آن بسازد و ثواب آن را هديه آن امام نمايد۴ و همچنين است اگر چيزي را براي امامزاده اي نذر كند۵.
این مسأله در رساله ایت الله مظاهری نیست.
۱- بهجت: اگر چيزي را براي يكي از امامان عليهم السلام نذر كند…
۲- اراكي: بنابراحتياط …
۳- فاضل: بايد به فقراي شيعه و زوّار بدهد…
سبحانی: باید به زوار فقیر بدهد…
۴- فاضل: و يا صرف مجالس عزاداري و سوگواري يا نشرآثار آن بزرگوارن يا هر كار ديگري كه نسبتي با آنها دارد بكند…
خوئي، تبريزي: اگر مصرف معيّني را قصد نكرده، بهتر آن است كه به مصرفي برساند كه نسبتي با امام عليه السلام داشته باشد، مانند زوّار فقير يا به مصارف حرم آن امام از قبيل تعمير و مانند آن برساند…
نوري: اگر مصرف معيني را قصد نكرده، احتياط واجب آن است كه در صورت امكان آن را به مصرفي برساند كه نسبتي به امام عليه السلام داشته باشد مانند زوّار فقير يا به مصارف حرم از قبيل تعمير و خدّام حرم يا عزاداري براي آن امام و مانند آن برساند…
۵- نوري: و اگر اين امر ممكن نشد به فقرا به عنوان صدقه بدهد يا مسجد و امثال آن بسازد و ثواب آن را هديه آن امام نمايد.
وحید: اگر مصرف معینى را قصد نكرده باید به مصرفى برساند كه نسبتى با امام (علیه السلام) داشته باشد ، مانند زوّار فقیر ، یا مصارف حرم آن امام (علیه السلام) از قبیل تعمیر و مانند آن ، و یا آنچه موجب تكریم و تعظیم آن امام (علیه السلام)است ، و احتیاط مستحبّ آن است كه ثواب آن را هم هدیه براى آن امام (علیه السلام) كند ، و همچنین است اگر چیزى را براى امامزاده اى نذر كند.
امام خامنه ای: رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۶۵۰. مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله ۲۶۶۲.
*****
سيستاني: مسأله ۲۶۸۰- اگر براي پيامبر اکرم (صلّي الله عليه و آله و سلّم) يا يكي از ائمّه اطهار (عليهم السلام) يا يكي از امامزادگان يا علماي پيشين و مانند آنها چيزي را نذر كند، چنانچه مصرف معيّني را قصد كرده است بايد به همان مصرف برساند، و اگر مصرف معيني را قصد نكرده است بايد به مصرفي برساند كه نسبتي به آن حضرت عليه السلام داشته باشد، مثلاً بر زوّار فقير او صرف نمايد و يا به مصارف حرم او برساند و يا در امري كه موجب اعلاي نام اوست، صرف كند.
زنجاني: مسأله ۲۶۷۲- اگر براي خود امام عليه السلام يا امامزاده اي چيزي نذر كند، چنانچه مصرف معيّني را قصد كرده، بايد به همان مصرف برساند و اگر مصرف معيّني را قصد نكرده ظاهراً اگر در اموري كه ارتباط خاصّي با امام عليه السلام يا با آن امامزاده دارد از قبيل عزاداري و جشن ولادت يا تعمير حرم آن امام عليه السلام يا امامزاده و مانند آن صرف كند كفايت مي كند و نيازي نيست قصد هديه آن امام را بنمايد، و اگر در مثل مسجد و پل مصرف كند و ثواب آن را به امام عليه السلام هديه كند، كفايت آن محلّ اشكال است.
مسأله ۲۶۶۴- گوسفندي را كه براي صدقه، يا براي يكي از امامان عليهم السلام نذر كرده اند۱ پشم آن و مقداري كه چاق مي شود جزء نذر است و اگر پيش از آن كه به مصرف نذر برسد شير بدهد، يا بچه بياورد بايد۲ به مصرف نذر برسانند۳.
این مسأله در رساله امام خامنه ای نیست.
۱-مكارم: گوسفندي را كه نذر كرده اند…
۲– فاضل، مكارم، نوري، سبحانی: بنابر احتياط واجب…
۳- اراكي: بايد به مصرف نذر برساند اگر بعد از نذر، حمل برداشته، و اگر قبل از نذر بوده مال كسي است كه آن را نذر كرده.
*****
خوئي، گلپايگاني، تبريزي، صافي، وحید، سیستانی: مسأله ۲۶۸۱- گوسفندی را که برای صدقه، یا برای یکی از امامان نذر کرده‌اند، اگر پیش از آنکه به مصرف نذر برسد شیر بدهد یا بچه بیاورد، مال کسی است که آن را نذر کرده (سیستانی: مگر آنکه قصدش اعم باشد)، ولی پشم گوسفند و مقداری که چاق میشود جزء نذر است.
بهجت: مسأله ۲۱۴۳- هرگاه گوسفند معيّني را براي صدقه، يا يكي از امامان نذر كند، پشم و چاقي و آنچه از او متولد مي شود بعد از نذر، جزء نذر خواهد بود.
مظاهری: مسأله ۲۲۱۹- هر چيز معيّنى كه نذر روى آن آمده باشد نماء آن هم جزو نذر است مثلاً گوسفندى را كه براى صدقه يا براى يكى از امامان و مانند اينها نذر كردهاند پشم، شير، بچه آن و مقدارى كه چاق مى‌شود جزو نذر است، مگر آن كه فقط گوشت آن را نذر كرده باشند.
مسأله ۲۶۶۵- هرگاه نذر كند كه اگر مريض او خوب شود، يا مسافر او بيايد۱ عملي را انجام دهد۲، چنانچه معلوم شود كه پيش از نذر كردن، مريض خوب شده، يا مسافر آمده است۳، عمل كردن به نذر لازم نيست۴.
این مسأله در رساله آیات عظام: امام خامنه ای و سبحانی نیست.
۱- بهجت: مسافرش به سلامت برسد…
۲- مکارم: يا مسافرش سالم بازگردد فلان کار خير را انجام دهد…
۳- بهجت: مسافر به سلامت برگشته…
۴- مكارم، بهجت: واجب نيست.
*****
مظاهری: مسأله ۲۲۲۱- هرگاه نذر كند كارى را انجام دهد چنانچه معلوم شود كه آن كار مورد نداشته است يا مورد آن از بين رفته است، مثلاً نذر كند كه اگر مريض او خوب شود عملى را انجام دهد بعد معلوم شود كه پيش از نذر كردن مريض خوب شده، يا مالى را نذر جبهه كند ولى جنگ تمام شود، عمل كردن به آن نذر لازم نيست.
مسأله ۲۶۶۶- اگر پدر يا مادر نذر كند كه دختر خود را به سيّد شوهر دهد بعد از آن كه دختر به تكليف رسيد احتياط آن است كه اگر بتوانند، او را راضي نمايند كه به سيّد شوهر كند۱.
این مسال دررساله آيات عظام: بهجت، امام خامنه ای، سبحانی و فاضل نیست.
۱- خوئي، گلپايگاني، صافي، نوري، وحید: اختيار با خود اوست و نذر آنان اعتبار ندارد.
مكارم، مظاهری: نذر آنها اعتباري ندارد و هنگامي كه دختر به حدّ بلوغ رسيد، اختيار با خود اوست.
جوادی آملی: پس از آن که دختر به سنّ تکلیف رسىد مختار خواهد بود و بنابر احتیاط اگر بتوانند، او را با رعایت مصلحت راضى نمایند که با سید ازدواج کند.
*****
تبريزي: مسأله ۲۶۹۱- اگر مادر نذر كند كه دختر خود را به سيّد شوهر دهد، نذر او باطل است و اگر پدر نذر كند و قصدش آن باشد كه اگر سيّدي براي خواستگاري بيايد كه تزويج دخترش به او ضرري ندارد، قبول كند، نذرش صحيح است و در غير اين صورت باطل است و در هر حال، اگر خواستگار غير سيّد پيدا شود كه تزويج دختر به او ضرري ندارد، پدر مي تواند قبول كند.
زنجانی: مسأله ۲۶۹۱- اگر پدر یا مادر نذر کند که دختر خود را به سیّد شوهر دهد، اگر مصلحت فرزند باشد باید به نذرش عمل کند، بلکه اگر انجام نذر با ترک آن یکسان باشد باید به آن عمل کند، ولی بعد از آنکه دختر به تکلیف رسید در فرضی که اختیار ازدواج با خود دختر است، باید او را راضی کنند و اگر راضی کردن دختر ممکن نشد، نذر باطل خواهد بود.
سيستاني: مسأله ۲۶۸۳- اگر پدر يا مادر نذر كند كه دختر خود را به سيّد يا كس ديگري شوهر دهد، نذر آنان نسبت به دختر اعتبار ندارد و تكليفي بر او ثابت نمي كند.