مسأله ۱۲۱۵ – كسي كه نمازاحتياط بر او واجب است، بعد از سلام نماز بايد فوراً نيت نماز احتياط كند۱ و تكبير بگويد و حمد را بخواند۲ و به ركوع رود و دو سجده نمايد، پس اگر يك ركعت نماز احتياط بر او واجب است، بعد از دو سجده تشهد بخواند و سلام دهد و اگر دو ركعت نماز احتياط بر او واجب است۳ بعد از دو سجده، يك ركعت ديگر مثل ركعت اول بجا آورد و بعد از تشهد سلام دهد.
۱- جوادی آملی: پس از سلام نماز، در حالی كه تمام شروط صحت نماز را دارد، بايد فوراً نيت نماز احتياط كند…
۲- بهجت: بنابرأظهر حمد را بخواند…
۳- زنجاني: بعد از ركعت دوم تشهد خوانده و سلام دهد.
*****
امام خامنه ای: مسأله ۳۷۰- کسی که نماز احتیاط بر او واجب است باید بعد از سلام نماز (بدون آنکه از حالت نماز خارج شود) فوراً نیت نماز احتیاط کند و تکبیر بگوید، سپس حمد را (بدون سوره) بخواند و به رکوع رود و دو سجده به جا آورد، سپس اگر یک رکعت نماز احتیاط بر او واجب است پس از سجده ها تشهد بخواند و سلام دهد. اما اگر دو رکعت نماز احتیاط بر او واجب است، باید بعد از انجام سجده ها، یک رکعت دیگر مانند رکعت اول به جا آورد و آنگاه تشهد بخواند و سلام دهد.
مسأله ۱۲۱۶- نمازاحتياط، سوره و قنوت ندارد و بايد نيت آن را به زبان نياورند و احتياط واجب آن است كه سوره حمد و «بسم الله» آن را آهسته بگويند۱.
۱- سيستاني: بنابراحتياط لازم ، حمد را آهسته بخوانند و احتياط مستحبّ آن است كه «بسم الله» آن را هم آهسته بگويند.
امام خامنه ای: مسأله ۳۷۱-
*****
گلپايگاني، خوئي، تبريزي، وحید، زنجانی، صافی: ۱۲۲۵، فاضل: ۱۲۲۹، نوری: ۱۲۱۷، سبحانی: ۹۶۷: مسأله- نماز احتياط ، سوره و قنوت ندارد و بايد آن را آهسته بخوانند و نيت آن را به زبان نياورند، و احتياط واجب (زنجاني: احتياط)آن است كه «بسم الله الرحمن الرحيم» آن را هم آهسته بگويند.
بهجت: مسأله ۹۹۱- نماز احتياط، سوره و قنوت ندارد و بايد آن را آهسته بخواند – بنابرلزوم آهسته خواندن در قرائت ركعت سوم و چهارم- و نيّت آن را به زبان نياورد.
مكارم: مسأله ۱۰۸۸ – نماز احتياط اذان و اقامه و سوره و قنوت ندارد، و حمد را بايد آهسته بخواند حتي احتياط واجب آن است كه «بسم الله» را نيز آهسته بگويد و در ميان اصل نماز و نماز احتياط ، كاري كه نماز را باطل مي كند انجام ندهد.
مظاهری: مسأله ۹۷۲- نماز احتیاط اذان و اقامه و سوره و قنوت ندارد و باید حمد و حتی «بسم الله» آن را هم آهسته بخواند.
جوادی آملی: مسأله ۱۲۶۱- نماز احتياط، سوره و قنوت ندارد و به احتياط واجب سورهٔ حمد و «بسم الله» آن را هم آهسته بگويد.
مسأله ۱۲۱۷- اگر پيش از خواندن نماز احتياط بفهمد، نمازي كه خوانده درست بوده ، لازم نيست نماز احتياط را بخواند. و اگر در بين نماز احتياط بفهمد، لازم نيست آن را تمام نمايد۱.
این مسأله در رساله آیات عظام: سبحانی و مظاهری نیست.
۱- بهجت: بلكه مثل نماز نافله مي شود، كه قطع و ادامه آن ، هر دو جايز است.
وحید: و می تواند آن را به قصد نافله دو رکعتی تمام نماید.
امام خامنه ای: مسأله ۳۷۲-
مسأله ۱۲۱۸ – اگر پيش از خواندن نماز احتياط بفهمد كه ركعتهاي نمازش كم بوده۱، چنانچه كاري كه نماز را باطل مي كند انجام نداده، بايد آنچه از نماز نخوانده بخواند و براي سلام بيجا دو سجده سهو بنمايد ۲. و اگر كاري كه نماز را باطل مي كند ، انجام داده، مثلاً پشت به قبله كرده، بايد نماز را دوباره بجا آورد.
اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای و بهجت نيست
۱- مكارم: مثلاً بجاي چهار ركعت سه ركعت خوانده…
جوادی آملی: اگر پيش از نماز احتياط بفهمد كه ركعت‌های نمازش كم بوده…
۲- سيستاني: بنابراحتياط لازم..
وحید: بنابراحتیاط واجب…
مكارم: احتياطاً…
مسأله ۱۲۱۹ – اگر بعد از نماز احتياط بفهمد كسري نمازش به مقدار نماز احتياط بوده۱، مثلاً در شك بين سه و چهار، يك ركعت نماز احتياط بخواند۲ بعد بفهمد نماز را سه ركعت خوانده، نمازش صحيح است۳.
اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای و سبحانی نيست
۱- وحید: مثلا در شک بین دو و چهار دو رکعت نماز احتیاط بخواند و بعد بفهمد نماز را دو رکعت خوانده ، نمازش صحیح است.
۲- گلپايگاني، صافي: ايستاده بخواند…
زنجاني: دو ركعت نماز احتياط نشسته بخواند ، كه به منزله يك ركعت نماز ايستاده است…
۳- مظاهری: ولی اگر بفهمد کسری نماز کمتر یا بیشتر از نماز احتیاط بوده باید نماز را دوباره بخواند.
مسأله ۱۲۲۰ – اگر بعد از خواندن نماز احتياط بفهمد كسري نماز كمتر از نماز احتياط بوده۱، مثلاً در شك بين دو و چهار، دو ركعت نماز احتياط بخواند۲ بعد بفهمد نماز را سه ركعت خوانده۳، بايد۴ كسري نماز را به نماز متصل نموده و نماز را هم دوباره بخواند۵.
اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای و بهجت نيست
۱- مكارم: بنابراحتياط واجب بايد كسري نماز را بلافاصله بجا آورد و اصل نماز را هم اعاده كند.
۲- گلپايگاني، صافي، زنجانی، جوادی آملی: ايستاده بخواند…
۳- خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني، فاضل، وحید: بايد نماز را دوباره بخواند.
سبحانی: بنابراحتیاط واجب باید کسری نماز را بلافاصله انجام دهد و اصل نماز را هم دوباره بخواند
۴- نوري: بنابراحتياط واجب…
۵- گلپايگاني، صافي: چنانچه منافي بجا نياورده باشد، بنابراحتياط لازم، كسري را تمام كند و نماز را دوباره بخواند تا يقين كند به تكليف خود عمل كرده.
مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله ۱۲۱۹.
مسأله ۱۲۲۱ – اگر بعد از خواندن نماز احتياط بفهمد كسري نماز بيشتر از نماز احتياط بوده۱مثلاً در شك بين سه و چهار۲ يك ركعت نماز احتياط بخواند۳، بعد بفهمد نماز را دو ركعت خوانده، چنانچه بعد از نماز احتياط ، كاري كه نماز را باطل مي كند انجام داده، مثلاً پشت به قبله كرده، بايد نماز را دوباره بخواند و اگر كاري كه نماز را باطل مي كند انجام نداده۴ بايد۵ دو ركعت كسري نمازش را بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.
اين مسأله در رساله امام خامنه ای نيست.
۱- مكارم: چنانچه بعد از نماز احتياط كاري كه نماز را باطل مي كند انجام نداده، احتياط واجب اين است كسري نماز را بجا آورد و اصل نماز را هم اعاده كند.
وحید: چنانچه بعد از نماز احتياط كارى كه نماز را باطل مى كند انجام داده ـ مثلا پشت به قبله كرده ـ بايد نماز را دوباره بخواند ، و اگر كارى كه نماز را باطل مى كند انجام نداده ، بنابر احتياط واجب كسرى نمازش را ضميمه نمايد و نماز را تمام كند، و براى هر يك از سلام در اصل نماز و نماز احتياط و هر موجب ديگرى كه پيش آمده باشد ، دو سجده سهو به جا آورد و نماز را هم اعاده نمايد.
۲- زنجاني: شك بين دو و سه…
۳- گلپايگاني، صافي، زنجانی: ايستاده بخواند…
۴- خوئي، تبريزي، زنجاني: نماز احتياطش (زنجاني : جزء نماز او) محسوب است و يك ركعت كسري نمازش را بجا آورد و نمازش صحيح است و براي زيادي هر يك از سلام (زنجاني : هریک از دو سلام) در اصل نماز و نماز احتياط دو سجده سهو بجا آورد.
سيستاني: احتياط لازم آن است كه در اين صورت نيز نمازش را دوباره بخواند، و اكتفا به ضميمه كردن يك ركعت متصل به نماز نكند.
بهجت: بايد يك ركعت ديگر نماز بخواند و بنابراحتياط نمازش را دو مرتبه اعاده كند.
فاضل: بايد كسري نمازش را بجا آورد و احتياط اين است كه اصل نماز را هم دوباره بخواند.
سبحانی: باید یک رکعت کسری نمازش را به طور متصل بجا آورد
۵- گلپايگاني، صافي: بنابراحتياط لازم…
مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله ۱۲۱۹.
وحید: مسأله ۱۲۳۰ ـ اگر بعد از خواندن نماز احتياط بفهمد كسرى نمازش بيشتر از نماز احتياط بوده ، چنانچه بعد از نماز احتياط كارى كه نماز را باطل مى كند انجام داده ـ مثلا پشت به قبله كرده ـ بايد نماز را دوباره بخواند ، و اگر كارى كه نماز را باطل مى كند انجام نداده ، بنابر احتياط واجب كسرى نمازش را ضميمه نمايد و نماز را تمام كند ، و براى هر يك از سلام در اصل نماز و نماز احتياط و هر موجب ديگرى كه پيش آمده باشد ، دو سجده سهو به جا آورد و نماز را هم اعاده نمايد.
مسأله ۱۲۲۲ – اگر بين دو و سه و چهار شك كند و بعد از خواندن دو ركعت نماز احتياط ايستاده، يادش بيايد كه نماز را دو ركعت خوانده لازم نيست۱ دو ركعت نماز احتياط نشسته را بخواند.
اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای مکارم سبحانی ومظاهری نيست.
۱- بهجت : بنابر أظهر…
مسأله ۱۲۲۳ – اگر بين سه و چهار شك كند و موقعي كه دو ركعت نماز احتياط نشسته يا يك ركعت ايستاده را مي خواند۱، يادش بيايد كه نماز را سه ركعت خوانده بايد نماز احتياط را تمام كند و نمازش صحيح است۲.
اين مسأله در رساله ايات عظام: امام خامنه ای مكارم سبحانی ومظاهری نيست.
۱- خوئي، تبريزي، بهجت: موقعي كه يك ركعت نماز احتياط ايستاده را مي خواند…
۲- خوئي، تبريزي: و براي سلام زيادي سجده سهو بنمايد و اگر موقعي كه دو ركعت نماز احتياط نشسته مي خواند يادش بيايد، پس اگر قبل از ركوع اول يادش بيايد، بايستد و نماز را مطابق كسري كه دارد تمام نمايد و اگر بعد از ركوع يادش بيايد ، نمازش باطل است.
بهجت: بنابرأظهر، ولي اگر در اثناء دو ركعت نماز احتياط نشسته يادش بيايد بايد احتياطاً نمازش را اعاده كند.
گلپايگاني، صافي: بايد نماز احتياط را رها كند و بنابراحتياط لازم كسري را بجا آورد و نماز را دوباره بخواند.
*****
فاضل: مسأله ۱۲۳۲- اگر بين سه و چهار شك كند و موقعي كه نماز احتياط را مي خواند يادش بيايد كه سه ركعت خوانده بايد نماز احتياط را تمام كند، هر چند دو ركعت نشسته باشد و احتياط در اعاده نماز در اين صورت ترك نشود.
زنجاني: مسأله ۱۲۳۶- اگر بين دو و سه شك كند و موقعي كه يك ركعت نماز احتياط ايستاده را مي خواند يادش بيايد كه نماز را سه ركعت خوانده نماز احتياط را ركعت چهارم محسوب كرده، آن را تمام كند و نمازش صحيح است و براي سلام زيادي سجده سهو بنمايد ، و به احتياط استحبابي نماز را نيز دوباره بخواند. و اگر بين سه و چهار شك كند و موقعي كه دو ركعت نماز احتياط نشسته مي خواند يادش بيايد نماز را سه ركعت خوانده، اگر قبل از ركوع اول يادش بيايد بايستد و قرائت را به قصد آنچه مطلوب شارع است دوباره بخواند و بايد نماز را تمام نمايد و اگر در ركوع اول يا پس از آن يادش بيايد، نمازش باطل است.
سيستاني: مسأله ۱۲۰۹- اگر بين سه و چهار شک کند و موقعی که یک رکعت نماز احتیاط ایستاده را می خواند یادش بیاید که نماز را سه رکعت خوانده بايد نماز احتياط را رها كند و چنانچه پيش از داخل شدن در ركوع يادش آمده باشد يك ركعت به طور متصل بخواند و نمازش صحيح است و براي سلام زيادي بنابراحتياط لازم دو سجده سهو بنمايد و اما اگر پس از داخل شدن در ركوع يادش آمده باشد، بايد نماز را دوباره بخواند و بنابراحتياط نمي تواند اكتفا به ضميمه كردن ركعت باقيمانده نمايد.
وحید: مسأله ۱۲۳۲ – اگر بین سه و چهار شک کند و موقعی که دو رکعت نماز احتیاط نشسته می خواند قبل از رکوع اول یادش بیاید که نماز را سه رکعت خوانده ، آن چرا که خوانده به حساب نیاورد ، و بنابر احتیاط واجب بایستد و کسری نماز را تمام کند و دو سجده سهو برای زیادی سلام و دو سجده دیگر برای زیادی تشهد –اگر آورده باشد- بجا آورد و نماز را دوباره بخواند و اگر بعد از رکوع یادش بیاید نمازش باطل است.
مسأله ۱۲۲۴ – اگر بين دو و سه و چهار شك كند و موقعي كه دو ركعت نماز احتياط ايستاده را مي خواند ۱ پيش از ركوع ركعت دوم يادش بيايد كه نماز را سه ركعت خوانده۲، بايد بنشيند و نماز احتياط را يك ركعتي تمام كند۳ و بنابراحتياط مستحبّ نماز را دوباره بخواند۴.
اين مسأله در رساله ايات عظام: امام خامنه ای مكارم ومظاهری نيست.
۱- سيستاني: يادش بيايد كه نماز را سه ركعت خوانده، نظير آنچه در مسأله گذشته گفته شد در اينجا جاري است.
۲-گلپايگاني، صافي: بايد نماز احتياط را رها كند و بنابراحتياط لازم كسري نماز را بجا آورد و نماز را دوباره بخواند.
۳- جوادی آملی: و براي سلام زائد سجده سهو کند …
خوئي، زنجاني، جوادی آملی: و براي سلام زيادي سجده سهو بنمايد (زنجاني: و اگر در ركوع ركعت دوم يا بعد از آن يادش بيايد نمازش باطل است).
وحید: بنابراحتیاط واجب بنشیند و نماز احتیاط را یک رکعتی تمام کند و دو سجده سهو برای زیادی سلام و دو سجده دیگر برای زیادی تشهد – اگر آورده باشد- بجا آورد و نماز را اعاده نماید.
سبحانی: و دو سجده سهو بجا اورد.
بهجت: و بنابرأظهر نمازش صحيح است.
۴- نوري: بنابراحتياط واجب نماز را هم دوباره بخواند.
تبريزي: بهتر آن است كه نماز را دوباره بخواند.
فاضل: احتياط به اعاده نماز ترك نشود.
مسأله ۱۲۲۵ – اگر در بين نماز احتياط بفهمد كسري نمازش بيشتر يا كمتر از نماز احتياط بوده۱، چنانچه نتواند نماز احتياط را مطابق كسري نمازش تمام كند، بايد آن را رها كند۲ و كسري نماز را بجا آورد( و بنابراحتياط واجب، نماز را دوباره بخواند۳، ) مثلاً در شك بين سه و چهار اگر موقعي كه دو ركعت نماز احتياط نشسته را مي خواند، يادش بيايد كه نماز را دو ركعت خوانده ، (چون نمي تواند دو ركعت نشسته را بجاي دو ركعت ايستاده حساب كند، به احتياط واجب۴) بايد نماز احتياط نشسته را رها كند۵ و دو ركعت كسري نمازش را بخواند۶ و نماز را هم ۷دوباره بجا آورد.
اين مسأله در رساله ايات عظام: امام خامنه ای مكارم ومظاهری نيست.
۱- سيستاني: نظير آنچه در مسأله [۱۲۲۳] گفته شد در اينجا مي آيد. [پايان مسأله]
۲- فاضل: و نماز را دوباره بخواند مثلاً در شك بين دو و چهار اگر موقعي كه دو ركعت نماز احتياط ايستاده را مي خواند و به ركوع ركعت دوم رفته ياشد بيايد كه نماز را سه ركعت خوانده بايد نماز را دوباره بجا آورد.
۳- گلپايگاني، صافي: اگر در بين نماز احتياط بفهمد كسري نمازش بيشتر يا كمتر از نماز احتياط بوده بايد آن را رها كند و بنابراحتياط لازم كسري نماز را بجا آورد و نماز را دوباره بخواند…
خوئي، تبريزي: بايد آن را رها كند و در اين صورت اگر ممكن باشد، كسري نماز را بجا آورد و اگر ممكن نباشد نماز را دوباره بخواند…
بهجت: بايد آن را تمام كند و بنابراحتياط واجب نماز را دوباره بخواند…
[قسمت داخل پرانتز در رساله آیت الله سبحانی نیامده است.]
۴- [عبارت «به احتياط واجب» در رساله آيات عظام: خوئي، بهجت، تبريزي و نوري نيست]
[قسمت داخل پرانتز در رساله آیات عظام گلپایگانی و صافی نیست.]
۵- خوئي، تبريزي: پس اگر قبل از ركوع اول نماز احتياط يادش آمده بود بايد كسري نمازش را بخواند و اگر بعد از آن بوده بايد نماز را دوباره بجا آورد.
بهجت: بايد بعد از تمام كردن نماز احتياط، نماز را احتياطاً اعاده نمايد و احتياط بيشتر در اين است كه اگر قبل از ركوع ركعت اول متوجه نقصان نماز شد، بايستد و دو ركعت نماز احتياط ايستاده بخواند و بعد نمازش را دو مرتبه اعاده كند.
۶- سبحانی: و دو سجده سهو برای زیادی سلام بجا آورد.
۷- نوري: و احتياطاً…
*****
اراكي: مسأله ۱۲۱۷- اگر در هنگام خواندن نماز احتياط ، مقدار كمبود ركعات نماز را يادش بياد مسأله چند صورت دارد:
الف: نماز احتياطي كه مي خواند، با كمبود نماز هم در تعداد ركعات و هم در كيفيّت، يكنواخت است، مثل آن كه در نماز شك بين سه و چهار برايش پيش آمده و وقتي مشغول خواندن يك ركعت نماز احتياط ايستاده است يادش مي آيد كه نمازش سه ركعت بوده، پس بايد يك ركعت نماز احتياط را تمام كند و نمازش صحيح است.
ب: نماز احتياطي كه مي خواند با كمبود نماز هم در تعداد ركعات و هم در كيفيت مختلف است، مثل آنكه در مثال فوق هنگامي كه دو ركعت نماز احتياط نشسته مي خواند متوجه شود نمازش سه ركعت بوده است كه بايد دو ركعت نماز را به پايان ببرد و نمازش صحيح است.
ج: نماز احتياطي كه مي خواند با كمبود نماز از نظر تعداد ركعت مختلف است ولي از نظر كيفيت موافق است مثل آن كه در نماز شك بين دو و سه و چهار پيش آمده و هنگام خواندن دو ركعت نماز احتياط ايستاده متوجه مي شود كه نمازش سه ركعت بوده كه اگر وارد ركوع ركعت دوم نشده باشد بايد كمبود نماز را تمام نمايد و نماز را دوباره بخواند.
د: نماز احتياطي كه مي خواند با كمبود نماز نظر تعداد ركعت با هم يكنواخت است ولي از نظر كيفيت مختلف مي باشد كه در مثال فوق، هنگام خواندن دو ركعت نماز احتياط نشسته (بر فرض آن كه مقدم داشتن دو ركعت نشسته جايز باشد ) يادش بيايد نمازش دو ركعت بوده كه اگر وارد ركوع اول نشده است بنابر احتياط واجب بايد كمبود نمازش را تمام كرده و نماز را دوباره بخواند.
وحید: مسأله ۱۲۳۴ – اگر در بین نماز احتیاط بفهمد کسری نمازش بیشتر یا کمتر از نماز احتیاط بوده ، چنانچه نتواند نماز احتیاط را مطابق کسری نمازش تمام نماید ، مثل آنکه در شک بین سه و چهار موقعی که دو رکعت نماز احتیاط نشسته را می خواند ، یادش بیاید که نماز را دو رکعت خوانده ، چون نمی تواند دو رکعت نشسته را بجای دو رکعت ایستاده حساب کند باید نماز احتیاط نشسته را رها کند و بنابراحتیاط واجب کسری نمازش را تمام کند و دو سجده سهو برای زیادی سلام و دو سجده سهو دیگر برای زیادی تشهد -اگر آورده باشد- بجا آورد و نماز را اعاده نماید در صورتی که قبل از رکوع اول یادش بیاید ، و در غیر این صورت نمازش باطل است.
زنجاني: مسأله ۱۲۳۴- اگر در بين نماز احتياط بفهمد كسري نمازش بيشتر يا كمتر بوده ، چنانچه بتواند بايد نماز احتياط را مطابق كسري نمازش تمام كند، مثلاً اگر شك بين دو و سه كرده و موقعي كه يك ركعت نماز احتياط ايستاده مي خواند بفهمد نمازش را دو ركعتي خوانده، بايد یک رکعت نماز احتیاط را رکعت سوم خود حساب کند و ان را تمام نماید. سپس ركعت چهارم نمازش را بخواند. و اگر نتواند نماز احتياط را مطابق كسري نمازش تمام كند بايد آن را رها كند، در اين صورت اگر ممكن باشد كسري نماز را بجا آورد و اگر ممكن نباشد نماز را دوباره بخواند؛ مثلاً در شك بين سه و چهار، اگر موقعي كه دو ركعت نماز احتياط نشسته را مي خواند يادش بيايد كه نماز را دو ركعت خوانده چون نمي تواند دو ركعت نشسته را به جاي دو ركعت ايستاده حساب كند بايد نماز احتياط نشسته را رها كند، پس اگر قبل از ركوع اول نماز احتياط يادش آمده بايد بايستد و قرائت را به قصد آنچه مطلوب شارع است بجا آورده و پس از آن بايد كسري نمازش را بخواند و اگر در رکوع اول نماز احتیاط یا بعد از آن يادش بيايد بايد نماز را دوباره بخواند. و نيز اگر در شك بين دو و چهار هنگامي كه مشغول دو ركعت نماز احتياط ايستاده است بفهمد نماز خود را سه ركعتي خوانده، پس اگر در ركعت اول است، اين ركعت را ركعت چهارم به حساب می آورد، و نمازش را تمام مي كند و اگر در ركعت دوم قبل از ركوع باشد، بايد آن ركعت را رها کند و بنشیند و تشهد و سلام بخواند و نماز را تمام كند و اگر در رکوع یا پس از آن باشد نمازش باطل است. و در همه صورتهاي مسأله اگر نماز را تمام مي كند، به جهت زيادي سلام بايد دو سجده سهو بجا آورد.
جوادی آملی: مسأله ۱۲۷۳- اگر در ميان نماز احتياط بفهمد كسری نمازش بيشتر يا كمتر از نماز احتياط بوده، چنانچه نتواند نماز احتياط را مطابق كسری نمازش تمام كند، بايد آن را رها كند و كسری نماز را به‌جا آورد و در صورت لزوم، سجده سهو آن را انجام دهد و به احتياط واجب، دوباره نماز بگزارد؛ مثلاً در شک بين سه و چهار، اگر موقعی كه دو ركعت نماز احتياط نشسته را به‌جا میآورد، يادش بيايد كه نماز او دو ركعت بوده، چون نمیتواند دو ركعت نشسته را به جای دو ركعت ايستاده حساب كند، به احتياط واجب بايد نماز احتياط نشسته را رها كند و دو ركعت كسری نمازش را بگزارد و پس از سجده سهو نماز را هم دوباره به‌جا آورد.
مسأله ۱۲۲۶ – اگر شك كند نماز احتياطي را كه بر او واجب بوده بجا آورده يا نه۱، چنانچه وقت نماز گذشته به شك خود اعتنا نكند و اگر وقت دارد۲؛ در صورتي كه مشغول كار ديگري نشده۳ و از جاي برنخاسته۴ و كاري هم مثل رو گرداندن از قبله۵ كه نماز را باطل مي كند انجام نداده بايد نماز احتياط را بخواند۶ و اگر مشغول كار ديگري شده يا كاري كه نماز را باطل مي كند بجا آورده، يا بين نماز و شك او زياد طول كشيده۷، احتياط استحبابي آن است كه نماز احتياط را بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند۸، اگر چه مي تواند بنابر انجام نماز احتياط گذارد و بر همان اكتفا نمايد.
اين مسأله در رساله آیات عظام: امام خامنه ای و سبحانی نيست.
۱- بهجت: بنا مي گذارد كه خوانده است، اگر چه احتياط مستحب آن است كه در صورتي كه از حال نماز خارج نشده ، آن را بجا آورد. [پايان مسأله]
مظاهری: در صورتی که مشغول کار دیگری نشده باشد باید نماز احتیاط را بخواند و اگر مشغول کار دیگری شده است به شک خود اعتنا نکند.[پایان مسأله]
۲- صافي: و يا محل بجا آوردن نماز احتياط بعد از وقت باشد، مثل كسي كه بيشتر از يك ركعت از وقت را درك نكرده باشد…
وحید: در صورتی که بین شک و نماز زیاد طول نکشیده و کاری که منافی با نماز است –مثل روبرگرداندن از قبله- انجام نداده باید نماز احتیاط بخواند و اگر کاری که نماز را باطل می کند انجام داده یا بین نماز و شک او زیاد طول کشیده بنابراحتیاط واجب نماز را اعاده نماید.
۳- مكارم: بايد نماز احتياط را بخواند و اگر كاري كه نماز را باطل مي كند بجا آورده است احتياط واجب آن است كه نماز احتياط را بخواند و نمازرا هم اعاده كند.
۴- خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني: اگر وقت دارد در صورتي كه بين شك و نماز زياد طول نكشيده (سيستاني: و در كار ديگري وارد نشده است)…
۵- گلپايگاني، صافي: مثل پشت كردن به قبله…
۶- خوئي، تبريزي، زنجاني: و اگر كاري كه نماز را باطل مي كند بجا آورده، يا بين نماز و شكّ او زياد طول كشيده اعتنا به شكّ ننمايد.
سيستاني: و اگر كاري كه نماز را باطل مي كند بجا آورده، يا در كار ديگري وارد شده يا بين نماز و شك او زياد طول كشيده بنابراحتياط لازم بايد نماز را دوباره بخواند.
۷- جوادی آملی: ميان نماز و شک او بسيار طول كشيده، به شک اعتنا نكند.
۸- گلپايگاني، صافي: احتياط واجب (فاضل، نوري: احتياط) آن است كه نماز احتياط را بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند. [پايان مسأله]
مسأله ۱۲۲۷ – اگر در نماز احتياط، ركني را زياد كند۱، يا مثلاً به جاي يك ركعت دو ركعت بخواند، نماز احتياط باطل مي شود۲ بنابراحتياط واجب، و بايد دوباره نماز احتياط و اصل نماز را بخواند.
اين مسأله در رساله امام خامنه ای نيست.
۱- بهجت، جوادی آملی: كم يا زياد كند…
۲- اراكي، گلپايگاني، صافي، نوري: و بايد دوباره نماز احتياط و اصل نماز رابخواند.
خوئي، تبريزي، سبحانی ، مظاهری، وحید، جوادی آملی: و بايد دوباره اصل نماز را بخواند.
فاضل: و بعيد نيست كه در اين حال تنها به اعاده اصل نماز اكتفا كند.
بهجت: و احتياط در جايي است كه سهواً نماز احتياط را باطل كرده باشد، اين است كه نماز احتياط و اصل نماز را دوباره بخواند.
*****
سيستاني: مسأله ۱۲۱۳- اگر در نماز احتياط بجاي يك ركعت دو ركعت بخواند، نماز احتياط باطل مي شود و بايد دوباره اصل نماز را بخواند و همچنين است – بنابراحتياط لازم – اگر در نماز احتياط ركني را اضافه كند.
زنجاني: مسأله ۱۲۳۶- نماز احتياط به منزله اجزاي نماز اصلي است، پس اگر در آن مثلاً ركوع را زياد كند يا به جاي يك ركعت، دو ركعت بخواند -هرچند از روی سهو باشد- نماز احتياط باطل مي شود، و بايد دوباره اصل نماز را بخواند.
مكارم: مسأله ۱۰۹۳ – دستور نماز احتياط از نظر كم و زيادكردن ركن و اجزاء غير ركن و شك در بجا آوردن اجزاء، مانند ساير نمازهاي واجب است.
مسأله ۱۲۲۸ – موقعي كه مشغول نماز احتياط است اگر در يكي از كارهاي آن شك كند، چنانچه محل آن نگذشته، بايد بجاآورد۱ و اگر محلش گذشته، بايد به شك خود اعتنا نكند، مثلاً اگر شك كند كه حمد را خوانده يا نه، چنانچه به ركوع نرفته بايد بخواند و اگر به ركوع رفته بايد به شك خود اعتنا نكند.
این مسأله در رساله آیات عظام: امام خامنه ای و مظاهری نیست.
۱- بهجت: بايد به شك خود اعتنا نكند، اگر چه محل آن نگذشته باشد بنابرأظهر.
مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله ۱۲۲۷.
مسأله ۱۲۲۹ – اگر در شماره ركعتهاي نماز احتياط شك كند، بايد بنا را بر بيشتر بگذارد۱ ولي چنانچه طرف بيشتر شك نماز را باطل مي كند۲ بنابر كمتر گذارد۳ و احتياط مستحب آن است كه نماز احتياط را دوباره بخواند و بعد از آن اصل نماز را اعاده نمايد.
این مسأله در رساله آیات عظام: امام خامنه ای و مظاهری نیست.
۱- فاضل: و نماز را ادامه دهد و صحيح است…
۲- نوري: بايد نماز را از سر بخواند و خواندن نماز احتياط لازم نيست.
۳- فاضل: و نماز را تمام كند و اصل نماز را هم اعاده كند.
مكارم: و نمازش صحيح است.
جوادی آملی: و نمازش صحيح است…
سبحانی: و بنابراحتیاط نماز را اعاده کند.
*****
اراكي: مسأله ۱۲۲۱- اگر در شماره ركعتهاي نماز احتياط شك كند، بنابراحتياط واجب بايد يا بنا را بر بيشتر بگذارد يا كمتر ولي چنانچه طرف بيشتر شك نماز را باطل مي كند بنا بر كمتر گذارد و يا در هر حال بنا را بر كمتر بگذارد و در هر دو صورت احتياط واجب آن است كه نماز احتياط را دوباره بخواند و بعد از آن اصل نماز را اعاده نمايد.
گلپايگاني، خوئي، تبريزي، صافي، وحید: مسأله ۱۲۳۸، سیستانی: مسأله ۱۲۱۵- اگر در شماره ركعتهاي نمازاحتياط شك كند، چنانچه طرف بيشتر شك نماز را باطل مي كند، بايد بنا را بر كمتر بگذارد و اگر طرف بيشتر شك نمازرا باطل نمي كند، بايد بنا را بر بيشتر بگذارد (گلپايگاني، صافي: و در هر دو صورت بعد از تمام شدن نماز احتياط، اصل نماز را نيز بنابر احتياط دوباره بخواند) مثلاً موقعي كه مشغول خواندن دو ركعت نماز احتياط است اگر شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت، چون طرف بيشتر شك نماز را باطل مي كند بايد بنا بگذارد كه دو ركعت خوانده و اگر شك كند كه يك ركعت خوانده يا دو ركعت، چون طرف بيشتر شك نماز را باطل نمي كند، بايد بنا بگذارد كه دو ركعت خوانده است (گلپايگاني، صافي: و اصل نماز را نيز اعاده نمايد).
بهجت: مسأله ۱۰۰۲- اگر در عدد ركعات نماز احتياط شك كند، به آن اعتنا نمي كند و بنابرأظهر بنا را بر صحيح بودن نماز مي گذارد، و اگر بعد از نماز شك كرده كه احتياط لازم، يك ركعت است يا دو ركعت، احتياطاً هر دو را بجا مي آورد و سپس نماز را اعاده مي كند.
زنجاني: مسأله ۱۲۳۸- اگر موقعی که مشغول نماز احتیاط است در شمارۀ رکعت‌های آن شک کند، باید اصل نماز را دوباره بخواند و احتیاط مستحب آن است که نماز را قطع نکند بلکه چنانچه طرف بیشتر شک نماز را باطل می‌کند، بنا بنا را بر کمتر و اگر طرف بیشتر نماز را باطل نمی‌کند، بنا را بر بیشتر بگذارد و نماز را تمام کند؛ پس اگر هنگام خواندن دو رکعت نماز احتیاط شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت، چون طرف بیشتر شک، نماز را باطل می‌کند، به احتیاط مستحب نماز را قطع نکند بلکه بنا بگذارد که دو رکعت خوانده، و اگر شک کند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت، چون طرف بیشتر نماز را باطل نمی‌کند، به احتیاط مستحب نماز را قطع نکند بلکه بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است ولی در هر حال پس از پایان نماز احتیاط، باید اصل نماز را دوباره بخواند.
مسأله ۱۲۳۰ – اگر در نمازاحتياط چيزي كه ركن نيست سهواً كم يا زياد شود، سجده سهو ندارد۱.
این مسأله در رسالهآیات عظام: امام خامنه ای و سبحانی نیست.
۱- اراكي، جوادی آملی: بنابراحتياط واجب بايد دو سجده سهو بجاآورد.
گلپايگاني، صافي: [اگر] از چيزهايي باشد كه در خود نماز سجده سهو دارد احتياط لازم آن است كه سجده سهو را بجا آورد و اگر از چيزهايي است كه سجده سهو ندارد در نماز احتياط نيز لازم نيست.
فاضل: أقوي اين است كه سجده سهو ندارد.
وحید: مگر آنچه که در مسأله [۱۲۳۲] می آید.
بهجت: رجوع كنيد به ذيل مسأله ۱۲۳۹.
*****
مكارم: مسأله ۱۰۹۵- براي كم يا زياد كردن اجزاء نماز احتياط از روي سهو ، سجده سهو واجب نيست.
زنجانی: مسأله ۱۲۳۹- کارهایی که در اصل نماز واجب سجده سهو را واجب می کند در نماز احتیاط موجب سجده سهو نمی شود بنابراین اگر در نماز احتیاط چیزی که رکن نیست سهوا کم یا زیاد شود سجده سهو ندارد.
مسأله ۱۲۳۱ – اگر بعد از سلام نماز احتياط شك كند كه يكي از اجزاء يا شرايط ان را بجا آورده يا نه، به شك خود اعتنا نكند۱.
اين مسأله در رساله آیات عظام: امام خامنه ای و سبحانی ومظاهری نيست.
1- بهجت: و اگر سهواً در نماز احتياط، كلام بيجا گفت، بنابرأظهر سجده سهو واجب نيست، اگر چه احتياط در بجا آوردن است.
مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1235.
مسأله ۱۲۳۲ – اگر در نماز احتياط، تشهد يايك سجده را فراموش كند۱، احتياط آن است كه بعد از سلام، آن را قضا نمايد، اگر چه واجب نيست۲.
اين مسأله در رساله آیات عظام: امام خامنه ای ، بهجت، سبحانی ومظاهری نيست.
۱- خوئي، تبريزي، سيستاني، وحید: و در جاي خود تداركش ممكن نباشد…
زنجانی: و نتواند در جای خود آن را جبران کند باید بعد از سلام نماز آنرا قضا کند.
جوادی آملی: و محل انجام دادن آن گذشته باشد، به احتياط واجب، پس از سلام، آن را قضا كند.
۲- اراكي، گلپايگاني، خوئي، تبريزي، سيستاني، ، مكارم ، صافي، فاضل: احتياط واجب آن است كه بعد از سلام نماز، آن (سيستاني: سجده) را قضا نمايد. (سیستانی: ولی قضای تشهد لازم نیست).
وحید: باید بعد از سلام نماز، اگر تشهد را فراموش کرده ، بنا بر احتیاط مستحب آن را قضا نماید و باید دو سجده سهو بجا آورد و اگر سجده را فراموش کرده، باید آن را قضا نماید.
نوري: احتياط مستحبّ آن است كه بعد از سلام، آن راقضا نمايد.
مسأله ۱۲۳۳ – اگر نماز احتياط و قضاي يك سجده يا قضاي يك تشهد يا دو سجده سهو بر او واجب شود، بايد۱ اول نماز احتياط را بجا آورد۲.
این مسأله در رسالهآیات عظام: امام خامنه ای و سبحانی نیست.
۱- فاضل: بنابرأقوي بايد…
۲- مكارم: بعد قضاي سجده يا تشهد را و بعد سجده سهو را.
*****
اراكي: مسأله ۱۲۲۵- اگر نماز احتياط و قضاي يك سجده يا قضاي يك تشهد بر او واجب شود هر كدام را بخواهد مي تواند اول بجا آورد، گرچه احتياط مستحبّ است كه اول نماز احتياط را بخواند ولي چنانچه سجده سهو هم بر او واجب باشد، بايد سجده سهو را بعد از آنها بجا آورد.
سيستاني: مسأله ۱۲۱۹- اگر نماز احتياط و دو سجده سهو بر او واجب شود، بايد اول نماز احتياط را بجا آورد و همچنين است بنابراحتياط واجب اگر نماز احتياط و قضاي سجده بر او واجب شود.
بهجت: مسأله ۱۰۰۵- اگر هم نماز احتياط و هم سجده سهو بر نمازگزار لازم شد، بنابرأظهر بايد نماز احتياط را بر سجده سهو، مقدم بدارد، و اگر همراه با نماز احتياط، قضاي سجده يا تشهد هم بر او واجب شد، پس در لزوم تقديم آنها بر نماز احتياط و يا تأخير، تأمل است، و در هر صورت، علاوه بر بجا آوردن آن دو، أحوط اعاده نماز است.
مسأله ۱۲۳۴ – حكم گمان در ركعتهاي نماز حكم يقين است، مثلاً اگر در نماز چهار ركعتي انسان گمان دارد كه نماز را چهار ركعت خوانده، نبايد نماز احتياط بخواند۱، ولي اگر در غير ركعتها گمان پيدا كند بايد به احتياط عمل نمايد و دستور در هر موردي طور مخصوصي است كه در كتابهاي مفصل گفته شده است.
این مسأله در رسالهآیات عظام: امام خامنه ای و مکارم نیست.
۱- سبحانی: [پایان مسأله]
فاضل: و همين طور در غير ركعتهاي گمان معتبر است هر چند بهتر است به احتياط عمل كند.
جوادی آملی: نيز چنانچه در غير ركعتها گمان پيدا كند، میتواند به گمان خود عمل كند.
بهجت: و همچنين اگر به افعال نماز گمان پيدا كرد، مثلاً گمان كرد كه حمد خوانده است مثل اين است كه يقين كرده و لازم نيست بخواند. و اگر گمان كرد كه نخوانده ، بايد دو مرتبه بخواند؛ چه گمان به چيزي پيدا كند كه موجب صحيح بودن نماز است يا به چيزي كه نماز راباطل مي كند ، به ركني از اركان نماز گمان پيدا كند يا به غير ركن، موقع شك يا فراموشي، گمان حاصل شود يا خود بخود گمان پيدا كند، در تمام اين صورتها، گمان داشتن مانند يقين است و حكم يقين را دارد اگر چه احتياط مستحبّ در اين است كه اگر گمان به انجام دادن فعلي پيدا كرد كه ركن نيست، دو مرتبه آن را انجام بدهد.
مظاهری: رجوع کنید به مسائل اختصاصی ۹۲۷ و ۹۲۸ و۹۲۹ قبل از مسائل شکیات نماز.
*****
گلپايگاني، صافي: مسأله ۱۲۴۳- حكم گمان در نماز مثل حكم يقين است مثلاً اگر انسان گمان دارد كه نماز را چهار ركعت خوانده، نبايد نماز احتياط بخواند و اگر گمان دارد ركوع كرده، نبايد آن را بجا آورد و اگر گمان دارد حمد را نخوانده، چنانچه به ركوع نرفته بايد بخواند و اگر به ركوع رفته نمازش صحيح است.
خوئي، تبريزي، وحید: مسأله ۱۲۴۳- حكم گمان در نماز نسبت به ركعات مثل حكم يقين است، مثلاً اگر نداند كه يك ركعت خوانده يا دو ركعت و گمان داشته باشد كه دو ركعت خوانده بنا مي گذارد كه دو ركعت است و اگر در نماز چهار ركعتي گمان دارد كه چهار ركعت خوانده، نبايد نماز احتياط بخواند و اما نسبت به افعال، گمان ، حكم شك را دارد پس اگر گمان دارد ركوع كرده در صورتي كه داخل سجده نشده است بايد آن را بجا آورد و اگر گمان دارد حمد را نخوانده ، چنانچه در سوره داخل شده باشد اعتنا به گمان ننمايد و نمازش صحيح است.
سیستانی: مسأله ۱۲۲۰- حکم گمان در نمازهای واجب نسبت به رکعات همان حکم یقین به رکعات است، و آنچه ذکر شد ـ بنا بر احتیاط واجب ـ در نافله‌ها نیز جاری است مثلاً اگر نداند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت، و گمان داشته باشد که دو رکعت خوانده، بنا می‌گذارد که دو رکعت است، و اگر در نماز چهار رکعتی گمان دارد که چهار رکعت خوانده، نماز احتیاط ندارد. و اما نسبت به افعال، گمان حکم شک را دارد، پس اگر گمان دارد رکوع کرده، در صورتی که داخل سجده نشده است باید آن را به‌جا آورد، و اگر گمان دارد حمد را نخوانده، چنانچه در سوره داخل شده باشد اعتنا به گمان ننماید، و نمازش صحیح است.
زنجاني: مسأله ۱۲۴۳- گمان در نماز نسبت به رکعات حکم یقین را دارد -خواه نماز چهار رکعتی باشد یا نه- مثلاً اگر نداند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت و گمان داشته باشد که دو رکعت خوانده، بنا می‌گذارد که دو رکعت خوانده، و اگر در نماز چهار رکعتی گمان دارد که چهار رکعت خوانده، لازم نیست نماز احتیاط بخواند؛ و اما در مورد افعال نماز، چنانچه گمان به انجام کاری یا ترک کاری داشته باشد و عمل بر طبق گمان خلاف وظیفۀ کسی که شک دارد نباشد بر طبق گمان عمل کند ولی اگر عمل بر طبق گمان برخلاف وظیفۀ فرد شک‌دار باشد، باید نمازش را نیز دوباره بخواند؛ و بنابر احتیاط مستحب بر طبق گمانش عمل کند و بعد از اتمام نماز آن را دوباره بخواند.
مسأله ۱۲۳۵ – حكم شك و سهو و گمان در نمازهاي واجب يوميه و نمازهاي واجب ديگر۱ فرق ندارد، مثلاً اگر در نماز آيات شك كند كه يك ركعت خوانده يا دو ركعت، چون شك او در نمازهاي دو ركعتي است، نمازش باطل مي شود۲.
اين مسأله در رساله آیات عظام: امام خامنه ای و بهجت ومظاهری نيست.
۱- فاضل: نمازهاي واجب يوميه و نمازهاي واجب ديگر غير يوميه…
۲- خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني، وحید: و اگر گمان داشته باشد كه دو ركعت يا يك ركعت است، بر طبق گمان خود نماز را تمام مي نمايد.
مكارم: همچنين ساير احكام شك و سهو و ظنّ.
جوادی آملی: و اگر به يكی از دو طرف گمان داشته باشد، براساس گمان خود عمل كند.