نماز مسافر- چهارده مرجع

شرایط شکسته خواندن نماز مسافر

مسافر بايد نماز ظهر و عصر و عشا را با هشت شرط۱، شكسته بجا آورد يعني دو ركعت بخواند۲:

۱-  مظاهری: چهار شرط…

۲- بهجت: ۱- آن كه سفر او كمتر از هشت فرسخ شرعي نباشد. ۲- از اول مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد. ۳- در بين راه از قصد خود بر نگردد. ۴- قبل از رسيدن به هشت فرسخ از وطن خود يا جايي كه مي خواهد ده روز يا بيشتر در آنجا بماند نگذرد. ۵- براي كار حرام سفر نكند. ۶- از صحرانشينهايي نباشد كه در بيابانها گردش مي كنند. ۷- شغل او مسافرت نباشد. ۸- از شهر خارج شده به حدّ ترخّص برسد. تفصيل شروط ذكر شده در مسائل بعدي بيان مي شود.

امام خامنه ای: مسأله ۴۰۷- در بین نمازهای واجب یومیه مسافر باید با وجود شرایط قصر {شکسته} نمازهای چهار رکعتی را دو رکعتی بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۴۰۸- نماز در سفر با هشت شرط قصر میشود، که عبارتند از: ۱. مسافت شرعی؛ ۲. قصد پیمودن مسافت شرعی؛ ۳. استمرار قصد (منصرف نشدن از قصد مسافت شرعی یا تردید نداشتن در آن) ۴. عبور نکردن از وطن یا تصمیم نداشتن بر ماندن ده روز در بین سفر؛ ۵. معصیت نبودن سفر؛ ۶. خانه به دوش نبودن؛ ۷. شغل نبودن سفر؛ ۸. رسیدن به حد ترخص.

شرط اول: آن كه سفر او كمتر از هشت فرسخ شرعي نباشد۱.

۱- گلپايگاني، صافي: و فرسخ شرعي دوازده هزار ذراع است به ذراع متعارف، و بعضي گفته اند اين مقدار تقريباً پنج كيلومتر و نيم است.

خوئي، تبريزي، وحید: و فرسخ شرعي مقداري كمتر از پنج كيلومتر و نيم است.

نوري: و فرسخ شرعي تقريباً پنج كيلومتر و نيم است.

مكارم: (حدود ۴۳ كيلومتر).

جوادی آملی: اندازه مسافت شرعی حدود ۴۱ کيلومتر است.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۴۰۹- مسافتی که موجب قصر نماز میشود باید حداقل هشت فرسخ باشد، بنابر این اگر سفری کمتر از این مسافت باشد، نماز قصر نیست.

مسأله ۴۱۰- مسافت شرعی (هشت فرسخ) که موجب قصر نماز می شود (به حسب تحقیقات انجام شده که موجب اطمینان است)، معادل با ۴۱ کیلومتر میباشد.

فاضل: شرط اول: آنكه سفر او هشت فرسخ شرعي يعني ۴۵ كيلومتر باشد.

سیستانی: شرط اول: آنکه سفر او کمتر از هشت فرسخ شرعی (۴۴ کیلومتر تقریباً) نباشد.

مظاهری: شرط اول: سفر او هشت فرسخ شرعی باشد (تقریبا ۴۳ کیلومتر)

زنجانی: مسأله – {شرط اول مسافت شرعی} از شرایط شکسته خواندن نماز آن است که سفر او کمتر از هشت فرسخ شرعی نباشد و فرسخ شرعی تقریباً پنج کیلومتر است و همچنین بنابر احتیاط مستحب نباید مقدار سفر کمتر از مسافتی که به‌طور متعارف در یک روز پیموده می‌شود، ‌باشد. (۱)

(۱) امروزه این مسافت حدود ۵۰۰ کیلومتر است. بنابراین نماز مسافر در سفر کمتر از حدود ۴۰ کیلومتر، تمام و در سفر بیش از حدود ۵۰۰ کیلومتر، شکسته است و در بین این دو مسافت بنابراحتیاط مستحب بین نماز تمام و شکسته جمع کند.

مسأله ۱۲۷۲ – كسي كه رفتن و برگشتن او هشت فرسخ است، اگر رفتن او كمتر از چهار فرسخ نباشد۱، بايد نماز را شكسته بخواند۲، بنابراين اگر رفتن سه فرسخ و برگشتن پنج فرسخ باشد۳، بايد نماز را تمام بخواند۴.

۱- اراكي، گلپایگانی، صافي: چنانچه هيچ يك از رفتن و برگشتن كمتر از چهار فرسخ نباشد…

خوئی، تبریزی، وحید: وچنانچه رفتن و همچنین برگشتنش کمتر از چهار فرسخ نباشد…

زنجاني: خواه رفتن او يا برگشتنش هر يك به اندازه چهار فرسخ باشد يا نباشد…

۲- اراكي: ولي اگر رفتن يا برگشتن كمتر از چهار فرسخ باشد، بنابراحتياط واجب بايد نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.

تبریزی: ونيز اگر رفتن سه فرسخ و برگشتن پنج فرسخ يا به عكس باشد، بايد نمازرا شكسته بخواند.

نوري: در صورتي نماز او شكسته است كه هر يك از رفتن و برگشتن او كمتر از چهار فرسخ نباشد…

جوادی آملی: كسی كه رفتن و برگشتن او هشت فرسخ است، به هر صورتی كه باشد، بايد شكسته نماز بگزارد…

۳- گلپايگاني، خوئي، ، نوري، وحید، زنجانی: يا به عكس باشد…

۴- صافي:  اگر رفتن سه فرسخ و برگشتن پنج فرسخ یا رفتن پنج فرسخ و برگشتن سه فرسخ باشد باید نماز را تمام؛ یعنی چهار رکعت بخواند و اگر چه احتياط اين است كه اگر رفتن مثلاً سه فرسخ و برگشتن پنج فرسخ باشد جمع بين اتمام و قصر نمايد.

*****

بهجت: مسأله ۱۰۳۲- كسي كه مجموع مسافت رفت و برگشت او هشت فرسخ است، و بخواهد همان روز كه رفته است برگردد بايد نماز را شكسته بخواند و همچنين اگر رفت و برگشت در شب، يا در روز و شب باشد، بايد نماز را شكسته بخواند.

سیستانی: مسأله ۱۲۵۸- کسی که رفتن و برگشتن او مجموعاً هشت فرسخ است، خواه رفتن یا برگشتنش کمتر از چهار فرسخ باشد یا نباشد، باید نماز را شکسته بخواند، بنابراین اگر رفتن سه فرسخ، و برگشتن پنج فرسخ، یا به‌عکس باشد، باید نماز را شکسته ـ یعنی دو رکعتی ـ بخواند.

مكارم: مسأله ۱۱۲۰، مظاهری: مسأله ۹۹۷- كسي كه رفتن و برگشتن او هشت فرسخ ( مکارم: حدود ۴۳ كيلومتر) است، بايد نماز را شكسته بخواند، خواه رفتنش چهار فرسخ ( مکارم: ۲۱ كيلومتر و نیم تقريباً ) باشد يا كمتر يا بيشتر ، همين اندازه كه رفتن و برگشتن او هشت فرسخ باشد نماز شكسته است و خواه در همان روز و شب برگردد يا فاصله اي بيفتد، مگر اين كه در بين اين مسافت، ده روز قصد اقامه كند.

سبحانی: مسأله ۱۰۱۳- کسی که رفتن و برگشتن او هشت فرسخ باشد خواه رفتن او کمتر از چهار فرسخ باشد خواه نباشد، باید نماز را شکسته بخواند بنابراین اگر رفتن سه فرسخ و برگشتن پنج فرسخ باشد یا بالعکس، باید نماز را شکسته بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۴۱۳- مسافت شرعی که موجب قصر نماز است لازم نیست به صورت امتدادی پیموده شود؛ بلکه اگر تلفیقی هم این مقدار مسافت طی شود؛ موجب قصر نماز میشود.

مسأله ۴۱۴- مسافت امتدادی آن است که فاصلة مبدأ تا مقصد یا مقصد تا مبدأ حداقل هشت فرسخ (یعنی ۴۱ کیلومتر) باشد و مسافت تلفیقی آن است که فاصلة مبدأ تا مقصد و مقصد تا مبدأ هر کدام کمتر از هشت فرسخ و مجموع مقدار مسافت رفت و برگشت، حداقل هشت فرسخ باشد.

مسأله ۴۱۵- در مسافت تلفیقی مسیر رفت باید حداقل چهار فرسخ (۲۰ کیلومتر و نیم) باشد. بنابر این اگر پنج فرسخ برود و سه فرسخ برگردد، نمازش قصر است. اما اگر سه فرسخ برود و پنج فرسخ برگردد، نمازش تمام است، مگر اینکه مسیر برگشت به تنهایی هشت فرسخ یا بیشتر باشد، که در اینصورت نیز نماز از ابتدای سفر قصر است.

مسأله ۱۲۷۳ – اگر رفتن و برگشتن هشت فرسخ باشد بايد نماز را شكسته بخواند۱ چه همان روز و شب بخواهد برگردد يا غير آن روز و شب.

۱- سبحانی: خواه همان روز و شب برگردد یا شب را در محلّ بماند و فردا یا پس فردای آن برگردد.

مكارم، مظاهری: رجوع كنيد به ذيل مسأله ۱۲۷۲.

*****

گلپايگاني، صافی: مسأله ۱۲۸۲- اگر رفتن و برگشتن، هر يك ، از چهار فرسخ كمتر نباشد نمازش شكسته است و روزه را بايد افطار نمايد.، خواه همان روز يا شب آن برگردد يا نه.

. صافي: اگر چه همان روز يا شب آن برنگردد، اگر چه احتياط اين است كه اگر همان روز يا شب آن بر نمی گردد ، تمام نيز بخواند .

خوئي، تبريزي: ۱۲۸۲، سیستانی: مسأله ۱۲۵۹- اگر رفتن و برگشتن هشت فرسخ باشد اگر چه روزي كه مي رود همان روزيا شب آن بر نگردد بايد نماز را شكسته بخواند* اگر چه بهتر آن است كه تمام نيز بخواند.

* سيستاني: ولي بهتر آن است كه در اين صورت احتياط كرده تمام نيز بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۴۱۶- در سفر تلفیقی شرط نیست که همان روز یا شب برگردد بلکه اگر چند روز بماند و سپس برگردد تا زمانیکه یکی از قواطع سفر (مانند قصد ماندن ده روز) حاصل نشده، نمازش قصر است. همچنانکه در مسافت امتدادی اگر بخواهد قبل از رسیدن به هشت فرسخ (بدون تحقق قواطع سفر) چند روز در مکانی بماند، نمازش قصر است.

بهجت: مسأله ۱۰۳۳- اگر مجموع رفت و برگشت هشت فرسخ باشد ولي همان روز كه رفته، نمي خواهد برگردد بايد نماز را شكسته بخواند و روزه را افطار نمايد، و اگر رفت و برگشت، به تنهايي هشت فرسخ يا بيشتر باشد و در بين راه و مقصد، قصد ماندن ده روز نكرده باشد، بايد نماز را شكسته بخواند و روزه را افطار نمايد.

وحید: مسأله ۱۲۸۲- اگر رفتن چهار فرسخ و برگشتن چهار فرسخ باشد اگر چه روزی که می رود همان روز و شب آن برنگردد باید نماز را شکسته بخواند و روزه را نگیرد و احتیاط مستحب آن است که تمام نیز بخواند.

زنجاني: مسأله ۱۲۸۲- اگر رفتن و برگشتنش هشت فرسخ باشد اگر چه در همان روزي كه مي رود يا در شب آن برنگردد، بايد نماز را شكسته بخواند؛ اگر چه احتياط مستحب آن است كه تمام نيز بخواند.

مسأله 1274- اگر سفر، مختصري از هشت فرسخ كمتر باشد، يا انسان نداند كه سفر او هشت فرسخ است يا نه، نبايد نماز را شكسته بخواند 1و چنانچه شك كند كه سفر او هشت فرسخ است يا نه2، در صورتي كه تحقيق كردن برايش مشقت دارد3، بايد نمازش را تمام بخواند4 و اگر مشقت ندارد5 بنابراحتياط واجب بايد تحقيق كند كه اگر دو عادل بگويند، يا بين مردم معروف باشد كه سفر او هشت فرسخ است نماز را شكسته بخواند6.

1- وحید، زنجانی: باید نماز را تمام بخواند…

2- اراكي: بايد نمازش را تمام بخواند و تحقيق لازم نيست مگر آن كه به راحتي بتواند مقدارمسافت را بفهمد.

3- فاضل: مشتقي دارد كه معمولاً تحمل نمي شود…

4- خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني، وحید: تحقيق كردن برايش لازم نيست و بايد نمازش را تمام بخواند.

5- فاضل: اگر مشقت (به معنايي كه گفته شد) ندارد…

6- فاضل: و یا نمازش را  احتیاطا هم شکسته و هم تمام بخواند.

بهجت: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1275.

*****

مكارم: مسأله 1121- اگر شك دارد سفر او هشت فرسخ است يا نه، نبايد نماز را شكسته بخواند، ولي در صورت شك بايد از كساني كه به آن راه آشنا هستند تحقيق كند، مگر اين كه مشقت زيادي داشته باشد.

سبحانی: مسأله 1015- اگر سفر از هشت فرسخ کمتر باشد یا انسان نداند که سفر او هشت فرسخ است یا نه، باید نماز را تمام بخواند و چنانچه شک کند که سفر او هشت فرسخ است یا نه، در صورتی که تحقیق کردن برایش مشقت دارد، باید نمازش را تمام بخواند و اگر مشقت ندارد باید تحقیق کند که اگر یک عادل بگوید ، یا بین مردم معروف باشد که سفر او هشت فرسخ است نماز را شکسته بخواند.

مظاهری: مسأله 998- اگر شک دارد که سفر او هشت فرسخ است یا نه، باید تحقیق کند و اگر یک نفر مورد اعتماد بگوید یا بین مردم معروف باشد که سفر او هشت فرسخ است کفایت می کند ولی اگر تحقیق ممکن نیست باید نماز را تمام بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۴۲۲- اگر علم یا اطمینان داشته باشد و یا دو نفر عادل بگویند که سفر او حداقل هشت فرسخ است، باید نماز را قصر بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۴۲۳- شیاع {یعنی: شیوع و شهرت بین مردم} اگر موجب علم یا اطمینان به تحقق مسافت شرعی شود، میتوان بر اساس آن عمل کرد و نماز را قصر خواند، در غیر این صورت حتی اگر موجب ظن وگمان هم شود، اعتباری ندارد.

امام خامنه ای: مسأله ۴۲۴- اگر کسی به مقدار مسافت شک داشته باشد، در صورتیکه تحقیق کردن برای او مشکل نباشد؛ مانند اینکه به کیلومترشمار نگاه کند یا از چند نفر بپرسد، بنابر احتیاط واجب باید تحقیق کند و چنانچه به نتیجه ای نرسد، نمازش تمام است.

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۴۲۵- چنانچه مقلد، فتوای مجتهدش را نمیداند، مانند اینکه نمیداند فتوای او در مورد مسافت تلفیقی هم مانند مسافت امتدادی است یا نه، باید نسبت به فتوای مجتهد خود تحقیق کند و اگر نمیتواند یا نمیخواهد تحقیق کند، باید احتیاط کرده و نماز را هم تمام و هم قصر بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۴۲۶- کسی که به دلیل شک در مسافت، وظیفه اش نماز تمام است، اگر برخلاف وظیفه قصر بخواند، نمازی که خوانده، کافی نیست و باید آن را به صورت تمام اعاده کند، البته اگر بعد از نماز بفهمد که وظیفه اش در واقع قصر بوده، چنانچه نمازی را که خوانده با قصد قربت بوده، کافی است و اعاده ندارد.

مسأله 1275- اگر يك عادل1 خبر دهد كه سفر انسان هشت فرسخ است2 بنابراحتياط واجب بايد نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند و روزه بگيرد و قضاي آن را هم بجا آورد.

اين مسأله در رساله امام خامنه ای نيست.

1- خوئي، سيستاني، نوري: يا شخص موثقي…

تبريزي: اگر دو عادل يا شخص موثقي…

2- خوئي، تبريزي، نوري: بايد نماز را شكسته بخواند.

سيستاني: و انسان به گفته او اطمينان پيدا كند بايد نمازرا شكسته بخواند.

فاضل: ظاهر اين است كه با خبر عادل واحد، سفر هشت فرسخ ثابت نمي شود و بايد نماز را تمام بخواند و أحوط آن است كه هم شكسته و هم تمام (جمع) بخواند.

سبحانی، مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1274.

*****

مكارم: مسأله 1122- مقدار مسافت را از راههاي مختلف مي توان دريافت، نخست اين كه خودش اندازه گيري كرده و يقين حاصل كند، دوم اين كه در ميان مردم معروف باشد، سوم اين كه شخص مورد اعتمادي خبر دهد.

جوادی آملی: مسأله 1325- اگر يک عادل يا موثّق خبر دهد كه مسافت سفر هشت فرسخ است و به گفته او اطمینان حاصل شود، بايد نماز را شكسته انجام دهد و روزه نگيرد.

زنجاني: مسأله 1284- اگر از راهي اطمينان شخصي يا نوعي حاصل شود يا دو مرد عادل خبر دهند كه مقصدی را که قصد کرده است هشت فرسخ است بايد نماز را شكسته بخواند، و اگر يك نفر عادل خبر دهد و اطمينان از قولش حاصل نشود نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.

بهجت: مسأله 1034- اگر علم يا اطمينان داشته باشد و يا دو نفر عادل بگويند كه سفر او هشت فرسخ است، بايد ترتيب اثر بدهد و نماز را شكسته بخواند، بلكه كافي بودن مطلق گمان، اگر چه اطمينان نداشته باشد خالي از وجه نيست، و اگر براي او سؤال كردن مشكل نيست و حرج ندارد بايد بنابراحتياط سؤال كند.

وحید: مسأله 1284- اگر یک عادل خبر دهد یا شخصی که مورد وثوق است خبر دهد و ظن بر خلاف گفته او نباشد که سفر انسان هشت فرسخ است باید نماز را شکسته بخواند.

مسأله 1276- كسي كه يقين دارد1 سفر او هشت فرسخ است، اگر نماز را شكسته بخواند و بعد بفهمد كه هشت فرسخ نبوده، بايد آن را چهار ركعتي بجا آورد2 و اگر وقت گذشته قضا نمايد3.

اين مسأله در رساله آيت الله سبحانی نيست.

1- جوادی آملی: کسی که یقین یا اطمینان دارد…

زنجاني: يا به طريق معتبري، همچون خبر دادن دو مرد عادل، براي او ثابت شود كه…

2- اراكي: [پايان مسأله]

3- نوري: بنابراحتياط واجب.

بهجت: رجوع کنید به مسأله اختصاصی1035 بعد از همین مسأله.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۴۲۷- اگر معتقد است که فاصلة مبدأ تا مقصد، به میزان مسافت شرعی است و نماز را قصر بخواند و بعد معلوم شود که کمتر از مسافت بوده است، باید نماز را به صورت تمام در وقت اعاده و در خارج وقت قضا کند.

مسائل اختصاصي

بهجت: مسأله 1035- اگر دو نفر عادل بگويند سفر هشت فرسخ است و دو نفر عادل ديگر بگويند نيست، بنابراحوط بايد قول دوم را بگيرد و نماز را تمام بخواند و اگر شكسته خوانده، اعاده كند حتي اگر بعداً هم معلوم شود كه هشت فرسخ بوده، مگراين كه نماز اول را با قصد قربت خوانده باشد، كه در اينصورت ، همان نماز كافي است.

بهجت: مسأله 1037- اگر طفل مميزي كه قصد سفر  دارد، در بين راه بالغ شود، درصورتي كه مجموع حركت از ابتداي سفر، هشت فرسخ باشد، واجب است از زمان بلوغ، نماز را شكسته بخواند.

بهجت: مسأله 1038- اگر دو همسفر يكي معتقد به مقدار مسافت شرعي يعني هشت فرسخ است و ديگري، معتقد است كه هشت فرسخ نيست، بايد هر كدام به وظيفه خود عمل كند و بنابراحتياط واجب هيچكدام به ديگري اقتدا نكند.

مسأله 1277- كسي كه يقين دارد1 سفرش هشت فرسخ نيست2 يا شك دارد كه هشت فرسخ هست يا نه، چنانچه در بين راه3 بفهمد كه سفر او هشت فرسخ بوده4، اگر چه كمي از راه باقي باشد، بايد نماز را شكسته بخواند5 و اگر بعد از تمام خواندن نماز فهميد سفرش هشت فرسخ بوده، بنابرأقوي بايد نماز را دوباره شكسته اعاده نمايد6 و در صورتي كه وقت گذشته باشد، بايد بنابراحتياط واجب، نماز را دوباره قضا نمايد7.

اين مسأله در رساله آيات عظام سبحانی و مظاهری نيست.

1- جوادی آملی: کسی که یقین یا اطمینان دارد…

گلپايگاني، صافي: كسي كه قصد مسافرت به محلّ معيني نموده و يقين دارد…

2- مكارم: و در اثناء راه فهميد كه هشت فرسخ بوده، بايد نمازرا شكسته بخواند و اگر تمام خوانده اعاده كند.

3- گلپايگاني، صافي: يا بعد از رسيدن به مقصد…

4- گلپايگاني، صافي: بايد نماز را شكسته بخواند و اگر تمام خوانده دوباره شكسته بجا آورد. [پايان مسأله]

5- خوئي، فاضل، بهجت، تبريزي، سيستاني، نوري: و اگر تمام خوانده دوباره شكسته بجا آورد. (سيستاني: ولي اگر وقت گذشته لازم نيست قضا نمايد).

وحید: و اگر تمام خوانده باشد چنانچه در وقت فهمید که هشت فرسخ است باید دوباره شکسته بخواند ، و اگر بعداز وقت فهمید لازم نیست دوباره بخواند.

6- اراكي: [پايان مسأله]

7- جوادی آملی: اگر پس از تمام گزاردن نماز فهمید مسافت او هشت فرسخ بوده، بايد نماز را دوباره شكسته اعاده كند و با گذشتن وقت، به احتياط واجب، نماز را قضا کند.

*****

زنجاني: مسأله 1286- كسي كه قصد محلّ معيني را داشته و يقين دارد سفرش هشت فرسخ نيست، يا شك دارد كه هشت فرسخ هست يا نه، چنانچه در مقصد یا  بين راه بفهمد كه مقصد او هشت فرسخ بوده، اگر چه كمي از راه باقي باشد، بايد نماز را شكسته بخواند و اگر تمام خوانده دوباره شكسته بجا آورد، اما اگر مثلاً قصد ملاقات شخصي را داشته و گمان مي كرد كه سر هفت فرسخ است، بعد معلوم شود سر هشت فرسخي يا بيشتر است، در اين صورت اگر نمازش را تمام خوانده صحيح است، و بعد از دانستن هم تا قصد مسافرت هشت فرسخي نكرده، نمازش تمام است.

امام خامنه ای: مسأله ۴۲۸- اگر معتقد است مسافتی را که طی می کند هشت فرسخ نیست و نماز را تمام بخواند، بعد معلوم شود که به مقدار مسافت شرعی است، باید نماز را به صورت قصر در وقت اعاده و در خارج وقت قضا کند.

مسأله ۴۲۹- کسی که قصد دارد به محل معینی برود و شک دارد که تا آنجا به مقدار مسافت شرعی است یا نه و یا معتقد است که مسافت نیست (وظیفه او در هر دو صورت، نمازِ تمام است)، چنانچه بین راه برای او ثابت شود به مقدار مسافت است، از همان جا باید نماز را قصر بخواند و لازم نیست از جایی که علم به مسافت پیدا کرده، تا مقصد، به مقدار مسافت باشد.

مسأله 1278- اگر بين دو محلّي كه فاصله آنها كمتر از چهار فرسخ است، چند مرتبه رفت و آمد كند1، اگر چه روي هم رفته هشت فرسخ شود، بايد نماز را تمام بخواند.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- بهجت: به نحوي كه به حدّ ترخّص برگردد…

مكارم: نماز او شكسته نخواهد بود، هر چند روي هم رفته هشت فرسخ و بيشتر شود مگر اين كه عرفاً به او مسافربگويند، و در اين صورت بنابراحتياط هم نماز را تمام و هم شكسته بخواند.

*****

جوادی آملی: مسأله 1328- اگر ميان دو محلی كه فاصله آن‌ها كمتر از چهار فرسخ است و يكی از آن دو، محلِّ اقامت يا وطن اوست، چند بار رفت و آمد كند، اگر چه روی هم رفته هشت فرسخ شود، بايد تمام نماز بگزارد.

امام خامنه ای: مسأله ۴۱۷- اگر مسافت کمتر از چهار فرسخ (مثلاً یک فرسخ و نیم) را چندین بار رفت و آمد کند به طوری که مجموع آن هشت فرسخ یا بیشتر شود، نمازش قصر نمیشود.

مسأله اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۴۱۸- مسافری که مقصدهای متعدد دارد، اگر برای رفتن به مقصد بعدی لازم باشد که بخشی از مسیر طی شده را برگردد، در صورتیکه از مبدأ تا مقصد نهایی (با لحاظ مقدار مسافتی که مجدداً برای رفتن به مقصد بعدی برگشته)، حداقل هشت فرسخ در مسیر امتدادی یا چهار فرسخ در مسیر تلفیقی باشد (که با برگشت هشت فرسخ یا بیشتر شود)، نماز قصر است؛ هرچند بدون در نظر گرفتن مسافت تکراری کمتر از این مقدار باشد.

مسأله 1279- اگر محلّي دو راه داشته باشد يك راه آن كمتر از هشت فرسخ و راه ديگر آن هشت فرسخ يا بيشتر باشد، چنانچه انسان از راهي كه هشت فرسخ1 است به  آنجا برود، بايد نمازرا شكسته بخواند2 و اگر از راهي كه هشت فرسخ نيست برود، بايد تمام بخواند.

1- زنجاني: يا بيشتر…

2- بهجت: و اگر از راه ديگر بدون قصد برگشت برود بايد تمام بخواند.

*****

مکارم: مسأله 1125- هر گاه محلّی دو راه دارد که یکی کمتر از هشت فرسخ و دیگری هشت فرسخ یا بیشتر است اگر از راه اول برود باید تمام بخواند و اگر از راه دوم برود نمازش شکسته است.

امام خامنه ای: مسأله ۴۱۹- چنانچه برای رسیدن به مقصد دو راه وجود داشته باشد که یکی طولانی و حداقل هشت فرسخ، و دیگری کوتاه و کمتر از هشت فرسخ باشد؛ چند صورت متصور است:

۱. اگر از راه طولانی برود، نماز قصر است؛ خواه قصد بازگشت از همان راه را داشته باشد یا نه.

۲. اگر از راه کوتاه برود و آن راه حداقل چهار فرسخ باشد، نماز قصر است؛ خواه قصد بازگشت از همان راه را داشته باشد یا نه.

۳. اگر راه کوتاه کمتر از چهار فرسخ باشد و بخواهد از آن راه برود و از راه طولانی برگردد ، نماز قصر است.

۴. اگر راه کوتاه کمتر از چهار فرسخ باشد و بخواهد از آن راه برود و از همان راه نیز برگردد، نماز تمام است.

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۴۲۰- در فرض مسالة قبل اگر هر دو راه کمتر از هشت فرسخ باشد، چنانچه یکی از راهها حداقل چهار فرسخ باشد و شخص از همین مسیر برود و مجموع رفت و برگشت حداقل هشت فرسخ باشد، نمازش قصر است، در غیر این صورت نماز تمام است.

امام خامنه ای: مسأله ۴۲۱- اگر مسافت هشت فرسخی به صورت دورانی در خارج شهر و بعد از محدودة حد ترخص باشد، چنانچه مقصد خاصی در این مسیر نداشته و فقط حرکت در مسیر، مقصود باشد؛ مانند اینکه برای کنترل وضعیت جاده یا آب بندی کردن خودروی خود، جادة کمربندی خارج شهر را دور میزند، در این صورت مسافت امتدادی محسوب شده و نماز قصر است.

مسأله 1280- اگر شهر ديوار دارد، بايد ابتداي هشت فرسخ را1 از ديوار شهر حساب كند و اگر ديوار ندارد بايد از خانه هاي آخر شهر حساب نمايد2.

1- بهجت: ابتداي مسافت را…

2- فاضل: و در شهرهاي بزرگ خارق العاده، در صورتي كه خارج شدن از يك محلّه تا محلّه بعدي در نظر عرف سفر بحساب بيايد ابتداي هشت فرسخ از آخر محلّه محاسبه مي شود.

نوري: و در اين موضوع فرقي ميان شهرهاي نسبتاً بزرگ مانند تهران امروزيا شهرهاي متوسط و كوچك تر نيست ولي در صورتي كه شهر به اندازه اي بزرگ و وسيع باشد كه رفتن ازيك قسمت آن به قسمت ديگر آن، مسافرت و دور شدن از وطن محسوب شود بعيد نيست در اين صورت كه لازم باشد ابتداي هشت فرسخ را از منزل خود حساب نمايد.

سبحانی: ولی انتهای هشت فرسخ را همان نقطه ای حساب کند که می خواهد برود خواه آن نقطه اوّل شهر یا وسط و یا آخر آن باشد.

*****

مكارم: مسأله 1126- براي حساب مسافت هشت فرسخ بايد از آخرين خانه هاي شهر حساب كرد.

سيستاني: مسأله 1266- ابتداي هشت فرسخ را بايد از جايي حساب كند كه شخص پس از  گذشت از آنجا مسافر محسوب مي شود و آنجا غالباً آخر شهر است ولي در بعضي از شهرهاي بسيار بزرگ ممكن است آخر محلّه باشد و انتهای مسافت شرعی برای فرد مسافری که قصد دارد به شهر یا روستایی که وطن او نمی‌باشد سفر نماید، مقصد فرد در آن شهر یا روستا می‌باشد، نه اول آن شهر یا روستا.

مظاهری: مسأله 1002- باید ابتدا و انتهای هشت فرسخ را از ساختمان های آخر شهر که متصل به شهر است حساب نماید نه از خانه و محلّه خود یا محلّ کار، و فرق این مسأله میان شهرهای بزرگ و کوچک نیست.

امام خامنه ای: مسأله ۴۱۱- ملاک محاسبة مسافت شرعی فاصلة بین آخر شهر مبدأ و ابتدای شهر مقصد است {شهرهای بسیار بزرگ} خواه شهر جزو بلاد کبیره باشد خواه نباشد.

مسأله اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۴۱۲- اگر مقصد فردی خود شهر نیست بلکه مکان خاص و مستقلی در اطراف شهر است به طوری که از نظر عرف رسیدن به شهر، رسیدن به مقصد حساب نمیشود، بلکه ورود به شهر و عبور از آن، راهی برای رسیدن به مقصد میباشد، مانند برخی دانشگاهها یا پادگانها یا بیمارستانهایی که در کنار شهر قرار دارند، در این صورت انتهای مسافت، مکان مورد نظر است، نه ابتدای شهر.

شرط دوم: آن كه از اول مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد1، پس اگر به جايي كه كمتر از هشت فرسخ است مسافرت كند، و بعد از رسيدن به آنجا قصد كند جايي برود كه با مقداري كه آمده هشت فرسخ شود، چون از اول قصد هشت فرسخ را نداشته، بايد نماز را تمام بخواند2، ولي اگر بخواهد از آنجا هشت فرسخ برود3 يا چهار فرسخ برود4 و به وطنش يا به جايي كه مي خواهد ده روز بماند برگردد5، بايد نماز را شكسته بخواند.

این مسأله در رساله آیت الله  مظاهری نیست.

1- سيستاني، جوادی آملی: يعني بداند كه هشت فرسخ راه را مي پيمايد…

زنجاني:  شرط دوم: «قصد مسافت» از شرایط شکسته خواندن نماز آن است از اول مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد …

سبحانی: شرط دوم:«قصد هشت فرسخ از آغاز سفر» شرط دوم این است که از اول مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد …

2- زنجانی: و اگر بخواهد از آنجا هشت فرسخ برود يا به جايي برود و به وطنش يا جايي كه مي خواهد ده روز بماند برگردد و مجموع اين رفت و برگشت هشت فرسخ باشد، بايد نماز را شكسته بخواند.

سبحانی: ولی اگر بخواهد از  آنجا به مقدار هشت فرسخ مسافرت کند باید نماز را شکسته بخواند و همچنین است حکم برگشتن به وطن اگر هشت فرسخ باشد باید نماز را شکسته بخواند.

3- سيستاني: يا مثلاً مسافتي برود كه با برگشتن هشت فرسخ مي شود، بايد نماز را شكسته بخواند.

وحید: یا چهار فرسخ محلّی که در آنجا قاطع سفر محقق نشود برود –مثل آنکه قصد ماندن ده روز در آنجا نداشته باشد- و چهار فرسخ دیگر به وطنش یا محلّی که می خواهد ده روز در آنجا بماند برگردد باید نماز را شکسته بخواند.

4- گلپايگاني، صافي: (گلپايگاني: و كمتر از ده روز بماند) و برگردد، بايد نماز را شكسته بخواند.

خوئي، تبريزي، نوري: و چهار فرسخي ديگر به وطنش يا محلّي كه مي خواهد ده روز در آنجا بماند برگردد بايد نماز را شكسته بخواند.

5- اراكي: چنانچه برگشتن او كمتر از چهار فرسخ نباشد…

*****

امام خامنه ای ۴۳۰: {شرط دوم} مکلّف باید هنگام خروج از شهر، قصدِ پیمودن هشت فرسخ (امتدادی یا تلفیقی) را داشته باشد. بنابر این اگر در ابتدا، قصد پیمودن کمتر از مسافت شرعی را دارد؛ مانند اینکه قصد دارد سه فرسخ برود و بعد از رسیدن به مقصد (سه فرسخ)، تصمیم بگیرد که پنج فرسخ دیگر هم برود و در آنجا ده روز بماند، چنین سفری (با اینکه هشت فرسخ طی شده است) موجب قصر نماز نمی شود.

مكارم: شرط دوم: از اول قصد هشت فرسخ را داشته باشد. اگر اول مي خواهد به محلّي كه كمتر از هشت فرسخ است برود و در وسط راه يا پس از رسيدن به آن مقصد قصد كند مسافرت خود را ادامه دهد به طوري كه مجموع مسافرت او هشت فرسخ باشد، چون از اول قصد نداشته بايد نماز را تمام بخواند، ولي اگر در اثناء ، يا پس از رسيدن به مقصد قصد كند از آنجا هشت فرسخ يا بيشتر برود، نماز او شكسته است.

فاضل: شرط دوم: آنكه از اول مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد با توجه به اين شرط، اگر فرد قصد داشته باشد به جايي برود كه كمتر از هشت فرسخ مي شود و بعد از رسيدن به آنجا تصميم بگيرد به جايي ديگر برود چنانچه پس از آن هشت فرسخ مي شود و حداقل چهار فرسخ آن رفتن است نمازش شكسته است و اگر پس از آن هشت فرسخ نمي شود هرچند با محاسبه مسير قبلي هشت فرسخ بشود نمازش تمام است و اگر از ابتدا قصد داشته باشد كه به مقصد اول رفته و پس از آن به مقصد دوم برود چنانچه مجموعاً هشت فرسخ مي شود نمازش شكسته است هر چند مقصد اول كمتر از هشت فرسخ باشد.

مسأله 1281- كسي كه نمي داند سفرش چند فرسخ است، مثلاً براي پيدا كردن گمشده اي مسافرت مي كند و نمي داند كه چه مقدار بايد برود تا آن راپيدا كند، بايد نماز را تمام بخواند، ولي در برگشتن، چنانچه تا وطنش1 يا جايي كه مي خواهد ده روز در آنجا بماند، هشت فرسخ يا بيشتر باشد، بايد نماز را شكسته بخواند2، و نيز اگر در بين رفتن قصد كند كه چهار فرسخ 3 برود و برگردد4 چنانچه رفتن و برگشتن هشت فرسخ شود، بايد نماز را شكسته بخواند5.

1- مكارم: يا محلّ اقامتش هشت فرسخ يا بيشتر باشد، نماز او شكسته است.

2-  سبحانی: [پایان مسأله]

وحید: و نیز اگر در بین رفتن قصد کند که چهار فرسخ به محلّی که در آنجا قاطع سفر محقق نشود مثل انکه ماندن ده روز آنجا نداشته باشد- و چهار فرسخ برود باید نماز را شکسته بخواند.

3- اراكي: يا بيشتر برود، و برگشتن او هم از چهار فرسخ، كمتر نباشد بايد نماز را شكسته بخواند و چنانچه مجموع رفت و برگشت كمتر از هشت فرسخ نباشد ولي رفتن يا برگشتن او كمتر از چهار فرسخ باشد، بنابراحتياط واجب بايد نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.

4- [عبارت «و برگردد» در رساله آيات عظام: گلپايگاني وصافي نيست]

5- فاضل: با شرط آنکه رفتن چهار فرسخ کمتر نباشد.

خوئي، تبريزي، نوري: اگر در بين رفتن قصد كند كه چهار فرسخ برود و چهار فرسخ برگردد بايد نماز را شكسته بخواند.

سيستاني، زنجانی: اگر در بين رفتن قصد كند كه مسافتي برود كه با برگشتن هشت فرسخ مي شود، بايد نماز را شكسته بخواند.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۴۳۱- کسیکه از ابتدای حرکت نمی داند چه مقدار خواهد رفت؛ مانند مأموری که در پی دستگیری مجرمی است و نمی داند هشت فرسخ (امتدادی یا تلفیقی) میرود یا نه، نماز او قصر نیست؛ هر چند هشت فرسخ برود. البته اگر هنگام بازگشت، مسافت هشت فرسخ باشد، در مسیر برگشت نمازش قصر است. همچنین اگر بین راه متوجه شود که باید حداقل چهار فرسخ دیگر برود و با مسیر برگشتش، هشت فرسخ میشود، از همانجا نمازش قصر است.

مظاهری: مسأله 1004- کسی که برای پیدا کردن گمشده ای مسافرت می کند و نمی داند که چه مقدار باید برود تا آن را پیدا کند باید نماز را تمام بخواند. ولی در برگشت چنانچه هشت فرسخ باشد باید نماز را شکسته بخواند.

مسأله 1282- مسافر در صورتي بايد نماز را شكسته بخواند كه تصميم داشته باشد هشت فرسخ برود1، پس كسي كه از شهر بيرون مي رود و مثلاً قصدش اين است كه اگر رفيق پيدا كند، سفر هشت فرسخي برود چنانچه اطمينان دارد كه رفيق پيدا مي كند، بايد نمازرا شكسته بخواند و اگر اطمينان ندارد، بايد تمام بخواند2.

اين مسأله در رساله آيات عظام: مكارم و سبحانی نيست.

1-  مظاهری: پس اگر به جایی که کمتر از هشت فرسخ است مسافرت کند و بعد از رسیدن به آنجا قصد کند جایی برود که با مقداری که امده هشت فرسخ شود ، چون از اول قصد هشت فرسخ را نداشته باید نماز را تمام بخواند.

2- بهجت: و احتمال دارد كه مطلق گمان، كافي باشد.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۴۳۲- علم به پیمودن مسافت شرعی نیز مانند قصد مسافت است. بنابراین اگر بداند به مقدار مسافت شرعی میرود، کفایت از قصد می کند و نمازش قصر است.

امام خامنه ای: مسأله ۴۳۳- اگر قصد کند به مقدار مسافت شرعی سفر کند هر چند مقصد معینی نداشته باشد نمازش قصر است.

امام خامنه ای: مسأله ۴۳۴- قصد مسافت شرعی باید منجَّز و قطعی باشد بنابراین اگر سفر را بر حصول امری معلق و مشروط کند، نماز قصر نیست؛ مانند اینکه شخصی قصد دارد به محلی که کمتر از چهار فرسخ است، برود و در آنجا اگر همسفری پیدا کرد به سفر ادامه دهد و در غیر اینصورت از همانجا بر گردد، قصد این شخص منجَّز و قطعی نیست و باید نمازش را تمام بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۴۳۵- در فرض بالا اگر میداند که همسفری پیدا می کند، در واقع قصد هشت فرسخ را دارد و بعد از حدّ ترخص، باید نماز را قصر بخواند.

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۴۳۶- کسی که میخواهد به مقدار مسافت شرعی برود، ولی قصدش این است که بین راه (قبل از رسیدن به هشت فرسخ) ده روز در جایی بماند، نمازش تمام است و چنانچه بعد از پیمودن مقداری از مسافت، از توقف ده روزه منصرف شود، اگر مقدار باقیمانده ولو تلفیقی به اندازه ی مسافت شرعی باشد و مسیر رفت در مقدار باقیمانده حداقل چهار فرسخ باشد یا برگشت به تنهایی هشت فرسخ باشد، نمازش قصر و در غیر این صورت تمام است.

امام خامنه ای: مسأله ۴۳۷- اگر در مسافت امتدادی تردید داشته باشد که قبل از رسیدن به هشت فرسخ در محلی بین راه قصد اقامت ده روزه کند، در واقع قصد پیمودن مسافت شرعی ندارد و نمازش تمام است.

امام خامنه ای: مسأله ۴۳۸- اگر در مسافت تلفیقی تردید داشته باشد که در مقصد یا قبل از آن یا در برگشت (پیش از آنکه هشت فرسخ را طیّ کند) ده روز در محلی قصد اقامت کند، قصد هشت فرسخ محقق نشده است و نماز تمام است.

امام خامنه ای: مسأله ۴۳۹- لازم نیست پیمودن مسافت، بدون توقف باشد، بنابر این کسی که قصد پیمودن مسافت شرعی را دارد، چنانچه بعد از پیمودن دو سه فرسخ، یکی دو شب جایی بماند، سپس مقدار دیگری از مسافت را برود و مجدد چند شب بماند؛ مادامی که قصد اقامت ده روز در یک مکان را ندارد، نمازش قصر است.

مسأله 1283- كسي كه قصد هشت فرسخ دارد1، اگر چه در هر روز مقدار كمي راه برود2 وقتي به جايي برسد كه ديوار شهر را نبيند و اذان آن را نشنود3 بايد نماز را شكسته بخواند. ولي اگر در هر روز مقدار خيلي كمي راه برود4 كه نگويند5 مسافر است6، بايد نمازش را تمام بخواند و احتياط مستحبّ آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.

اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای، بهجت و سبحانی نيست.

1- مكارم: بايد نمازش را شكسته بخواند ، هر چند هر روز مقدار كمي راه برود ولي به اندازه اي باشد كه به او مسافر گويند.

2- مظاهری: باید نماز را شکسته بخواند[پایان مسأله]

3-  خوئي، تبريزي: وقتي به جايي برسد كه اذان شهر را نشنود و اهل شهر او را نبينند و نشانه آن اين است كه او اهل شهر را نبيند…

زنجاني: وقتي به جايي برسد كه اذا شهر را نشنود و مردم شهر او را نبينند…

سيستاني، وحید: وقتي به حدّ ترخّص (كه معنايش در شرط هشتم بعد از  مسأله [1317] خواهد آمد) برسد…

جوادی آملی: وقتی به جايی برسد كه ديوار يا خانه‌های آخر شهر را در صورت هموار بودن نبيند و اذان آن را نشنود…

4- سيستاني: احتياط لازم آن است كه نمازش را هم تمام و هم شكسته بخواند.

5- خوئي، گلپايگاني، صافي، تبريزي، زنجاني، وحید: عرفاً نگويند…

6- وحید: مانند ده متر و بیست متر ، باید نمازش را تمام بخواند.

مسأله 1284- كسي كه در سفر به اختيار ديگري است1، مانند نوكري كه با آقاي خود مسافرت مي كند2 چنانچه بداند سفر او هشت فرسخ است، بايد نماز را شكسته بخواند3.

اين مسأله در رساله آيت الله  سبحانی نيست.

1- مكارم: مانند پسري كه با پدر خود مسافرت مي كند چنانچه بداند سفر پدرش هشت فرسخ است بايد نماز را شكسته بخواند ، حتي اگر كسي را به اجبار به جايي مي برند (مانند زنداني) و بداند مسافت او هشت فرسخ يا بيشتر است همين حكم را دارد ، مگر اين كه احتمال عقلائي بدهد كه پيش از رسيدن به چهار فرسخ از آنها جدا مي شود و بر مي گردد.

2- سيستاني: مانند زن و فرزند و خدمتکار و زنداني…

جوادی آملی: مانند فرزندی كه با پدرش يا زنی كه با شوهرش يا خدمتكاری كه با آقای خود مسافرت میكند…

3- گلپايگاني، صافي: و اگر نداند، بنابراحتياط واجب بايد از او بپرسد كه اگرسفر او هشت فرسخ باشد، نماز را شكسته بجا آورد.

خوئي، سيستاني، تبريزي، زنجاني: و اگر نداند، نماز را تمام بجا آورد، و پرسيدن لازم نيست (سيستاني: گرچه بهتر است).

فاضل: و در صورت شك در قصد او، احتياط واجب اين است كه فحص كند ولي بر آن شخص لازم نيست به او خبر بدهد.

وحید: واگر نداند باید تمام بخواند ، و لازم نیست از او بپرسد ، واگر هم از او پرسید لازم نیست جواب بگوید.

*****

مظاهری: مسأله 1006- کسی که در سفر به اختیار دیگری است مانند زندانی و نمی داند که چند فرسخ می رود باید نماز را تمام بخواند ولی اگر بداند هشت فرسخ یا بیشتر او را می برند باید نماز را شکسته بخواند .

امام خامنه ای: مسأله ۴۴۰- کسی که در سفر تابع دیگری است؛ خواه تبعیت اختیاری باشد یا اجباری، چنانچه بداندکه متبوع به مسافت شرعی می رود، نماز او هم قصر است.

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۴۴۱- اگر تابع نداند متبوع قصد سفر به مسافت شرعی دارد یا نه، واجب نیست از او سؤال کند و بر مطبوع نیز واجب نیست که تابع را آگاه کند و تا زمانی که تابع علم به قصد مسافت متبوع ندارد نمازش تمام است.

امام خامنه ای: مسأله ۴۴۲- اگر تابع معتقد باشد که متبوع قصد مسافت ندارد یا شک دارد که قصد دارد یا نه و در بین راه متوجه شود که چنین قصدی دارد، چنانچه بقیه ی مسیر، کمتر از مسافت شرعی (امتدادی یا تلفیقی) باشد نمازش تمام است.

امام خامنه ای: مسأله ۴۴۳-  اگر کسی را به اجبار به جایی ببرند، چنانچه بداند که او را به هشت فرسخی میبرند، نمازش قصر است.

مسأله 1285- كسي كه در سفر به اختيار ديگري است، اگر بداند يا گمان داشته باشد 1 كه پيش ازرسيدن به چهار فرسخ از او جدا مي شود2، بايد نماز را تمام بخواند.

اين مسأله در رساله آيات عظام:  امام خامنه ای، سبحانی و مظاهری نيست.

1- بهجت: بلكه اگر احتمال نيز بدهد…

وحید: حتی اگر مردد باشد…

2- گلپايگاني، سيستاني، صافي، جوادی آملی: و سفر نمي كند…

بهجت: و بر مي گردد…

زنجاني: و به سفر ادامه نمي دهد…

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1284.

مسأله 1286- كسي كه در سفر به اختيار ديگري است، اگر شك دارد كه پيش از رسيدن به چهار فرسخ از او جدا مي شود يا نه، بايد نماز را شكسته بخواند1، و نيز اگر2 شك او از اين جهت است كه احتمال مي دهد مانعي براي سفر او پيش آيد، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا نباشد بايد نمازش را شكسته بخواند.

اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای، مکارم، سبحانی و مظاهری نيست.

1- اراكي: بايد نماز را تمام بخواند مگر آن كه اطمينان داشته باشد كه جدا نمي شود.

خوئي، گلپايگاني، صافي: بايد نماز را تمام بخواند…

فاضل: ظاهر اين است كه بايد تمام بخواند مگر اطمينان به عدم مفارقت داشته باشد…

تبريزي: بايد نماز را تمام بخواند ولي چنانچه احتمال جدا شدن او در نظر مردم بجا نباشد بايد نماز را شكسته بخواند.

زنجاني: بايد نماز را تمام بخواند ، ولي اگر تصميم داشته باشد كه چهار فرسخ را سفر نمايد و براي برطرف كردن موانع هم تلاش مي كند ولي احتمال مي دهد كه مانعي غير اختياري براي سفر او پيش آيد، بايد نماز را شكسته بخواند، و اگر احتمال مي دهد كه مانعي براي سفر او پيش آيد و در صدد بر طرف كردن آن نباشد بايد نماز را تمام بخواند.

جوادی آملی: اگر شک دارد كه پيش از رسيدن به چهار فرسخ از او جدا میشود يا نه، بايد نماز را تمام انجام دهد…

2- خوئي، گلپايگاني، صافي: ولي اگر…

*****

سيستاني: مسأله 1272- كسي كه در سفر در اختيار ديگري است، اگر اطمينان ندارد كه پيش از رسيدن به چهار فرسخ از او جدا شده و سفر نمي كند، بايد نماز را تمام بخواند ولي اگر اطمينان دارد، بايد نماز را شكسته بخواند.

وحید: مسأله 1295- کسی که در سفر در اختیار دیگری است اگر اطمینان ندارد که پیش از رسیدن به چهار فرسخ از او جدا نمی شود باید نماز را تمام بخواند هر چند عدم اطمینان از او از این  جهت باشد که احتمال می دهد مانعی برای سفر او پیش آید ولی اگر اطمینان داشته باشد که از او جدا نمی شود احتمال موانعی که مورد انتظار نیست ، اثر ندارد و باید شکسته بخواند.

بهجت: مسأله 1046- كسي كه در سفر به اختيار ديگري است اگر نداند كه آن ديگري قصد هشت فرسخ را دارد يا نه، بنابرأحوط بايد تحقيق كند و اگر تحقيق ممكن نيست بايد نماز را تمام بخواند، و اگر معلوم شد كه از اول هشت فرسخ را داشته بنابرأظهر بايدنماز را شكسته بخواند، و أحوط جمع بين شكسته و تمام است مگر اين كه مسافت باقي مانده هشت فرسخ باشد كه در اين صورت بايد شكسته بخواند.

شرط سوم: آن كه در بين راه از قصد خود برنگردد1، پس اگر پيش از رسيدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد يا مردد شود2، بايد نماز را تمام بخواند3.

1- زنجانی: شرط سوم: «استمرار قصد» از شرایط شکسته خواندن نماز ان است که دربین راه از قصد خود برنگردد …

سبحانی: شرط سوم: «تصمیم بر ادامه سفر»؛ شرط سوم آن است   که در بین راه از قصد خود برنگردد…

2- سیستانی: و مسافتی که رفته با برگشت از هشت فرسخ کمتر است…

3- مکارم: اگر پیش از رسیدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد یا مردد شود باید نماز را تمام بخواند اما اگر بعد از رسیدن به چهار فرسخ از مسافرت خود منصرف شود باید نماز را شکسته بخواند مگر اینکه مردد در ماندن و برگشتن باشد و یا بخواهد همانجا ده روز بماند.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۴۴۴- شرط سوم از شرایط قصر نماز، استمرار قصد مسافت شرعی است؛ بنابر این اگر در بین سفر این شرط منتفی شود ولو بقیة شرایط موجود باشد، نماز تمام است؛ مانند کسیکه قصد پیمودن هشت فرسخ را دارد و بعد از پیمودن دو یا سه فرسخ، از قصدِ ادامه ی سفر منصرف یا مردّد شود، ولی راه را گم کند و بدون قصد به همان محل هشت فرسخی برود، در این صورت نمازش تمام است.

مظاهری: مسأله 1007- اگر پیش از رسیدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد  یا مردد شود  باید نماز را تمام بخواند. اما اگر  بعد از رسیدن به چهار فرسخ  از مسافرت منصرف شود یا مردد شود  باید نماز را شکسته بخواند.

مسأله 1287- اگر بعد از رسيدن به چهار فرسخ1 از مسافرت منصرف شود چنانچه تصميم داشته باشد كه همانجا بماند يا بعد از ده روز برگردد ، يا در برگشتن و ماندن مردد باشد2، بايد نماز را تمام بخواند3.

1- سيستاني: اگر بعد از پيمودن مقداري از راه كه با برگشتن هشت فرسخ مي شود…

2- زنجاني: دربرگشتن يا قصد اقامه ده روز مردد باشد…

جوادی آملی: يا بخواهد برگردد، در صورتی كه مجموع مسافت رفت و برگشت، كمتر از هشت فرسخ باشد، بايد نماز را تمام انجام دهد.

3- زنجاني: و همچنين است اگر احتمال دهد سي روز بدون قصد در آنجا مي ماند.

امام خامنه ای، مکارم و مظاهری: رجوع کنید به ذیل شرط سوم.

بهجت: رجوع کنید به مسأله اختصاصی1050بعد از مسأله 1292 متن اصلی.

مسأله 1288- اگر بعد از رسيدن به چهار فرسخ1 از مسافرت منصرف شود و تصميم داشته باشد كه برگردد2 بايد نمازرا شكسته بخواند3.

اين مسأله در رساله آيت الله مظاهری نيست

1- سيستاني: اگر بعد از پيمودن مقداري از راه كه با برگشتن هشت فرسخ مي شود…

2- گلپايگاني: تصميم داشته باشد كه ده روز در آنجا بماند…

صافي: تصميم داشته باشد كه پيش از ماندن ده روز از آنجا برگردد…

زنجاني: تصميم داشته باشد از همان راه يا راه مساوی یا دورتر برگردد…

وحید: در صورتی که قاطع سفر –مثل قصد ماندن ده روز در ان محلّ- برایش پیش نیامده باشد باید نماز را شکسته بخواند به شرط آنکه برگشتن هم کمتر از چهار فرسخ نباشد.

3- خوئي، تبريزي، سيستاني: اگر چه بخواهد كمتر از ده روز در آنجا بماند.

زنجاني: وهمچنين اگر پيش از رسيدن به چهار فرسخ از مسافرت منصرف شود و تصميم داشته باشد از راه ديگري برگردد كه مجموع رفت و برگشت به مقدارهشت فرسخ باشد، بايد نماز را شكسته بخواند.

بهجت: رجوع کنید به مسأله اختصاصی1050بعد از مسأله 1292 متن اصلی.

مکارم: رجوع کنید به ذیل شرط سوم.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۴۴۶- کسی که قصد پیمودن هشت فرسخ امتدادی را دارد، چنانچه بعد از رسیدن به چهار فرسخ، منصرف شود و بخواهد از همان راه برگردد (یعنی مسافت امتدادی را به تلفیقی تبدیل کند)، نمازش قصر است.

مسأله 1289- اگر براي رفتن به محلّي حركت كند1 و بعد از رفتن مقداري از راه بخواهد جاي ديگري برود، چنانچه از محلّ اولي كه حركت كرده تا جايي كه مي خواهد برود هشت فرسخ باشد2، بايد نماز را شكسته بخواند.

این مسأله در رساله آیت الله مکارم نیست.

1- گلپايگاني، خوئي، تبريزي، صافي، وحید: اگر براي رفتن به محلّي كه هشت فرسخ باشد، حركت كند…

سیستانی: اگر برای سفر هشت فرسخی به طرف محلی حرکت کند…

زنجاني: اگر براي رفتن به محلّي كه به تنهايي يا به ضميمه برگشت هشت فرسخ فاصله دارد حركت كند…

2- زنجاني: به تنهايي يا به ضميمه برگشت هشت فرسخ باشد…

*****

مظاهری: مسأله 1008- اگر  برای رفتن به محلّی که هشت فرسخ است حرکت کند و بعد از رفتن مقداری از راه بخواهد جای دیگری که هشت فرسخ است برود باید نماز را شکسته بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۴۴۵- اگر در ابتدای سفر قصد دارد به مکان خاصی برود که تا آنجا هشت فرسخ است، ولی قبل از رسیدن به چهار فرسخ، تصمیم بگیرد به مکان دیگری برود که از ابتدای سفرش تا آنجا نیز هشت فرسخ است، نمازش قصر است.

مسأله 1290- اگر پيش از آن كه به هشت فرسخ برسد1 مردد شود كه بقيه راه را برود يا نه2 و در موقعي كه مردد است راه نرود و بعد تصميم بگيردكه بقيه راه را برود، بايد تا آخر مسافرت نماز را شكسته بخواند3.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- سيستاني: اگر پيش از آن كه هشت فرسخ را طيّ كند…

2- صافي: يا تصميم بگيرد، در صورتي كه به چهار فرسخ رسيده، و  قصد دارد پيش از ده روز از آنجا برگردد و هشت فرسخ ديگر برود، بايد تا آخر مسافرت نماز را شكسته بخواند.

3- مظاهری: و اگر در موقعی که مردد است مقداری راه برود و بعد تصمیم بگیرد که بقیه راه را برود چنانچه راهی که پیش از مردد شدن پیموده  و راهی که بعد از آن می رود روی هم هشت فرسخ باشد باید نماز را شکسته بخواند.

*****

خوئي، تبريزي، وحید 1299: مسأله- (وحید: کسی که برای رفتن به محلی که هشت فرسخ است سفر می کند) اگر بعد از آن كه چهار فرسخ رفت، مردد شود كه بقيه هشت فرسخ را برود يا بدون اين كه ده روز در جايي بماند، به محلّ خود برگردد، چه در موقعي كه مردد است راه برود يا نرود بايد نماز را شكسته بخواند چه آن كه بعداً تصميم بگيرد كه بقيه راه را برود يا اين كه برگردد.

مكارم: مسأله 1132- هرگاه بخواهد به محلّي كه هشت فرسخ يا بيشتر است برود، اگر پيش از آن كه به هشت فرسخ برسد مردد شود كه بقيه راه را برود يا نه و در آنجا مقداري متوقف شود و بعد تصميم بگيرد بقيه راه را ادامه دهد بايد نماز را شكسته بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۴۴۷- کسیکه قصد پیمودن هشت فرسخ یا بیشتر را دارد، اگر قبل از رسیدن به چهار فرسخ منصرف یا مردد شود، نمازش تمام است و چنانچه دوباره تصمیم به ادامة سفر بگیرد، چند صورت دارد:

۱. در حال تردید یا انصراف از ادامه ی سفر در جایی توقف کرده است، در این صورت نمازش قصر است؛ خواه بقیه ی مسیر به تنهایی به اندازه مسافت شرعی باشد یا نباشد، حتی اگر بعد از قصد مجدد و قبل از حرکت بخواهد در آن محل نماز بخواند، باید به صورت قصر بخواند.

۲. در حال تردید یا انصراف از ادامه ی سفر مقداری از مسافت را پیموده است و بقیه ی راه بعد از قصد مجدد به مقدار مسافت شرعی (امتدادی یا تلفیقی) است در این صورت در مقداری که در حال تردید طی کرده نمازش تمام است ولی بعد از قصد مجدد نمازش قصر است.

۳. در حال تردید یا انصراف از ادامه ی سفر مقداری از مسافت را پیموده است و بقیه ی راه کمتر از مسافت شرعی باشد، نماز تمام است؛ مگر آنکه مجموع مسافت قبل از انصراف یا تردید با مسافت باقیمانده ی بعد از قصد مجدد به ادامه ی سفر، به مقدار مسافت شرعی باشد که در این صورت بنابراحتیاط واجب باید نماز را هم تمام و هم قصر بخواند.

مسأله 1291- اگر پيش از آن كه به هشت فرسخ برسد، مردد شود كه بقيه راه را برود يا نه و در موقعي كه مردد است مقداري راه برود و بعد تصميم بگيرد كه هشت فرسخ ديگر برود1، يا چهار فرسخ برود و برگردد2 تا آخر مسافرت بايد نمازرا شكسته بخواند.

اين مسأله در رساله آيات عظام: فاضل، جوادی آملی نوري و سبحانی نيست

1- سيستاني: و يا تا جايي برود كه رفت و برگشتنش هشت فرسخ شود، بايد تا آخر مسافرت نمازرا شكسته بخواند.

زنجاني: يا مجموع رفت و برگشت وي پس از ترديد هشت فرسخ باشد، تا آخر مسافرت بايد نماز را شكسته بخواند.

بهجت: يا چهار فرسخ رفته و برگردد و يا اين كه تصميم بگيرد بقيه راه را برود و باقيمانده سفر او هشت فرسخ باشد يا چهار فرسخ باشد ولي بخواهد برود و برگردد ، بايد نماز را شكسته بخواند.

2- گلپايگاني، صافي: چهار فرسخ برود و چهار فرسخ برگردد…

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1292.

امام خامنه ای، مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1290.

*****

خوئي، تبريزي، وحید: مسأله 1300- اگر بعد از آن كه چهار فرسخ برود، مردد شود كه بقيه هشت فرسخ را برود يا اين كه به محلّ خود برگردد، ولي احتمال اين رابدهد كه در محلّ ترديد يا جاي ديگر ده روز توقف مي نمايد، اگر چه بعد تصميم بگيرد كه بدون ماندن ده روز بقيه را برود(1)، در اين صورت لازم است نماز را تمام كند ، چه در حال ترديد راه برود چه نرود ولي اگر تصميمش اين باشد كه هشت فرسخ ديگربرود، يا چهار فرسخ برود و چهار فرسخ برگردد از وقتي كه شروع به رفتن نمايد نمازش  شكسته است.

(1) وحید: در این صورت باید نماز را تمام بخواند و اگر تصمیمش بعد از تردید این باشد که هشت فرسخ دیگر برود یا چهار فرسخ برود و چهار فرسخ برگردد از وقتی شروع به رفتن نماید نمازش شکسته است.

مسأله 1292- اگر پيش ازآن كه به هشت فرسخ برسد، مردد شود كه بقيه راه را برود يا نه و در موقعي كه مردد است مقداري راه برود و بعد تصميم بگيرد كه بقيه راه را برود، چنانچه باقيمانده سفر او هشت فرسخ باشديا چهار فرسخ باشد ولي بخواهد برود و برگردد1 بايد نماز  را شكسته بخواند2. ولي اگر راهي كه پيش از مردد شدن و راهي كه بعد از آن مي رود روي هم هشت فرسخ باشد، بنابراحتياط نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند3، اگر چه جمع واجب نيست و نماز شكسته است.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- گلپايگاني، صافي: چنانچه باقيمانده سفر او چهار فرسخ باشد كه با برگشتن هشت فرسخ شود…

2- نوري: و اگرراهي كه پيش از مردد شدن و راهي كه بعد از آن مي رود روي هم هشت فرسخ شود، نيز نماز را شكسته بخواند.

سيستاني: چنانچه مجموع مسافت رفت و برگشت به استثنای مسافتي كه با ترديد پيموده است كمتر از هشت فرسخ باشد، بايد نماز را تمام بخواند و اگر كمتر نيست نمازش شكسته است.

زنجاني: چنانچه باقيمانده سفر او كمتر از هشت فرسخ باشد و مجموع رفت و برگشت وی – به استثناي مقداري كه درحال ترديد راه رفته است – نيز كمتر از هشت فرسخ باشد، بايد نماز را تمام بخواند و اگر باقیمانده سفر کمتر از هشت فرسخ باشد ولی راهی که پیش از مردد شدن و راهی که بعد از آن می رود روی هم هشت فرسخ باشد بنابراحتیاط باید نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند.

3-اراکی ، گلپايگاني، صافي، فاضل: بنابراحتياط واجب بايد نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.

جوادی آملی: نماز را شكسته اقامه كند، اگرچه جمعْ احتياط مستحب است.

بهجت: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1291.

امام خامنه ای، مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1290.

*****

خوئي، وحید، تبریزی: مسأله 1301- اگر پيش ازآن كه چهار فرسخ برود، مردد شود كه بقيه راه را برود يا نه و بعد تصميم بگيرد كه بقيه راه را برود، چنانچه باقيمانده سفر او هشت فرسخ باشد يا آن كه بخواهد مثلاً چهار فرسخ رفته و چهار فرسخ ديگر برگردد.، از وقتي كه شروع به راه رفتن بعد از تصميمش نمايد، نمازرا شكسته مي خواند* و در اين صورت نيز فرقي نيست كه در حال ترديد راه برود يا نرود.

. وحید: از وقتی که شروع به رفتن نماید نماز را باید شکسته بخواند.

*تبريزي: والا باید نماز را تمام بخواند …

مكارم: مسأله 1132- اگر در حال ترديد مقداري از مسافت را طيّ كند، سپس تصميمش بر ادامه راه شود، چنانچه باقيمانده راه با آنچه قبلاً با قصد طيّ كرده هشت فرسخ يا بيشتر باشد، نماز را شكسته مي خواند.

مسائل اختصاصي

بهجت: مسأله 1050- جوادی آملی: مسأله 1343 – اگر درحال سفر بعد از گذشتن از حدّ ترخّص مانعي براي مسافرت پيش بيايد تا وقتي كه تصميم او بر سفر باقي است و مشروط به تحقق امر ديگر نيست، بايد نماز را شكسته بخواند، ولي اگر از تصميم سفر برگردد و يا بخواهد در همان مكان ده روز بماند بايد نماز را تمام بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۴۴۸- کسی که به قصد مسافت شرعی حرکت کرده و پس از گذشتن از حدّ ترخص نمازش را به صورت قصر خوانده، اگر پیش از رسیدن به به چهار فرسخ از قصدش برگردد یا قصد اقامت ده روز کند، نمازهایی را که قصر خوانده، بنابر احتیاط واجب باید دوباره به صورت تمام در وقت اعاده و خارج وقت قضا کند.

شرط چهارم: آن كه 1 نخواهد پيش ازرسيدن به هشت فرسخ، از وطن خود بگذرد2، يا ده روز يا بيشتر در جايي بماند3؛ پس كسي كه مي خواهد پيش از رسيدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد 4، يا ده روز درمحلّي بماند، بايد نماز را تمام بخواند5.

1- سبحانی: شرط چهارم:«از وطن عبور نکند» شرط چهارم این است که…

2- سيستاني: و در آنجا توقف كند…

3- سبحانی: در این صورت، سفر او قطع می شود…

4- سيستاني: و در آن توقف كند…

5- سيستاني: و اگر مي خواهد از وطن بدون توقف بگذرد بايد احتياطاً هم شكسته بخواند و هم تمام.

*****

مكارم: شرط چهارم: قبل از رسيدن به هشت فرسخ از وطن خود عبور نكند و نخواهد ده روز يا بيشتر در اثناء راه توقف كند. [و]اگر مسافر به وطن خود وارد شود، سفر او قطع مي گردد و همچنين اگر به محلّ اقامه ده روز برسد، حتي اگر ترديد دارد كه از وطنش بگذرد يا در جايي ده روز اقامه كند، باز هم نماز او تمام است.

امام خامنه ای مسأله ۴۴۹: {شرط چهارم عبور نکردن از وطن یا محل اقامت} از شرایط قصر نماز آن است که از ابتدای سفر یا در بین سفر قصد نداشته باشد بین راه، (قبل از رسیدن به هشت فرسخ) در محلی، ده روز بماند یا از وطنش عبور کند.

مسأله ۴۵۰: اگر در ابتدای سفر یا بین آن تصمیم بگیرد که قبل از رسیدن به هشت فرسخ، در محلی ده روز بماند یا از وطنش عبور کند، نمازش از ابتدای سفر تمام است. همچنین اگر پس از ترک وطن یا محل اقامت، بقیه ی مسیر حتی به صورت تلفیقی هشت فرسخ نباشد، نماز تمام است.

زنجاني: شرط چهارم – «نبود قاطع» از شرایط شکسته خواندن نماز آن است که تصمیم داشته باشد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطن خود نگذرد، و در جایی قصد اقامه ده روز یا بیشتر نداشته باشد، و سی روز بدون قصد در جایی نماند؛ پس کسی که می‌خواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد یا احتمال آن را می‌دهد، یا می‌خواهد یا احتمال می‌دهد در جایی ده روز بماند، یا احتمال می‌دهد که در جایی سی روز بدون قصد بماند، باید نماز را تمام بخواند.

مظاهری: کسی که می خواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد یا ده روز در محلّی بماند باید نماز را تمام بخواند چون از اول قصد هشت فرسخ را نداشته است.

مسأله 1293- كسي كه نمي داند1 پيش از رسيدن به هشت فرسخ از وطنش مي گذرد يا نه، يا ده روز در محلّي مي ماند يا نه2، بايد نماز را تمام بخواند.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- زنجاني: مسافری كه شك دارد…

2- خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجانی: یا ده روز در محلّي قصد اقامت مي نمايد يا نه…

مكارم: رجوع كنيد به ذيل شرط چهارم.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۴۵۱- در فرض مسأله ی قبل، اگر نسبت به اقامت ده روز یا مرور بر وطن، در بین راه تردید داشته باشد، قصد مسافت شرعی محقق نشده و نمازش تمام است.

مسأله 1294- كسي كه مي خواهد پيش از رسيدن به هشت فرسخ، از وطنش بگذرد1، يا ده روز در محلّي بماند (و نيز كسي كه مردد است كه از وطنش بگذرد، يا ده روز در محلّي بماند2) اگر از ماندن ده روز يا گذشتن از وطن منصرف شود، باز هم بايد نماز را تمام بخواند، ولي اگر باقيمانده راه هشت فرسخ باشد3 ، يا چهار فرسخ باشد و بخواهد برود4 و برگردد5، بايد نماز را شكسته بخواند.

اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای، مظاهری، مكارم و سبحانی نيست

1- سيستاني: و در آن توقف كند…

زنجاني: يا قصد داشته ده روز در محلّي بماند، و نيز كسي كه مردد است از وطنش بگذرد، يا قصد اقامت ده روز در محلّي بنمايد، اگر در بين راه ، تصميم بگيرد كه از وطن نگذرد يا قصد اقامه نكند، باز هم بايد نماز را تمام بخواند، ولي اگر باقيمانده راه به تنهايي يا به ضميمه برگشت، هشت فرسخ باشد، بايد نماز را شكسته بخواند.

2- [قسمت داخل پرانتز در رساله آيت الله فاضل نيست]

3- سيستاني: اگر باقيمانده راه هر چند با برگشتن هشت فرسخ باشد بايد نماز را شكسته بخواند.

4- وحید: بدون اینکه سر چهار فرسخ قاطع سفر برایش پیش آید…

5- خوئي، تبريزي، وحید: و برگشتن نيز چهار فرسخ باشد…

جوادی آملی: و مجموع آن هشت فرسخ باشد، بايد شكسته نماز بگزارد.

شرط پنجم1: آن كه براي كار حرام سفر نكند 2 و اگر براي كار حرامي مانند دزدي سفر كند، بايد نماز را تمام بخواند، و همچنين است اگر خود سفر حرام باشد3، مثل آن كه براي او ضرر4 داشته باشد، يا زن بدون اجازه شوهر5 سفري برود كه بر او واجب نباشد6 ولي اگر مثل سفر حج واجب باشد، بايد نماز را شكسته بخواند.

1-  مظاهری: شرط دوم :…

2- زنجانی: شرط پنجم: «حلال بودن سفر» از شرایط شکسته خواندن نماز آن است که برای کار حرام سفر نکند…

سبحانی: شرط پنجم: «سفر برای کار حرام نباشد» شرط پنجم آن که برای کار حرام سفر نکند…

3- مظاهری: مثل آنکه زن بدون اجازه شوهر سفری برود که برا و واجب نباشد ولی اگر مثل سفر حج واجب باشد ، باید نماز را شکسته بخواند.

4- خوئي، تبريزي، زنجاني: ضرري كه اقدام به آن شرعاً حرام است …

سيستاني: ضرري كه موجب مرگ يا نقص عضو است …

5- خوئي، تبريزي: (خوئي: در صورتي كه نشوز بر او صادق شود) و فرزند با نهي پدر و مادر كه موجب عقوقش باشد سفري بروند كه بر آنان واجب نباشد، ولي اگر مثل سفر حج واجب باشد بايد نماز را شكسته بخوانند.

گلپايگاني، صافي: و فرزند با نهي پدر و مادر كه باعث اذيت آنها شود سفري برود كه بر آنان واجب نباشد، ولي اگر مثل سفر حج واجب باشد، بايد نماز را شكسته بخوانند.

فاضل، بهجت، نوري: و فرزند با وجود نهي پدر و مادر (فاضل: در صورتي كه مخالفت با آن موجب اذيت و ناراحتي يا اسائه ادب به پدر و مادر باشد) سفري بروند كه بر آنان واجب نباشد، ولي اگر مثل سفر حج واجب باشد، بايد نماز را شكسته بخوانند.

سبحانی: و فرزند با نهی پدر و مادر که از روی دلسوزی باشد برای منافع شخصی خود سفری بروند که بر انان واجب نیست ولی اگر مثل سفر حج واجب باشند باید نماز را شکسته بخواند .

6- زنجاني: زن بدون اجازه شوهر سفر كند. [پايان مسأله]

*****

امام خامنه ای ۴۵۲: {شرط پنجم: جایز بودن سفر} یکی دیگر از شرایط قصر نماز آن است که سفر جایز باشد (نه حرام)، بنابراین اگر کسی که به سفر حرام می رود، خواه خود سفر حرام باشد؛ مانند فرار از جنگ و خواه سفر برای انجام کار حرام؛ مانند دزدی باشد، نمازش تمام است.

وحید: شرط پنجم: انکه برای کار حرامی سفر نکند  واگر برای کار حرامی –مانند دزدی یااعانت ظالم در ظلمش یا ضرر رساندن به مسلمانی-  سفر کند یا خود سفر حرام باشد –مثل آنکه قسم شرعی خورده باشد که به سفر نرود ، یا برای او ضرری داشته باشد  که تحمل آن ضرر حرام باشد- باید نماز را تمام بخواند.

مكارم: شرط پنجم: سفر او براي كار حرامي نباشد، اگر به قصد دزدي، خيانت يا كار حرام ديگري سفركند، بايد نماز را تمام بخواند، همچنين اگر خود سفر، حرام باشد مثل اين كه چنان مسافرتي براي بدن او ضرر قابل ملاحظه اي دارد، يا زن بدون اجازه شوهر سفر كند (بنابر احتياط واجب) يا فرزند با نهي پدر و مادر سفر نمايد به طوري كه مايه اذيت آنها شود، بايد نماز را تمام بخواند. ولي اگر سفر واجبي مانند حجّ واجب بوده باشد، رضايت شوهر و پدر و مادر شرط نيست و نماز شكسته است.

مسأله 1295- سفري كه اسباب اذيت پدر و مادر باشد حرام است و انسان بايد در آن سفر نماز را تمام بخواند و روزه هم بگيرد.

اين مسأله، در رساله آيات عظام: امام خامنه ای،  بهجت و مظاهری نيست

مكارم: رجوع كنيد به ذيل شرط پنجم.

*****

خوئي، تبريزي، وحید: مسأله 1304- سفري كه واجب نيست اگر سبب اذيت پدر ومادر باشد ، حرام است و انسان بايد در آن سفر نماز را تمام بخواند و روزه هم بگيرد.

سیستانی: مسأله 1281– سفري كه واجب نيست اگر سبب اذيت – ناشي از شفقت پدر و مادر باشد ، حرام است و انسان بايد در آن سفر نماز را تمام بخواند و روزه هم بگيرد.

زنجاني: مسأله 1304- سفر به منظور اذیت کردن مؤمن حرام و نماز در آن سفر تمام است، همچنین سفری که نه واجب است و نه مستحب و نرفتن آن هم موجب خلل در امور شخص نمی‌شود اگر سبب اذیت پدر یا مادر شود حرام و نماز در آن سفر تمام است ولی اگر سفر رجحان شرعی داشته باشد -مانند سفر برای حج واجب- حرام نیست و نماز در آن شکسته است، هر چند سبب اذیت پدر و مادر باشد.

مسأله 1296- كسي كه سفر او حرام نيست و براي كار حرام 1 هم سفر نمي كند2 اگر چه در سفر، معصيتي انجام دهد3، مثلاً غيبت كند4 يا شراب بخورد5 بايد نماز را شكسته بخواند6.

این مسأله در رساله آیات عظام: امام خامنه ای، سبحانی نیست

1- زنجاني: يا ترك واجب…

2- مكارم: ولي در اثناء سفر، معصيت يا معصيتهايي انجام مي دهد، مثل اين كه در سفر شراب بخورد، يا غيبت كند و به مردم ظلم نمايد، نماز او شكسته است.

3- زنجاني: يا واجبي را ترك كند…

4- بهجت: مثلاً «نعوذ بالله» غيبت كند…

5- زنجاني: يا نماز نخواند…

6- بهجت: و اگر مقصود از سفر، هم طاعت و هم معصيت باشد، اگر هر دو قصد، مستقل باشد بايد نماز را تمام بخواند ولي مقصود اصلي، طاعت است و معصيت ، مقصود فرعي و تبعي است ، نماز را شكسته مي خواند.

زنجاني: و اگر سفر وي مستلزم معصيت يا ترك واجبي باشد نيز همينطور است، هر چند احتياط مستحبّ در اين صورت این است كه نمازرا تمام هم بخواند.

مسأله 1297- اگر مخصوصاً  براي آن كه كار واجبي را ترك كند مسافرت نمايد1 نمازش تمام است، پس كسي كه بدهكار است اگر بتواند بدهي خود را بدهد و طلبكار هم مطالبه كند، چنانچه در سفر نتواند بدهي خود را بدهد و مخصوصاً 2براي فرار از دادن قرض3 مسافرت نمايد بايد نماز را تمام بخواند 4 ولي اگر مخصوصاً براي ترك واجب مسافرت نكند، بايد نماز را شكسته بخواند 5 و احتياط مستحبّ آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.6

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست

1- خوئي، تبريزي، سيستانی: اگر برای انکه کار واجبی را ترک کند مسافرت نماید چه غرض ديگري در سفرداشته باشد يا نه…

2- [كلمه «مخصوصاً» در رساله آيات عظام: خوئي، تبريزي ، سيستاني و وحید نيست]

3- نوري: يا ترك واجب ديگري…

4- خوئي، سيستاني، تبريزي: ولي اگر سفرش براي كار ديگري است اگر چه در سفر ترك واجب نيز بنمايد، بايد نماز را شكسته بخواند.

وحید: ولی اگر سفرش برای ترک واجب نباشد، هر چند در سفر ترک واجب کند، نمازش شکسته است.

بهجت: ولي مسافرت براي ترك روزه، حرام نيست. [پايان مسأله]

5- گلپايگاني، صافي: اگر چه سفر باعث ترك واجب شود و احتياط مستحب آن است كه در اين صورت هم شكسته و هم تمام بخواند.

6- فاضل: احتياط آن است که هم شکسته و هم تمام بخواند.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۴۵۳- اگر سفر، موجب ترک کار واجبی شود، چنانچه قصد او از سفر، ترک واجب باشد، مانند ترک ادای دین، در این صورت نماز تمام است. اما اگر قصد او ترک واجب نباشد؛ اگرچه قهراً واجب ترک شود، سفر معصیت محسوب نشده و نماز قصر است.

زنجانی: مسأله 1305- اگر برای آن‌که کار واجبی را ترک کند، مسافرت کند نمازش تمام است، پس کسی که بدهکار است و وقت آن رسیده، اگر بتواند بدهی خود را بدهد و رضایت طلبکار را در تأخیر پرداخت احراز نکرده باشد، چنانچه در سفر نتواند بدهی خود را بدهد و برای فرار از پرداخت آن مسافرت نماید، باید نماز را تمام بخواند.

مكارم: مسأله 1336– هرگاه براي فرار از انجام كار واجبي مسافرت نمايد مثل اين كه بدهكار است و مي تواند بدهي خود را بدهد و طلبكار هم مطالبه مي كند، اما او براي فرار ازپرداخت بدهي  مسافرت نمايد، بايد نماز را تمام بجا آورد، ولي اگر چنين قصدي را ندارد بايد نماز را شكسته بخواند.

مظاهری: مسأله 1013- اگر برای آنکه کار واجبی را ترک کند مسافرت نماید مثلا برای فرار از دادن قرض مسافرت نماید باید نماز را شکسته بخواند.

مسأله 1298- اگر سفر او سفر حرام نباشد، ولي حيوان سواري1 يا مركب ديگري كه سوار است غصبي باشد2، نمازش شكسته است ولي اگر در زمين غصبي مسافرت كند، بنابراحتياط واجب بايد نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند3.

1- زنجانی: ولی ماشین…

2- گلپايگاني، صافي: يا درزمين غصبي مسافرت كند بنابراحتياط واجب بايد نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.

خوئي، تبريزي: يا در زمين غصبي مسافرت كند، بايد نماز را شكسته بخواند.

زنجانی: يا درزمين غصبي مسافرت كند بايد نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.

بهجت: و يا اين كه در زمين غصبي سفر مي كند، بنابرأظهر نمازش تمام است.

جوادی آملی: اگر سفرِ مسافر حرام نباشد؛ ولی وسيله نقليه او غصبی باشد…

3- اراكي: بايد نماز را شكسته بخواند و احتياط مستحبّ  است كه تمام هم بخواند.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۴۵۴- اگر با وسیلۀ غصبی سفر کند یا از زمین غصبی عبور کند، حکم سفر معصیت را ندارد و نماز قصر است؛ اگر چه احتیاط مستحب آن است که جمع بخواند.

سيستاني: مسأله 1284- اگر در سفر، وسیله سواري انسان غصبي باشد و براي فرار از مالك مسافرت كرده باشد يا در زمين غصبي مسافرت كند، بايد نماز را تمام بخواند.

وحید: مسأله 1308- اگر سفر او سفر حرام نباشد ولی در زمین غصبی مسافرت کند یا حیوان سواری یا مرکب دیگری که سوار است غصبی باشد بنابراحتیاط واجب باید نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند مگر اینکه سفر او بر آن مرکب برای فرار از رد آن به مالک باشد که در این صورت باید تمام بخواند.

سبحانی: مسأله 1023- اگر کسی با ماشین غصبی سفر کند نماز او شکسته است و احتیاط مستحب آن است که هم تمام و هم شکسته بخواند .

مكارم: مسأله 1137- اگر سفر حرام نيست ولي سوار بر مركب غصبي شود يا در زمين غصبي مسافرت مي كند، بنابراحتياط جمع ميان نماز شكسته و تمام كند، يعني هم نماز  دو ركعتي هم چهار ركعتي بجا آورد.

مظاهری: مسأله 1014- اگر سفر او سفر حرام نباشد ولی  مرکبی که سوار است غصبی باشد ،  یا در زمین غصبی مسافرت کند ، باید نماز را شکسته بخواند.

مسأله 1299- كسي كه با ظالم1 مسافرت مي كند، اگر ناچار نباشد و مسافرت او كمك به ظالم باشد2، بايد نماز را تمام بخواند و اگر ناچار باشد3 يا مثلاً براي نجات دادن مظلومي با او مسافرت كند، نمازش شكسته است.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- سيستاني: كسي كه به تبع ظالم…

2- سيستاني، زنجاني: مسافرت او كمك به ظالم در ظلمش (زنجاني: يا سبب تقويت شوكت وي) باشد…

جوادی آملی: مسافرت او كمک به ظلم و شوکت ظالم باشد…

وحید: مسافرت او کمک به ظالم در ظلمش یا سبب جلال و شوکت و تقویت حکم ظالم شود…

نوري: مسافرت او كمك به ظالم يا موجب شكوه و افزايش يافتن عظمت ظالم باشد…

3- زنجاني: يا به جهتي كه اهميت آن كمتر نيست، مثل نجات دادن مظلومي از مرگ، با او مسافرت كند، نمازش شكسته است.

*****

مكارم: مسأله 1138- هرگاه كسي همراه ظالمي سفر كند و مسافرت او كمك به ظالم محسوب شود سفر او حرام است و نمازش را بايد تمام بخواند، مگر آن كه مجبور باشد يا براي انجام وظيفه مهمتري مانند نجات جان مظلومي با او سفر كند كه در اين صورت نمازش شكسته است.

امام خامنه ای: مسأله ۴۵۵- اگر در سفر، ظالمی را همراهی کند، چنانچه این همراهی به اجبار و اکراه، یا به خاطر اهداف مباح و راجحی؛ مانند جلوگیری از ظلم او باشد، نماز قصر است. اما اگر همراهی با اختیار و غرض حرام همراه باشد و یا بدون غرض حرام بوده ولی موجب تقویت شوکتِ ظالم یا کمک به ظلم او باشد، سفر حرام بوده و نماز تمام است.

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۴۵۶- اگر در حرام بودن یا نبودن سفرش شک کند، باید بنا را بر حرام نبودن آن گذاشته و نماز را قصر بخواند، مگر اینکه قبلاً آن سفر حرام بوده و اکنون شک می کند که هنوز حرام است یا نه؛ در این صورت بنا را بر حرمت سفر گذاشته و نمازش تمام است.

امام خامنه ای: مسأله ۴۵۷- {استمرار جایز بودن سفر} شرط جایز بودن سفر برای قصر نماز، فقط در ابتدای سفر نیست، بلکه باید در تمام مدت سفر، وجود داشته باشد. بنابر این اگر در بین راه، قصد فرد به معصیت تغییر کند، سفر حرام می شود و نماز تمام است؛ هر چند به اندازة مسافت شرعی پیموده باشد.

مساله 1300- اگر به قصد تفريح و گردش مسافرت كند، حرام نيست و بايد نماز را شكسته بخواند.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۴۶۵- سفر برای تفریح و تفرّج حرام نیست و نماز در آن قصر است.

مكارم: مسأله 1139- مسافرت به قصد تفريح و گردش و استفاده از اب و هوا و مانند آن تا آنجا كه موجب اسراف و كار حرام ديگري نباشد، جايز است و نماز را بايد شكسته بخواند.

زنجانی: مسأله 1309- مسافرت برای تفریح و گردش حرام نیست و کسی که به این قصد مسافرت می کند باید نماز را شکسته بخواند.

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۴۶۶- در سفر معصیت، نافله های نماز ظهر و عصر و عشاء ساقط نیست و می تواند آنها را بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۴۶۷- در سفر معصیت، حضور در نماز جمعه ساقط نیست.

مسأله 1301- اگر براي لهو و خوش گذراني به شكار رود1، نمازش تمام است2 و چنانچه براي تهيه معاش به شكار رود، نمازش شكسته است3 و اگر براي كسب و زياد كردن مال برود4، احتياط واجب آن است كه نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند، ولي بايد روزه نگيرد5.

1- تبريزي: حرام نيست ولي…

2- خوئي: نمازش درحال رفتن تمام است و در برگشتن قصر است در صورتي كه به حد مسافت باشد…

3- اراكي، تبريزي: و همچنين اگر براي كسب و زياد كردن مال برود (اراكي: نمازش شكسته است ؛ گرچه احتياط مستحب است كه نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند، ولي باید روزه نگيرد).

خوئي: و همچنين است اگر براي كسب و زياد كردن مال برود، اگر چه در اين صورت احتياط آن است كه نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.

نوري: چنانچه براي تهيه معاش به شكار رود و همچنين اگر براي كسب و زياد كردن مال برود، نمازش شكسته است و روزه را نيز نبايد بگيرد.

4- بهجت: پس اگر از كساني مي شود كه شغلشان در مسافرت كردن است ، نمازش تمام است و روزه مي گيرد، وگرنه احتياط واجب، در جمع بين شكسته و تمام است ولي روزه را افطار مي كند.

5- جوادی آملی: به احتياط مستحب، نماز را هم شكسته، هم تمام اقامه كند؛ ولی بايد روزه نگيرد و بعداً قضا کند.

*****

وحید: مسأله 1310- اگر  برای لهو و خوشگذرانی به شکار رود ، سفرش در رفتن حرام و نمازش تمام است و در برگشتن اگر هشت فرسخ باشد و برای شکار لهوی نباشد شکسته است و چنانچه برای تهیه معاش به شکار رود  نمازش شکسته است و همچنین است اگر برای تجارت به شکار برود و احتیاط مستحب ان است  که نمازش را شکسته و تمام بخواند ، و روزه را بگیرد و قضا نماید.

سیستانی: مسأله 1287- اگر برای لهو و خوش‌گذرانی به شکار رود گرچه حرام نیست، ولی نمازش در حال رفتن تمام است و نسبت به برگشتن اگر برگشتش برای شکار لهوی نباشد و به تنهایی به حد مسافت باشد نماز او شکسته است، و چنانچه برای تهیه معاش به شکار رود، نمازش شکسته است، و همچنین است اگر برای کسب و زیاد کردن مال برود، و در سفری که عرفاً باطل محسوب می‌شود ـ مثل سفری که در آن غرض و هدف عقلایی وجود ندارد و در عرف، سفری بیهوده و باطل محسوب می‌شود ـ احتیاط واجب آن است که در نماز، بین شکسته و تمام جمع کند..

زنجانی: مسأله 1310- اگر برای لهو و خوش‌گذرانی به شکار رود، حرام و نمازش تمام است و باید روزه‌اش را بگیرد و چنانچه برای امرار معاش به شکار رود، سفرش حلال و نمازش شکسته است و اگر برای کسب درآمد بیشتر و زیاد کردن مال برود، باید نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند؛ و اگر روزه‌اش را بگیرد باید دوباره آن را بجا آورد.

مكارم: مسأله 1140 – كسي كه براي امرار معاش به شكار مي رود سفرش حلال و نمازش شكسته است، همچنين اگر براي فراهم كردن در آمد بيشتر باشد، اما كسي كه براي لهو  و تفريح و خوشگذارني به شكار مي رود، سفرش حرام و نمازش را بايد تمام بخواند.

سبحانی: مسأله 1025 – اگر  برای لهو خوشگذرانی به شکار رود مسافرت حرام و نمازش تمام است و چنانچه برای تهیه معاش و یا برای کسب و زیاد کردن مال به شکار برود باید نماز را شکسته بخواند و روزه نگیرد.

مظاهری : مسأله 1017- اگر  برای تهیه معاش یا برای کسب و زیاد کردن مال به شکار یا صید ماهی برود حرام نیست و باید نماز را شکسته بخواند . ولی اگر برای لهو و خوشگذرانی باشد فعل حرام انجام داده اما نماز شکسته است.

امام خامنه ای: مسأله ۴۶۹- {سفر برای شکار}

سفر برای شکار اگر برای تهیة خوراک و سایر نیازهای زندگی فرد و خانودهاش باشد، سفر مباح است و نماز در آن قصر میباشد.

مسأله ۴۷۰- اگر سفر برای شکاری است که وسیلة تجارت و کاسبی میباشد، مثلاً حیوان را شکار می کند تا با گوشت، پوست، دندان و بقیة اجزای حیوان معامله کند، یعنی به منظور تجارت و کسب ثروت و درآمد هنگفت صید میکند(*) در این صورت بنابر احتیاط واجب نماز را هم تمام و هم شکسته بخواند ولی روزه را باید افطار کند.

(*) یعنی اگر فروش حیوان صید شده برای تأمین نیازهای زندگی­ باشد،در این صورت نماز در سفری که برای صید می­رود؛ قصر است. اما اگر برای تهیة مایحتاج زندگی صید نمی­کند، بلکه برای به­ دست آوردن ثروت‌های هنگفت است؛ مثلاً حیوانات کمیاب، مانند خز، سنجاب یا فیل را برای فروش عاج یا پوست یا سایر اجزای حیوان شکار می‌کند، تا بتواند ثروتش را بیشتر کند، در این صورت نماز در سفری که برای صید می­رود قصر نیست.

مسأله ۴۷۱- اگر سفر برای شکار، لهوی باشد(*) (نه برای خوردن و تهیة مایحتاج زندگی یا تجارت) نماز در آن تمام و روزه واجب است.

(*) یعنی برای خوش­گذرانی حیوان را شکار می­کنند و کاری ندارد که گوشتش قابل خوردن هست یا نه.

مسأله ۴۷۲- سفر تفریحی برای شکاری که گوشت آن را می خورند، حکم سفر لهوی را ندارد.

مسأله 1302- كسي كه براي معصيت سفر كرده1، موقعي كه از سفر بر مي گردد  اگر توبه كرده، بايد نماز را شكسته بخواند، و اگر توبه نكرده2 و چيزي هم كه بازگشت را از جزئيت سفر معصيت خارج كند حادث نشده باشد بايد تمام بخواند و احتياط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.

1-زنجانی:  کسی که برای معصیت به مقدار مسافت شرعی سفر کرده  …

2- اراكي: بايد تمام بخواند مگر آن كه برگشتن، سفر جداگانه اي به حساب آيد، كه در اين صورت نماز شكسته است چه توبه كرده باشد يا نكرده باشد.

مظاهری: بايد تمام بخواند.

زنجاني: بايد تمام بخواند و احتياط مستحبّ آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.

فاضل: بايد نماز را تمام بخواند و اگر برگشتن از سفر در نظر عرف، جزء رفتن به سفر معصيت محسوب شود بعيد نيست وظيفه اش تمام باشد گرچه احتياط آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.

نوري: و در بازگشت فقط قصد عود به وطن را دارد  نماز را بايد تمام بخواند و احتياط مستحبّ آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.

*****

گلپايگاني، صافي: مسآله 1311-  کسی که برای معصیت سفر کرده، موقعی که از سفر بر می گردد، اگر برگشتن به اندازه مسافت شرعي باشد چنانچه توبه كرده، يا برگشت، سفر مستقلي باشد، بايد نماز را شكسته بخواند و اگر برگشت به اندازه مسافت شرعي نيست ولي مجموع رفت و برگشت به اندازه مسافت است، احتياط لازم آن است كه نمازرا هم شكسته و هم تمام بخواند.

خوئي، وحید: مسأله 1311- کسی که برای معصیت سفر کرده، موقعی که از سفر بر می گردد اگر برگشتن به تنهايي هشت فرسخ است، بايد نماز را شكسته بخواند و احتياط مستحب آن است كه در صورتي كه توبه نكرده، هم شكسته و هم تمام بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۴۶۸- {بازگشت از سفر معصیت}

کسیکه ازسفر معصیت برمی گردد و مسیر برگشت، به مقدار مسافت شرعی است چنانچه خود سفر (نه غایت آن) معصیت باشد و بازگشت از سفر معصیت، ادامه همان سفر باشد، در صورت توبه، نمازش قصر است، اما اگر توبه نکرده، بنابر احتیاط واجب باید نماز را همتمام و هم  شکسته بخواند، اما اگر هدف، سفر معصیت باشد احتیاط واجب آن است که نماز را هم قصر و هم تمام بخواند خواه توبه کرده باشد یا نه، اما چنانچه بازگشت سفر جدیدی محسوب شود (نه ادامه ی سفر قبل) مانند اینکه بعد از گذشتن مدت طولانی؛ مثل یک سال، بخواهد به شهرِ اوّل برگردد، در هر صورت (چه توبه کرده باشد یا نه) باید نماز را قصر بخواند و روزه را هم افطار کند.

سيستانی: مسأله 1288- کسی که برای معصیت سفر کرده باشد، نمازش در برگشت شکسته است خواه از گناه توبه کرده باشد یا خیر و خواه برگشتن به تنهایی هشت فرسخ باشد یا کمتر.

تبريزي: مسأله 1311- کسی که برای معصیت سفر کرده، موقعی که از سفر بر می گردد چنانچه قبل از برگشتن قصد اقامت كرده، يا سي روز با تردد در مقصد مانده، يا توبه كرده و برگشتن به تنهايي هشت فرسخ است، بايد نماز را شكسته بخواند، و احتياط واجب آن است كه در صورتي كه توبه نكرده ، هم شكسته و هم تمام بخواند و اگربراي شكار لهوي باشد و برگشتن به حد مسافت باشد، بايد در مراجعت قبل از اقامه، يا سي روز با تردد در مقصد ماندن، جمع بين قصر و تمام نمايد.

بهجت: مسأله 1059- كسي كه سفرش براي معصيت است اگر در بين راه توبه كرده، در صورتي كه باقيمانده سفر به اندازه مسافت شرعي باشد، نمازش شكسته است و اگر توبه نكرده و پس از ارتكاب معصيت و يا بدون آن برگشت، در صورتي كه بقيه سفر به اندازه مسافت شرعي باشد، بنابرأظهر نماز را شكسته مي خواند.

مكارم: مسأله 1141- كسي از سفر معصیت برمی گردد اگر توبه كرده و تا محلّي كه مي خواهد برگردد هشت فرسخ يا بيشتر باشد، بايد نماز را شكسته بخواند، و همچنين اگر توبه نكرده ولي در بازگشت آلوده به معصيت نيست.

سبحانی: مسأله 1026- کسی که برای معصیت سفر کرده  موقعی که از سفر بر می گردد، باید نماز را شکسته بخواند خصوصا اگر توبه کرده باشد.

مسأله 1303- كسي كه سفر او سفر معصيت است، اگر در بين راه از قصد معصيت برگردد1، چنانچه باقيمانده راه هشت فرسخ2 باشد، يا چهار فرسخ باشد 3 و بخواهد برود و برگردد4، بايد نماز را شكسته بخواند5.

1- سيستاني: خواه باقيمانده راه به تنهايي يا مجموع رفت و برگشت از آنجا هشت فرسخ باشد يا نه، بايد نماز را شكسته بخواند.

سبحانی: چنانچه باقیمانده راه و یا مسافتی را که بعد از پشیمان شدن از معصیت می رود و بر می گردد هشت فرسخ باشد باید نماز را شکسته بخواند.

2- مكارم: يا بيشتر باشد و يا مجموع رفتن و برگشتن هشت فرسخ است، بايد نماز را شكسته بخواند.

3- گلپايگاني، صافي: كه با برگشت هشت فرسخ شود و قصد اقامه ده روز نداشته باشد، بايد نماز را شكسته بخواند و اگر بقيه راه به اندازه مسافت شرعي نباشد ولي مجموع راهي كه قبل از توبه رفته و بعد از توبه مي رود، به اندازه مسافت شرعي باشد احتياط لازم آن است كه نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.

4- خوئي، تبريزي، وحید: بخواهد برود و چهار هم فرسخ برگردد…

5- فاضل: به شرط آن كه رفتن آن از چهار فرسخ كمتر نباشد.

وحید: باید از وقتی که شروع به سیر و رفتن می کند نماز را شکسته بخواند.

بهجت: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1302.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۴۶۳- کسی که در ابتدای سفر، قصد معصیت دارد، چنانچه بین راه پشیمان شود و تصمیم بگیرد سفر را برای هدف مباح، ادامه دهد، چنانچه باقیمانده ی مسیر، هشت فرسخ (امتدادی یا تلفیقی) باشد، نمازش قصر میشود، در غیر این صورت نماز تمام است؛ مگر آنکه برگشت به تنهایی هشت فرسخ باشد که در این صورت از هنگامی که دوباره قصد مباح کرده، نمازش قصر است.

مسأله ۴۶۴- در فرض مسأله ی قبل، اگر در جایی که توقف کرده، از قصد معصیت منصرف شود، چنانچه درآنجا (قبل از حرکت) بخواهد نماز بخواند، نمازش تمام است، هرچند در این صورت احتیاط در جمع بین قصر و تمام است.

زنجاني: مسأله 1312- كسي كه سفر او سفر معصيت بوده، يا براي معصیت سفر كرده، اگر در بين راه سفرش حلال شود يا از قصد معصيت برگردد، چنانچه باقيمانده راه هشت فرسخ باشد، يا مي خواهد به جايي رود كه به ضميمه برگشت هشت فرسخ مي باشد، بايد نماز را شكسته بخواند.

مسأئل اختصاصي

بهجت: مسأله 1060- اگر قسمتي از سفر براي كار حرام و قسمتي ديگر براي كار غير حرام باشد آن قسمت سفر كه براي غير حرام است ملاك شروع مسافت شرعي براي شكسته بودن نماز است.

نوری: مسأله 1302- سبحانی: مسأله 1027- شخصی که از سفر معصیت بر می گردد چنانچه انگیزه رجوعش مقصد مستقلی غیر از رجوع به وطن باشد نماز او نیز شکسته است.

مسأله 1304- كسي كه براي معصيت سفر نكرده، اگر در بين راه قصد كند كه بقيه راه را براي معصيت برود، بايد نماز را تمام بخواند ولي نمازهايي را كه شكسته خوانده صحيح است1.

اين مسأله در رساله آيات عظام بهجت و سبحانی نيست

1- خوئي، تبريزي، صافی: درصورتي كه مقدار گذشته به قدر مسافت صحيح است و الا احتياط واجب آن است كه آن نمازها را اعاده نمايد.

وحید: باید نماز را بعداز آن که شروع به سیر و رفتن کرد تمام بخواند و نمازهایی را که شکسته خوانده در صورتی که به مقدار گذشته  مسافت بوده صحیح است وگرنه بنابراحتیاط واجب در وقت ، اعاده و در خارج وقت قضا نماید.

*****

زنجاني: مسأله 1313– كسي كه سفر او سفر معصيت نبوده و براي معصيت هم سفر نكرده، اگر در بين راه، سفرش معصيت شود ياقصد كند كه بقيه راه براي معصيت برود، بايد نماز را تمام بخواند، و نمازهايي را كه شكسته خوانده، در صورتي كه مقدار گذشته مسافت شرعي بوده صحيح است، و الا آن نماز ها را دوباره بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۴۵۸- اگر سفرِ مباحی را شروع کند و بین راه قبل از رسیدن به هشت فرسخ طبق وظیفه، نماز را قصر بخواند، سپس قصد او به حرام تبدیل شود، باید نماز قصری را که خوانده، به صورت تمام در وقت اعاده و در خارج وقت قضا کند. (*)

(*) اما اگر بعد از رسیدن به هشت فرسخ، قصد او تغییر کند، نمازهایی که به صورت قصر خوانده صحیح است.

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۴۵۹- اگر به سفر مباح برود و پس از رسیدن به مقصد، سفر جدید حرامی را قصد کند (مانند آنکه با قصد فرار از جبهه به خانه خود برگردد) در این صورت، از زمان قصد حرام (قصد فرار از جبهه) نماز تمام است؛ هرچند در فاصله ی بین قصد حرام تا شروع در حرکت، احتیاط مستحب جمع بین قصر و تمام میباشد.

مسأله ۴۶۰- اگر سفر را به قصد مباح شروع کند و پس از پیمودن مسافت شرعی در جایی که توقف کرده قصدش به حرام تغییر یابد، چنانچه بخواهد قبل از حرکت نماز بخواند باید آنرا تمام بخواند؛ هر چند احتیاط مستحب آن است که هم تمام و هم قصر بخواند.

مسأله ۴۶۱- اگر سفر را به قصد مباح شروع کند و بعد از پیمودن مقداری از راه قصدِ معصیت کند و مقداری از راه را با این قصد برود، سپس پیشمان شده و به قصد مباح برگردد، چنانچه مجموع مسافت به جز مقداری که با قصد معصیت پیموده، به اندازه ی هشت فرسخ باشد، نماز قصر است.

مسأله ۴۶۲- چنانچه برای کار مباح، مانند تجارت یا سیاحت سفر کند ولی در بین راه مقداری از مسافت را علاوه بر قصد مباح، به قصد حرام هم برود، در مقداری از سفر که تلفیقی از حرام و حلال است، نمازش تمام میباشد؛ هر چند احوط آن است که قصر هم بخواند و در بقیه ی مسیر که فقط سفر مباح است، چنانچه به مقدار مسافت شرعی باشد (هر چند به ضمیمه ی بخش اول سفر که حلال بوده)، نماز قصر است.

شرط ششم: آن كه صحرانشينهايي نباشد كه دربيابانها گردش مي كنند1 و هر جا آب و خوراك براي خود و حشمشان2 پيدا كنند مي مانند و بعد از چندي به جاي ديگر مي روند و صحرانشينها در اين مسافرتها بايد نماز را تمام بخوانند3.

1- زنجانی: شرط ششم: «صحرا نشین نبودن» از شرایط شکسته خواندن نماز آن است که از صحرا نشین هایی نباشد که در بیابانها گردش می کنند…

سبحانی: شرط ششم:  خانه به دوش نباشد؛ شرط ششم: آنکه از صحرانشین هایی نباشدکه در بیابانها گردش می کنند…

2- زنجانی، جوادی آملی: دامشان…

3- جوادی آملی: بايد نماز را تمام به‌جا آورد و روزه را بگيرد.

*****

وحید: شرط ششم: آنکه از کسانی نباشد که خانه به دوشند ، مانند صحرانشین هایی که در بیابانها گردش می کنند و هر جا آب و خوراک برای خود و احشامشان پیدا کنند می مانند، و بعد از چندی به جای دیگر می روند و چنین کسانی که خانه و لوازم زندگیشان هر جا بروند با خودشان است باید نماز را تمام بخوانند.

سیستانی: شرط ششم: آنکه از کسانی نباشد که خانه‌شان همراه خودشان است، مانند صحرانشین‌هایی که در بیابان‌ها گردش می‏کنند، و هر جا آب و خوراک برای خود و چهارپایانشان پیدا کنند می‏مانند، و بعد از چندی به جای دیگری می‏روند، پس این‌گونه افراد در این مسافرت‌ها باید نماز را تمام بخوانند..

مكارم: شرط ششم: از صحرانشين هاي خانه به دوش نباشد. «صحرانشينهاي خانه بدوش» كه وطن خاصي ندارند و هر جا آب و خوراك براي خود و حيواناتشان فراهم باشد توقف مي كنند بايد در اين مسافرتها نمازشان را تمام بخوانند و روزه را بگيرند.

مظاهری: {شرط ششم} صحرانشین هایی که در بیابانها گردش  می کنند و هر جا آب و خوراک برای خود و حیواناتشان پیدا کنند می مانند و بعد از چندی به جای دیگر می روند باید نماز را تمام بخوانند .

امام خامنه ای ۴۷۳: {شرط ششم داشتن محل استقرار} یکی از شرایط قصر نماز در سفر، آن است که شخص محل استقرار و نقطه ی اقامت ثابتی در غیر سفر داشته باشد؛ بنابر این چنانچه مسافری اصلا محل ثابت و مکان استقرار و سکونتی نداشته باشد، (یعنی خانه به دوش باشد) (*) نمازش تمام است.

(*) تعبیر «خانه‌به‌­دوش» کنایه از کسی است که خانه و زندگی­اش همراهش است و هیچ محل استقرار خاص و مسکن و موطِنی ندارد که وقتی از آنجا خارج شد، به آ­نجا برگردد.

مسأله 1305- اگر يكي از صحرانشينها براي پيدا كردن منزل و چراگاه حيواناتشان سفركند1، چنانچه سفر او هشت فرسخ باشد، احتياط واجب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.

اين مسأله در رساله آيات عظام: مكارم و بهجت نيست.

1- گلپايگاني، صافي: بدون چادر و اثاثيه، بلكه فقط به منظور تعيين محلّ و مرتع مناسب براي احشام خودشان باشد…

وحید: اگر چادر و لوازم زندگی اش همراهش باشد نمازش تمام است وگرنه نماز را شکسته بخواند.

زنجاني: چنانچه با چادر و اثاثيه باشد که گفته شود خانه اش همراهش است نماز را تمام بخواند و الا چنانچه سفر او هشت فرسخ باشد، بنابراحتياط باید نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.

نوري: چنانچه سفر او هشت فرسخ باشد، و چادر و اثاثيه او همراهش نباشد نمازش را شكسته بخواند.

جوادی آملی: چنانچه سفر او هشت فرسخ باشد، نماز او شكسته است و احتياط مستحب جمع بين شكسته و تمام است.

فاضل: بدون اين كه منزلش همراهش باشد چنانچه سفر او هشت فرسخ باشد و قبل از اين سفر هم ده روز دريكجا نمانده است، بايد نمازش را تمام بخواند.

سبحانی: باید نمازش را تمام بخواند هر چند سفر او هشت فرسخ باشد.

*****

خوئي، تبريزی: مسأله 1314- اگر يكي از صحرانشينها [مثلاً] براي پيدا كردن منزل و چراگاه حيواناتشان سفركند، چنانچه با بنه و دستگاه باشد، نماز را تمام بخواند و الا چنانچه سفر او هشت فرسخ باشد، نماز را شكسته بخواند.

سيستاني: مسأله 1291- اگر صحرانشین مثلاً برای پیدا کردن منزل و چراگاه حیواناتش سفر کند، چنانچه با چادر و اسباب و اثاث باشد که صدق کند خانه‌اش همراهش می‏باشد، نماز را تمام بخواند، و الاّ چنانچه سفر او هشت فرسخ باشد، نماز را شکسته بخواند.

مظاهری: مسأله 1027 – اگر یکی از صحرانشین ها برای پیدا کردن منزل و چراگاه حیواناتشان یا برای زیارت یا حج یا تجارت و مانند این ها مسافرت کند باید نماز را تمام بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۴۷۷- اگر از قبیله ای که خانه به دوش هستند، فردی برای جستجو و یافتن گیاه و برکه، جدا شود، هرچند به مقدار هشت فرسخ یا بیشتر برود، نمازش تمام است.

مسأله 1306- اگر صحرانشين براي زيارت يا حج يا تجارت و مانند اينها 1 مسافرت كند، بايد نماز را شكسته بخواند2.

اين مسأله دررساله آيت الله  بهجت نيست

1- فاضل: قبل از اينكه ده روز در یک جا بماند…

2- سبحانی: باید نماز را تمام بخواند خصوصا اگر با همان چادر و اثاثیه سفر کند.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1305

*****

مكارم: مسأله 1144- هرگاه صحرانشين خانه به دوش مانند مردم ديگر براي زيارت خانه خدا، يا تجارت، يا مسافرت ديگري غير از آن مسافرت كه جزء زندگي اوست برود، بايد نماز را شكسته بخواند.

سیستانی: مسأله 1292- اگر صحرانشین مثلاً برای زیارت یا حج، یا تجارت و مانند اینها مسافرت کند، در صورتی که عنوان خانه‌به‌دوش بر او در این سفر صدق نکند باید نماز را شکسته بخواند، و اگر صدق کند، نمازش تمام است.

امام خامنه ای: مسأله ۴۷۵- اگر خانه به دوش بخواهد سفر دیگری برود؛ مثلا بخواهد به حج برود یا برای عیادت کسی به شهری برود، چنانچه در این سفر هم، مانند سفرهای دیگر با خانواده و آنچه همراه اوست، برود به طوریکه آن زمان نیز عنوان ” خانه به دوش ” بر او صدق کند، نمازش تمام است، اما اگر آنها را در شهری میگذارد و خودش میرود به گونه ای که آن هنگام به او خانه به دوش گفته نشود، بعید نیست که نمازش قصر باشد.

زنجانی: مسأله 1315- اگر صحرانشین برای کار دیگری مانند زیارت یا حج، با چادر و اثاثیه مسافرت کند که گفته شود خانه‌اش همراهش هست نمازش تمام است و بنابر احتیاط مستحب شکسته نیز بخواند.

شرط هفتم: آن كه شغل او  مسافرت نباشد، بنابراين شتر دار و راننده و چوبدار و كشتيبان و مانند اينها اگر چه براي بردن اثاثيه منزل خود مسافرت كنند1، در غير سفر اول بايد نماز را تمام بخوانند2. ولي در سفر اول اگر چه طول بكشد، نمازشان شكسته است.

1- بهجت: نمازشان تمام است . [پايان مسأله]

2- گلپايگاني، صافي: و همچنين در سفر اول اگر طول بكشد يا از مكاني به مكان ديگر برود كه عرفاً بگويند: عمل او سفر است بايد نمازش را تمام بخواند ولي اگر سفر طولاني نباشد به طوري كه عرفاً نگويند سفر عمل اوست، نمازشان شكسته است.

نوري: ولي در سفر اول نمازشان شكسته است مگر اينكه سفر اول نيز طولاني باشد كه در اين صورت پس از اينكه صدق كند كه شغل او مسافرت شده نمازش تمام است.

*****

 اراكي: شرط هفتم: شغل او یا مقدمه شغلش مسافرت نباشد، بنابراین شتر دار و راننده و چوبدار و کشتیبان و مانند این ها اگر چه برای بردن اثاثیه منزل خود مسافرت کنند ، در سفر باید  نماز را تمام بخوانند، ولي در سفر اول نمازشان شكسته است مگر به قدري طول بكشد كه بگويند مسافرت را شغل خود قرار داده، كه در اين صورت نماز تمام است.

جوادی آملی: {شرط هفتم شغل نبودن سفر} شغل او سفر يا در سفر نباشد، بنابراين شتردار، راننده، خلبان، چوبدار، كشتيبان، بازرس، پرستار سيّار و مانند اين‌ها، اگرچه برای بردن ابزار منزل خود مسافرت كنند، بايد نماز را تمام به‌جا آورند؛ ولی در سفر اول در صورتی كه طول نكشد، نمازشان شكسته است.

سیستانی: شرط هفتم: آنکه «کثیر السفر» نباشد، و اما کسی که کارش متوقف بر سفر است مانند راننده و کشتیبان، و پستچی و چوپان، یا کسی که زیاد سفر می‏کند هرچند کار او متوقف بر آن نباشد، مانند کسی که سه روز در هفته در مسافرت باشد هرچند برای تفریح یا سیاحت باشد، این‌گونه افراد باید نماز را تمام بخوانند.

مكارم: شرط هفتم: شغل و كار او مسافرت نباشد، رانندگان ، خلبانان، كشتيبانان، ساربانها و مانند آنها كه سفر، شغل آنهاست بايد نمازرا تمام بخوانند ولی در آغاز کار بنابراحتیاط مستحب دو سه روز اول را جمع بخوانند.

سبحانی: شرط هفتم: سفر برای شغل نباشد، [یعنی] شغل و کار او مسافرت نباشد. کسانی که دارای چنین شرطی نیستند به سه گروه تقسیم می شوند: 1- راننده ها و خلبان ها و کشتیبان ها و ساربان ها و مانند آنها سفر شغل آنهاست باید نماز را تمام بخوانند.

2- کسی که سفر شغل او نیست ولی سفر مقدمه شغل اوست یعنی برای انجام آن به طور مرتب سفر کند. مانند معلمی که باید هر روز یا غالبا به مقدار مسافت شرعی مسافرت کند و پس از تدریس به وطن باز می گردد و همچنین است محصل و بیله وری که برای خرید و یا فروش باید به مقدار مسافت شرعی سفر کند و سپس برگردد آن گروه نیز باید نماز خود را تمام بخوانند.

3- کسی که سفر شغل او نیست ولی برای زیارت هر هفته مرتب سفر می کند. این گروه نیز باید نماز تمام و روزه را بگیرند خلاصه کسانی که سفر برای انان به صورت یک امر عادی درآید نماز آنان تمام و روزه را باید بگیرند.

خوئي، تبریزی: شرط هفتم: آنکه شغل او مسافرت نباشد، بنابراین شتر دار و راننده و چوبدار و کشتیبان و مانند این ها، اگر چه برای بردن اثاثیه منزل خود مسافرت کنند باید نماز را تمام بخوانند(1) و ملحق مي شود به كسي كه كارش سفر است كسي كه كارش در جاي ديگري است كه مقدار معتدّبهي از روزها را مثلاً ماهي ده روز يا بيشتر به آنجا سفر نموده و بر مي گردد مانند كسي كه اقامتش در جايي است و كارش در جاي ديگر از قبيل تجارت و تدريس.

(1) تبريزي: و ملحق مي شود به كسي كه عملش سفراست، شخصي كه كارش در جاي معيني است و حداقل هفته اي يك بار به آنجا سفر نموده و بر مي گردد مانند كسي كه اقامتش در جايي و كارش در جاي ديگر است مثل رفتن براي تجارت و تدريس.

زنجاني: شرط هفتم: کثیرالسّفر نبودن
از شرایط شکسته خواندن نماز آن است که بسیار مسافرت نکند، بنابراین افرادی مانند ساربان و راننده و چوبدار و کشتیبان که زیاد سفر می‌کنند، باید نماز را تمام بخوانند.

کثیر‌السفر باید نمازش را تمام بخواند؛ خواه شغلش مسافرت باشد، یا به خاطر شغل و گذران زندگی بسیار مسافرت می‌کند، و خواه به جهت دیگر باشد؛ بنابراین کسی که در سفر تجارت، یا تدریس می‌کند، یا به جهت تفریح -مثلاً- زیاد سفر کند نمازش تمام است.

وحید: شرط هفتم: انکه شغل او مسافرت نباشد، بنابراین شتر دار  و راننده و کشتیبان و مانند این ها اگر چه برای بردن اثاثیه منزل خود، مسافرت کنند باید نماز را تمام بخوانند و مدار بر این است که عرفا بگویند شغلش سفر است، مثلا بگویند کار او رانندگی یا ساربانی است و همچنین باید شغل او هم در سفر نباشد. مانند کسی که اقامتش در جایی است و کارش –از قبیل تجارت و تدریس و طبابت- در جای دیگری است به طوری که اکثر ایام را روز در میان – مثلا – برای انجام کار سفر می کند.

مظاهری: {شرط سوم}: کثیرالسفر نباشد: (کثیرالسفر به کسی گفته می شود که ده روز در یک محلّ نماند.) بنابراین کسانی که شغلشان مسافرت است مانند راننده ، یا شغلشان در مسافرت است مانند معلم که ساکن جایی است و هر روز برای انجام کار خود چهار فرسخ یا بیشتر می رود و بر می گردد  یا کسی که به علت دیگری مسافرت های پی در پی می کند مثلا همه هفته به زیارت می رود یا در شهری جنسی دارد که برای حمل ان مسافرت های پی در پی می کند، باید نماز را تمام بخواند.

امام خامنه ای ۴۷۸: {شرط هفتم: سفر شغل نباشد} از شرایط قصر نماز در سفر آن است که سفر شغل نباشد، بنابراین اگر سفر شغل باشد؛ خواه قوام شغل به سفر کردن باشد، مانند رانندگی یا خلبانی و خواه سفر کردن مقدمه ی شغل باشد، مانند سفر پزشک یا معلمی که برای شغلش سفر می کند، نماز در آن سفر تمام و روزه صحیح است.

امام خامنه ای: مسأله ۴۸۰- برای تحقق سفر شغلی سه شرط لازم است:

۱. قصد انجام سفر شغلی؛ ۲. شروع سفر شغلی؛ ۳. قصد استمرار سفر شغلی.

امام خامنه ای: مسأله ۴۸۱- معیار در شغل بودن سفر، عرف است و اگر در موردی صدق عرفی عنوان حرفه و شغل نسبت به سفر مشکوک باشد، نماز قصر و روزه باطل است.

امام خامنه ای: مسأله ۴۸۲- شغل بودن سفر، وابسته به کسب مال و ارتزاق از آن نیست؛ بنابر این معلّمی که برای تدریس مجانی سفر میکند، این کار برای او حرفه و شغل محسوب می شود و نمازش در سفر تمام است.

امام خامنه ای: مسأله ۴۸۳- پس از تحقق شرایط فوق، از اولین سفر شغلی حکم سفر جاری است و نماز تمام و روزه صحیح است.

مسائل اختصاصی

اراكي: مسأله 1299- كسي كه مسافرت مقدمه شغل او مي باشد، حكم كسي را دارد كه شغل او مسافرت است، بنابراين كسي كه بين محلّ كار و سكونت او به اندازه مسافت شرعي يا بيشتر فاصله باشد و معمولاً بين آن دو محلّ رفت و آمد مي كند، به طوري كه ده روز در يك محلّ نمي ماند، نمازش تمام است.

بهجت: مسأله ۱۰۶۲- مسافرتهايي كه هميشه لازمه شغل انسان است، مثل سفر براي پيدا كردن منزل قبل از حركت كاروان، مانند همان شغل است، بخلاف مسافرتهاي اتفاقي كه نماز در آن شكسته است.

مكارم: مسأله ۱۱۴۶- كسي كه شغلش مسافرت نيست ولي مسافرت مقدمه شغل اوست مانند معلم و كارگر و كارمندي كه خودش ساكن شهري است و همه روزه براي انجام كار به نقطه ديگري مي رود كه رفت و امد او هشت فرسخ يا بيشتر است، بايد نماز را تمام بخواند و روزه را بگيرد.ولی در آغاز کار بنابراحتیاط مستحبّ دو سه روز اول را جمع بخواند.

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۴۷۴- عشایر کوچ کننده و کسانی که در بخشی از سال در محلی ساکن بوده و در بخش دیگری از سال به منطقة ایلیاتی کوچ میکنند و در کوه و دشت مستقر می شوند، حکم خانه به دوش را ندارند، بلکه چنین افرادی دارای دو وطن هستند که اگر فاصله ی بین دو مکان به اندازه ی مسافت شرعی باشد، نمازشان در مسیر بین این دو مکان قصر است.

امام خامنه ای: مسأله ۴۷۶- اگر در بخشی از سال مکان استقرار دارد، ولی در بخش دیگری از سال جای ثابتی ندارد و خانه به دوش است، باید هنگام سکونت در محلّ استقرار نمازش را تمام و زمانی که بیرون میآید و محل استقرار ندارد (مانند بعضی از قبیله ها)، بنابر احتیاط واجب هم قصر و هم تمام بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۴۷۹- اگر شغل فردی سفر نباشد؛ هرچند سفرهای متعددی انجام دهد نمازش قصر است، خواه از ابتدا قصد سفرهای متعدد داشته باشد؛ مانند کسی که قصد میکند چهل جمعه برای زیارت، از تهران به مسجد جمکران برود یا بدون قصد و به طور اتفاقی سفرهای زیاد برود؛ مانند بیماری که برای معالجه ناچار شود مرتب به شهری سفر کند.

مسأله 1307- كسي كه شغلش مسافرت است اگر براي كار ديگري مثلاً براي زيارت يا حجّ1 مسافرت كند ، بايد نماز را شكسته بخواند2، ولي اگر مثلاً شوفر، اتومبيل خود را براي زيارت كرايه بدهد3 و در ضمن خودش هم زيارت كند، بايد نماز را تمام بخواند4.

1- مكارم: يا مقصد ديگري…

2- سيستاني: مگر آن كه عرفاً او را كثير السفر بگويند مانند كسي كه دائماً سه روز در هفته مسافر است…

زنجاني: نمازش تمام است و بنابراحتياط  مستحب نماز را شكسته هم بخواند. [پايان مسأله]

فاضل: بايد نماز را تمام بخواند…

3- بهجت: اگر مثلاً راننده عده ای را براي زيارت با اتومبيل خود ببرد…

4- سيستاني: در هر حال بايد نماز را تمام بخواند.

*****

سبحانی: مسأله 1031- اگر راننده برای کار دیگری مثلا برای زیارت  یا حج هم مسافرت کند، باید نماز را تمام بخواند و همچنین است اگر اتومبیل خود را برای زیارت کرایه بدهد و در ضمن خودش هم زیارت کند باید نماز را تمام بخواند.

مظاهری: مسأله 1021- کسی که کثیرالسفر است گرچه برای کار دیگری مثلا برای زیارت یا حج مسافرت کند باید نماز را تمام بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۴۹۲- کسی که سفر شغل اوست (خواه قوام شغل به سفر باشد یا سفر مقدمه ی شغل باشد)، اگر به سفر غیر شغلی برود، هر چند به محل شغلش باشد، نمازش قصر است.

مسأله ۴۹۳- در فرض مسأله ی قبل، چنانچه برای کاری غیر از شغل به محل شغلش سفر کند، ولی تصمیم بگیرد که به خاطر شغل در آنجا بماند، در مدتی که آنجا توقف میکند تا به سر کار برود و بعد از آن و در برگشت، نمازش تمام است، گرچه احتیاط آن است که در مدتی که آنجا توقف میکند تا به سر کار برود نماز را هم تمام و هم قصر بخواند.

مسأله 1308- حمله دار يعني: كسي كه براي رساندن حاجيها به مكه مسافرت مي كند1، چنانچه شغلش مسافرت باشد، بايد نمازرا تمام بخواند و اگر شغلش مسافرت نباشد2، بايد شكسته بخواند.

اين مسأله در رساله آيات عظام: بهجت و مظاهری نيست

1- زنجاني: اگر بسيار مسافرت مي كند بايد نماز را تمام بخواند، ولي امروزه كه معمولاً بسيار مسافرت نمي كنند نمازشان شكسته است.

2- خوئي: و فقط در ايام حج براي حمله داري سفر مي كند، احتياط واجب آن است كه بين نماز تمام و شكسته جمع نمايد، ولي چنانچه مدت سفر او كم باشد مثل اين كه زمان كه سفر با هواپيما است بعيد نيست حكم وظيفه او شكسته خواندن باشد.

تبريزي: و فقط در ايام حج براي حمله داري سفر مي كند اگر چه مدت سفرش كم باشد مانند اين زمان كه سفر با هواپيما است بنابراحتياط تمام و شكسته بخواند.

وحید: و مدت  سفر او هم کم باشد –مانند آن که سفرش مثلا با هواپیما باشد- باید شکسته بخواند، ولی اگر مدت سفر او زیاد باشد احتیاط واجب آن است که هم شکسته و هم تمام بخواند.

*****

فاضل: 1319، نوری: مسأله 1308- حمله دار يعني كسي كه فقط در ماههاي حج به مسافرت اشتغال مي ورزد، نماز را بايد شكسته بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۴۸۸- کسی که اشتغال به شغلی دارد که در سال یک بار به مدت مثلاً یک ماه طول می کشد؛ مانند کاروان دار حج، چنانچه بنا دارد همه ساله به این کار اشتغال داشته باشد، نمازش حتی در اولین سفر تمام است. ولی اگر قصد استمرار ندارد، نماز قصر است.

مكارم: مسأله 1148- كساني كه راهنماي حج و مديركاروان حجّاج ومانند آن مي باشند، در صورتي كه مسافرت جزء يا مقدمه شغل آنها محسوب شود و اين كار مدت قابل ملاحظه اي (حدود چند ماه ) به طول انجامد بايد نماز را تمام بخوانند.

سبحانی: مسأله 1032- کسانی که راهنمای حج و مدیر کاروان حجاج و مانند آنها می باشند ، چون سالی یک بار اتفاق می افتد و در مدت کمی انجام می گیرد نماز آنها شکسته است  و حکم آنها با حمله داری که سال های گذشته که بخش عمده سال را در سفر بودند تفاوت دارد.

جوادی آملی: مسأله 1363- كسانی كه راهنمای حجّ و مدير كاروان حجّاج و مانند آن هستند، چنانچه شغل يا مقدّمهٔ شغل آنان سفر باشد، بايد نماز را تمام بگزارند و اگر شغل يا مقدّمهٔ شغل آنان سفر نباشد، بايد شكسته به‌جا آورند.

سیستانی: مسأله- مدیر کاروان (کسی که برای رساندن حاجی‌ها به مکه مسافرت می‏کند) چنانچه شغلش مسافرت باشد باید نماز را تمام بخواند، و اگر شغلش مسافرت نباشد و فقط در ایام حج برای اداره کاروان سفر می‏کند و بقیه روزهای سال در شهر خود می‌ماند، چنانچه مدت سفر او بیش از دو ماه طول نکشد، نماز او شکسته است، و اگر سه ماه یا بیشتر طول بکشد، نماز او تمام است، و اگر بین آن دو باشد، احتیاطاً بین شکسته و تمام جمع کند.

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۴۸۴- اگر سفر برای تحصیل علم، جزء حرفه و شغل باشد؛ مانند اینکه دوره ی آموزشی برای کارمندی قرار دهند و او برای گذراندن دوره به مسافرت برود، نمازش تمام است.

مسأله ۴۸۵- دانشجو و دانش آموزی که برای تحصیل علم به سفر میرود تا به این وسیله در آینده شغلی را اختیار کند، بنابر احتیاط واجب باید در سفر تحصیلی نماز را هم تمام و هم قصر بخواند و روزه را بگیرد و بعداً نیز قضا کند.

مسأله ۴۸۶- اگر تحصیل علم همراه با وارد شدن در جمعی باشد که عنوان آن جمع، عنوان حرفه است؛ مانند طلبه که از همان ابتدای تحصیل، بر او عنوان “روحانی” صدق می کند، یا دانشجویان دانشگاه افسری که بعد از گذراندن چند ماه تمرین و تعلیم در دانشگاه، سردوشی میگیرند و به آنها “افسر” گفته میشود، این نوع تحصیل جزء حرفه محسوب می شود و در سفر تحصیلی باید نماز را تمام بخوانند و روزه بگیرند.

مسأله ۴۸۷- اگر مکلف فقط یک سفر طولانی برای شغلش برود، مانند یک مسیر دریایی طولانی، بعید نیست که عرف این سفر را شغل حساب کند، بنابر این نماز تمام است؛ هر چند قصد استمرار آن را نداشته باشد؛ یعنی یک سفرِ طولانی جایگزین قصد استمرار می شود.

مسأله ۴۸۹- کسی که در بخشی از سال، سفر شغلی دارد و قصد و عزم او استمرار و انجام آن در هر سال است، مانند رانندگی در یک یا دو ماه از تابستان، سفرش حکم سفر شغلی را دارد و از سفر اول نمازش تمام است.

مسأله 1309- كسي كه شغل او حمله داريي است و حاجيها را از راه دور به مكه مي برد، چنانچه تمام سال يا بيشتر سال را در راه باشد1، بايد نماز راتمام بخواند.

اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای، زنجاني، مكارم، سيستاني، بهجت، جوادی آملی و مظاهری  نيست.

1- خوئي: چنانچه مقدار معتنابهي از ايام سال را در راه باشد…

وحید: چنانچه تمام سال یا قسمت عمده سال را در راه باشد…

تبريزي: چنانچه چند ماه از سال را درراه باشد…

سبحانی: رجوع کنید به ذیل مسأله 1308.

مسأله 1310- كسي كه در مقداري از سال شغلش مسافرت است، مثل شوفري كه فقط در تابستان يا زمستان اتومبيل خود را كرايه مي دهد، بايد در سفري كه مشغول به كارش هست نماز را تمام بخواند1، و احتياط مستحبّ آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.

1- مكارم، سبحانی: ‍[پايان مسأله]

تبريزي: بايد درآن سفر نماز را تمام بخواند. [پايان مسأله]

خوئي، سيستاني: بايد در آن سفر نماز را تمام بخواند…

وحید: باید در آن سفری که کار اوست در آن قسمت از سال نماز را تمام بخواند…

گلپايگاني، صافي: بايد در سفري كه براي شغلش مي رود نماز را تمام بخواند…

فاضل: بايد در زماني كه اشتغال به سفر دارد نماز را تمام بخواند…

بهجت: اگر به او راننده گفته مي شود بايد نماز را تمام بخواند…

*****

امام خامنه ای: مسأله ۴۹۰- کسی که میخواهد فقط برای یک بار در بخشی از سال اشتغال به کاری داشته باشد و قصد استمرار آنرا در سال های آینده ندارد، درصورتی که مدت اشتغال حداقل سه ماه به طور متعارف و مستمر باشد (یعنی فقط در ایامی که معمولاً تعطیل می کنند؛ مانند ایام تعطیل و عزاداری، تعطیل کند) نمازش حتی در سفر اوّل تمام است، ولی اگر مدت آن طولانی نباشد، مثلاً یک ماه می خواهد این کار را انجام دهد، صدقِ عرفی سفر شغلی واضح نیست و در صورت شک، نمازش قصر است.

زنجاني: مسأله 1319- كسي كه فقط در مقداري از سال شغلش مسافرت است، مانند راننده اي كه فقط در تابستان يا زمستان مسافران را جابجا مي كند، بايد در آن سفر نماز را تمام بخواند و احتياط مستحبّ آن است كه شكسته نيز بخواند، ولي اگر مدت سفر او كم باشد به قدري كه عرفاً به او كثير السفر نگويند، مانند حمله داري كه سالي يك بار حجاج را به مكه مي برد، بايد نماز را شكسته بخواند.

مظاهری: مسأله 1022- کسی که در مقداری از سال کثیرالسفر است مثل راننده ای که فقط در تابستان یا زمستان رانندگی می کند باید در ایامی که مشغول به کارش است نمازش را تمام بخواند .

مسائل اختصاصي

بهجت: مسأله 1064- جوادی آملی: مسأله 1365 – در كثير السفر لازم نيست كه انسان سفرهاي متعدد داشته باشد بلكه يك سفر طولاني كه بيشتر سال را فرا گيرد مثل سفرهاي متعدد است، پس همين كه بگويند فلاني راننده  است و يا شغلش سفر است (جوادی آملی: شغلش سفر يا در سفر است) اگر چه در يك سفر طولاني و بدون تكرار و تعدد باشد كافي است.

سيستاني: مسأله 1295- در صدق عنوان راننده و مانند آن، معتبر است که تصمیم بر ادامه رانندگی داشته باشد، و زمان استراحتش بیش از مقدار معمول رانندگان طولانی نباشد، پس کسی که مثلاً در هفته یک روز سفر می‏رود، راننده بر او صدق نمی‌کند، و اما عنوان «کثیر السفر» بر کسی صدق می‏کند که حداقل ده بار در ماه، و در ده روز آن سفر برود، یا ده روز در حال سفر باشد هرچند در ضمن دو یا سه سفر، با این شرط که تصمیم بر ادامه داشته باشد به مدت شش ماه در یک سال، و یا سه ماه در چند سال را داشته باشد، و در این صورت نماز او در همه مسافرت‌ها هرچند غیر سفرهای متکرر او باشد تمام است. البته در دو هفته اوّل بین نماز شکسته و تمام احتیاطاً جمع نماید. و اگر عدد و یا روزهای مسافرت او در ماه هشت یا نه باشد ـ بنا بر احتیاط واجب ـ در همه سفرها باید هم شکسته بخواند و هم تمام، و اگر کمتر از این باشد نماز شکسته است.

مسأله 1311- راننده و دوره گردي كه1 در دو سه فرسخي شهر رفت و آمد مي كند، چنانچه اتفاقاً سفر هشت فرسخي برود2، بايد نماز را شكسته بخواند.

1- جوادی آملی: راننده و دوره گردی كه به صورت رسمی…

2- بهجت: ولي اين سفر جزء شغل او باشد، بايد نماز را تمام بخواند.

وحید: چنانچه اتفاقا سفر شرعی برود …

*****

امام خامنه ای: مسأله ۴۹۱- کسی که شغلش تردد به بیرون شهر به اندازه ی کمتر از مسافت شرعی است؛ مانند بعضی از رانندگان تاکسی، اگر اتفاقاً به مقدار مسافت شرعی برای همان شغل مسافرت کند، سفر شغلی حساب نمیشود و نمازش قصر است.

مكارم: مسأله 1150- كسي كه شغلش رانندگي داخل شهرهاست اگر اتفاقاً به سفر خارج از شهر برود و هشت فرسخ و بيشتر باشد نمازش شكسته است، اما كسي كه هم رانندگي داخل شهر مي كند و هم راننده بياباني است وقتي به خارج شهر مي رود، نماز رابايد تمام بخواند.

زنجاني: مسأله 1320- كسي كه در كمتر از چهار فرسخي شهر رفت و آمد مي كند به صورتي كه عرفاً او را كثير السفر مي گويند، چنانچه اتفاقاً سفري برود كه مسافت شرعي است بنابراحتياط نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند، و اگر رفت و  آمد او به جايي نزديك شهر است به حدي كه رفتن به آنجا عرفاً مسافرت محسوب نشود، در مسافرتي كه به قدر مسافت شرعي است بايد نماز را شكسته بخواند.

مسأله 1312- كسي كه شغلش مسافرت است1 اگر ده روز يا بيشتر در وطن خود بماند، چه از اول قصد ماندن ده روز را داشته باشد، چه بدون قصد بماند، بايد در سفر اولي كه بعد از ده روز مي رود، نماز را شكسته بخواند2.

1- اراكي: يا مسافرت مقدمه شغل اوست…

خوئي، تبريزي، وحید: چارواداري كه شغلش مسافرت است…

زنجاني: كسي كه زياد مسافرت مي كند…

2- خوئي، تبريزي: و همچنين است اگر در غير وطن خود، ده روز با قصد بماند.

وحید: ولی کسان دیگری که شغلشان سفر است یا شغلشان در سفر است احتیاط واجب آن است که در آن سفر جمع کنند بین شکسته و تمام.

بهجت: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1313.

*****

سيستاني: مسأله 1298- كسي كه شغلش مسافرت است چه ده روز يا بيشتر در وطن خود بماند و از اول قصد ماندن ده روز را داشته باشد، يا بدون قصد بماند بايد در همان سفر اولي كه بعد از ده روز مي رود، نماز را تمام بخواند و همچنين است اگر در غير وطن خود ده روز با قصد يا بدون قصد بماند ولي در خصوص چاروادار يا راننده اي كه ماشینش را كرايه مي دهد اگر چنين باشد احتياط مستحبّ آن است كه در سفر اولي كه بعد از ده روز مي رود هم شكسته بخواند و هم تمام.

مكارم: مسأله 1151- كسي كه شغلش مسافرت است اگر ده روز يا بيشتر در محلّي بماند، خواه وطن او باشد يا نه، و خواه از اول قصد ده روز داشته يا نه، بايد در سفر اول نماز را شكسته بخواند و اگر شك كند كه ده روز مانده يا نه، بايد نمازش را تمام بخواند.

سبحانی: مسأله 1035-  کسی که به یکی از عناوین سه گانه [که در شرط هفتم گذشت] باید نماز را تمام بخواند اگر ده روز یا بیشتر در وطن خود بماند  یا در نقطه ای ده روز قصد اقامت کند باید در سفر اولی که بعد از ده روز می رود نماز را شکسته بخواند .اگر چنین گروهی شک کنند که در وطن خود یا جای دیگر ده روز مانده اند یا نه، باید نماز را تمام بخوانند.

مظاهری: مسأله 1224- کسی که کثیرالسفر است گرچه ده روز یا بیشتر در جایی بماند ، چه از اول قصد ماندن ده روز را داشته باشد و چه بدون قصد بماند باید در سفر اولی که بعد از ده روز می رود  نماز را تمام بخواند. کسی که تصمیم گرفته است کثیرالسفر شود باید در همان سفر اول نمازش را تمام بخواند.

جوادی آملی: مسأله 1367- كسی كه شغلش سفر است، يا سفر مقدّمهٔ شغل اوست، يا بسيار سفر میكند، اگر ده روز يا بيشتر در وطن خود بماند، چه از اول قصد ماندن ده روز را داشته باشد، يا بدون قصد بماند، بايد در سفر اوّلی كه پس از ده روز میرود، در صورتی كه طول نكشد، نماز را شكسته به‌جا آورد.

امام خامنه ای: مسأله ۴۹۴- کسی که شغلش سفر است، اگر در وطن(*) یا غیر وطن با قصد یا بدون قصد، ده روز توقف کند، در اولین سفر بعد از ده روز، نمازش قصر است.

(*) جهت آگاهی از احکام مربوط به وطن به مسائل ۱۳۲۹ تا ۱۳۳۴ و مسأله اختصاصی ۵۵۶ مراجعه نمایید.

مسأله 1313- كسي كه شغلش مسافرت است1، اگر در غير وطن خود ده روز بماند2 در سفراولي كه بعد از ده روز مي رود بايد نماز را شكسته بخواند3، چه از اول قصد ماندن ده روز را داشته باشد يا نداشته باشد.

1- اراكي: يا مسافرت مقدمه شغل اوست…

زنجانی: کسی که زیاد مسافرت می کند…

2- گلپايگاني، صافي، زنجاني: چنانچه از اول قصد ماندن ده روز را داشته…

اراکی، نوري، فاضل: با قصد اقامه بماند…

3- نوري: [پايان مسأله]

اراكي، گلپايگاني، صافي: و اگر از اول، قصد ماندن ده روز را نداشته باشد احتياط واجب (گلپايگاني، صافي: احتياط لازم) آن است كه نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند. (صافي: اگر چه اكتفا به تمام هم بدون توجيه نيست).

زنجاني: و اگر از اول قصد ماندن ده روز را نداشته باشد، بنابراحتياط در سفر اوّل، هم شكسته و هم تمام بخواند.

فاضل: و اگر قصد ده روز ماندن را نداشته به احتياط واجب جمع بخواند.

مکارم، سبحانی: رجوع کنید به ذیل مسأله 1312.

*****

خوئي، تبريزي: مسأله 1322- كسي كه شغلش مسافرت است، غير از چاروادار اگر چه (تبريزي: اگر) در غير وطن خود با قصد ده روز بماند، يا در وطن خود هر چند بدون قصد باشد ده روز بماند، در سفر اولي كه بعد از ده روز مي رودنيز حكمش تمام است ولي احتياط مستحبّ آن است كه بين نماز تمام و شكسته جمع نمايد.

. تبريزي:  در سفر اولی که بعد از ده روز می رود احتیاط واجب آن است که بین نماز تمام و شکسته جمع نماید.

امام خامنه ای: مسأله ۴۹۵- کسی که شغلش سفر است، درصورتیکه ده روز در وطن یا غیر وطن اقامت کند و بعد از آن به سفر غیر کاری برود؛ مثلاً به سفرِ زیارتی برود، بنابر احتیاط واجب در سفر کاری بعد از سفر زیارتی نمازش را هم قصر و هم تمام بخواند.

سيستاني: مسأله 1299- كسي كه شغلش مسافرت است شرط نيست كه سه بار مسافرت كند تا نمازش تمام باشد بلكه همين كه عنوان راننده و مانند آن بر او منطبق شود هر چند در اولين سفر باشد نمازش تمام است.

جوادی آملی: مسأله 1368- كسی كه شغلش سفر است، يا سفر مقدّمهٔ شغل اوست، يا فراوان سفر میكند، اگر در غير وطن خود با قصد اقامت ده روز بماند، در سفر اوّلی كه پس از ده روز میرود، در صورت طولانی نبودن آن، بايد نماز را شكسته اقامه كند.

بهجت: مسأله 1066 – كسي كه شغلش مسافرت است، اگر در وطن يا غيروطن خود ده روز بماند، در سفر اولي كه بعد از ده روز مي رود مانند سفر اولي است كه اين شغل را در ابتداء شروع كرده بود و بنابراين تا زماني كه اين سفر، عرفاً شغل او حساب نمي شود بايد نماز را شكسته بخواند، بلي ماندن ده روز متصل در غيروطن، بايد با قصد اقامه باشد، ولي در وطن اگر چه بدون قصد هم باشد، همين حكم را دارد.

وحید: مسأله 1322- چارواداری که شغلش مسافرت است، اگر در غیر وطن خود ده روز یا بیشتر بماند چنانچه از اول قصد ماندن ده روز  داشته باشد ، در سفر اولی که بعد از ده روز می رود باید نماز را شکسته بخواند ولی کسان  دیگری که شغلشان سفر یا شغلشان در سفراست  احتیاط  واجب ان است که در آن سفر جمع کنند بین شکسته و تمام.

مسائل اختصاصي

سيستاني: مسأله 1301- كساني كه چون چاروادار و راننده كه شغل آنها مسافرت است، در صورتي كه مسافرت بيش از مقدار معمول بر آنها موجب مشقت و خستگي شود بايد نماز را شكسته بجا آورد.

فاضل: مسأله 1325- الف- کسانی که به هر علتی معمولا در هر کمتر از ده روز حداقل یک سفر بیش از 45 کیلومتر دارند در تمام سفرها و تمام مکان ها نمازشان تمام است و روزه آنها صحیح می باشد .

ب- این افراد لازم نیست حداقل سه ماه یا چهار ماه مسافت کنند بلکه همین که در طول یک ماه حداقل چهار سفر پی در پی بدون فاصله ده روز داشته باشند نمازشان تمام است.

ج- به طور کلی کسانی که نمازشان تمام است اگر ده روز در وطن  یا در جایی با قصد اقامه بمانند در سفراول   بعد از ده روز نمازشان شکسته و در سفر بعد نمازشان تمام است.

د- محلّ تحصیل و محلّ کار در حکم وطن نیست بلکه وطن جایی است که انسان به قصد سکونت همیشگی و مادام العمر در انجا ساکن شده باشد.  پس کسانی که به صورت مأموریت در شهر دیگری برای مدتی معین ولو طولانی سکونت می کنند آنجا وطن آنها محسوب نمی شود.

و- این حکم مربوط به افردای است که حداقل در کمتر از  ده روز یک سفر داشته باشند. اما دانشجویان و کارمندان و طلاب و کسانی که در محلّ تحصیل  یا محلّ کار بیش از ده روز می مانند یا هنگام مرخصی در وطن بیشتر از ده روز می مانند شامل این حکم نمی شوند و نماز آنها در سفر شکسته است مگر اینکه قصد اقامت ده روز کنند.

مسأله 1314- كسي كه شغلش مسافرت است 1، اگر شك كند كه در وطن خود يا جاي ديگر ده روز مانده يا نه، بايد نماز را تمام بخواند.

اين مسأله در رساله آيات عظام: بهجت ، فاضل ،سيستاني و مظاهری نيست.

1- خوئي: چارواداري كه شغلش مسافرت است…

زنجاني: كسي كه زياد مسافرت مي كند…

جوادی آملی: كسی كه شغلش سفر است، يا سفر او بيش از ماندن در وطن يا محل اقامت است…

مکارم، سبحانی: رجوع کنید به ذیل مسأله 1312.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۴۹۶- کسی که شغلش سفر است، اگر شک داشته باشد که در جایی ده روز مانده یا کمتر از آن، چنانچه شک او به دلیل تردید در روز ورود به آن مکان باشد، باید نماز را در اولین سفر شغلی تمام بخواند، و درصورتیکه به دلیل شک در روز خروج باشد، وظیفه اش قصر است.

مسأله 1315- كسي كه در شهرها سياحت مي كند و براي خود وطني اختيار نكرده، بايد نماز را تمام بخواند.

این مسأله در رساله آیات عظام: امام خامنه ای، مظاهری نیست

مسأله 1316- كسي كه شغلش مسافرت نيست، اگر مثلاً1 در شهري يا در دهي جنسي دارد كه براي حمل آن 2مسافرتهاي پي درپي مي كند3، بايد نماز را شكسته بخواند4.

این مسأله در رساله امام خامنه ای نیست.

1- زنجاني: كسي كه زياد مسافرت نمي كند، اگر اتفاقاً…

2-سبحانی: در یک زمان معین…

3-  فاضل: اگر حداقل چهار سفر يا بيشتر داشته باشد، نمازش تمام است.

4- گلپايگاني، صافي: ولي كسي كه كارش اين است كه هفته اي يكبار يا بيشتر براي انجام شغلي در محلّي سفر مي كند، مثلاً همه روزه از تهران به كرج براي تدريس يا درس خواندن مي رود يا آنكه براي كاري مثل خريد و فروش از تهران به قم يا بالعكس سفر مي نمايد، همين كه به مقداري سفر كند كه عرفاً اين كار را شغل او بگويند، بايد نماز را تمام بخواند.

نوري: ولي كسي كه كارش اين است كه هفته اي يكبار يا بيشتر براي انجام كاري به محلّي مسافرت مي كند، مثلاً همه روزه يا دو روز يك مرتبه، مثلاً از تهران به كرج براي تدريس يا انجام كار اداري يا براي كسب و تجارت مي رود همين كه مقداري سفر كند كه عرفاً اين كار يعني كار توأم با سفر را شغل او بگويند نماز را تمام بخواند.

جوادی آملی: در صورتی كه سفر او بيش از ماندن در وطن يا محل اقامت باشد، بايد نماز را تمام اقامه كند.

سيستاني: مگر آن كه «كثير السفر» باشد كه در مسأله [اختصاصي 1295  بعد از مسأله 1308 متن اصلی ] معيار آن گذشت.

وحید: مگر در صورتی که سفر او بیشتر از بودن در وطنش باشد.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل شرط هفتم.

مسأله 1317- كسي كه از وطنش صرف نظر كرده و مي خواهد وطن ديگري براي خود اختيار كند1، اگر شغلش مسافرت نباشد2 بايد در مسافرت نماز را شكسته بخواند.

اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای، بهجت و مظاهری نيست

1- مكارم: بايد در مسافرت نماز را شكسته بخواند، مگر آن كه سفرش طولاني شود و جزء افراد خانه به دوش حساب شود.

2- زنجاني: اگر كثير السفر نباشد…

سيستاني: اگر عنواني كه موجب تمام شدن نماز است مانند كثير السفر يا خانه بدوش بر او صدق نكند…

*****

سبحانی: مسأله 1039- کسی که از وطنش صرفنظر کرده و می خواهد وطن دیگری برای خود اختیار کند اگر سفرش طولانی است باید نماز را تمام بخواند.

نماز کارمندان هواپیما و قطار تمام ، و روزه را باید بگیرند. و ا گر ده روز یا بیشتر در وطن خود یا جای دیگر بمانند در غیر سفر اول نمازشان تمام است.

کسی که در سال دو یا سه سفر می رود که هر کدام  سه یا  چهار ماه طول می کشد و بقیه سال را در وطن است نماز او تمام است .

چوبانی که در سال نه ماه همراه گوسفندان می رود بدون آنکه در جایی ده روز بماند و سه  ماه زمستان را در وطن خود به سر می برد نماز او تمام و باید روزه را بگیرد.

جوادی آملی: مسأله 1372- كسی كه از وطنش صرف نظر كرده، تا وقتی كه وطن ديگری برای خود اختيار نكرده، اگر عنوانی كه سبب تمام بودن نماز است ـ مانند شغل بودن سفر، كثير السفر بودن يا خانه به دوشی ـ بر او صدق نكند، بايد در مسافرت شكسته نماز بگزارد.

شرط هشتم: آن كه به حدّ ترخّص برسد1 يعني از وطنش (يا جايي كه قصد كرده ده روز در آنجا بماند2) به قدري دور شود 3 كه ديوار شهر را نبيند و صداي اذان آن را نشنود 4،ولي بايد در هوا، غبار يا چيز ديگري نباشد كه از ديدن ديوار و شنيدن اذان جلوگيري كند و لازم نيست به قدري دور شود كه مناره ها و گنبدها را نبيند5، يا ديوار ها هيچ پيدا نباشد، بلكه همين قدر كه ديوارها كاملاً معلوم نباشد كافي است6.

1- فاضل: از حدّ ترخّص بگذرد…

سبحانی: شرط هشتم: رسیدن به حد ترخص؛ شرط هشتم آن که به حدّ ترخّص برسد…

2- ‍[قسمت داخل پرانتز در رساله آيات عظام: نوري و فاضل نيست].

3- اراكي: كه اهل آنجا او را نبينند و اذان آنجا را نشنود.[پايان مسأله]

4- مظاهری: شرط چهارم: به حد ترخص(تقریبا یک کیلومتر) برسد یعنی از وطنش یا محلّ اقامتش به قدری دور شود که دیوار ساختمان های شهر را تشخیص ندهد یا صدای اذان معمولی آخر شهر را نشنود…

جوادی آملی: به قدری دور شود كه ديوار شهر را در صورت هموار بودن نبيند و صدای اذان آن را بدون بلندگو نشنود…

5- گلپايگاني، صافي: بلي، اگر به قدري دور شده كه ديوار خانه هاي شهر كاملاً معلوم نيست ولي شبح آنها نمايان است، احتياط لازم آن است كه نماز نخواند تا وقتي كه شبح پنهان شود يا هم شكسته بخواند و هم تمام.

فاضل: يا ديوارها پيدا نباشد بلكه همين قدر كه ديوار كاملاً تشخيص داده نشود كافي است و كسي كه از جايي كه قصد كرده ده روز در آنجا بماند به قصد هشت فرسخ خارج شود، تا به حدّ ترخّص نرسيده بنابراحتياط واجب بايد نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.

6- نوري: و كسي كه از جايي كه قصد كرده ده روز در آنجا بماند به قصد هشت فرسخ خارج شود، تا حدّ ترخّص نرسيده بنابراحتياط واجب بايد نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.

مظاهری: و در این حکم فرقی میان شهرهای بزرگ مثل تهران  و شهرهای کوچک نیست.

*****

خوئي، تبريزي: شرط هشتم: آن كه به حد «ترخص» برسد و معني حدّ ترخّص در (مسأله 1283) گذشت، اما درغير وطن، اعتباري به حدّ ترخّص نيست و همين كه از محلّ اقامت خارج شود، نمازش قصر است.

سيستاني: شرط هشتم: آن كه اگر از وطن حركت مي كند به «حد ترخص» برسد و اما در غير وطن، حدّ ترخّص اثري ندارد و همين كه از محلّ اقامت خارج شود، نمازش شکسته است. حدّ ترخّص جایی است که اهل شهر حتی آنها که در خارج شهر و توابع آن هستند، به علت دور شدن مسافر، نتوانند او را ببیند، و نشانه آن این است که او اهل شهر و توابع آن را نتواند ببیند.

زنجاني: شرط هشتم: «رسیدن به حدّ ترخّص» یعنی از وطنش یا جایی که قصد کرده ده روز در آنجا بماند، به قدری دور شود که صدای اذان بلند آخر آنجا را نشنود و نيز اهل آن محلّ او را نبينند.

وحید: شرط هشتم: آنکه به حدّ ترخّص برسد ، یعنی از وطنش به قدری دور شود که اذان شهر را نشنود و وقتی اهل شهر را نبیند یقینا به حدّ ترخّص رسیده است ، ولی باید مانعی نباشد ، و اما در غیر وطن همین که از محلّ اقامت یا محلّی که سی روز در آنجا به طور تردید مانده خارج شود نمازش قصر است .

مكارم: شرط هشتم: به «حد ترخص» برسد. «حدّ ترخص» يعني از وطن يا محلّ اقامتش به اندازه اي دور شود كه صداي اذان شهر را نشنود و مردم شهر او را نبينند، اما ديدن و نديدن ديوارهاي شهر اثري ندارد، ولي بايد در هوا گرد و غبار يا مه يا چيز ديگري كه مانع ديدن است يا سر و صدايي كه مانع شنيدن است وجود نداشته باشد، و اگر يكي از اين دو علامت حاصل شود كافي است ، به شرط اين كه يقين به نبودن ديگري نداشته باشد، و الا احتياط، جمع ميان نماز شكسته و تمام است.

امام خامنه ای ۵۰۶: {شرط هشتم رسیدن به حد ترخص} مسافری که از وطن خارج می شود و قصد پیمودن مسافت شرعی را دارد، از زمانی نمازش قصر میشود که به حد معینی برسد، همچنین هنگام بازگشت هنگامیکه به آن حد برسد باید نماز را تمام بخواند، که به این حد، «حدّ ترخُّص» می گویند؛ گرچه احتیاط مستحب آن است که در حد فاصل بین «حدّ ترخُّص» و ورود به شهر، نماز را به صورت جمع بین قصر و تمام بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۵۰۷- ملاک تشخیص «حدّ ترخُّص»، آن است که از آخرین خانه ی شهر به اندازهای دور شود که صدای اذان متعارف شهر را بدون بلندگو نشنود؛ خواه دیوارهای شهر را ببیند یا نه.

مسأله 1318- كسي كه به سفر مي رود اگر به جايي برسد كه اذان را نشنود ولي ديوار شهر را ببيند، يا ديوار ها را نبيند1 و صداي اذان را بشنود، چنانچه بخواهد در آنجا نماز بخواند، بنابراحتياط واجب بايد هم شكسته و هم تمام بخواند2.

اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای، سيستاني ، وحید و مظاهری نيست.

1- اراكي: اگر به جايي برسد كه اذان را نشنود ولي اهل آنجا او را ببينند، يا او را نبينند…

خوئي، تبريزي: اگر به جايي برسد كه اذان را نشنود ولي اهل شهر را ببيند يا اهل شهر را نبيند…

2- اراكي: ولي اگر يكي محقق شده و نسبت به ديگري شك دارد، بايد نمازرا شكسته بخواند مثل اين كه اذان آنجا را نمي شود و نمي داند كه اهل آنجا او را مي بينند يا نه.

مكارم: رجوع كنيد به ذيل شرط هشتم.

*****

زنجاني: مسأله 1327- كسي كه به سفر مي رود اگر به جايي برسد كه اگر درآخر شهر با صداي بلند اذان بگويند صداي اذان را نمي شنود و اهل شهر او را نمي بينند ولي ديوارهاي شهر را مي بينند، چنانچه بخواهد در آنجا نماز بخواند بايد نماز را شكسته بخواند و احتياط مستحبّ در آن است كه تمام نيز بخواند.

مسائل اختصاصي

بهجت مسأله 1070- جوادی آملی: مسأله 1374 – اگر كسي بدون قصد سفر، تا حدّ ترخّص رفته و از آن جا، قصد سفر كرده، همين كه آن محلّ شروع به حركت كرد، به طوري كه عرفاً بگويند سفرش را آغاز كرده ، بايد نمازش را شكسته بخواند و در اين صورت، ديگر خروج از حدّ ترخّص آن محلّ، اعتباري ندارد ابتداي مسافت شرعي را هم بايد از همان جا حساب كرد، و همچنين اگر در جايي بود كه نه وطن او بود و نه قصد ماندن ده روز را در آنجا داشت و نه سي و يك روز به طور ترديد ، در آنجا مانده بود، و در عين حال ، نمازش در آن شهر يا محلّ، تمام بود مثل اين كه به دنبال گمشده اي بدون قصد سفر به آنجا رسيده بود و از آنجا ، قصد سفر كرده، خروج از حدّ ترخّص آن محلّ، اعتباري ندارد و همين كه مسافت شرعي را عرفاً شروع كرد، نمازش را شكسته مي خواند.

بهجت: مسأله 1071- اگر مسافر به اجبار يا به اختيار خود بدون اينكه از قصد سفر برگردد به كمتر از حدّ ترخّص برگشت، نمازش در آنجا تمام است، ولي اگر برگشتن او به كمتر از حدّ ترخّص نبود نماز شكسته است، مگر آن كه از قصد سفر بر گردد.

امام خامنه ای: مسأله ۴۹۷- کسی که شغلش سفر است اگر در سفر شغلی یک مقصد داشته باشد و قبل از رسیدن به مقصد، بین راه ده روز در جایی اقامت کند، ادامه ی سفر تا مقصد با مسیر برگشت به وطن، سفر اول محسوب می شود و باید نماز را قصر بخواند.

مسأله ۴۹۸- در فرض مساله ی قبل اگر چند مقصد داشته باشد، سفرِ اول (بعد از اقامت ده روز) با رسیدن به مقصد اول تمام می شود و از هنگامیکه به سمت مقصد دوم حرکت میکند، سفر دوم بوده و نماز تمام است.

مسأله ۴۹۹- در سفر شغلی که نماز تمام و روزه صحیح است، تفاوتی نمی کند مسیر یا نوع شغل یا وسیله ی سفر، همان قبلی باشد یا تغییر کند.

مسأله ۵۰۰- کسی که شغلش رانندگی است اگر بعد از شروع به شغل رانندگی وسیله ی نقلیه اش خراب شود و برای تعمیر و خرید لوازم به مقدار مسافت شرعی سفر کند، این سفر نیز سفر شغلی بوده و نماز تمام است.

مسأله ۵۰۱- در فرض مسأله ی قبل، اگر پیش از شروع شغل، خودرو خراب شود و برای تعمیر یا تهیه ی لوازم به مقدار مسافت شرعی سفر کند، نمازش قصر است.

مسأله ۵۰۲- کسی که شغلش سفر است، اگر به سفر غیر شغلی برود، نمازش قصر است؛ مثلاً کسیکه شغلش بردن مسافر از شهری به شهر دیگر است، اگر سفر حج یا عتبات برود، نماز را باید قصر بخواند، اما اگر در ضمن سفر شغلی، کار شخصی، مانند زیارت انجام دهد، ـ چه غرض اصلی کار شخصی باشد و بردن مسافر تبعی باشد یا به عکس و یا هر دو غرض مساوی باشند ـ نماز تمام است.

مسأله ۵۰۳- کسیکه سفر شغل اوست، اگر به سفر غیر شغلی برود و بخواهد از آنجا برای شغل به محل شغل برود، در صورتیکه ده روز (چه با قصد و چه بدون قصد) در آنجا توقف نکرده باشد، در سفر به محل شغل نمازش تمام است.

مسأله  ۵۰۴- کسی که شغلش سفر است؛ در برگشت از سفر شغلی نمازش تمام است، ولی اگر چند روز (کمتر از ده روز) برای غیر شغل مانند زیارت یا تفریح بماند و سپس برگردد، بنابر احتیاط واجب در برگشت، باید بین قصر و تمام جمع کند.

مسأله ۵۰۵- کسی که شغلش سفر است اگر به آخرین سفر شغلی برود یا در بین سفر از ادامه ی اشتغال منصرف شود، چنانچه سفر مقوم شغل او بوده؛ مانند رانندگی، در این صورت در مسیر برگشت از آخرین سفر، اگر مسافری نیاورد، برگشت او سفر شغلی حساب نمی شود و نمازش قصر است، چه با ماشین خودش برگردد و یا با وسیله ی دیگری و اگر سفر مقدمه ی شغل او باشد هنگام برگشت از سفر آخر بنابر احتیاط واجب باید نماز را هم قصر و هم تمام بخواند.

مسأله 1319- مسافري كه به وطنش بر مي گردد، وقتي ديوار وطن خود را ببيند و صداي اذان آن را بشنود ، بايد نماز را تمام بخواند1 ولي مسافري كه مي خواهد ده روز در محلّي بماند، وقتي ديوار آنجا را ببيند و صداي اذانش را بشنود، بنابراحتياط واجب بايد نماز را تأخير  بيندازد تا به منزل برسد، يا نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند2.

این مسأله در رساله آیات عظام: امام خامنه ای، مکارم نیست

1- گلپايگاني، صافي: و نيز مسافري كه مي خواهد ده روز در محلّي بماند، وقتي ديوار آنجا را ببيند و صداي اذانش را بشنود، بايد نماز را تمام بخواند و احتياط مستحبّ آن است كه نماز را تأخير بيندازد تا به منزل برسد، يا هم شكسته و هم تمام بخواند. (صافي: و سزاوار است اين احتياط را ترك نكند).

2- جوادی آملی: مسافری كه میخواهد ده روز در محلی بماند، با ديدن ديوار آنجا و شنيدن صدای اذان آن، نماز را تأخير بيندازد، تا به منزل برسد؛ يا به احتياط واجب نماز را هم شكسته، هم تمام به‌جا آورد.

*****

اراكي: مسأله 1319- مسافري كه به وطنش بر مي گردد، وقتي به جايي برسد كه اهل وطن او را ببيند و اذان آنجا را بشنود بايد نماز را تمام بخواند و همچنين مسافري كه مي خواهد ده روز در محلّي بماند، وقتي به جايي برسد كه اهل محلّ او را ببيند و اذان آن را بشنود بايد نمازرا تمام بخواند.

خوئي، تبريزي: ÷1328، وحید1327: مسأله- مسافري كه به وطنش بر مي گردد، وقتي كه (خوئی، تبریزی: اهل وطن خود را ببيند و ) صداي اذان آن را بشنود بايد نماز را تمام بخواند، ولي مسافري كه مي خواهد ده روز در محلّي بماند مادامي كه به آن محلّ نرسيده نمازش قصر است.

سيستاني: مسأله 1305- مسافري كه به وطنش بر مي گردد، تا وقتي كه داخل وطنش نشده بايد نماز را شکسته بخواند و همچنين مسافري كه مي خواهد ده روز در محلّي بماند، مادامي كه به آن محلّ نرسيده نمازش قصر است.

بهجت: مسأله 1072- مسافري كه به وطن خود بر مي گردد، براي اين كه نماز را تمام بخواند، بنابراحتياط بايد هم ديوار وطن را ببيند و هم اذان آن را بشنود، اگر چه أظهر، كفايت شنيدن اذان است، ولي مسافري كه مي خواهد ده روز در محلّي بماند، اگر به جايي برسد كه ديوار آن محلّ را ببيند و صداي اذان را بشنود، چنانچه بخواهد در آنجا نماز بخواند بنابراحتياط واجب بايد هم شكسته و هم تمام بخواند.

زنجاني: مسأله 1328- مسافري كه به وطنش بر مي گردد، وقتي به جايي برسد كه صداي اذان آخر شهر را مي شنود يا اهل شهر او را مي بينند، بايد نماز را تمام بخواند، و نيز مسافري كه مي خواهد ده روز در محلّي بماند، وقتي به جایی برسد که صداي اذان آنجا را بشنود يا اهل آنجا او را ببينند، بايد نماز را تمام بخواند و احتياط مستحبّ آن است كه نماز را هم  شكسته و هم تمام بخواند. یا آن را تأخیر بیندازد تا به منزل برسد.

مظاهری: مسأله 1028-  مسافری که به وطنش بر می گردد یا به جایی که می خواهد ده روز در آنجا بماند می رود وقتی به حدّ ترخّص برسد باید نماز را تمام بخواند.

مسأله 1320- هرگاه شهر در بلندي باشد1 كه از دور ديده شود، يا به قدري گود باشد كه اگر انسان كمي دور شود ديوار آن را نبيند، كسي كه از آن شهر مسافرت مي كند، وقتي به اندازه اي دور شود كه اگر آن شهر در زمين هموار بود، ديوارش از آنجا ديده نمي شد، بايد نماز خود را شكسته بخواند، و نيز اگر پستي و بلندي خانه ها بيشتر از معمول باشد ، بايد ملاحظه معمول را بنمايد.

این مسأله در رساله آیات عظام: امام خامنه ای، سبحانی نیست

1- جوادی آملی: هرگاه شهر يا روستايی در بلندی باشد…

*****

اراكي: مسأله 1313- هرگاه شهر در بلندي باشد كه انسان از دور ديده شود، يا به قدري گود باشد كه اگر انسان كمي دور شود، او را نمي بيند، كسي كه از آن شهر مسافرت مي كند وقتي به اندازه اي دور شود كه اگر آن شهر در زمين هموار بود، آن شخص از آنجا ديده نمي شد، بايد نماز خود را شكسته بخواند.

خوئي، تبريزي 1329، سيستاني 1306، وحید1328: مسأله- هرگاه شهر در بلندي باشد كه از دور، اهل آن ديده شود، يا به قدري گود باشد كه اگر انسان كمي دور شود اهل آن را نبيند، كسي كه از اهالي آن شهر مسافرت مي كند .، وقتي به اندازه اي دور شود كه اگر آن شهر در زمين هموار بود، اهلش از آنجا ديده نمي شد، بايد نماز خود را شكسته بخواند و نيز اگر پستي و بلندي راه بيشتر از معمول باشد، بايد ملاحظه معمول را بنمايد.

.وحید: برای ان که یقین کند به حدّ ترخّص – که در شرط هشتم معنی ان گذشت- رسیده است باید به اندازه ای دور شود که اگر ان شهر در زمین هموار بود اهلش از انجا دیده نمی شد و نیز  اگر پستی و بلندی راه بیشتر از معمول باشد ، باید برای حصول یقین به حدّ ترخّص ملاحظه معمول را بنماید

زنجاني: مسأله 1329- هرگاه موقعيت جغرافيايي شهر به طوري باشد كه از دور صداي اذان آن شنيده شود، يا طوري باشد كه با كمي فاصله گرفتن صداي اذان قطع گردد، اهالي آن شهر نيز در مسافرت وقتي به جايي برسند كه صداي اذان بلند آخر شهر را نشنوند بايد نماز را شكسته بخوانند، بلي اگر شهر در مسير بادهاي تند باشد، و صداي اذان تا مسافتهاي زيادي برسد، بايد موقعيت متعارف را در نظر بگيرد، و اگر باد مانع رساندن صداي اذان باشد ولي اهالي شهر، مسافر را ببيند، نمازش تمام است.

مكارم: مسأله 1156- معيار در شهرها، شهرهاي معمولي است و اگر شهري زياد در گودي يا در بلندي قرار گرفته باشد بايد مطابق شهرهاي معمولي با آن رفتار كرد، يعني ببينيم چه اندازه مسافت سبب مي شود كه در شهرهاي معمولي، انسان صداي اذان شهر را نشنود، و اهالي شهر او را نبينند.

مسائل اختصاصي

بهجت: مسأله 1074- در شهرهاي بزرگي مثل تهران، همين كه عرفاً صدق كند كسي كه در آن شهر زندگي مي كند به راحتي مي تواند در نواحي مختلف شهر رفت و آمد كند بدون اين كه عرف، اورا مسافر حساب كند، بنابرأظهر آن شهر حكم شهرهاي ديگر را دارد.

جوادی آملی: مسأله 1377 – در شهرهای بزرگی مثل تهران، همین‌كه نزد عرف صدق كند كه شخص در آن شهر زندگی میكند، میتواند در نواحی مختلف شهر رفت و آمد كند و حكم مسافر را ندارد.

مسأله 1321- اگر از محلّي مسافرت كند كه خانه و ديوار ندارد، وقتي به جايي برسد كه اگر آن محلّ ديوار داشت از آنجا ديده نمي شد، بايد نماز را شكسته بخواند.

اين مسأله دررساله آيات عظام: امام خامنه ای، سیستانی، مكارم، سبحانی و مظاهری نيست.

*****

اراكي: مسأله 1314- اگر از محلّي مسافرت كند كه ساكنيني ندارد وقتي به جايي برسد كه اگر آن محلّ ساكنيني داشت در آنجا او را نمي ديدند بايد نماز را شكسته بخواند.

خوئي، تبريزي 1330، وحید1329: مسأله- اگر از محلّي مسافرت كند كه اهل ندارد، وقتي به جايي برسد كه اگر آن محلّ اهل داشت، از آنجا ديده نمي شد. بايد نماز را شكسته بخواند.

. وحید: یقیناً به حدّ ترخّص رسیده و خواندن نماز شکسته بی اشکال است.

زنجاني: مسأله 1330- اگر از محلّي مسافرت كند كه اهل ندارد، وقتي به جايي برسد كه اگر در آخر آن محلّ، با صداي بلند اذان بگويند شنيده نمي شود، و اگر كسي در آن محلّ باشد او را نمي بينند بايد نماز را شكسته بخواند.

مسائل اختصاصي

سيستاني: مسأله 1307- کسی که در کشتی یا قطار نشسته، و قبل از رسیدن به حدّ ترخّص به نیت نماز تمام مشغول نماز شود، ولی قبل از رکوع رکعت سوّم به حدّ ترخّص برسد، باید نمازش را شکسته به‌جا آورد.

سيستاني: مسأله 1308- اگر در فرضي كه در مسأله پيش گذشت بعد از ركوع ركعت سوم به حدّ ترخّص برسد، بايد نماز ديگري را شكسته بجا آورد و تمام كردن نماز اول لازم نيست.

سيستاني: مسأله 1309- اگر كسي يقين پيدا كند كه به حدّ ترخّص رسيده و نماز را شكسته بجا آورد و سپس معلوم شود كه در وقت نماز به حدّ ترخّص نرسيده بود بايد نماز را دوباره انجام دهد پس چنانچه در اين حال هنوز به حدّ ترخّص نرسيده باشد، بايد نماز را تمام بخواند و درصورتي كه از حدّ ترخّص گذشته باشد نماز را شكسته بجا آورد و اگر وقت گذشته نماز را مطابق وظيفه اش در هنگام فوت آن بجا آورد.

مسأله 1322- اگر به قدری دور شود که نداند صدایی را که می شنود صدای اذان است یا صدای دیگری1 ، باید نماز را شکسته بخواند. ولی اگر بفهمد اذان می گویند و کلمات آن را تشخیص ندهد، باید تمام بخواند.

این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و سیستانی نیست.

1- اراکی: و همچنین اگر بفهمد اذان می گویند و کلمات آن را تشخیص ندهد، بنابراحتیاط واجب باید هم شکسته و هم تمام بخواند.

سبحانی: و یا بفهمد اذان می گویند ولی کلمات آن را تشخیص ندهد، احتیاط جمع میان تمام و شکسته است.

مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 1326.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۵۰۸- اگر در خارج شهر صدای اذان را بشنود و تشخیص دهد که اذان است ولی نتواند فصل های آن را از یکدیگر تشخیص دهد، بنابر احتیاط واجب باید بین قصر و تمام جمع کند، مگر اینکه مسیر خود را به قدری ادامه دهد که صدای اذان را اصلاً نشنود.

زنجانی مسأله 1331- اگر به قدری دور شود که نداند صدای اذان به آن نقطه می‌رسد یا خیر باید نماز را تمام بخواند همچنین اگر بفهمد اذان می‌گویند ولی کلمات آن را تشخیص ندهد، باید نماز را تمام بخواند؛ ولی اگر بداند مرتبه خاصی از صدای اذان مثل صدای اذان با دستگاه بلندگو به گوش می‌رسد ولی نداند صدای بلند اذان بدون بلندگو به این حد است یا نه، باید نماز را شکسته بخواند.

مسأله اختصاصی

جوادی آملی: مسأله 1380- اگر كسی يقين پيدا كند كه به حد ترخّص رسيده و نماز را شكسته به‌جا آورد و سپس معلوم شود در وقتی كه نماز میگزارد، به حدّ ترخّص نرسيده بود، بايد نماز را دوباره اقامه كند و اگر يقين كند كه به حد ترخّص نرسيده و نماز را تمام به‌جا آورد و سپس معلوم شود که به حدّ ترخّص رسيده بود، بايد شكسته نماز بگزارد و اگر وقت گذشته، نماز را مطابق وظيفه‌اش در هنگام فوت آن اقامه كند. همین حکم برای بازگشت به وطن نيز جاری است.

مسأله 1323- اگر به قدري دور شود كه اذان خانه ها1 را نشنود ولي اذان شهر را كه معمولاً در جاي بلند مي گويند بشنود، نبايد نمازرا شكسته بخواند.

اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای، سيستاني و مكارم، سبحانی و مظاهری نيست.

1- فاضل، جوادی آملی: خانه هاي آخر شهر…

مسأله 1324- اگر به جايي برسد كه اذان شهر را كه معمولاً در جاي بلند مي گويند نشنود1 ولي اذاني را كه در جاي خيلي بلند2 مي گويند بشنود، بايد نماز را شكسته بخواند.

اين مسأله در رساله آيات عظام: سيستاني، سبحانی و مظاهری نيست.

1- مكارم: نمازش شكسته است، هر چند اذاني را كه با بلندگوهاي قوي مي گويند بشنود.

2- زنجاني، جوادی آملی: يا با وسايلي همچون بلندگو…

*****

امام خامنه ای: مسأله ۵۰۹- ملاک برای حدّ ترخص، شنیدن اذانی است که در مکان بلند متعارف همچون مأذنه های مساجد قدیمی و در آخر شهر گفته شود.

مسأله 1325- اگر چشم يا گوش او يا صداي اذان، غير معمولي باشد در محلّي باید نماز را شكسته بخواند كه چشم متوسط ديوار خانه ها را نبيند1 و گوش متوسط صداي اذان معمولي را نشنود.

اين مسأله در رساله آيات عظام: سبحانی و مظاهری نيست.

1- خوئي، تبريزي: چشم متوسط اهل شهر را نبيند…

*****

امام خامنه ای: مسأله ۵۱۰- ملاک در بلندی صدای اذان، صدای متوسط و متعارف و در شنیدن اذان، قدرت شنوایی متوسط و معمولی و در وضعیت جوّی، جوّ متعارف است؛ یعنی هوائی که در آن باد شدید و غبار و مه نباشد.

وحید: مسأله 1333– اگر گوش او یا صدای اذان  ، غیر معمولی باشد در محلّی باید نماز را شکسته بخواند که گوش متوسطه صدای اذان معمولی را نشنود.

مكارم: مسأله 1158– اگر كسي گوش و چشمش از معمول ضعيف تر يا بسيار قوي تر است اعتباري به آن نيست بلكه اعتبار به گوش و چشمهاي معمولي است.

زنجاني: مسأله 1334- اگر گوش او يا صداي اذان، غير معمولي باشد در محلّي بايد نماز را شكسته بخواند كه گوش معمولي صداي اذان بلند معمولي را نشنود و اهل محلّ نیز او را نبینند.

سيستاني: مسأله 1310- اگر چشم او غير معمولي باشد، در محلّي بايد نماز را شكسته بخواند كه چشم متوسط، اهل شهر را نبيند.

مسأله 1326- اگر بخواهد در محلّي نماز بخواند كه شك دارد به حدّ ترخّص يعني جايي كه اذان را نشنود1 و ديوار را نبيند، رسيده يا نه، بايد نماز را تمام بخواند و در موقع برگشتن اگر شك كند كه به حدّ ترخّص رسيده يا نه، بايد شكسته بخواند، و چون در بعضي موارد اشكال پيدا مي كند بايد يا آنجا نماز نخواند يا هم شكسته و هم تمام بخواند2.

اين مسأله در رساله آيات عظام: بهجت و مظاهری نيست

1- اراكي: و او را نبيند ، رسيده يا نه بايد نماز را تمام بخواند و در موقع برگشتن اگر شك كند كه به حدّ ترخّص رسيده يا نه، بايد شكسته بخواند.

2- فاضل: چون در بعضي موارد اشكال پيدا مي كند يا آنجا نماز نخواند يا هم شكسته و هم تمام بخواند.

نوري: چون در بعض موارد اشكال پيدا مي كند – مانند آن كه در فرض مسأله موقع رفتن نماز ظهر را تمام بخواند و موقع برگشتن همانجا نماز عصر را شكسته بخواند – بايد يا آنجا نماز نخواند – و درصورت رفتن پس از علم به رسيدن به حدّ ترخّص نماز را شكسته بخواند و در برگشتن پس از رسيدن به خانه نماز را تمام بخواند – يا هم شكسته و هم تمام بخواند.

*****

گلپايگاني، صافي: مسأله 1335- اگر موقعي كه سفر مي رود شك كند كه به حدّ ترخّص – يعني جايي كه اذان را نشنود و ديوار را نبيند – رسيده يا نه، بايد نماز را تمام بخواند. و در موقع برگشتن اگر شك كند كه به حدّ ترخّص رسيده يا نه بايد شكسته بخواند. ولي اگر در برگشتن در همانجا كه در رفتن تمام خوانده شكسته بخواند بنابراحتياط لازم بايد نمازي را كه در اين مكان تمام خوانده قضا نمايد و نمازي را كه شكسته خوانده تمام اعاده نمايد و اگر اعاده نكرد قضاي آن را تمام بجا آورد.

خوئي، تبريزي: 1325، سیستانی: مسأله 1310- اگر موقعي كه سفر مي رود، شك كند كه به حدّ ترخّص رسيده يا نه، بايد نماز را تمام بخواند (خوئي، تبريزي: و مسافري كه از شهر «تبريزي: از سفر» بر مي گردد اگر شك كند كه به حدّ ترخّص رسيده يا نه بايد شكسته بخواند).

امام خامنه ای: مسأله ۵۱۶- کسی که از وطن به قصد پیمودن مسافت شرعی سفر می کند، اگر شک کندکه به حدّ ترخص رسیده است یا نه؛ باید بنا بگذارد که به حدّ ترخص نرسیده و نماز را تمام بخواند و اگر این شک هنگام برگشتن از سفر باشد، باید نماز را قصر بخواند؛ البته در صورتیکه هم هنگام رفتن و هم برگشتن، در یک محل، شک کند که از حد ترخص گذشته است یا نه و بخواهد در آن محل نماز بخواند، باید بین قصر و تمام جمع کند و اگر نماز رفت را فقط به صورت تمام خوانده، باید به صورت قصر هم بخواند.

وحید: مسأله 1334- اگر موقعی که سفر می رود شک کند که به حدّ ترخّص رسیده یا نه، باید نماز را تمام بخواند و مسافری که به وطن برمی گردد اگر شک کند که به حدّ ترخّص رسیده یا نه، باید شکسته بخواند، مگر اینکه هنگام رفتن بداند که وقت برگشتن به همین شک مبتلا می شود یا در برگشتن در همان محلّ مبتلا به همان شک بشود که در این صورت باید احتیاط کند به اینکه در رفتن و برگشتن نماز را از آن محلّ تأخیر بیندازد تا یقین کند که از حدّ ترخّص گذشته، و یا هم شکسته بخواند و هم تمام ، چه رفتن و برگشتن هر دو در وقت باشد یا در برگشتن وقت نماز اول گذشته باشد.

مكارم: مسأله 1157- هرگاه شك كند به حدّ ترخّص رسيده يا نه، يا نداند صدايي را كه مي شنود صداي اذان است يا صداي ديگر، بايد نماز را تمام بخواند، اما اگر بفهمد صداي اذان است ولي كلمات آن قابل تشخيص نباشد احتياط ، جمع است.

جوادی آملی: مسأله 1384- اگر بخواهد در محلی نماز بگزارد كه شک دارد به حد ترخّص رسيده يا نه، بايد نماز را تمام به‌جا آورد و هنگام بازگشت اگر شک كند كه به حد ترخّص رسيده يا نه، بايد شكسته انجام دهد و در موارد مشتبه، بايد يا آنجا نماز نگزارد؛ يا هم شكسته، هم تمام نماز بگزارد.

زنجاني: مسأله 1335- اگر موقعی که به سفر می‌رود، در جایی شک کند که به حدّ ترخّص رسیده یا نه، و بخواهد نماز بخواند، باید نماز را تمام بخواند و کفایت می‌کند مگر بداند در وقت نماز چهار رکعتی -که نخوانده است- به آن‌جا برمی‌گردد و احتمال دهد نمازش را در آنجا خواهد خواند که در این صورت باید نمازش را هم تمام و هم شکسته بخواند. در برگشت از سفر نیز اگر شک کند که به حد ترخص رسیده یا نه، و بخواهد نماز بخواند، باید نمازش را شکسته بخواند و کفایت می‌کند مگر بداند در وقت نماز چهار رکعتی که نخوانده است در ابتدای سفر بعدی از آن جا خواهد گذشت و احتمال دهد نمازش را در آنجا خواهد خواند که در این صورت باید نمازش را هم تمام و هم شکسته بخواند.

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۵۱۱- چنانچه مسافر به مقداری از وطن دور شود که صدای اذان شنیده نمی شود ولی صداهای بلند دیگر مانند دعا و قرائت قرآن شنیده می شود، احتیاط آن است که اگر در آنجا نماز می خواند، به صورت جمع بخواند و یا به اندازه ای دور شود که صدایی شنیده نشود.

مسأله ۵۱۲- اگر مسافر به محلی می رود که تصمیم دارد ده روز در آنجا بماند، تا قبل از رسیدن به حدّ ترخص محل اقامت، نمازش قصر است و در حدّ فاصل بین حدّ ترخص و محل اقامت، بنابر احتیاط واجب باید بین قصر و تمام جمع کند.

مسأله  ۵۱۳- اگر از محلی که قصد اقامت ده روز کرده به قصد پیمودن مسافت شرعی خارج شود، احتیاط واجب آن است که در فاصله ی بین محل اقامت و حد ترخص، بین قصر و تمام جمع کند یا نماز را تأخیر بیندازد تا از حدّ ترخص عبور کند و قصر بخواند.

مسأله ۵۱۴- کسیکه سی روز مردّد در محلی مانده (*) و از روز سی ویکم نماز را تمام میخواند، اگر به قصد پیمودن مسافت شرعی از آن مکان خارج شود، بنابر احتیاط واجب یا قبل از حد ترخص بین قصر و تمام جمع کند یا نماز را تأخیر بیندازد و قصر بخواند.

(*) به این معنا که نمی داند چه زمانی از آن محل خواهد رفت و به همین دلیل نمی تواند قصد اقامت ده روزه کند.

مسأله ۵۱۵- در سایر موارد (به استثناء موارد سه گانه) (*) که مسافر وظیفه اش نماز تمام بوده و تبدیل به قصر شده است، برای خواندن نماز به صورت قصر، حدّ ترخص معیار نیست؛ مانند کسی که به سفر حرام رفته و سپس به مباح تبدیل شده، یا کسی که بدون قصد سفر تا هشت فرسخ رفته و میخواهد برگردد.

(*) یعنی غیر موردِ وطن، قصد اقامت ده روزه و ماندن بیش از سی روز مردّد.

مسأله ۵۱۷- کسی که از وطن به سفر می رود چنانچه قبل از رسیدن به حدّ ترخص، به تصور اینکه به حدّ ترخص رسیده است، نماز را قصر بخواند، سپس متوجه شود که اشتباه کرده، باید دوباره نماز را به جا آورد. در برگشت به وطن نیز اگر چنین اتفاقی بیفتد و نماز را تمام بخواند حکم همین است.

مسأله ۵۱۸- کسی که از وطن به سفر می رود اگر پس از عبور از حدّ ترخص، به تصور اینکه به حدّ ترخص نرسیده، نماز را تمام بخواند، سپس متوجه شود که چنین نبوده، باید دوباره نمازش را بخواند، در برگشت نیز اگر چنین اتفاقی بیفتد و نماز را قصر بخواند، حکم همین است.

مسأله ۵۱۹- اگر پس از خروج از وطن و عبور از حدّ ترخص، دوباره وارد حدّ ترخص شود، باید نماز را داخل حدّ ترخص تمام بخواند و تفاوتی نمی کند که برگشت او اختیاری یا غیر اختیاری و یا به دلیل کج بودن راه باشد.

مسأله ۵۲۰- در فرض مسأله ی قبل، اگر ورود او به حدّ ترخص به خاطر طبیعت مسیر همچون کجی راه باشد، لازم نیست باقیمانده ی مسیر به مقدار مسافت باشد، بلکه مقدار مسافت شرعی از همان ابتدای سفر با احتساب مقدار مسافتی که داخل حد ترخص می شود و برمیگردد، محاسبه می شود.

مسأله ۵۲۱- در فرض مسأله ی سابق، اگر ورود به حدّ ترخص به خاطر طبیعت مسیر نباشد، بلکه به خاطر امر دیگری به صورت اختیاری یا غیر اختیاری (*) به داخل حد ترخص برگردد؛ مانند اینکه برای برداشتن چمدانی که در محدوده ی حدّ ترخص جا گذاشته، برگردد، و بعد از برداشتن چمدان، همان سفر قبلی را ادامه دهد، در این صورت مسافت شرعی از ابتدای سفر محاسبه می شود ولی آن مقدار راه اضافی که از خارج حد ترخص برای برداشتن چمدان برگشته و دوباره به آن محل برمیگردد، در مسافت شرعی محاسبه نمی شود.

(*) غیر اختیاری مانند اینکه کشتی ­ای که به سمت مقصدی حرکت می­کند و از حد ترخص می‌گذرد، در اثر وزش باد، دوباره داخل حدّ ترخص برمیگردد.

مسأله ۵۲۲- اگر به قصد مسافت از حدّ ترخص وطن خارج شد و نماز را به صورت قصر به جا آورد و دوباره وارد حدّ ترخص شد و سپس سفر خود را ادامه داد، نماز خوانده شده کافی است و لازم نیست آن را اعاده کند.

مسأله ۵۲۳- اگر از محلی که قصد اقامت ده روز کرده به قصد پیمودن مسافت شرعی خارج شود و بعد از گذشتن از حد ترخص به دلیلی، دوباره به حدّ ترخص یا حتی به محل اقامت وارد شود و قصد اقامت ده روز نداشته باشد، نمازش قصر است.

مسأله ۵۲۴- اگر کسی قصد دارد حداقل هشت فرسخ، دور شهر حرکت کند، چنانچه این حرکت داخل حد ترخص باشد، نمازش تمام است، ولی اگر خارج حد ترخص باشد، نماز قصر است؛ هرچند به خاطر کجی و اعوجاج راه، در مواردی داخل حدّ ترخص شود و مقدار مسیر خارج حد ترخص، کمتر از هشت فرسخ باشد. البته اگر بخواهد داخل حد ترخص نماز بخواند، نماز تمام است.

مسأله ۵۲۵- در فرض مساله ی قبل، اگر داخل شدن به حدّ ترخص به خاطر طبیعتِ مسیر نباشد، بلکه با اختیار به داخل حد ترخص برمیگردد، در این صورت اگر بقیه ی راه غیر از مقدار مسافتی که برمیگردد و خارج میشود، هشت فرسخ نباشد، نماز تمام است، و اگر به مقدار مسافت باشد، نماز قصر است. البته نمازش داخل حدّ ترخّص، تمام است.