نماز های مستحب – چهارده مرجع

مسأله 764- نمازهای مستحبّی زیاد است و آنها را نافله گویند و بین نمازهای مستحبی به خواندن نافله های شبانه روز بیشتر سفارش شده 1 و آنها در غیر روز جمعه سی و چهار رکعتند که هشت رکعت آن نافلهٔ ظهر و هشت رکعت نافلهٔ عصر و چهاررکعت نافلهٔ مغرب و دو رکعت نافلهٔ عشا و یازده رکعت نافلهٔ شب و دو رکعت نافلهٔ صبح می باشد و چون دو رکعت نافلهٔ عشا را بنابراحتیاط واجب2 باید نشسته خواند3، یک رکعت حساب می شود. ولی در روز جمعه بر شانزده رکعت نافلهٔ ظهر و عصر، چهاررکعت اضافه می شود4.

1- مکارم: [و] نافله های شبانه روزی عبارتند از: نافلهٔ ظهر هشت رکعت و نافلهٔ عصر نیز هشت رکعت است، نافلهٔ مغرب چهاررکعت  و نافلهٔ عشا دو رکعت است که نشسته خوانده می شود، نافلهٔ شب یازده رکعت و نافلهٔ صبح دو رکعت است. و چون دو رکعت نافلهٔ عشا یک رکعت حساب می شود، مجموع این نافله ها سی و چهار رکعت خواهد بود، ولی در روز جمعه سی و هشت رکعت است زیرا چهار رکعت به نافلهٔ ظهر و عصر اضافه می شود (همهٔ نافله ها دو رکعت  دو رکعت خوانده می شود.)

2- اراکی، گلپایگانی، فاضل: احتیاط مستحب…

زنجانی: بنابراحتیاط …

3-  بهجت، مظاهری: چون دو رکعت نافلهٔ عشا را باید نشسته خواند…

4- خوئی، سیستانی: و بهتر آن است که تمام بیست رکعت را پیش از زوال بجا آورد (سیستانی: بجز دو رکعت آن، که بهتر است در وقت زوال باشد).

صافی: و بهتر این است که تمام بیست رکعت را پیش از ظهر بجا آورد.

زنجانی: [و] نمازهای نافله –به جز نافله وتر و برخی نافله هایی که در کتابهای مفصّل ذکر شده- دو رکعت دو رکعت خوانده می شود.

بهجت: که تمام آن را می توان قبل از ظهر بجا آورد.

وحید: وبنابرمشهور بهتر آن است که شش رکعت آن وقت انبساط خورشید و شش رکعت وقت ارتفاع خورشید و شش رکعت قبل از زوال و دو رکعت وقت زوال  خوانده شود.

جوادی آملی: مسأله 805- نماز واجب را فریضه و نماز مستحب را نافله گویند. نماز نافله زیاد است. برخی از آن‌ها به نماز فریضه مرتبط است و برخی دیگر به زمان‌ها و مكان‌های خاص یا امور و شرایط ویژه ارتباط دارند. اقامهٔ نماز، در هر حال به عنوان بندگی مطلق خدا، ثواب دارد؛ ولی نافله شبانه‌روز، به‌ویژه نافلهٔ شب، ثواب بیشتری دارد.

جوادی آملی: مسأله 806- نافلهٔ نماز ظهر، هشت ركعت، نافلهٔ نماز عصر هشت ركعت، نافلهٔ نماز مغرب چهار ركعت، نافلهٔ نماز عشاء دو ركعت (نشسته خوانده شود)، نافلهٔ نماز شب یازده ركعت، نافلهٔ نماز صبح دو ركعت، نافلهٔ روز جمعه بیست ركعت است؛ یعنی چهار ركعت بر شانزده ركعت نافلهٔ نماز ظهر و عصر افزوده میشود.

امام خامنه ای رساله نماز و روزه مسأله (۳۲): نمازهای مستحب (نافله) بسیار است از بین نماز های نافله خواندن نافله های یومیه (شبانه روزی) خصوصا نماز شب بیشتر سفارش شده است.

مسأله (۳۳): نوافل یومیه نمازهای مستحبی هستند که در هر شبانه‌روز خوانده می‌شوند خواندن این نافله ها بسیار مهم است و ثواب و اجر زیادی برای آن ذکر شده است در میان این نافله ها نافله شب که از نصف شب به بعد خوانده می شود اهمیت ویژه و منحصر به فردی بین همه نمازهای مستحبی دارد این نماز دارای خواص معنوی بسیار است و شایسته است که مسلمین بر خواندن آن اهتمام داشته باشند.

مسأله (۳۴): نافله های یومیه عبارتند از: ۱- نافله ظهر: هشت رکعت (چهار نماز دو رکعتی) قبل از نماز ظهر ۲- نافله عصر رکعت هشت رکعت (چهار نماز دو رکعتی) قبل از نماز عصر ۳- نافله مغرب چهار رکعت (دو نماز دو رکعتی) بعد از نماز مغرب ۴- نافله عشا دو رکعت (به صورت نشسته) بعد از نماز عشا (*) ۵- نافله صبح دو رکعت قبل از نماز صبح ۶- نافله شب یازده رکعت از نصف شب تا اذان صبح (بهتر است درثلث آخر شب خوانده شود و هرچه به فجر نزدیکتر باشد فضیلت آن بیشتر است).

(*) با توجه به اینکه دو رکعت نافله نشسته عشا یک رکعت حساب میشود مجموع نافله های یومیه ۳۴ رکعت (دو برابر تعداد رکعت های نماز واجب) است.

مسأله (۳۵): نافله ی ظهر و عصر در روز جمعه بیست رکعت است یعنی چهار رکعت به نافله ظهر و عصر اضافه می‌شود و بهتر از تمام بیست رکعت پیش از زوال خورشید به جا آورده شود ولی اگر بعد از زوال تا غروب هم انجام شود اشکال ندارد.

مسأله 765- از یازده رکعت نافلهٔ شب، هشت رکعت آن باید به نیّت نافلهٔ شب و دو رکعت آن به نیّت نماز شفع و یک رکعت آن، به نیّت نماز وتر خوانده شود1. و دستور کامل نافله  شب در کتابهای دعا گفته شده است2.

1- گلپایگانی، صافی: و هشت رکعت نافلهٔ شب و همچنین نافلهٔ ظهر و عصر و مغرب را باید مانند نماز صبح دو رکعتی بخوانند…

نوری: و دستور کامل نافلهٔ شب پس از مسأله[ 766 به صورت مسائل اختصاصی] خواهد آمد.

مظاهری: [و] کلیه نوافل را باید دو رکعت دو رکعت نظیر نماز صبح خواند، مگر نماز وتر را که یک رکعت است؛ و باید بعد از بجا آوردن دو سجده تشهد  خواند و سلام داد.

2- زنجانی: آداب و مستحبات نافلهٔ شب در کتابهای دعا به طور کامل گفته شده است.

*****

امام خامنه ای رساله نماز و روزه مسأله (۳۷): کیفیت نماز شب به این صورت است که ابتدا چهار نماز دو رکعتی به نیت نماز شب مانند نماز صبح خوانده می‌شود و پس از آن دو رکعت به نیت نماز شفع و یک رکعت به نیت نماز وتر خوانده می شود که در قنوت آن استغفار و دعا برای مومنین و طلب حاجت از خداوند منان به ترتیبی که در کتاب‌های دعا ذکر شده مستحب است.

زنجانی: مسأله 773- از یازده رکعت نافلۀ شب، هشت رکعت آن به نیت نافلۀ شب و دو رکعت آن به نیت نماز شفع و یک رکعت آن، به نیت نماز وتر خوانده می‌شود،(*) آداب و مستحبات نافلۀ شب در کتاب‌های دعا به‌طور کامل گفته شده است.

(*) این‌گونه بین فقهای متأخر مشهور شده؛ لکن به نظر شماری از فقهای متقدم و متأخر نماز وتر سه رکعت است. همان‌طور که از بیشتر احادیث وارد در این باب استفاده می‌شود. {در این باره به رساله‌ای که مرحوم آیة الله سید مهدی روحانی در این زمینه نوشته‌اند، مراجعه شود}.

مسأله اختصاصی

مکارم: مسأله 703- نافلهٔ شب از مهمترین نمازهای نافله است که در روایات اسلامی و قران مجید روی آن تأکید شده(1) و تأثیر عمیقی در صفای روح و پاکی قلب و تربیت نفوس انسانی و حلّ مشکلات دارد. و در کتب معروف دعا(2)، آدابی برای آن ذکر کرده اند، مخصوصاً برای قنوت نافلهٔ وتر؛ رعایت این آداب خوب است، ولی می توان نماز شب را بدون این آداب مانند نمازهای معمولی نیز انجام داد. و کسی که به علّتی نتواند آخر شب بیدار شود و نماز شب را بخواند می تواند قبل از خواب آنها را بجا آورد.

(1) مستدرک الوسائل، ج6، ص327- 335، باب 33.     (2) مصباح المتهجد، ص127 – 155؛ مکارم الأخلاق، ص293.

مسأله 766- نمازهای نافله را می شود نشسته خواند ولی بهتر است دو رکعت نماز نافلهٔ نشسته را یک رکعت حساب کند، مثلاً کسی که می خواهد نافلهٔ ظهر را که هشت رکعت است نشسته بخواند بهتر است شانزده رکعت بخواند و اگر می خواهد نماز وتر را نشسته بخواند، دو نماز یک رکعتی نشسته بخواند.

این مسأله، در رسالهٔ آیت الله بهجت نیست.

*****

سیستانی: مسأله 753- نمازهای نافله را می شود نشسته خواند، هر چند در حال اختیار. و لازم نیست هر دو رکعت را یک رکعت حساب کند ولی بهتر است ایستاده بخواند، بجز نافلهٔ عشاء که بنابراحتیاط واجب باید نشسته خوانده شود.

مکارم: مسأله 706- نماز نافله ها را می توان نشسته خواند، ولی در این صورت احتیاط این است که هر دو رکعت را یک رکعت حساب کند، مثلاً بجای هشت رکعت نافلهٔ ظهر ایستاده، شانزده رکعت نشسته بخواند.

چنانکه گفتیم نمازهای نافله را باید دو رکعت  دو رکعت انجام داد، جز نافلهٔ وتر، که یک رکعت است و اگر بخواهد نافلهٔ وتر را نشسته بخواند باید دو نماز یک رکعتی جداگانه نشسته بجا آورد.

مظاهری: مسأله 630-  نمازهای نافله را می شود نشسته خواند بلکه می تواند در حال خوابیدن یا راه رفتن و سواری بخواند.ولی اگر نشسته بخواند مستحب است  دو برابر بخواند ، مثلا کسی که نافله ظهر را که هشت رکعت است نشسته می خواند مستحب است شانزده رکعت بخواند  و اگر در حال راه رفتن یا سواری خواند لازم نیست رو به قبله باشد چنانکه لازم نیست رکوع و سجود داشته باشد و گفتن ذکر رکوع و سجده کفایت می کند.

جوادی آملی: مسأله 808- نمازهای نافله را حتماً باید دو ركعتی به‌جا آورد، مگر نماز وتر كه یک ركعت است. نمازهای نافله را میتوان نشسته انجام داد، هرچند برای ایستادن عذری نباشد و لازم نیست دو ركعت نشسته را یک ركعت حساب كرد.

امام خامنه ای رساله نماز و روزه مسأله (۳۹): در نمازهای نافله خواندن سوره واجب نیست بلکه کافی است در هر رکعت سوره حمد قرائت شود هرچند مستحب و سوره نیز قرائت شود.

امام خامنه ای رساله نماز و روزه مسأله (۴۰): نافله ها (جز نماز وتر که یک رکعت است ) دو رکعتی هستند و می توان آنها را نشسته خواند هرچند به صورت ایستاده خواندن بهتر است و در صورتی که نشسته خوانده شود مستحب است هر دو رکعت یک رکعت حساب شود به استثنای نماز وتیره (نافله عشا) که احتیاطا به صورت نشسته خوانده شود نه به صورت ایستاده.

مسأله 767- نافله ظهر و عصر را در سفر نباید خواند1 ولی نافلهٔ عشا را به نیّت این که شاید مطلوب باشد می تواند بجا آورد2.

1-گلپایگانی، صافی: ولی نافله عشا را  رجاءً می توان خواند.

خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید: و نافلهٔ عشا چنانچه به قصد رجاء خوانده شود مانعی ندارد.

2-  نوری: نافلهٔ عشا را -که نماز وتیره نامیده می شود- به نیّت اینکه شاید مطلوب خداوند باشد، می تواند بجا آورد.

*****

بهجت: مسأله 640- نافلهٔ ظهر و عصر در سفر، یعنی در جایی که باید نماز ظهر و عصر را شکسته بخواند ساقط می شود؛ و امّا در جایی که مخیّر است نمازش را تمام و یا شکسته بخواند أظهر عدم سقوط نافلهٔ ظهر و عصر است؛ و امّا در نافلهٔ عشا أظهر عدم سقوط آن در سفر است ولی احتیاط این است که به نیّت این که شاید مطلوب باشد بجا آورد.

مکارم: مسأله 705- نافلهٔ ظهر و عصر در سفر ساقط است ونباید خواند و احتیاط آن است که نافلهٔ عشا را نیز ترک کند؛ امّا بقیهٔ نافله های شبانه روزی،  یعنی نافلهٔ صبح و مغرب و نافلهٔ شب در سفر ساقط نمی شود.

زنجانی: مسأله 775- نافله های شبانه روز در مورد مسافر نیز مستحب است ولی نافله  ظهر و عصر در سفر ساقط می شود، و نافلهٔ عشا بنابر احتیاط به قصد رجاء خوانده شود.

مظاهری: مسأله 631- نمازهای نافله را حتّی نافله عشا را در سفر می توان خواند به جز نافله ظهر و عصر  که نباید خوانده شود.

جوادی آملی: مسأله 809- نافلهٔ نماز ظهر و عصر، در سفری كه نماز واجبْ قصر است، ساقط میشود و نافلهٔ عشاء را میتوان به امید مطلوب بودن به‌جا آورد.

امام خامنه ای رساله نماز و روزه مسأله (۵۹۷): خواندن نافله های ظهر و عصر در سفری که نماز در آن قصر است (هر چند با قصد رجاء) جایز نیست.

امام خامنه ای رساله نماز و روزه مسأله (۵۹۸): انجام نافلة عشا (وتیره) در سفر با قصد رجاء و به امید ثواب اشکال ندارد.

امام خامنه ای رساله نماز و روزه مسأله (۶۰۱): نافلة شب و نافله ی نماز صبح و مغرب از مسافر ساقط نیست.

مسائل اختصاصی

{حکم نوافل در سفر}

امام خامنه ای رساله نماز و روزه مسأله (۵۹۹): نمازهای نافلة یومیه ای که از مسافر ساقط است، برای فردی که قصد ماندن ده روز را دارد، مشروع و مستحب است. همچنین روزة مستحبی نیز برای او مستحب میباشد.

امام خامنه ای رساله نماز و روزه مسأله (۶۰۰): اگر کسی در اماکن تخییر بخواهد نماز را به صورت تمام بخواند، میتواند نوافل یومیه را نیز بخواند.

امام خامنه ای رساله نماز و روزه مسأله (۶۰۲): غیر از نافله های یومیه، نمازهای مستحبی دیگر؛ مانند نماز جعفر طیّار (که نماز خیلی مهم و با فضیلتی است) و نماز امام زمان (علیه السلام) یا نمازهایی که در ایام خاصی؛ مانند روز جمعه وارد شده، از مسافر ساقط نیست.