۶. نیت روزه
۱. معنی و لزوم نیت
روزه مانند همه عبادت های دیگر باید با نیت همراه باشد، بدین معنی که خودداری انسان از خوردن و آشامیدن و سایر چیزهای باطل کننده روزه، به خاطر دستور خداوند باشد و همین که چنین عزمی در او باشد کافی است و لازم نیست آن را بر زبان بیاورد.
۲. زمان نیت
روزههای مستحبی: از اول شب تا موقعی که به اندازه نیت کردن به مغرب وقت مانده باشد.
روزههای واجب:
واجب معیـن، مثـل روزهی ماه رمضـان:
تا لحظه طلوع فجر: صحیح است.
تا قبل از زوال:
از روی عمد: صحیح نیست.
از روی فراموشی یا بیاطلاعی در غیر رمضان صحیح است و در رمضان بنابــر احتیاط واجب نیت روزه کنـد و روزه بگیـرد و بعـداً نیز روزه آن روز را قضا نماید.
بعد از زوال: صحیح نیست.
واجب غیرمعین، مثل روزهی قضای ماه رمضان:
تا قبل از زوال: صحیح است.
بعـــد از زوال: صحیح نیست.۱. از آن جا که شروع روزه از اول فجر است، نیت آن هم باید از آن لحظه به تأخیر نیفتد، و بهتر آن است پیش از فرا رسیدن فجر، نیت روزه کند.
۲. اگر اول شب نیت کرد که فردا روز بگیرد و پس از آن به خواب رفت و تا بعد از اذان صبح بیدار نشد یا سرگرم کاری بود و از فرا رسیدن صبح غافل بود، و پس از آن توجه یافت، روزهی او صحیح است.
۳. اگر کسی در شب ماه رمضان، عمداً تا طلوع فجر، نیت روزه نکند، هر چند در اثنای روز نیت کند، روزهاش صحیح نیست. البته باید تا مغرب آن روز از همة چیزهای باطل کنندة روزه اجتناب کند و بعد از ماه رمضان، قضای آن روز را بهجا آورد.
۴. کسی که در ماه رمضان از روی فراموشی یا بیاطلاعی، نیت روزه نکند و در بین روز متوجه شود، چنانچه کاری که روزه را باطل میکند انجام داده باشد، نمیتواند نیت روزه کند؛ چه قبل از ظهر متوجه شود یا بعد از ظهر. اما اگر کاری که روزه را باطل میکند، انجام نداده باشد در صورتیکه بعداز ظهر متوجه شود، نیت روزۀ او صحیح نیست و در هر دو صورت تا مغرب باید از کارهای باطل کنندة روزه خودداری کند، و اگر پیش از ظهر متوجه شود، بنابر احتیاط واجب باید نیت روزه کند و بعداً نیز روزة آن روز را قضا کند.
۵. اگر روزۀ واجب معینی غیر از روزۀ ماه رمضان بر انسان واجب باشد، مانند اینکه نذر کرده باشد که روز معینی را روزه بگیرد، در صورتی که عمداً تا طلوع فجر نیّت نکند، روزهاش باطل است ولی چنانچه فراموش کند و تا پیش از ظهر یادش بیاید، میتواند نیت روزه کند.
۶. اگر برای روزهی واجب غیر معین، مانند روزهی کفاره یا قضا تا نزدیک ظهر (عمدا یا سهوا) نیت نکند، چنانچه تا آن وقت کاری که روزه را باطل میکند انجام نداده باشد، میتواند نیت کند و روزهی او صحیح است، ولی از ظهر به بعد نیت روزه صحیح نیست.
۷. روزهی مستحبی را در هر وقت از روز میتواند نیت روزه کند و روزهی او صحیح است، مشروط بر این که تا آن لحظه کاری که موجب باطل شدن روزه است از او سر نزده باشد.
۸. اگر مریض در اثنای روز ماه رمضان خوب شود، واجب نیست که نیت روزه کند و آن روز را روزه بگیرد، ولی اگر پیش از ظهر باشد و کاری که روزه را باطل میکند از او سر نزده باشد احتیاط مستحب آن است که نیت روزه کند و روزه بگیرد و پس از ماه رمضان باید آن روز را قضا کند.
۳. نیت در یومالشک
روزی که انسان شک دارد که آخر شعبان است یا اول ماه رمضان (یوم الشک) واجب نیست روزه بگیرد، و اگر بخواهد روزه بگیرد نمیتواند نیت روزهی رمضان کند، بلکه میتواند قصد روزهی مستحبی آخر شعبان یا روزهی قضا و مانند آن کند و اگر بعداً معلوم شود که رمضان بوده از رمضان حساب میشود و قضای آن روز لازم نیست، و اگر در اثنای روز بفهمد که ماه رمضان است باید از همان لحظه نیت روزهی رمضان کند.
۴. استمرار در نیت
۱. در روزه، واجب است نیت، استمرار داشته باشد.
۲. آنچه استمرار در نیت را به هم میزند:
۱. نیت قطع روزه (یعنی در اثنای روز از نیت روزه گرفتن برگردد به طوری که قصد ادامهی روزه نداشته باشد): روزهاش باطل میشود و قصــــد دوبارهی او برای ادامهی روزه فایده ندارد (البته تا اذان مغرب باید از کارهایی که روزه را باطل میکند خودداری کند).
۲. تردید در ادامهی روزه (به این معنی که هنوز تصمیم نگرفته است روزه را هم باطل کند).
۳. نیت قاطع (یعنی تصمیم بگیرد کاری را که موجب باطل شدن روزه است صورت دهد و هنوز آن را انجام نداده است).
در این دو صورت، احتیاط واجب آن است که روزه را تمام کند و بعداً هم قضا کند.
مسائل متفرقه
آنچه گفتیم در ارتباط با روزهی واجب معین از قبیل روزهی ماه رمضان و نذر معین و مانند آن است، اما در روزههای مستحب و نیز روزههای واجب غیر معین که وجوب آن مخصوص به روز معینی نیست اگر تصمیم بر قطع روزه بگیرد ولی کاری که روزه را باطل میکند از او سر نزند و بعداً دوباره تا پیش از ظهر – و در مستحب تا غروب – نیت روزه کند روزهی او صحیح است.