نیت روزه – چهارده مرجع

مقدمه اختصاصی

امام خامنه ای مسأله ۷۸۷: شرایط واجب شدن روزه عبارت است از: ۱. بلوغ؛ ۲. عقل؛ ۳.قدرت؛ ۴. بی هوش نبودن؛ ۵. مسافر نبودن؛ ۶. حایض و نفساء نبودن؛ ۷. ضرر نداشتن روزه؛ ۸. حرجی نبودن روزه.

امام خامنه ای مسأله ۷۸۸: روزه بر افرادی واجب است که واجد شرایط فوق باشند، بنابراین روزه بر کودک نابالغ، فرد دیوانه، بیهوش، کسی که توانایی گرفتن روزه ندارد، مسافر، زن حایض و نفساء و کسی که روزه برای او ضرر یا حرج (مشقت زیاد) دارد واجب نیست.

امام خامنه ای مسأله ۷۸۹: اگر کودک پیش از اذان صبح ماه رمضان بالغ شود، باید روزه بگیرد ولی اگر بعد از اذان بالغ شود، روزه ی آن روز بر او واجب نیست.

امام خامنه ای مسأله ۷۹۰: دخترانی که تازه به سن بلوغ (*) می رسند واجب است روزه بگیرند و ترک آن به صرف دشواری، ضعف جسمانی و مانند آن جایز نیست، مگر آنکه روزه برای آنها ضرر داشته یا تحمل آن با مشقت زیادی همراه باشد.

(*) بنا به نظر مشهور همان تکمیل نه سال قمری (برابر با ۸ سال و ۸ ماه و ۲۳ روز شمسی) است.

روزه آن است كه۱ انسان براي انجام فرمان خداوند عالم۲ از اذان صبح تا مغرب از چيزهايي كه روزه را باطل مي كند و شرح آنها بعداً گفته مي شود خودداري نمايد۳.

۱- مكارم: در هر سال واجب است همه افراد مكلّف يك ماه مبارك رمضان را به شرحي كه در مسائل آينده گفته مي شود، روزه بدارند. روزه آن است كه…

۲- زنجاني: براي خداوند متعال…

سيستاني: براي تذلّل و كرنش در پيشگاه خداوند عالم…

۳- خوئي، تبريزي، سيستاني: ازنه (سیستانی: از هشت) چيزي كه بعداً گفته مي شود خودداري نمايد.

*****

امام خامنه ای مسأله ۷۸۶: روزه در شرع مقدس اسلام آن است که انسان از طلوع فجر صادق تا مغرب با قصد اطاعت فرمان خداوند از مبطلات روزه که به تفصیل بیان خواهد شد، خودداری کند.

وحید: روزه آن است که انسان  از اذان صبح تا مغرب از چیزهایی که بعد بیان می شود به قصد قربت  – چنانکه در وضو گذشت- و با اخلاص خودداری نماید و مغرب در این مسأله و مسائل بعد – بنابراحتیاط واجب-  وقتی است که سرخی طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پیدا می شود از بالای سر انسان بگذرد.

مظاهری: روزه آن است که انسان با نيّت روزه از اذان صبح تا مغرب از چیزهایی که روزه را باطل می کند خودداری نماید.

جوادی آملی: مسأله ۱۶۲۷- روزه، آن است که انسان، از اذان صبح تا مغرب عزم مستمر داشته باشد که برای اطاعت خدا از چیزهایی که روزه را باطل می کند، خودداری نماید و هیچ کدام از آنها را انجام ندهد.

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۸۰۵- از آنجا که شروع روزه از اول فجر است، نیت آن هم باید از آن لحظه به تأخیر نیفتد و بهتر است پیش از فرا رسیدن طلوع فجر، نیت روزه کند.

جوادی آملی: مسأله 1628 – روزه چهار قسم دارد: روزهٔ واجب؛ روزهٔ مستحب؛ روزهٔ حرام؛ روزهٔ مكروه.

جوادی آملی: مسأله 1629 – روزهٔ واجب، هشت قسم دارد: 1. روزهٔ ماه مبارک رمضان. 2. روزهٔ قضای ماه رمضان. 3. روزهٔ كفاره. 4. روزهٔ بَدَل قربانی حج واجب. 5. روزهٔ نذر و عهد و قسم. البته در این فرض، وفا به نذر و عهد و قسم واجب است؛ نه آنکه خود روزه واجب باشد. 6. روزهٔ استیجاری و مانند آن؛ مثل روزهٔ مشروط ضمن عقد. 7. روزهٔ روز سوم اعتكاف. 8. روزهٔ فوت‌شده از پدر (نیز به احتیاط واجب از مادر) بر پسر بزرگ.

نیت روزه

مسأله 1550- لازم نيست1 انسان نيّت روزه را از قلب خود بگذارند يا2 مثلاً بگويد فراد را روزه مي گيرد3، بلكه همين قدر كه4 براي انجام فرمان خداوند عالم5 از اذان صبح تا مغرب كاري كه روزه را باطل مي كند انجام ندهد كافي است6 و براي آن كه يقين كند تمام اين مدت را روزه بوده ، بايد مقداري پيش از اذان صبح و مقداري هم بعد از مغرب از انجام كاري كه روزه را باطل مي كند خودداري نمايد.

1-  مظاهری: نيّت یعنی توجه به عمل برای اطاعت فرمان خدا و لازم نیست …

2- بهجت: يا به زبان جاري کند…

3- – بهجت: قربة إلي الله…

4- خوئي، تبريزي، وحید: بلكه همين قدر كه بنا داشته باشد (وحید: به قصد قربت و با اخلاص)…

5- سيستاني: بلكه همين قدر كه بنا داشته باشد براي تذلّل در پيشگاه خداوند عالم…

6- بهجت: [پايان مسأله].

*****

امام خامنه ای: مسأله ۸۰۰- آنچه باید در روزه مراعات شود، دو چیز است: ۱. نیّت. ۲. پرهیز از مبطلات.

امام خامنه ای مسأله ۸۰۱: ۱. نیّت. روزه مانند همه عبادت های دیگر باید با نیت همراه باشد، یعنی خودداری از خوردن و آشامیدن و سایر چیزهای باطل کننده روزه، برای اطاعت از دستور خداوند باشد. البته صرف تصمیم و چنین عزمی کافی است و لازم نیست آن را بر زبان آورد.

زنجاني: مسأله 1559– لازم نيست انسان نيّت روزه را به زبان آورد يا از قلب خود بگذارند، مثلاً در قلب خود بگويد: فردا را روزه مي گيرم قربة إلي الله، بلكه همين قدر كه با قصد براي خداوند متعال از اذان صبح تا مغرب كاري كه روزه را باطل مي كند انجام ندهد كافي است.

مكارم: مسأله 1316- روزه از عبادات است و لازم است با نيّت بجا آورده شود، در موقع نيّت، لازم نيست به زبان بگويد يا از قلب خود بگذارند، همين اندازه كه در نظرش اين باشد كه براي اطاعت فرمان خدا از اذان صبح تا مغرب كارهايي كه روزه را باطل مي كند، ترك نمايد كافي است . [و]بايد احتياطاً كمي قبل از اذان صبح و كمي هم بعد از مغرب از انجام این كارها خودداري كند تا يقين حاصل كند كه تمام اين مدت را روزه داشته است.

جوادی آملی: مسأله 1632- نیت روزه، آن است که انسان تصمیم داشته باشد برای انجام دادن فرمان خدا از اول صبح تا مغرب، کاری که روزه را باطل می‌کند، عمداً انجام ندهد. لازم نیست تصمیم یاد شده را به تفصیل از دل بگذراند؛ یا آن را بر زبان آورد، بلکه همین که به صورت اجمال بداند، کافی است.

مسأله اختصاصی

جوادی آملی: مسأله 1633 – قصد قربت در نیّت روزه، انجام دادن آن به فرمان خداست؛ حتی اگر انگیزه روزه‌دار خوف از جهنم و شوق به بهشت باشد، كافی است. قصد ریا و خودنمایی پيش از روزه، مانع تحقق آن است و پس از تحقق روزه، آن را باطل میکند و نمیتوان قبل از ظهر، تجدید نیّت كرد.

مسأله 1551- انسان مي تواند در هر شب از ماه رمضان1 براي روزه فرداي آن نيّت كند2 و بهتر است كه شب اول ماه هم، نيّت روزه همه ماه را بنمايد3.

1- مظاهری:  تا اذان صبح…

مکارم: کافی است که در هر شب از ماه رمضان…

2- سيستاني: [پايان مسأله]

بهجت: و همچنين جايزاست كه شب اول ماه نيّت همه ماه را بنمايد و احتياط به تجديد نيّت در هر شب ترك نشود.

وحید: و همچنین می تواند شب اول ماه نيّت روزه همه ماه را بنماید و تجدید نيّت هر شب لازم نیست و بقای همان نيّت کفایت می کند.

سبحانی: باید در هر شب از ماه رمضان داعی بر امساک فردا را داشته باشد …

۳- امام خامنه ای ۸۰۶: بهتر است که شب اول ماه، روزه ی همه ی ماه را نیّت کند و هر شب نیز نیّت خود را تجدید کند.

فاضل: و آنچه مهم است اين است كه مقارن اذان صبح هر روز نيّت روزه ولو ارتكازاً داشته باشد.

*****

جوادی آملی: مسأله 1645- اقوا آن است كه انسان در هر شـب از مـاه رمضان، برای روزهٔ فردای آن، نیّت كند و اگرچه از آغاز ماه، نیّت روزهٔ همهٔ ماه را نموده و آن را به صورت استمراری داشته باشد، صحیح است. در روزهٔ غیر ماه رمضان ـ مانند روزهٔ كفاره، نذر یا بدل هَدی ـ هم باید برای هر روز به صورت جداگانه نیّت كند و اگر بنا دارد مثلاً یک هفته روزه بگیرد، چنانچه در آغاز آن، نیّت همهٔ آن ایام را نموده و آن قصد را به صورت پیاپی داشته باشد، کافی است.

مسأله 1552- از اول شب ماه رمضان تا اذان صبح هر وقت نيّت روزه فردا بكند اشكال ندارد.

امام خامنه ای، جوادی آملی، مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1551.

*****

خوئي، گلپايگاني، صافي، تبريزي: مسأله 1561- وقت نيّت روزه ماه رمضان از اول شب است تا اذان صبح.

فاضل: مسأله 1611- در روزه واجب معيّن مثل رمضان از اول شب تا اذان صبح هر وقت نيّت روزه فردا بكند، اشكال ندارد و آنچه مهم است اين است كه مقارن با اذان صبح نيّت روزه ولو ارتكازاً داشته باشد (به اين نحو كه اگر از او بپرسند بگويد روزه هستم). و اگر نداند يا فراموش كند كه ماه رمضان است يا واجب معيّن ديگر و پيش از ظهر ملتفت شود چنانچه كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد، بايد نيّت كند و روزه او صحيح است و اگر كاري كه روزه را باطل مي كند انجام داده باشد، يا بعد از ظهر ملتفت شود روزه او باطل مي باشد ولي بايد تا مغرب كاري كه روزه را باطل مي كند انجام ندهد و بعداً آن روزه را قضا نمايد.

سيستاني: مسأله 1531- آخرين وقت نيّت روزه ماه رمضان براي شخص ملتفت، هنگام اذان صبح است ، به اين معني كه بنابراحتياط واجب بايد هنگام صبح امساك او همراه با قصد روزه باشد هر چند در ضمير ناخودآگاه.

وحید: مسأله 1560- وقت نيّت روزه ماه رمضان در شب اول از اول شب است تا اذان صبح و در غیر شب اول می شود قبل از اول شب هم نيّت کرد مثلا عصر  روز قبل نيّت داشته باشد که فردا را روزه بگیرد قربه الی الله و بر این نيّت باقی باشد  اگر چه  تا بعد از اذان صبح خوابش ببرد.

زنجاني: مسأله 1561- نيّت روزه ماه رمضان وقت معيّن ندارد و همين كه تا قبل از اذان صبح نيّت كرده باشد، كفايت مي كند بنابراين كسي كه مثلاً در روز قبل نيّت روزه كند و بعد بخوابد و تا اذان صبح هم بيدار نشود، روزه اش صحيح است.

مكارم: مسأله 1319- نيّت وقت معيّني ندارد، بلكه هر موقعي تا قبل از اذان صبح نيّت كند، كافي است، و همين كه براي خوردن سحري برمي خيزد و اگر از او سؤال شود منظورت چيست؟ بگويد: «قصد روزه دارم» كافي است.

نوري: مسأله 1549- نيّت روزه ماه رمضان وقت معيّن ندارد، تا اذان صبح هر وقت نيّت روزه فردا بكند اشكال ندارد.

جوادی آملی: مسأله 1643- وقت اختیاری نیّت روزهٔ واجب معیّن ـ مثل ماه رمضان و نذر معیّن ـ تا پیش از اذان صبح است، به گونه‌ای که آغاز روزه از طلوع فجر، با نیّت همراه باشد و برای حصول اطمینان، مقداری پیش از طلوع صبح یا از هنگام شب، نیّت روزه كند و از اذان صبح تأخیر نیندازد که تأخیر از آن جایز نیست.

مسأله 1553- وقت نيّت روزه مستحبّي از اول شب است1 تا موقعي كه  به اندازه نيّت كردن به مغرب مانده باشد2 كه اگر تا اين وقت كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد و نيّت روزه مستحبّي كند روزه او صحيح است.3

1- مظاهری: از قبل از اذان صبح است…

2- وحید: تا موقعی که به اندازه نيّت کردن به استتار قرص ، وقت مانده باشد…

 مكارم: وقت نيّت براي روزه مستحبّي در تمام روز نيز ادامه دارد حتي اگر مختصري به مغرب باقي مانده باشد…

3- وحید: و اگر از استتار قرص بگذرد صحت روزه محل اشکال است.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۸۱۳- روزه ی مستحبی را هر وقت از روز می توان نیت کرد، مشروط بر اینکه تا آن لحظه، کاری که موجب باطل شدن روزه است انجام نداده باشد.

زنجاني: مسأله 1562- در روزه مستحبّی اگر کسی کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد  و پیش از ظهر نيّت روزه مستحبی کند روزه او صحیح است و همانند کسی است که از اول طلوع فجر نيّت روزه کرده باشد و اگر بعد از ظهر هم نيّت روزه مستحبی کند روزه او صحیح است ولی از هنگام نيّت کردن روزه دار به شمار می آید.

سيستاني: مسأله 1532- كسي كه كارهايي كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد، در هر وقت از روز نيّت روزه مستحبّي بكند هر چند فاصله كمي تا مغرب باشد، روزه او صحيح است.

جوادی آملی: مسأله 1647- وقت نیّت روزه مستحبی از آغاز شب است تا موقعی كه به اندازه نیت كردن، به مغرب مانده باشد، بنابراین اگر تا این وقت كاری كه روزه را باطل میكند انجام نداده باشد و در آن زمان، نیّت روزهٔ مستحبی كند، روزهٔ او صحیح است.

مسأله 1554- كسي كه پيش از اذان صبح 1 بدون نيّت روزه خوابيده است، اگر پيش از ظهر بيدار شود و نيّت كند2، روزه او صحيح است3 چه روزه او واجب باشد چه مستحب . و اگر بعد از ظهر بيدار شود ، نمي تواند نيّت روزه واجب نمايد4.

اين مسأله در رساله آيات عظام: فاضل و امام خامنه ای نيست

 1- خوئي، تبريزي: در غير روزه ماه رمضان…

بهجت: در غير روزه معيّن واجب مثل روزه ماه مبارك رمضان…

سيستاني: در روزه ماه رمضان و همچنين در روزه واجبي كه زمانش معيّن است…

2- بهجت: در حال اختيار نيّت كند…

3- سيستاني: و اگر بعد از ظهر بيدار شود، بايد احتياطاً بقيه روز را به قصد قربت مطلقه امساك كند و روزه آن روز را نيز قضا نمايد.

4- گلپايگاني، صافي: ولي در واجب مضيق مثل روزه ماه رمضان احتياط واجب آن است كه رجاءً نيّت روزه بنمايد و آن را تمام كند و بعد هم قضاي آن را بجا آورد.

خوئي، تبريزي: و اما در ماه رمضان اگر بي نيّت خوابيده باشد، اگر چه پيش از ظهر بيدار شود و نيّت كند صحت روزه اش محل اشكال است (تبريزي: و لازم است آن روز را امساك كرده، بعد قضا نمايد).

سبحانی: ولی لازم است تا مغرب از کاری که روزه را باطل می کند اجتناب نماید .

جوادی آملی: رجوع كنيد به مسأله اختصاصی ذيل مسأله 1570.

*****

زنجاني: مسأله 1563- اگر عمداً در ماه رمضان  هنگام اذان صبح نيّت روزه –حتی نيّت ارتکازی- نداشته باشد  مثلا عمدا بدون نيّت روزه بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود.  روزه اش باطل است ولي بايد درروز از انجام كارهايي كه روزه را باطل مي كند خودداري ورزد و اگر در اثر غفلت بدون نيّت روزه تا اذان صبح خواب بماند و قبل ازظهر بيدار شود، تا آن وقت یکی از مبطلات روزه را انجام نداده باشد باید احتیاط کند و روزه آن روز را بگيرد و قضا نيز بنمايد و چنانچه بعد از ظهر بيدار شود،  یا یکی از مبطلات روزه را انجام داده باشد، نمي تواند نيّت روزه كند ولي بايد در بقيه روز از مبطلات روزه اجتناب نمايد. و بعد ا روزه آن روز را قضا  کند.

وحید: مسأله 1562- کسی که پیش از اذان صبح، بدون نيّت روزه خوابیده است اگر پیش از ظهر بیدار شود و نيّت روزه کند چنانچه روزه واجبی باشد که وقت آن معین است –چه روزه ماه رمضان و چه غیر آن مثل اینکه نذر کرده باشد روز معینی را روزه بگیرد- صحت روزه اش محل اشکال است و اگر روزه واجبی باشد  که وقت معین ندارد صحیح است و در صورتی که  بعد از ظهر بیدار شود نمی تواند نیت روزه واجب کندهرچند غیر معین باشد ولی در قضای روزه ماه مبارک رمضان عدم جواز بعد از ظهر تا عصر بنابراحتیاط است.

مکارم: مسأله 1321- اگر در ماه رمضان نیت را فراموش کند چنانچه تا قبل از اذان ظهر یادش بیاید و فورا نیت کند و کاری را که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد روزه اش صحیح است اما اگر بعد از ظهر نیت کند صحیح نیست.

مظاهری: مسأله 1203- در هر روزه واجب اگر بواسطه عذری، مثل خواب یا مرض یا مسافرت یا غفلت تا پیش از ظهر نیت نکند و کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد باید نیت روزه کند.

مساله 1555- اگر بخواهد غير روزه ماه رمضان روزه ديگري بگيرد1 بايد آن را معيّن نمايد2، مثلاً نيّت كند كه روزه قضا يا روزه نذر مي گيرم3، ولي در ماه رمضان لازم نيست نيّت كند كه روزه ماه رمضان مي گيرم4، بلكه اگر نداند 5 ماه رمضان است يا فراموش نمايد، و روزه ديگري را نيّت كند روزه ماه رمضان حساب مي شود6.

1- مظاهری: و تعیین واقعی نداشته باشد…

2- بهجت: اگربخواهد غير روزه ماه رمضان روزه واجب ديگري بگيرد، در صورتي كه آنچه بر او واجب شده است انواع متعددي باشد، بنابرأقوي بايد آن را معيّن نمايد…

3- سيستاني: اگر بخواهد روزه قضا يا كفّاره بگيرد بايد آن را معيّن نمايد مثلاً نيّت كند كه روزه قضا يا روزه كفّاره ميگيرم…

وحید: مثلا نيّت کند که روزه قضا یا روزه نذر یا کفّاره می گیرم…

سبحانی: مگر آنجا که روزش معین باشد مانند روزه اول ماه از این جهت در ماه رمضان لازم نیست نيّت کند که روزه ماه رمضان می گیرم بلکه اگر نداند  ماه رمضان است یا فراموش کند  و روزه دیگری را نيّت کند روزه ماه رمضان حساب می شود .

4- گلپايگاني، صافي: و همچنين در روزه مستحبّي و روزه اي كه زمانش معيّن است تعيين لازم نيست.

نوري: و همچنين درروزه مستحبّي كه زمان خاص ندارد و روزه اي كه زمانش معيّن است مانند روزه روز عيد غدير – مثلاً – تعيين لازم نيست…

5- گلپايگاني،صافي: بلكه در روزه ماه رمضان اگر نداند…

6- سیستانی: و در روزه نذر و مانند آن قصد نذر لازم نیست.

بهجت: مگر اینکه روزه را برای میت گرفته باشد که در این صورت روزه ماه رمضان حساب نمی شود و صحیح بودن ان مورد تامل است مگر اینکه مقصود او به دو قسمت جداگانه تقسیم شود یکی روزه واجب و یکی هم برای دیگری بودن روزه، که در این صورت بنابراظهر روزه ماه رمضان محسوب می شود.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۸۰۲- در روزه ی ماه رمضان تعیین نوع روزه لازم نیست، بلکه نیت روزه به تنهایی کافی است ولی در غیر ماه رمضان لازم است نوع روزه؛ هرچند به صورت اجمالی معین شود؛ مثلا کسیکه فقط روزه قضا بر او واجب است، باید یا به طور مشخص نیّت روزه ی قضا کند یا به صورت مجمل (یعنی مافی الذمه) نیت کند روزه ای که بر عهده ی اوست انجام میدهد. و اگر چند نوع روزه بر عهده اش باشد؛ مانند روزه قضا و نذر، باید معین کند روزه ای که میگیرد کدامیک از آنها است.

زنجانی: مسأله 1574- اگر بخواهد غیر روزۀ ماه رمضان و قضای آن روزۀ دیگری بگیرد، باید آن را معیّن نماید، مثلاً نیت کند که روزۀ کفاره یا روزۀ نذر می‌گیرم، همچنین اگر دو نوع روزه بر گردنش باشد، باید روزه را معیّن کند، مثلاً اگر هم روزۀ قضا به گردن او باشد و هم روزۀ نذر، باید در نیت معیّن کند که کدام روزه را می‌گیرد.

جوادی آملی: مسأله 1646- در ماه رمضان لازم نیست نیت کند که روزه ماه رمضان می گیرم؛ بلکه اگر نداند یا فراموش کند یا غفلت کند که ماه رمضان است و روزه دیگری را نیت کند، روزه ماه رمضان حساب میشود.

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۷۹۸- کسی که نمی داند روزه قضا بر عهده دارد یا نه، اگر به نیت آنچه که وظیفه اوست (اعم از روزه قضا و مستحبی)، روزه بگیرد و در واقع روزه قضا بر عهده اش باشد، به عنوان روزه قضا حساب می شود.

امام خامنه ای: مسأله ۸۰۳- اگر مکلّف میداند روزه ای بر عهده اش است اما نوع آن را نمیداند، میتواند نیّت مافی الذمه کند.

بهجت: مسأله 1270- هرگاه در ماه رمضان يا روزه واجب معيّن، نيّت روزه را عمداً ترك نمايد تا صبح داخل شود ، روزه آن روزش صحيح نيست و قضا بر او واجب است ولي وجوب كفّاره محل تأمل است.

جوادی آملی: مسأله 1636 – چنانچه در ماه رمضان نیّت روزهٔ قضای رمضان گذشته کند، روزهٔ او نسبت به هر دو رمضان باطل است، زیرا آنچه وظیفه او بوده، نیّت نكرده و آنچه نیت كرده، واقع نشده است؛ حتی اگر نذر کند چنانچه در ماه رمضان در سفر باشد، روزهٔ قضای رمضان گذشته را بگیرد، نذر و روزهٔ او هردو باطل‌اند.

مسأله 1556- اگر بداند ماه رمضان است و عمداً نيّت روزه غير رمضان كند1 نه روزه رمضان حساب مي شود و نه روزه اي كه قصد كرده است2

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- وحید: روزه ماه رمضان حساب نمی شود و همچنین – بنابراحتیاط واجب- روزه ای که قصد کرده نیز حساب نمی شود.

2- خوئي، تبريزي: بنابر احتياط واجب.

زنجانی، مظاهری: روزه ماه رمضان حساب می شود (زنجانی: هر چند احتیاط مستحب آن است که روزه آن روز را قضا نماید).

سيستاني: روزه كه قصد كرده است حساب نمي شود و همچنين روزه ماه رمضان حساب نمي شود، اگر آن قصد، با قصد قربت منافات داشته باشد، بلكه اگر منافات هم نداشته باشد بنابراحتياط روزه ماه رمضان حساب نمي شود.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۸۰۸- در ماه رمضان نمی توان غیر از روزه ی رمضان را نیت کرد، مگر در مورد مسافر که نمیتواند روزة رمضان را بگیرد ولی نذر کرده است در سفر روزه ی مستحبی بگیرد که در این صورت روزه ی نذر او در ماه رمضان صحیح است.{*}

{*} البته روزه ی نذر در ماه رمضان، روزه ی رمضان حساب نمی­شود و باید بعداً آن را قضاکند.

مكارم: مسأله 1322- اگر عمداً در ماه مبارك رمضان نيّت روزه غير رمضان را كند (در حالي كه مي داند در ماه رمضان روزه غير ماه رمضان صحيح نيست) روزه او باطل است يعني نه از رمضان حساب مي شود و نه از غير آن.

زنجانی: مسأله 1565- در ماه رمضان لازم نیست نیت کند که روزۀ ماه رمضان می‌گیرم؛ و اگر نداند ماه رمضان است یا فراموش کند و روزۀ دیگری را نیت کند، روزۀ ماه رمضان حساب می‌شود؛ بلکه اگر بداند ماه رمضان است و عمداً نیت روزۀ غیر ماه رمضان کند روزۀ ماه رمضان حساب می‌شود، هرچند احتیاط مستحب آن است که روزۀ آن روز را قضا نماید. و در غیر ماه رمضان، چنانچه تنها روزۀ قضا به گردنش باشد، اگر نیت روزۀ مستحبی هم بکند روزۀ قضا به حساب می‌آید.

جوادی آملی مسأله 1635- اگر بداند ماه رمضان است و به‌عمد، نیّت روزهٔ غیر ماه رمضان كند، نه از ماه رمضان حساب میشود؛ نه روزه‌ای که قصد کرده است، زیرا در ماه رمضان غیر از روزهٔ ماه رمضان واقع نمیشود؛ حتی اگر گمان كند که روزهٔ غیر ماه رمضان، در آن ماه صحیح است و سپس متوجه شود که صحیح نیست، نمیتواند با تجدید نیّت، از روزهٔ دیگر به روزه ماه رمضان عدول كند و هیچ کدام صحیح نیست.

مسأله اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۸۰۹- اگر کسی در شب ماه رمضان، عمداً تا طلوع فجر، نیت روزه نکند، هر چند در اثنای روز نیت کند، روزه اش صحیح نیست. البته باید تا مغرب آن روز از همه ی چیزهای باطل کنندة روزه اجتناب کند و بعد از ماه رمضان، قضای آن روز را به جا آورد.

مسأله ۱۵۵۷- اگر مثلاً به نيّت روزه اول ماه روزه بگيرد، بعد بفهمد دوم يا سوم بوده، روزه او صحيح است.

سبحانی: رجوع کنید به ذیل مسأله ۱۵۵۵.

*****

زنجانی: مسأله 1566- لازم نیست در موقع نيّت مشخص کند که روز چندم ماه است بلکه اگر مثلا به نيّت روز اول ماه روزه بگیرد بعد بفهمد دوم یا سوم بوده روزه او صحیح است.

مكارم: مسأله 1323- لازم نيست در موقع نيّت معيّن كند كه روزه اول ماه است يا دوم يا غير آن، حتي اگر روزي را تعيين كند مثلاً بگويد به نيّت روز دوم ماه روزه مي گيرم، بعد معلوم شود سوم بوده  روزه او صحيح است.

مسأله 1558- اگر پيش از اذان صبح نيّت كند و بي هوش شود و در بين روز  به هوش آيد، بنابراحتياط واجب بايد روزه آن روز را تمام نمايد1 و اگر تمام نكرد قضاي آن را بجا آورد2.

1- وحید: و قضای آن را نیز بجا آورد.

2-  اراكي: روزه آن روز باطل است، گرچه احتياط مستحب است روزه آن روز را تمام نمايد.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله ۱۵۵۴.

*****

بهجت: مسأله 1273- كسي كه در سراسر روز بي هوش بوده در صورتي كه روزه واجب معيّن باشد روزه بر او واجب نيست ولي اگر قبل از ظهر به هوش آيد بنابراحتياط واجب بايد روزه آن روز را تمام كرده و قضاي آن را نيز بگيرد و همين احتياط در مورد مخالف، اگر قبل از ظهر شيعه شود نيز جاري است.

سیستانی: مسأله 1537- اگر پیش از اذان صبح نیّت کند، سپس بدون اختیار بیهوش شود و در بین روز به هوش آید، بنا بر احتیاط لازم، باید روزه آن روز را تمام نماید و اگر تمام نکرد، قضای آن را به‌جا آورد؛ امّا در مورد بیهوشی که مقدّمات آن اختیاری بوده (مثل فردی که برای عمل جراحی، خود را در اختیار دکترِ بیهوشی قرار می‌‌دهد) احتیاط واجب آن است که روزه را تمام نموده و قضای آن را هم به‌جا آورد.

مكارم: مسأله 1324- اگر پيش از اذان صبح نيّت روزه كند و بعد بي هوش يا مست شود و در بين روز به هوش آيد، در حالي كه هيچ كار خلافي بجا نياورده احتياط واجب آن است روزه آن روز را تمام كند و قضاي آن را هم بجا آورد.

سبحانی: مسأله 1240- اگر پیش از اذان صبح نيّت کند و بیهوش شود و قبل از زوال به هوش آید، بنابراحتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام نماید و احتیاط مستحب آن  است که روزه آن روز را قضا نماید.

جوادی آملی: مسأله 1826- کسی كه بر اثر دارو یا عامل دیگری بیهوش شده است، حكم شخص خوابیده را دارد، پس اگر در وقت نیّت و پیش از بیهوشی نیّت روزه كرده و بیهوش شود، روزهٔ او صحیح است.

فاضل: مسأله 1614- اگر بعد از نيّت روزه مست شود و بعد به هوش آيد بنابراحتياط واجب بايد آن روز را روزه بگيرد و قضاي آن را نيز بگيرد ولي اگر بيهوش شود و بعد به هوش ايد روزه را تمام كند و صحيح است.

زنجانی: مسأله 1567- اگر پیش از اذان صبح نیت روزه کرده باشد و بدون اختیار بی هوش شود و در بین روز به هوش آید، لازم نیست آن روز را روزه بگیرد و قضا هم ندارد. البته احتیاط مستحب آن است روزۀ آن روز را تمام کند و قضای آن را هم بجا آورد.

مسأله 1559- اگر پيش از اذان صبح نيّت كند و مست شود و در بين روز به هوش آيد احتياط واجب آن است كه1 روزه آن روز را تمام كند و قضاي آن را هم بجا آورد2.

اين مسأله در رساله آيات عظام: بهجت و سبحانی نيست.

1- زنجاني: باید…

2- اراكي: روزه آن روز باطل است و بايد قضاي آن را بجا آورد.

گلپايگاني، صافي: احتياطاً امساك كند و بايد قضاي آن را بجا آورد.

مكارم، فاضل: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1558.

امام خامنه ای ۹۱۴: رجوع کنید به ذیل مسأله ۱۶۹۶.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1554.

مسأله اختصاصي

فاضل: مسأله 1615- اگر بدون نيّت روزه مست شود و در بين روز به هوش آيد بايد آن روز را روزه بگيرد و قضاي آن را هم بگيرد ولي اگر بيهوش شود و در بين روز به هوش آيد فقط قضاي آن را بگيرد.

مسأله 1560- اگر پيش از اذان صبح نيّت كند و بخوابد و بعد از مغرب بيدار شود، روزه اش صحيح است.

اين مسأله دررساله آيات عظام مكارم و بهجت نيست.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۸۰۷- اگر اول شب نیت کند فردا روزه بگیرد و پس از آن به خواب رود و تا بعد از اذان صبح بیدار نشود یا سرگرم کاری شده و از فرا رسیدن صبح غافل شود و پس از آن متوجه شود، روزه ی او صحیح است.

مسأله 1561- اگر نداند يا فراموش كند كه ماه رمضان است و پيش از ظهر ملتفت شود ، چنانچه (كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد، بايد نيّت كند و روزه او صحيح است1 و اگر2) كاري كه روزه را باطل مي كند انجام داده باشد، (يا بعد از ظهر ملتفت شود كه ماه رمضان است3) روزه اوباطل مي باشد، ولي بايد تا مغرب4 كاري كه روزه را باطل مي كند انجام ندهد و بعد از رمضان هم آن روزه را قضا نمايد5.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- بهجت: بايد فوراً نيّت كند و گرنه روزه او باطل مي شود. [پايان مسأله]

2- [قسمت داخل پرانتز در رساله آيات عظام: خوئي، تبريزي، سيستاني، وحید، و فاضل نيست]

3- [قسمت داخل پرانتز در رساله آيت الله سيستاني نيست]

4-  فاضل: باید در ماه رمضان تا مغرب…

5- خوئي، تبريزي: و همچنين است حكم بنابراحتياط واجب اگر پيش از ظهر ملتفت شود و كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد.

سيستاني: و اگر بعد از ظهر ملتفت شود که ماه رمضان است و کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد ـ بنا بر احتیاط واجب ـ نیت روزه کند رجاءً و بعد از ماه رمضان هم آن را قضا کند. و اما اگر پیش از ظهر ملتفت شود و کاری که روزه را باطل می‏کند انجام نداده باشد باید نیت روزه کند و روزه‌اش صحیح است.

وحید: وهمچنین است –بنابراحتیاط واجب- اگر پیش از ظهر ملتفت شود  و کاری که روزه راباطل می کند انجام نداده باشد.

*****

امام خامنه ای مسأله ۸۱۰- کسی که در ماه رمضان از روی فراموشی یا بی اطلاعی، نیت روزه نکند و در بین روز متوجه شود، چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام داده باشد، نمیتواند نیت روزه کند؛ چه قبل از ظهر متوجه شود یا بعد از ظهر. اما اگر کاری که روزه را باطل می کند، انجام نداده باشد در صورتیکه بعداز ظهر متوجه شود، نیت روزه ی او صحیح نیست و در هر دو صورت تا مغرب باید از کارهای باطل کننده ی روزه خودداری کند، و اگر پیش از ظهر متوجه شود، بنابر احتیاط واجب باید نیت روزه کند و بعداً نیز روزه ی آن روز را قضا کند.

مکارم: مسأله 1325- اگر نداند یا فراموش کند که ماه رمضان است و روزه نگيرد و بعد از ظهر متوجّه شود و يا قبل از ظهر در حالي كه افطار كرده باشد، بايد به احترام ماه رمضان تا مغرب كارهايي كه روزه را باطل مي كند ترك نمايد و بعد از ماه رمضان آن روز را قضا كند.

زنجانی: مسأله 1570- کسی که در ماه رمضان در اثر بی‌اطلاعی از مسأله یا غفلت یا فراموشی به اینکه ماه رمضان است نیت روزه نکرده اگر پیش از ظهر متوجّه‌ شود، چنانچه کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشد، باید احتیاط کند و روزۀ آن روز را بگیرد و بعداً قضای آن را هم بجا آورد، و اگر کاری که روزه را باطل می‌کند انجام داده باشد، یا بعد از ظهر متوجه شود، روزۀ او باطل است؛ ولی باید تا مغرب کاری که روزه را باطل می‌کند انجام ندهد و بعد از ماه رمضان هم آن روز را قضا نماید.

جوادی آملی: مسأله 1644- اگر نداند یا فراموش کند که ماه رمضان است و پیش از ظهر متوجه شود، چنانچه کاری که روزه را باطل میکند انجام نداده باشد، باید نیّت كند و روزهٔ او صحیح است و اگر مُفطری انجام داده، یا بعد از ظهر متوجه شود که ماه رمضان است، روزهٔ او باطل است و قضا دارد؛ ولی باید تا مغرب از کاری که روزه را باطل میکند، خودداری نماید.

مسأله 1562- اگر بچه پيش از اذان صبح ماه رمضان بالغ شود1 بايد روزه بگيرد2 و اگر بعد از اذان بالغ شود، روزه آن روز بر او واجب نيست3.

1-  زنجانی: و دیگر شرایط وجوب روزه را داشته باشد …

2- اراكي: و همچنين اگر بعد از اذان بالغ شود، چنانچه كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد،  روزه آن روز بر او واجب است.

گلپایگانی ، صافی: و احتیاط واجب آن است که اگر پیش از ظهر بالغ شود و مفطری بجا نیاورده باشد  آن روز را قصد روزه کند و تمام نماید.

 بهجت: و اگر بعد از اذان و قبل از ظهر بالغ شود، اگر چيزي كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد ، احتياط واجب در اين است كه بقيه آن روز را روزه بگيرد و بعداً قضاي آن روز را نيز بگيرد و همچنين است اگر شخصي كه جنون دارد جنونش از بين برود، و اين احتياط درباره غير بالغي  است که از اول صبح نيّت  روزه نداشته باشد ولی چون روزه بچه ممیز صحیح است –اگرچه بر او واجب نیست- اگر نيّت روزه داشته باشد و در بین روز بالغ شود  روزه آن روز او صحيح است و قضا ندارد.

مكارم: و اگر بعد از اذان بالغ شود و كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد احتياط واجب آن است كه روزه را بگيرد و بعد هم قضا كند.

3- سيستاني: ولي اگر قصد روزه مستحبّي كرده باشد احتياط مستحب اين است كه آن را تمام كند.

وحید: هر چند احتیاط  مستحب این است که اگر پیش از ظهر بالغ شود و نيّت روزه کرده باشد  روزه آن روز را تمام کند  و اگر نيّت هم نکرده باشد و چیزی از مبطلات روزه را انجام نداده باشد نيّت کند و روزه بگیرد.

*****

جوادی آملی: مسأله 1821- کودکی كه پیش از ظهر ماه رمضان بالغ شده و تا آن لحظه، چیزی که روزه را باطل میکند انجام نداده، هرچند روزهٔ آن روز بر او واجب نیست و اگر افطار كند، قضا ندارد؛ ولی اگر روزه بگیرد، روزهٔ او صحیح است.

مسأله اختصاصی

جوادی آملی: مسأله 1820 – از شرایط وجوب روزه، بلوغ است، پس بر کودکانی که به حدّ بلوغ شرعی نرسیده‌اند، روزه واجب نیست؛ ولی اولیای پسر و دختر نابالغ باید آنان را آموزش و تمرین روزه بدهند. اگر کودک توان روزه گرفتن را دارد، روزه او صحیح و مشروع است.

مسأله 1563- كسي كه براي بجا آوردن روزه ميِّتي اجير شده1، اگر روزه مستحبّي بگيرد اشكال ندارد2، ولي كسي كه روزه قضا يا روزه واجب ديگري دارد3 نمي تواند روزه مستحبّي بگيرد4، و چنانچه فراموش كند و روزه مستحب بگيرد، در صورتي كه پيش از ظهر يادش بيايد، روزه مستحبّي او به هم مي خورد و مي تواند نيّت خود را به روزه واجب برگرداند5 و اگر بعد از ظهر ملتفت شود، روزه او باطل است6 و اگر بعد از مغرب يادش بيايد، روزه اش صحيح است7 گر چه بي اشكال نيست.

1- سيستاني: يا روزه كفّاره دارد…

2- اراكي: گرچه احتياط مستحب است كه اول روزه واجبي را كه براي آن اجير شده است بجا آورد…

3- سيستاني: كسي كه روزه قضاي ماه رمضان دارد…

سبحانی: کسی که روزه قضا –بنابراحتیاط- یا واجب دیگری دارد …

4- فاضل: كسي كه روزه قضا دارد، نمي تواند روزه مستحبّي بگيرد و اگر روزه واجب ديگري دارد، بنابراحتياط واجب نمي تواند روزه مستحبّي بگيرد…

بهجت: كسي كه روزه قضا دارد، نمي تواند روزه مستحبّي بگيرد. [پايان مسأله]

5- سيستاني: به روزه قضا برگرداند…

6- گلپايگاني، صافي: بلكه اگر بعد از مغرب يادش بيايد، معلوم نيست روزه اش صحيح باشد.

سيستاني: بنابراحتياط باطل است…

7- خوئي، اراكي، سيستاني، فاضل، تبريزي: [پايان مسأله].

سبحانی: و اگر بعد از مغرب یادش بیاید روزه اش بی اشکال نیست .

*****

امام خامنه ای: مسأله ۷۹۶- برای صحیح بودن روزه مستحبی لازم است قضای روزه ماه رمضان و همچنین بنابر احتیاط واجب روزه ی واجب دیگری بر عهده ی فرد نباشد.

امام خامنه ای: مسأله ۷۹۷- کسی که روزه ی قضا به ذمه دارد و نمیداند با وجود داشتن روزه قضا، روزه مستحبی صحیح نیست، اگر به نیت استحباب، روزه بگیرد، روزه اش باطل است و به جای روزه ی قضا هم حساب نمی شود.

امام خامنه ای: مسأله ۷۹۹- کسی که روزه ی قضای ماه رمضان بر او واجب است، چنانچه آنرا فراموش کند و روزه ی مستحبی بگیرد، درصورتی که بین روز یادش بیاید، روزه ی مستحبی باطل می شود، البته اگر پیش از ظهر باشد، می تواند نیت روزه ی قضای ماه رمضان کند ولی اگر بعد از ظهر باشد، نیت روزه ی قضا هم از او صحیح نیست.

زنجاني: مسأله 1572- کسی که برای بجا آوردن روزۀ میّتی اجیر شده، اگر وقت آن وسعت داشته باشد می‌تواند روزۀ مستحبی بگیرد و در صورتی که وقت، تنگ باشد اگر روزۀ مستحبی بگیرد گناه‌کار است، ولی روزۀ او صحیح می‌باشد. کسی که روزۀ قضای ماه رمضان؛ یا بنابر احتیاط مستحب روزۀ واجب دیگری -غیر ماه رمضان- دارد، نمی‌تواند روزۀ مستحبی بگیرد، و درجایی که نمی‌تواند روزۀ مستحبی بگیرد اگر از روی غفلت به حکم یا موضوع روزۀ مستحبی بگیرد چنانچه در اثنای روز متوجه شود، روزۀ مستحبی او باطل است و حکم کسی را دارد که هنوز نیت روزه نکرده است و اگر بعد از مغرب متوجه شود معلوم نیست روزۀ مستحبی او صحیح باشد. و کسی که روزۀ قضای ماه رمضان دارد می‌تواند برای بجا آوردن روزۀ دیگری اجیر شود.

وحید: مسأله 1571- کسی که برای بجا آوردن روزه میّتی اجیر شده اگر روزه مستحبی بگیرد اشکال ندارد ولی کسی که روزه قضای ماه رمضان دارد نمی تواند روزه مستحبی بگیرد و همچنین –بنابراحتیاط واجب- اگر روزه واجب دیگری داشته باشد و چنانچه فراموش کند و روزه مستحب بگیرد در صورتی که پیش از ظهر یادش بیاید روزه مستحبی او باطل است و می تواند نيّت خود را به روزه واجب غیر معین برگرداند. ولی به روزه واجب معین محل اشکال است و اگر بعد از ظهر ملتفت شود نمی تواند نيّت را به روزه واجب برگرداند هر چند غیر معین باشد و این حکم در قضای روزه ماه رمضان بعد از زوال تا عصر بنابراحتیاط است و اگر بعد از مغرب یادش بیاید روزه اش صحیح است.

مكارم: مسأله 1328- كسي كه روزه قضاي ماه رمضان يا روزه واجب ديگري بر ذمه دارد جايز نيست روزه مستحبّي بگيرد و اگر فراموش كند و روزه مستحبّي بگيرد چنانچه قبل از ظهر يادش بيايد مي تواند نيّت خود را به روزه واجب برگرداند ولي اگر بعد از ظهر باشد، روزه او باطل است. {و} كسي كه براي روزه شخص مرده اي اجير شده مي تواند روزه مستحبّي براي خودش بگيرد.

مظاهری: مسأله 1211- کسی که روزه قضا یا روزه واجب دیگری دارد می تواند روزه مستحبی یا روزه استیجاری بگیرد.

جوادی آملی: مسأله 1761- کسی که روزهٔ قضای ماه رمضان یا روزهٔ واجب دیگری مانند روزه نذر و کفّاره برعهده دارد، نمیتواند روزهٔ مستحبی بگیرد، مگر اینكه نتواند روزه واجب بگیرد؛ مانند مسافر که نمیتواند روزهٔ واجب بگیرد.؛ همچنین در مدینهٔ منوّره میتواند برای برآورده شدن حاجت، سه روز، روزهٔ مستحب بگیرد.

جوادی آملی: مسأله 1762- کسی که روزهٔ واجب برعهده دارد و فراموش کند و روزهٔ مستحب بگیرد، چنانچه پیش از ظهر یادش بیاید، میتواند نیّت خود را به روزهٔ واجب برگرداند و اگر بعد از ظهر یادش بیاید، روزهٔ او باطل است و در صورتی که پس از مغرب یادش بیاید، روزهٔ او صحیح است.

جوادی آملی: مسأله 1764- اگر كسی برای به‌جاآوردنِ روزهٔ واجب اجیر شده، احتیاط این است كه روزهٔ واجب آن مستأجر را اول انجام دهد و سپس روزهٔ مستحبی بگیرد.

مسائل اختصاصی

جوادی آملی: مسأله 1763 – کسی که روزهٔ واجب برعهده دارد، میتواند نذر كند كه روزهٔ مستحب بگیرد و نذر او صحیح است؛ ولی وفا به نذر ـ که واجب است ـ باید پس از به‌جاآوردن روزهٔ واجب باشد.

امام خامنه ای: مسأله ۸۱۴- در روزه ی واجب معین؛ مانند روزه ی ماه رمضان و نذر معین، واجب است نیت از طلوع فجر تا مغرب، استمرار داشته باشد. بنابراین اگر بین روز از نیت روزه برگردد و قصد ادامه ی روزه نداشته باشد، روزه اش باطل می شود و قصد دوباره برای ادامه ی روزه فایده ای ندارد، البته تا اذان مغرب باید از مبطلات روزه خودداری کند.

مسأله 1564- اگر غير از روزه ماه رمضان روزه معيّن ديگري بر انسان واجب باشد مثلاً نذر كرده باشد كه روز معيّني را روزه بگيرد، چنانچه عمداً تا اذان صبح نيّت نكند، روزه اش باطل است1، و اگر نداند كه روزه آن روز بر او واجب است يا فراموش كند و پيش از ظهر يادش بيايد چنانچه كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد و نيّت كند2 روزه او صحيح و گرنه باطل مي باشد3.

اين مسأله در رساله آيات عظام: فاضل , بهجت و مظاهری نيست.

1-  وحید: و همچنین است بنابراحتیاط اگر نداند  که روزه آن روز بر او واجب است یا فراموش کند هر چند پیش از ظهر یادش بیاید و کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد .

مكارم: ولي اگر يادش برود و پيش از ظهر يادش بيايد، مي تواند نيّت كند.

2- گلپايگاني، صافي: بدون تأخير نيّت كند…

سبحانی: فورا نيّت کند….

3- سيستاني: روزه او صحيح است و اگر بعد از ظهر يادش بيايد، احتياطي را كه در روزه ماه رمضان ذکر شد، مراعات نمايد.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۸۱۱- اگر روزه ی واجب معینی غیر از روزه ی ماه رمضان بر انسان واجب باشد، مانند اینکه نذر کرده باشد که روز معینی را روزه بگیرد، در صورتیکه عمداً تا طلوع فجر نیّت نکند، روزه اش باطل است ولی چنانچه فراموش کند و تا پیش از ظهر یادش بیاید، می تواند نیت روزه کند.

زنجاني: مسأله 1573- كسي كه قضاي روزه ماه رمضان خودش بر عهده اش می باشد وقت آن وسعت داشته باشد  يا تنگ باشد، اگر در اثناء روز حتي بعد از ظهر نيّت كند روزه اش صحيح است، هر چند احتياط مستحب آن است كه اگر وقت وسعت داشته باشد تا قبل از ظهر نيّت كند و اگر وقت تنگ باشد قبل ازطلوع فجرنيّت كند و در غير اين صورت به آن روزه اكتفا نكند.

جوادی آملی: مسأله 1648- اگر کسی نذر کرده که روز معیّنی روزه بگیرد و آن را فراموش کند و پیش از ظهر متوجه شود، چنانچه کاری که روزه را باطل میکند انجام نداده باشد و نیّت كند، روزهٔ او صحیح است؛ وگرنه باطل است {و نیز رجوع کنید به مسأله 1552}.

مسائل اختصاصی

جوادی آملی: مسأله 1649 – كسی که روز خاصّی را نذر كرده و در آن روز بدون نیت نذر، روزه گرفته، روزهٔ او برای نیّتی كه كرده صحیح است؛ اما برای نذر او کافی نیست.

جوادی آملی: مسأله 1650 – عدول و تغییر نیّت از روزه‌ای به روزه دیگر درست نیست؛ چه هر دو واجب، یا هر دو مستحب، یا یكی واجب و دیگری مستحب باشد.

مسأله 1565- اگر براي روزه واجب غير معيّني مثل روزه كفّاره عمداً تا نزديك ظهر نيّت نكند1 اشكال ندارد، بلكه اگر پيش از نيّت تصميم داشته باشد كه روزه نگيرد، يا ترديد داشته باشد كه بگيرد يا نه، چنانچه كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد و پيش از ظهر نيّت كند، روزه او صحيح است.

اين مسأله دررساله آيات عظام: فاضل، بهجت ومظاهری نيست.

1- گلپايگاني، صافي: اگر براي روزه اي كه واجب است و روز آن معيّن نيست مثل روزه كفّاره، عمداً تا ظهر نيّت نكند…

*****

امام خامنه ای: مسأله ۸۱۲- اگر برای روزه ی واجب غیر معین؛ مانند روزه ی کفاره یا قضا تا قبل از ظهر (عمداً یا سهواً) نیت نکند، چنانچه تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، می تواند نیت کند و روزه اش صحیح است ولی از ظهر به بعد نیت روزه صحیح نیست.

زنجاني: مسأله 1574- كسي كه روزه واجب ديگري بر عهده اوست، وقت آن وسعت داشته باشد يا تنگ باشد، مانند روزه نذری وروزه كفّاره و روزه بدل قرباني حجّ و همچنين بسیاری از موارد روزه استیجاری، بايد قبل از طلوع فجر نيّت كند و اگر در اثر غفلت نيز تا طلوع فجر نيّت نكرد، نمی تواند به روزه آن روز اكتفا كند، هر چند احتياط استحبابي اين است كه اگر وقت آن تنگ باشد قبل از ظهر نيّت روزه كند، روزه آن روز را نيز بگيرد.

مكارم: مسأله 1330- هرگاه روزه واجب غير معيّن بر ذمه دارد (مانند روزه قضايي ماه رمضان يا روزه كفّاره) وقت نيّت آن تا ظهر باقي است، يعني چنانچه چيزي كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد و قبل از ظهر نيّت كند روزه او صحيح است.

جوادی آملی: مسأله 1646- در روزهٔ واجبی که وقت آن معیّن نیست ـ همچون روزهٔ قضا، کفاره و نذر مطلق ـ، وقت اختیاری و اضطراری نیّت، تا اوّل ظهر است، بنابراین كسی كه نیّت كرده روزهٔ واجب غیرمعیّنی ـ مثل قضا یا كفاره ـ بگیرد و سپس منصرف شود و قصد افطار كند و بدون آنكه مفطری انجام دهد، دوباره تصمیم بر روزه بگیرد، میتواند پیش از ظهر دوباره نیّت كند و روزهٔ او صحیح است، مگر اینكه قصد ریا کرده باشد كه قابل اصلاح نبوده و تجدید نیّت اثری ندارد.

مسأله 1566- اگر در ماه رمضان، پيش از ظهر كافر مسلمان شود1 و از اذان صبح تا آن وقت كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد نمي تواند روزه بگيرد و قضا هم ندارد2.

1- خوئي، تبريزي: بنابراحتياط واجب بايد نيّت روزه كند و روزه را تمام نمايد و اگر آن روز را روزه نگيرد، قضاي آن را بجا آورد.

گلپايگاني، صافي: روزه بر او واجب نيست اگر چه از اذان صبح تا آن وقت كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد، بلي ، بعد از اسلام تا غروب از چيزهايي كه روزه دار بايد از آنها خودداري نمايد، خوب است خودداري كند.

بهجت: بنابراحتياط مستحب بايد نيّت روزه كند و روزه را تمام نمايد.

مكارم: چنانچه تا آن وقت كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده، بنابراحتياط واجب روزه را بگيرد و قضا هم ندارد.

2- اراكي: احتياط واجب آن است كه در آن  روز از مبطلات روزه پرهيز كند.

فاضل: احتياط واجب آن است كه نيّت كند و روزه بگيرد و اگر روزه نگرفت قضا كند.

سبحانی:خوب است تامغرب امساک کندواگرنکردقضاندارد.

مظاهری: باید نيّت روزه کند و روزه او صحیح است و قضا هم ندارد.

*****

زنجاني: مسأله 1575- اگر کافری مسلمان شود قضای روزه‌های قبلی بر او واجب نیست و چنانچه در اثناء روز ماه رمضان مسلمان شود، روزۀ آن روز بر وی واجب نیست ولی اگر از اذان صبح تا آن وقت کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده، احتیاط مستحب آن است که در بقیۀ روز، نیت روزه کند و اگر آن روز را روزه نگرفت قضای آن را بجا آورد.

سيستاني: مسأله 1545- اگر در روز ماه رمضان كافر مسلمان شود و از اذان صبح تا آن وقت كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد بنابراحتياط واجب بايد به قصد مافي الذمه تا آخر روز امساك كند و اگر چنين نكرد آن روز را قضا كند.

وحید: مسأله 1573- اگر در ماه رمضان پیش از ظهر کافر مسلمان شود هر چند  از اذان صبح تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد  روزه او صحیح نیست .

مسأله 1567- اگر مريض شود پيش از ظهر ماه رمضان خوب شود1 و از اذان صبح تا آن وقت كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد، بايد نيّت روزه كند2 و آن روز را روزه بگيرد و چنانچه بعد از ظهر خوب شود، روزه آن روز بر او واجب نيست3.

1- گلپايگاني، صافي: واجب نيست بر او كه نيّت روزه كند اگر چه از اذان صبح تا آن وقت كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد.

بهجت: و تا آن وقت كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد، واجب بودن روزه و صحيح بودنش خالي از وجه نيست.

مكارم: و كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد بايد نيّت روزه كند و احتياطاً قضا هم نمايد ولي اگر بعد از ظهر خوب شود روزه آن روز واجب نيست، فقط بايد قضاي آن را بجا آورد.

2- سيستاني: اگر در وسط روز ماه رمضان پيش از ظهر مريض خوب شود و تا آن وقت كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد بنابراحتياط واجب بايد نيّت روزه كند…

سبحانی: احتیاط مستحب آن است که نيّت روزه کند  وبعد ا قضای آن را بجا آورد

3- فاضل، سيستاني: و بايد بعداً آن را قضا كند.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1554.

*****

خوئي، تبريزي: 1576، وحید 1575: مسأله- اگر در وسط روز ماه رمضان – پيش از ظهر يا بعد از آن- مريض خوب شود، روزه ان روز بر او واجب نيست هرچند تا آن وقت كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده باشد.

خامنه ای: مسأله ۷۹۵- اگر مریض در اثنای روز ماه رمضان خوب شود، واجب نیست نیت روزه کند و آن روز را روزه بگیرد ولی اگر پیش از ظهر باشد و کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، احتیاط مستحب آن است که نیت کند و روزه بگیرد و پس از ماه رمضان باید آن را قضا کند.

زنجاني: مسأله 1576- اگر بیمار در اثناء روز ماه رمضان خوب شد، چنانچه اجتناب از مبطلات روزه در طول روز برایش ضرر داشته گرفتن روزه و اجتناب از مبطلات آن در بقیۀ روز بر او واجب نیست، هر چند احتیاط مستحب آن است که در بقیۀ روز از مبطلات روزه خودداری کند و اگر ضرر نداشته، معلوم می‌شود که واقعاً روزۀ آن روز بر او واجب بوده، پس باید در بقیۀ روز از مبطلات روزه اجتناب کند و بعداً آن روزه را قضا کند.

مسأله اختصاصی

جوادی آملی: مسأله 1651- یوم الشک، روزی است كه انسان شک دارد آخر شعبان است، یا اول رمضان؛ یا شک دارد آخر رمضان است، یا اول شوّال. در یوم الشکِ آخر رمضان، روزه گرفتن واجب است؛ ولی اگر اثبات شود كه اول شوّال است ـ گرچه چند لحظه نزدیکِ مغرب باشد ـ واجب است افطار كند.

مسأله 1568- روزي را كه انسان شك دارد آخر شعبان است يا اول رمضان، واجب نيست روزه بگيرد و اگر بخواهد روزه بگيرد1 نمي تواند نيّت روزه رمضان كند2 ولي اگر نيّت روزه قضا و مانند آن بنمايد، چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده، از رمضان حساب مي شود.

1- زنجانی: اگر بخواهد روزه بگیرد باید به نيّت روزه قضا یا روزه مستحبی و مانند آن روزه بگیرد و نمی تواند نيّت روزه ماه رمضان کند. بلکه ظاهرا نمی تواند قصد کند آنچه را که فعلا خداوند متعال از او خواسته است انجام می دهد یا چنین نيّت کند که اگر ماه رمضان است  روزه ماه رمضان و اگر ماه رمضان نیست روزه قضا یا روزه مستحبی و مانند آن باشد. و در صورتی که به نيّت روزه قضا یا روزه مستحبی و مانند ان روز، روزه بگیرد بعد معلوم شود ماه رمضان بوده از ماه رمضان حساب می شود.

2- گلپايگاني: و مي تواند نيّت كند كه اگر رمضان است، روزه رمضان و اگر رمضان نيست، روزه قضا يا مانند آن باشد و بهترآن است كه نيّت روزه قضا و مانند آن بنمايد و چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده، از رمضان حساب مي شود.

خوئي، تبريزي، بهجت: (خوئي، تبريزي: يا نيّت كند كه اگررمضان است، روزه رمضان و اگر رمضان نيست روزه قضا يا مانند آن باشد) بلكه بايد نيّت روزه قضا و مانند آن بنمايد و چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده از رمضان حساب مي شود، ولي در صورتي كه قصد كند آنچه را كه فعلاً خدا از او خواسته است انجام دهد و بعد معلوم شود رمضان بوده نيز كافي است.

سيستاني: ولي اگر نيّت كند كه اگر ماه رمضان است روزه رمضان و اگر ماه رمضان نيست روزه قضا يا مانند آن باشد، روزه اش صحیح می باشد ولي بهتر آن است كه نيّت روزه قضا و مانند آن بنمايد و چنانچه بعد معلوم شود ماه رمضان بوده، از ماه رمضان حساب مي شود و اگر قصد مطلق روزه را كند و بعد معلوم شود ماه رمضان بوده نيز كافي است.

صافي: و بنابراحتياط، نيّت قضا و مانند آن بنمايد و چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده، از رمضان حساب مي شود.

وحید: و یا نيّت کند که اگر ماه رمضان است روزه رمضان و اگر ماه رمضان نیست روزه قضا یا مانند آن باشد بلکه باید نيّت روزه واجب دیگری مانند قضا و یا روزه مستحبی بنماید و چنانچه بعد معلوم شود ماه رمضان بوده از ماه  رمضان حساب می شود و اگر قصد کند آنچه را که به آن مامور است انجام دهد و بعد معلوم شود ماه رمضان بوده  کفایت  می کند.

 مظاهری: ولی اکر نيّت روزه رمضان یا روزه قضا و مانند آن بنماید چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده روزه او صحیح است و از ماه رمضان حساب می شود.

*****

مكارم: مسأله 1332- «يوم الشكّ» يعني روزي كه انسان شك دارد آخر ماه شعبان است يا اول ماه رمضان، روزه آن واجب نيست، و اگر بخواهد روزه بگيرد، بايد نيّت ماه شعبان كند، يا اگر روزه قضا به ذمه دارد نيّت قضا كند و چنانچه بعداً معلوم شود ماه رمضان بوده، از رمضان حساب مي شود، ولي اگردر اثناء روز بفهمد، بايد فوراً نيّت خود را به روزه ماه رمضان برگرداند.

جوادی آملی: مسأله 1652- در یوم الشکِ آخر شعبان، روزه گرفتن واجب نیست، بلکه مستحب است و اگر بخواهد روزه بگیرد، نمیتواند نیّت روزهٔ ماه رمضان كند. چنانچه روزهٔ ماه شعبان یا قضا یا مطلق روزه و مانند آن را نیّت کند و در بین روز ـ پیش از ظهر یا بعد از ظهر ـ معلوم شود كه ماه رمضان است، باید روزهٔ ماه رمضان را نیّت کند و اگر بعد از آن روز معلوم شود ماه رمضان بوده، از ماه رمضان حساب میشود.

امام خامنه ای: مسأله ۸۰۴- روزی که معلوم نیست آخر شعبان است یا اول ماه رمضان (که به آن یوم الشّک گفته می شود) {1} روزه اش واجب نیست و اگر کسی بخواهد در آن روز روزه بگیرد، نمی تواند نیت روزه ی رمضان کند، بلکه می تواند روزه ی مستحبی آخر شعبان یا روزه ی قضا و مانند آن را قصد کند و اگر بعداً معلوم شود که رمضان بوده، به عنوان روزه ی رمضان حساب می شود و قضای آن روز لازم نیست و اگر در بین روز بفهمد که ماه رمضان است، باید از همان لحظه، نیت روزه ی رمضان کند.

مسائل اختصاصی

مظاهری: مسأله 1215- کسی که در ماه رمضان روزه نیست مستحب است از کارهایی که روزه را باطل می کند خودداری نماید و مستحب است اگر قضا یا آب بخورد سیر نخورد.

جوادی آملی: مسأله 1653- اگر در یوم الشک قصد روزه نداشت و پیش از ظهر معلوم شد كه اول ماه رمضان است، نه آخر شعبان، چنانچه چیزی که روزه را باطل میکند انجام نداده است، باید نیّت روزهٔ ماه رمضان کند و روزه او صحیح است و قضا ندارد و اگر چیزی که روزه را باطل میکند انجام داده، یا بعد از ظهر متوجه شده است، نمیتواند نیت روزهٔ ماه رمضان کند، بلکه باید قضای آن روز را بگیرد؛ ولی باید به رسم ادب تا مغرب، از انجام‌دادن چیزی که روزه را باطل میکند، خودداری نماید.

جوادی آملی: مسأله 1654- اگر در یوم الشک، در اصل نیّت روزه تردید داشته باشد و این گونه نیت کند كه «اگر امروز ماه رمضان است، روزه واجب رمضان را نیّت میكنم و اگر از ماه شعبان است، روزه دیگر میگیرم» این روزه باطل است؛ ولی چنانچه در اصل نیّت روزه تردید ندارد، بلکه در خصوصیت روزه مردّد است که آیا واجب است یا مستحب، در این صورت اگر به قصد مافی الذمّه روزه بگیرد، صحیح است.

جوادی آملی: مسأله 1655- اگر در یوم الشک، به نیّت استحباب یا وجوب، روزه بگیرد و با ریا روزهٔ خود را فاسد كند و سپس معلوم شود که ماه رمضان است، هر چند پیش از ظهر معلوم شود، روزهٔ او باطل است و قضا دارد؛ ولی تا مغرب باید از چیزی که روزه را باطل می‌کند، خودداری نماید.

جوادی آملی: مسأله 1656- اگر در یوم الشک به قصد واجب معیّن [غیر رمضان] روزه بگیرد و از روی نافرمانی قصد افطار كند و پیش از ظهر پشیمان شود و سپس معلوم شود كه رمضان است، بنا بر اقوا واجب است که روزه را به قصد رمضان اتمام کند و بنا بر احتیاط، قضای آن را بگیرد.

جوادی آملی: مسأله 1657- اگر در یوم الشک به نیّت شعبان روزه بگیرد و به اشتباه، چیزی که روزه را باطل میکند انجام دهد و سپس معلوم شود که ماه رمضان بوده، روزه او به عنوان ماه رمضان صحیح است؛ همچنین اگر پس از معلوم شدن ماه رمضان به اشتباه، مفطری انجام دهد، روزه او صحیح است.

مسأله 1569- اگر روزي را كه شك دارد آخر شعبان است يا اول رمضان به نيّت روزه قضا يا روزه مستحبّي و مانند آن روزه بگيرد1 و در بين روز بفهمد كه ماه رمضان است 2، بايد نيت روزه رمضان كند3.

1- وحید: به نيّت روزه قضا و مانند ان یا روزه مستحبی روزه بگیرد…

2-  نوري: و يا مردد شود كه روزه خود را باطل كند يا نه، يا قصد كند كه روزه را باطل كند مثلاً چيزي بخورد روزه اش باطل مي شود اگر چه از قصدي كه كرده برگردد و توبه نمايد و كاري هم كه روزه راباطل مي كند انجام ندهد.

3- زنجاني: نبايد در بقيه روز نيّت غير ماه رمضان را داشته باشد.

فاضل: ولو اين كه بعد از ظهر ملتفت شود و اگر به نيّت رمضان روزه بگيرد باطل است، ولو اين كه در واقع رمضان باشد.

امام خامنه ای، جوادی آملی، مكارم، مظاهری: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1568.

مسأله 1570- اگر در روزه واجب معيّني مثل روزه رمضان از نيّت روزه گرفتن برگردد1 روزه اش باطل است2، ولي چنانچه نيّت كند كه چيزي را كه روزه را باطل مي كند بجا آورد در صورتي كه آن را انجام ندهد روزه اش باطل نمي شود3.

1- اراكي: يا نيّت كند كه چيزي را كه روزه را باطل مي كند بجا آورد، روزه اش باطل است. [پايان مسأله]

نوري: و يا مردد شود كه روزه خود را باطل كند يا نه، يا قصد كند كه روزه را باطل كند، مثلاً چيزي بخورد، روزه اش باطل مي شود، اگر چه از قصدي كه كرده برگردد و توبه نمايد و كاري هم كه روزه را باطل مي كند انجام ندهد.

2- سبحانی: و همچنین است اگر نيّت کند که چیزی را که روزه را باطل می کند بجا آورد خواه آن را انجام بدهد یا ندهد روزه اش باطل می شود.

3- فاضل: روزه اش صحيح است . همين طور در روزه مستحبّي و روزه واجب غير معيّن اگر پيش از ظهر بعد از اين كه از نيّت روزه برگشت دوباره نيّت روزه كند، روزه او صحيح است.

بهجت: رجوع كنيد به مسأله اختصاصي 1328، بعد از مسأله 1652 متن اصلی.

*****

خوئي، گلپايگاني، تبريزي، صافي: مسأله 1579- اگر در روزه واجب معيّني مثل روزه رمضان مردد شود كه روزه خود را باطل كند يا نه، يا قصد كند كه روزه را باطل كند. روزه اش باطل مي شود اگر چه از قصدي كه كرده توبه نمايد و كاري هم كه روزه را باطل مي كند انجام ندهد.

. سيستاني: اگر دو مرتبه نيّت روزه نكند روزه اش باطل مي شود و اگر دو مرتبه نيّت روزه كند احتياط واجب آن است كه روزه آن روز را تمام كند و بعداً قضاي آن را بجا آورد.

امام خامنه ای: مسأله ۸۱۵- اگر در روزه ی واجب معین بین روز مردد شود که روزه را ادامه دهد یا نه و یا تصمیم بگیرد یکی از مبطلات روزه را انجام دهد ولی آنرا انجام ندهد، بنابر احتیاط واجب باید روزه را تمام کند و بعداً قضای آن را بگیرد.

وحید: مسأله 1578- اگر در روزه واجب معینی مثل روزه ماه رمضان از نيّت امساک برای خدا برگردد یا مردد شود که برگردد،  و یا اینکه قصد کند مفطری از مفطرات را انجام دهد یا مردد شود بر انجام مفطر، روزه اش باطل می شود  اگر چه از قصدی که کرده توبه نماید. و به نيّت روزه برگردد و کاری هم که روزه را باطل می کند انجام ندهد.

زنجاني: مسأله 1579- اگر در اثناء روزه واجب ، وقت آن وسعت داشته يا وقت آن تنگ باشد، قصد كند كه در بقيه روز روزه نباشد، يا مردد باشد كه در بقيه روز، روزه باشد يا نه، يا با توجه به مفطر بودن چيزي قصد كند آن را بجا آورد، حكم كسي را دارد كه تا آن وقت قصد روزه نكرده است و تفصيل آن در مسائل قبل گذشت، و اگر مردد شود كه با آوردن يكي از مبطلات روزه، روزه را باطل كند يا  نه، روزه اش باطل است و حکم کسی را دارد که نیّت روزه نکرده است.

مكارم: مسأله 1333- هرگاه در ماه رمضان يا هر روزه واجب معيّن ديگر، از نيّت روزه بر گردد يا مردد شود كه روزه بگيرد يا نه، روزه اش باطل مي شود، همچنين اگر نيّت كند چيزي كه روزه را باطل مي كند بجا آورد مثلاً تصميم بر خوردن غذا بگيرد، روزه اش باطل مي شود هر چند اصلاً غذا هم نخورد مگر اين كه در آن حال توجه نداشته باشد كه فلان عمل روزه را باطل مي كند.

مظاهری: مسأله 1212- اگر کسی در روزه واجب یا مستحب مردد شود که روزه را باطل کند یا نه، یا قصد کند کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد روزه اش باطل نمی شود.

جوادی آملی: مسأله 1641- اگر روزه‌دار در روزهٔ واجب معیّن ـ مانند ماه رمضان ـ قصد كند كه نیّت روزه را قطع نماید، یا مردّد شود كه روزه را ادامه دهد یا نه، روزه‌اش باطل میشود. چنانچه پیش از ظهر توبه كند، نمیتواند نیّت روزه را تجدید کند وفرقی هم بین نیّت قطعِ کنونی یا آینده نیست؛ ولی باید تا مغرب به رسم ادب امساک نماید و پس از ماه رمضان قضا کند. این حکم برای کسی که در بین روز، انجام دادن یكی از مفطرات را ـ که به آن نیّت قاطع گویند ـ قصد نماید، بار میشود، اگرچه آن را انجام ندهد، چون در نهادش قصد ترک روزه كرده و داعی برای روزه ندارد؛ ولی كفّاره ندارد، چون كفّاره متوقّف بر تحقّق افطار عمدی است و تنها با قصد چیزی که روزه را باطل می‌کند، كفاره واجب نمیشود.

مسأله اختصاصی

جوادی آملی: مسأله 1642 – اگر در طول روز ماه رمضان، نیّت روزه نکرد و تا غروب هم چیزی که روزه را باطل میکند انجام نداد، یا بدون نیّت روزه خوابید و تمام روز را خواب ماند، در این صورت‌ها، هرچند مفطری انجام نداده؛ ولی روزه نداشته و قضا دارد، چون این امساک و ترک مفطرات به قصد روزه نبوده است و اگر عمداً چیزی بخورد، كفاره هم بر او واجب میشود.

مسأله 1571- در روزه مستحب و روزه واجبي كه وقت آن معيّن نيست، مثل روزه كفّاره، اگر قصد كند كاري كه روزه را باطل مي كند انجام دهد، يا مردد شود كه بجا آورد يا نه، چنانچه بجا نياورد و پيش از ظهر دوباره نيّت كند ، روزه او صحيح است1.

این مسأله در رساله آیت الله  بهجت نیست.

1- گلپايگاني، صافي، سيستاني: چنانچه بجا نيارود و در روزه واجب پيش از ظهر و در مستحب تا پيش از مغرب (سيستاني: تا پيش از مغرب) دوباره نيّت روزه كند، روزه او صحيح است.

فاضل، مظاهری، جوادی آملی: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1570.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۸۱۶- اگر در روزه ی مستحب و واجب غیر معین (که وجوب آن مخصوص به روز معینی نیست) تصمیم بر قطع روزه بگیرد، یا مردد شود، چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، میتواند دوباره تا پیش از ظهر نیت روزه ی واجب غیر معین و تا پیش از غروب نیت روزه ی مستحبی کند.

زنجاني: مسأله 1580- در روزه مستحب، اگر قصد كند كاري كه روزه را باطل مي كند انجام دهد، يا مردد شود كه بجا آورده يا نه، چنانچه بجا نياورد و پيش از مغرب دوباره نيّت كند، روزه او صحيح است.

وحید: مسأله 1579- آنچه در مسأله قبل گذشت  که روزه واجب معین را باطل می کند و در روزه واجبی که وقت آن معین نباشد  -مانند روزه کفّاره یا نذر غیر معین- مبطل نیست و چنانچه پیش از ظهر دوباره به نيّت خود برگردد روزه او صحیح است.

مکارم: 1334، سبحانی: 1251 مسأله – در روزه واجبى که وقت آن معيّن نيست (مکارم: مانند روزه قضا – سبحانی: مثل روزه کفّاره) اگر قصد کند يکى از مبطلات روزه را انجام دهد يا مردّد شود که به جا آورد يا نه، چنانچه به جا نياورد و پيش از ظهر دوباره نيّت کند روزه اش صحيح است و اگر روزه مستحبی باشد تا پیش از غروب آفتاب می تواند دوباره نیت کند.

مسائل اختصاصی

جوادی آملی: مسأله 1649- كسی که روز خاصّی را نذر روزه كرده و در آن روز بدون نیت نذر، روزه گرفته، روزهٔ او برای نیّتی كه كرده صحیح است؛ اما برای نذر او کافی نیست.

جوادی آملی: مسأله 1650- عدول و تغییر نیّت از روزه‌ای به روزه دیگر درست نیست؛ چه هر دو واجب، یا هر دو مستحب، یا یكی واجب و دیگری مستحب باشد.

جوادی آملی: مسأله 1830- وجوب روزه از ضروریات (*) دین اسلام است. اگر كسی از روی عمد و آگاهی، وجوب آن را انكار کند، به‌گونه‌ای که بداند به انكار و تكذیب اصلی از اصول دین ـ یعنی وحی و رسالت پیامبر اكرم  ـ بازمیگردد، مرتد خواهد شد و اگر چنین نیست، این انكار فسق است و موجب ارتداد نیست؛ همچنین اگر تردیدی در میان باشد که آیا انكار او موجب انكار یكی از اصول دین است یا نه، حكم به ارتداد او نمیشود.

(*) ضروری دین یعنی این مسأله به قدری روشن است که همگان آن را می‌دانند – مانند وجوب نماز – نه اینکه قشر خاصی مثل فقها و تحصیل کرده ها آن را بدانند.

جوادی آملی: مسأله 1831- ملاک تشخیص ترک كردن روزه ـ که از روی انكار است یا غیر آن ـ پرسش از تارک روزه است.

جوادی آملی: مسأله 1832- مردی كه با انكار وجوب روزه مرتد شد، اگر مرتد ملی باشد، او را توبه میدهند و اگر توبه نكرد، حكم خاص خودش را دارد و اگر مرتد فطری باشد، حكمش اعدام است و همسر او باید عدّهٔ وفات نگهدارد. چنانچه خانمی مرتد شود ـ چه فطری و چه ملی ـ اعدام نخواهد شد و او را توبه میدهند.

جوادی آملی: مسأله 1833- كسی که بدون انكار وجوب روزه و بدون عذر، با علم و عمد، روزه ماه مبارک رمضان را نمیگیرد، هرچند قضا و كفّاره بر او واجب است؛ ولی چون معصیت كرده، فاسق است و چون هر معصیتی که حدّ نداشته باشد حكم به تعزیر دارد، در اینجا هم تعزیر میشود. اندازهٔ تعزیر به این صورت است: اگر روزه‌دار در روز ماه مبارک رمضان، با همسرش آمیزش عمدی کند، تعزیر او به 25 ضربه تازیانه است؛ چنانچه دیگر مفطرات را به‌عمد انجام دهد، مقدار تعزیر او به نظر حاكم شرع است.

جوادی آملی: مسأله 1834- اگر در ماه مبارک رمضان مشاهده شود كه كسی روزه میخورد، ولی معلوم نیست كه از روی علم و عمد روزه میخورد یا معذور است، در این صورت، تعزیر نخواهد شد. چنانچه ثابت شود كه افطار او عمدی و بدون عذر است، حاكم شرع او را تعزیر میكند.

جوادی آملی: مسأله 1835- حكم تعزیر، مربوط به خود افطار است، بنابراین اگر كسی در روز چند بار افطار كرده است و پس از هربار به محكمه شرعی برده نشد، یک بار تعزیر میشود.

جوادی آملی: مسأله 1836- كسی كه در ماه مبارک رمضان عمداً افطار كرد و در محكمه، به تعزیر محكوم و بر او اجرا شد بار دوم نیز روزه‌خواری كرد و محكوم به تعزیر شد و بر او جاری شد، اگر در مرتبه سوم هم روزه بخورد، مستحق حكم اعدام است، اگرچه احتیاط این است که حكم اعدام برای مرتبه چهارم باشد.

جوادی آملی: مسأله 1837- اگر روزه‌دار در روز ماه مبارک رمضان همسرش را به آمیزش مجبور کند، علاوه بر كفّاره، به 25 ضربه شلاق به جهت افطار عمدی و 25 ضربه به سبب اجبار همسرش تعزیر میشود و اگر همسرش راضی به این عمل بود، هركدام از آن‌ها به 25 ضربه تازیانه تعزیر میشوند.