واجبات نماز (تشهد) – چهارده مرجع

7- ذکر

۸ – تشهّد

(مسأله 1100) در ركعت دوم تمام نمازهاي واجب 1 و ركعت سوم نماز مغرب و ركعت چهارم نماز ظهر و عصر و عشا2، بايد انسان بعد  از سجده دوم( بنشيند و در حال آرام بودن بدن3) تشهّد بخواند يعني بگويد4: «اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريك له و اشهد ان محمدا عبده و رسوله اللهم صل علي محمد و آل محمد.»5

1- خوئي، سيستاني، زنجاني،وحید: و مستحب…

2- زنجاني، مظاهری: و در نماز وتر…

مكارم: در ركعت دوم تمام نمازها، تشهّد واجب است و همچنين در ركعت آخر نماز مغرب و عشا و ظهر و عصر…

3- زنجانی: سر و بدن به این ترتیب…

[قسمت داخل پرانتز در رساله آیت الله وحید نیست]

 4- بهجت: ذكر تشهّد بنابراحتياط عبارت است از…

5- گلپايگاني، صافي: و كمتر از اين كفايت نمي كند و احتياط واجب آن است كه به همين ترتيب بگويد.

خوئي، تبريزي: و احتياط واجب آن است كه به غير اين ترتيب نگويد (خوئي: و در نماز وتر هم تشهّد لازم است).

وحید: واحتیاط واجب آن است که به غیر کیفیت ذکر شده نگوید .و در نماز وتر هم تشهّد لازم است، و در نمازهای واجب باید بعد از سجده دوم بنشیند و در حال آرام بودن بدن تشهّد بگوید و لی نشستن و آرام بودن بدن در نمازهای مستحب واجب نیست.

سيستاني: و اگر بگويد «اشهد ان لا اله الا الله  و اشهد ان محمداً صلي الله عليه و آله و عبده و رسوله» كفايت مي كند و در نماز وتر هم تشهّد لازم است.

*****

جوادی آملی: مسأله 1137- واجب است در رکعت دوم نمازها، نیز رکعت پایانی نماز مغرب و نماز ظهر و عصر و عشاء، بعد از سجدهٔ دوم، تشهّد بخواند؛ یعنی  بگوید: «أشهَدُ أن لَا إلَهَ إلّا اللهُ وَحدَهُ لا شَریكَ لَهُ وَ أشهدُ أنَّ مُحمّداً عَبدُهُ وَ رَسولُهُ؛ اللّهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحمّدٍ وَ آلِ مُحمّد». نماز وَتر که یک رکعت است، تشهّد دارد.

امام خامنه ای: مسأله ۲۸۸- نمازگزار باید در رکعت دوم و رکعت آخر همه ی نماز ها پس از سجده دوم بنشیند و پس از آرام گرفتن بدن، جملاتی را که به عنوان ذکر تشهد است، بر زبان جاری کند. این عمل “تشهد” نامیده می شود.

امام خامنه ای: مسأله ۲۸۹- ذکر واجب در حال تشهد عبارت است از: ” اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له و اشهد ان محمدا عبده و رسوله اللهم صل علی محمد و آل محمد”.

(مسأله 1101) كلمات تشهّد بايد به عربي صحيح و به طوري كه معمول است پشت سر هم گفته شود.

این مسأله در رساله امام خامنه ای نیست.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 948.

*****

جوادی آملی: مسأله 1138- واجب است نمازگزار در حال تشهّد: 1. بنشیند. 2. آرام باشد. 3. ترتیب را رعایت کند؛ یعنی دو شهادت را بر صلوات مقدّم بدارد. 4. موالات و پی درپی بودن کلمات را حفظ کند. 5. کلمات و حروف را به صورت صحیح و مطابق قواعد عربی بگوید.

مسأله اختصاصي

بهجت: مسأله907- كسي كه تشهّد را نمي داند واجب است ياد بگيرد و در تنگي وقت –در صورتي كه نتواند از غير خود متابعت كند و يا از روي نوشته بخواند- ترجمه ان را به زبان خودش بخواند و اگر از ترجمه هم عاجز بود ذكر يا ترجمه ذكري را به جاي آن بخواند.

(مسأْله 1102) اگر تشهّد را فراموش كند و بايستد و پيش از ركوع يادش بيايد كه تشهّد را نخوانده بايد بنشيند و تشهّد را بخواند و دوباره بايستد و آنچه بايد در آن ركعت خوانده شود بخواند و نماز را تمام كند1 و اگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد،  بايد نماز را2 تمام كند و بعد از سلام نماز تشهّد را قضا كند3، و بنابراحتياط واجب4 براي تشهّد فراموش شده دو سجده سهو به جا آورد5.

1- گلپايگاني، خوئي، تبريزي، صافي، سبحانی، وحید: و بنابراحتياط واجب بعد از نماز براي ايستادن بيجا دو سجده سهو بجا آورد…

زنجاني، سيستاني: و بنابراحتياط مستحب بعد از نماز براي ايستادن بيجا دو سجده سهو بجا آورد…

بهجت: بايد بنشيند و تشهّد را بخواند و بقيه نماز را مطابق معمول بخواند سپس بعد از اتمام نماز دو سجده سهو براي ايستادن بيجا و دو سجده سهو براي قرائت يا تسبيحات زيادي در صورتي كه خوانده باشد بجا آورد…

مظاهری:دوباره بایستد و  حمد یا تسبیحات ر ا بخواندو نماز را تمام کند…

2- بهجت: مطابق معمول…

3- اراکی، گلپایگانی، فاضل، صافی: و برای تشهّد فراموش شده دو سجده سهو بجا آورد.

خوئي، تبريزي: بنابراحتياط واجب تشهّد را قضا كند و برای تشهّد فراموش شده دو سجده سهو بجا آورد…

سيستاني، وحید: بنابراحتياط مستحب تشهّد را قضا كند…

زنجاني: بعد از سلام نماز، دو سجده سهو را بجا آورد كه با آن تشهّد فراموش شده نيز قضا مي گردد. و تشهّد دیگری لازم نیست.

4- سيستاني ، وحید، مظاهری: و بايد…

5- مكارم: اگر در ركوع يا بعد از ان يادش بيايد نمازش صحيح است و برگشتن واجب نيست، ولي احتياط مستحب آن است كه بعد از نماز تشهّد راقضا كند و لازم است دو سجده سهو بجا آورد.

*****

جوادی آملی: مسأله 1139- اگر نمازگزار تشهّد را فراموش کند و برخیزد و پیش از رکوع یادش بیاید، باید بنشیند و تشهّد را بخواند و برخیزد و وظیفه رکعت را انجام دهد و پس از نماز، دو سجدهٔ سهو جهت قیام بیجا به‌جا آورد و اگر بعد از رفتن به رکوع یا پس از سربرداشتن از آن یادش بیاید، باید نماز را تمام کند و بعد از سلام نماز، تشهّد فراموش شده را قضا کند و دو سجدهٔ سهو به‌جا آورد.

امام خامنه ای: مسأله ۲۹۲- اگر تشهد را فراموش کند و برای رکعت سوم بایستد ولی پیش از رکوع یادش بیاید باید بنشیند و تشهد را بگوید و دوباره بایستد و تسبیحات رکعت سوم را مجدداً بگوید و نماز را ادامه دهد و پس از نماز برای ایستادن بیجا، بنابر احتیاط مستحب دو سجده ی سهو به جا آورد.

امام خامنه ای: مسأله ۲۹۳- اگر تشهد را فراموش کند و در رکوع رکعت سوم یا بعد از آن یادش بیاید باید نماز را تمام کند و بعد از سلام برای تشهد فراموش شده دو سجده ی سهو به جا آورد و احتیاط واجب آن است که پیش از سجده ی سهو، تشهد فراموش شده را قضا کند.

مسائل اختصاصي

امام خامنه ای: مسأله ۲۹۱- تشهد واجب غیر رکنی است بنابراین اگر عمداً اضافه یا ترک شود نماز باطل است ولی اضافه شدن یا ترک سهوی آن موجب بطلان نماز نیست.

مكارم: مسأله 988- اگر شك كند كه تشهّد را خوانده يا نه، در صورتي كه وارد ركعت بعد شده اعتنا نكند و اگر هنوز بر نخاسته بايد آن را بخواند.

(مسأله 1103) مستحب است1 در حال تشهّد بر ران چپ بنشيند و روي پاي راست را به كف پاي چپ بگذارد و پيش از تشهّد بگويد: «الحمدلله» يا بگويد: «بسم الله و بالله و الحمدلله و خير الاسماء لله» و نيز مستحب است دستها را بر رانها بگذارد و انگشتها را به يكديگر بچسباند و به دامان خود نگاه كند و بعد از تمام شدن تشهّد بگوید2: « وتقبل شفاعته و ارفع درجته3» .

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- مظاهری: در تشهّد شش مورد مستحب است : …

2- خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني، وحید: بعد از صلوات در تشهّد بگويد…

مكارم، صافي: بعد از تمام شدن تشهّد اول بگويد…

3- مكارم: [يعني] «خداوندا شفاعت پيامبر صلي الله عليه و اله وسلم را بپذير و درجه او را بالاتر ببر.»

فاضل: و احتياط اين است كه در تشهّد دوم اين جمله را به قصد قربت مطلقه بگويد.

*****

جوادی آملی: مسأله 1140- برخی از امور مستحب در تشهّد چنین است: 1. نمازگزار بر ران چپ بنشیند و روی پای راست را بر کف پای چپ بگذارد. 2. پیش از کلمات واجبِ تشهّد بگوید: «الْحَمدُ لله» یا «بِسم اللهِ و باللهِ و الحمدُ للهِ و خَیر‌ُ الأسماءِ للهِ». 3. دست را بر ران‌ها بگذارد. 4. انگشت‌ها را به هم بچسباند. 5. به دامان خود نگاه کند. 6. پس از تمام شدن تشهّد بگوید «وَ تَقَبَّلْ شَفٰاعَتَهُ وَ ارْفَعْ دَر‌َجَتَه‌ُ».

امام خامنه ای: مسأله ۲۹۰- مستحب است پیش از ذکر واجب تشهد بگوید: “الحمدلله” یا بگوید:  “بسم الله و بالله و الحمدلله و خیر الاسماء لله” و همچنین مستحب است پس از صلوات بگوید:  “و تقبل شفاعته وارفع درجته” .

(مسأله 1104) مستحب است زنها در وقت خواندن تشهّد، رانها را به هم بچسبانند.

این مسأله در رساله آيات عظام، امام خامنه ای، جوادی آملی، مكارم و بهجت و سبحانی نیست.