واجبات نماز (قیام) – چهارده مرجع

۳ – قيام (ایستادن)

(مسأله 958) قيام در موقع گفتن تكبيرة الاحرام 1 و قيام پيش از ركوع كه آن را قيام متصل به ركوع مي گويند ركن است، ولي قيام در موقع خواندن حمد و سوره و قيام بعد از ركوع ركن نيست2 و اگر كسي آن را از روي فراموشي ترك كند، نمازش صحيح است.

1- بهجت: بنابرظاهر…

2- مكارم: واجب است امّا ركن نيست.[پايان مسأله]

*****

امام خامنه ای: مسأله ۱۴۹- ایستاده بودن در حال تکبیرة الاحرام و نیز پیش از رفتن به رکوع رکن است یعنی اگر سهواً و از روی فراموشی هم ترک شود نماز باطل میشود.

امام خامنه ای: مسأله ۱۵۰- قیام هنگام قرائت و تسبیحات اربعه و همچنین قیام بعد از رکوع واجب غیر رکنی است یعنی اگر عمداً ترک شود نماز باطل است ولی اگر سهواً باشد موجب بطلان نماز نیست.

زنجاني: مسأله 967- قيام پيش از ركوع، كه آن را قيام متصل به ركوع مي گويند، ركن است، و  معنی آن از حالت ايستاده به ركوع رفتن است و لازم نيست پس از اتمام قرائت، مقداري صبر كند و سپس به ركوع برود.

مظاهری: مسأله 771- قیام در موقع گفتن تکبیرة الاحرام و خواندن حمد و سوره و بعد از رکوع و در حال خواندن تسبیحات واجب است و اگر عمدا کسی آن را نیاورد نمازش باطل است.

مکارم: مسأله 779 – قيام يعنى ايستادن، در دو جاى نماز، واجب و رکن است: هنگام گفتن تکبيرة الاحرام و قيام قبل از رکوع که آن را «قيام متّصل به رکوع» گويند، ولى قيام در موقع خواندن حمد و سوره و همچنين بعد از رکوع واجب است امّا رکن نيست.

جوادی آملی: مسأله 1009- ایستادن در حال گفتن تكبیرةالاحرام و پیش از ركوع (قیام متصل به ركوع) واجب ركنی است و در حال خواندن حمد و سوره، یا تسبیحات ركعت سوم و چهارم، واجب غیرركنی است؛ نیز ایستادن بعد ازركوع، هرچند واجب است؛ ولی ركن نیست. اگر نمازگزار قیام‌های واجب غیرركنی را بر اثر فراموشی ترک كند، نماز او باطل نیست. قیام در حال كار و ذكر مستحب ـ مانند قنوت ـ مستحب است؛ یعنی میتوان با ترک قنوت، آن را ترک نمود؛ نه آنكه نشسته قنوت به جا آورد.

مسآله اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۱۵۱- کسی که قادر است نماز را ایستاده بخواند و عذری ندارد باید از شروع نماز تا رفتن به رکوع در حال ایستاده باشد. همچنین واجب است پس از رکوع و پیش از رفتن به سجده بایستد.

(مسأله 959) واجب است پيش از گفتن تكبير و بعد از آن مقداري بايستد تا يقين كند كه در حال ايستادن تكبير گفته است.

این مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای، مکارم، بهجت و مظاهری نیست .

*****

زنجاني: مسأله 968- قيام در موقع گفتن تكبيرة الاحرام مانند خود تكبيرة الاحرام واجب است و ظاهراً ركن نيست و قيام در موقع خواندن حمد و سوره و قيام بعد از ركوع واجب است ولي بي ترديد ركن نيست و اگر كسي آن را از روي فراموشي ترك كند نمازش صحيح است.

جوادی آملی: مسأله 1010- ایستادن برای تكبیرةالاحرام باید به گونه‌ای باشد كه یقیناً تمام حروف آن در حال قیام گفته شده باشد، برای حصول چنین یقینی، باید لحظه‌ای پیش از شروع در گفتن و لحظه‌ای پس از پایان آن، ایستاده باشد.

(مسأله 960) اگر ركوع را فراموش كند1 و بعد از حمد و سوره بنشيند2 و يادش بيايد كه ركوع نكرده، بايد بايستد و به ركوع  رود و اگر بدون اين كه بايستد به حال خميدگي به ركوع برگردد3، چون قيام متصل به ركوع را بجا نياورده4، نماز او باطل است.

1- صافی: معنای قیام متصل به رکوع این است که از حال قیام به رکوع برود بنابراین اگر رکوع را فراموش کند …

2- فاضل: قيام متصل به ركوع يعني انسان از حالت ايستاده به قصد ركوع خم شود، بنابراين اگر ركوع را فراموش كندو بعد از حمد و سوره به نيّت سجده خم شود…

3 – زنجاني: كفايت نمي كند، بلكه بايد بايستد و از حالت ایستاده  ركوع كند و اگر اين كار را نكند نمازش باطل است.

4- سيستاني: كفايت نمي كند.

*****

جوادی آملی: مسأله 1011- چون قیام متصل به رکوع، واجب رکنی است، اگر نمازگزار پس از حمد و سوره یا تسبیحات اربعه، رکوع را فراموش کرد و نشست و سپس به یادش آمده که رکوع را انجام نداده، نمیتواند به حال خمیده به حدّ رکوع برگردد، بلکه باید بایستد و به رکوع برود، تا نماز او بر اثر حفظ قیامِ متصل به رکوعْ باطل نشود.

امام خامنه ای: مسأله ۱۵۲- اگر رکوع را فراموش کند و بعد از حمد و سوره بنشیند و در این هنگام یادش بیاید که رکوع را نکرده باید برخیزد و بایستد و از حال ایستاده به رکوع برود و اگر بدون برخاستن و ایستادن از همان حال نشسته خود را به  حالت خمیدگی رکوع برساند نمازش باطل است.

(مسأله 961) موقعي كه ايستاده است1 بايد بدن را حركت ندهد2 و به طرفي خم نشود و به جايي تكيه نكند ولي اگر از روي ناچاري باشد، يا در حال خم شدن براي ركوع پاها را حركت دهد اشكال ندارد3.

1- صافي: موقعي كه براي تكبيرة الاحرام يا قرائت ايستاده است…

2- بهجت: عمداً حركت ندهد…

3- سبحانی: اگر از روی ناچاری باشد اشکال ندارد.

*****

خوئي، زنجاني، تبریزی، وحید مسأله ۹۷۰: سیستانی: مسأله ۹۴۷- موقعي كه براي تكبيره الاحرام يا قرائت ايستاده است، بايد بدن را حركت ندهد و به طرفي خم نشود، و بنابراحتياط. در حال اختيار بجايي تكيه نكند* ولي اگر از روي ناچاري باشد . اشكال ندارد..

. وحید: بنابراحتیاط واجب…

*سيستاني: بايد راه نرود و به طرفي خم نشود وبنابراحتياط لازم بدن را حركت ندهد و در حال اختيار بجايي تكيه نكند…

* تبريزي: بنابراحتياط بجايي تكيه نكند…

. وحید: یا در حال خم شدن برای رکوع پاها را حرکت دهد…

مكارم: مسأله ۸۸۱ – در موقع قيام نبايد بدن و پاها را حركت دهد و به طرفي خم شود يا به جايي تكيه كند، ولي اگر از روي ناچاري باشد، مانعي ندارد.

جوادی آملی: مسأله ۱۰۱۲- واجب است نمازگزار در حال قیام، به جایی تکیه نکند و از صورت ایستادن بر اثر خمیدگی خارج نشود و تمام بدن او آرام باشد، مگر در حالت ناچاری. با حفظ قیام متصل به رکوع، حرکت پا در حال خم شدن جهت رکوع، اشکال ندارد.

امام خامنه ای: مسأله ۱۵۳- نمازگزار در حال قیام باید بدن را حرکت ندهد و به طور آشکار به طرفی خم نشود و به جایی تکیه نکند مگر اینکه از روی ناچاری یا سهو و فراموشی باشد.

(مسأله 962) اگر موقعي كه ايستاده از روي فراموشي بدن را حركت دهد1 يا به طرفي خم شود، يا به جايي تكيه كند، اشكال ندارد2 ولي در قيام موقع گفتن تكبيرة الاحرام و قيام متصل به ركوع اگر از روي فراموشي هم باشد، بنابراحتياط واجب3 بايد نمازرا تمام كند و دوباره بخواند4.

1- سيستاني: از روي فراموشي قدري راه برود…

زنجاني: سهواً بدن را حرکت دهد…

2- خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني: [پایان مسأله]

3- [عبارت «بنابراحتياط واجب» در رساله آيت الله اراكي نيست]

4- صافي: بنابراحتياط مستحب نماز را تمام كند و دوباره بخواند.

فاضل: بنابراحتياط واجب بايد نماز را دوباره بخواند.

امام خامنه ای: رجوع کنید به ذیل مساله۹۶۱.

*****

مكارم: مسأله 882-  هر گاه در حال قيام براي حمد و سوره از روي فراموشي بدن و پاها را حركت دهد يا به طرفي خم شود نماز باطل نيست اما اگر در موقع تكبيرة الاحرام و قيام متصل به ركوع باشد بنابراحتياط واجب بايد نماز را تمام كند و اعاده نمايد.

وحید: مسأله 971 – اگر در قیام واجب برای تکبیره الاحرام و قرائت از روی فراموشی بدن را حرکت دهد یا به طرفی خم شود یا به جایی تکیه کند اشکال ندارد.

مظاهری : مسأله 773- اگر موقعی که ایستاده از روی فراموشی یا جهل بدن را حرکت دهد یا به طرفی خم شود یا به جایی تکیه کند، اشکال ندارد.

جوادی آملی: مسأله 1013- حرکت، خمیدگی، تکیه دادن در حال قیام غیررکنی، اگر سهوی باشد، اشکال ندارد و درحال قیام رکنی ـ مانند قیام در زمان تکبیرة الاحرام و قیامِ متصل به رکوع ـ چیزی که با قیام منافات دارد ـ مانند خمیدگی ـ وجود سهوی آن، موجب بطلان است و چیزی که با عنوان قیام منافات ندارد ـ مانند حرکت و تکیه دادن ـ وجود سهوی آن، موجب بطلان نمیشود.

(مسأله 963) بايد1 در موقع ايستادن، هر دو پا روي زمين باشد، ولي لازم نيست سنگيني بدن روي هر دو پا باشد و اگر روي يك پا هم باشد اشكال ندارد2.

این مسأله در رساله آیات عظام: امام خامنه ای و جوادی آملی نیست.

1- گلپايگاني، سيستاني، بهجت، صافي، نوري، وحید، سبحانی: به اختیاط واجب…

خوئي، تبريزي، زنجاني: به احتیاط مستحب…

2- بهجت: و اگر ايستادن صدق كرد و از روي فراموشي روي يك پا قرار گرفت نمازش باطل نيست، گرچه محلّ احتياط است.

*****

مكارم: مسأله 883 – هر گاه در موقع قيام روي يك پا بايستد نمازش اشكال دارد، ولي لازم نيست سنگيني بدن را به طور مساوي روي هر دو پا قرار دهد.

مظاهری:مسأله 774- لازم نیست سنگینی بدن روی هر دو پا باشد، بلکه اگرروی یک پا هم بایستد اشکال ندارد.

(مسأله 964) كسي كه مي تواند درست بايستد، اگر پاها را خيلي گشاد بگذارد كه به حال ايستادن معمولي نباشد1 نمازش باطل است2.

این مسأله در رساله آیات عظام: امام خامنه ای، جوادی آملی و سبحانی نیست.

1- خوئي، تبريزي، سيستاني ،وحید: كه ايستادن بر او صدق نكند…

گلپايگاني، صافي: اگر پاها را خيلي باز بگذارد به حدّي كه به او ايستاده نگويند…

فاضل: كه عرفاً قيام بر آن صدق نكند…

زنجانی: که ایستادن به ان گفته نشود…

2- سيستاني: بلكه بنابراحتياط لازم نبايد پاها را خيلي گشاد بگذارد ،هر چند ايستادن صدق كند.

وحید: و همچنین بنابراحتیاط واجب اگر به صورت ایستادن معمولی نباشد .

*****

بهجت: مسأله 791- كسي كه مي تواند درست بايستد، لازم است پاها را طوري گشاد نگذارد كه به حال ايستادن معمولي نباشد، ولي اگر بگويند ايستاده است و يا از روي فراموشي پاها را بيش از متعارف باز كرد، نمازش باطل نمي شود گرچه محلّ احتياط است.

مكارم: مسأله 884 – اگر پاها را بيش از اندازه باز بگذارد به طوري كه از شكل ايستادن بيرون رود نمازش باطل است مگر اين كه ناچار باشد.

(مسأله 965) موقعي كه انسان در نماز مي خواهد كمي جلو يا عقب رود، يا كمي بدن را به طرف راست يا چپ حركت دهد، بايد چيزي نگويد ولي «بحول الله و قوته اقوم و اقعد» را بايد در حال برخاستن بگويد و در موقع گفتن ذكرهاي  واجب هم بدن بايد بي حركت باشد 1بلكه(احتياط واجب آن است كه2) در موقع گفتن ذكرهاي مستحبي نماز، بايد بدنش آرام باشد.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1-    سبحانی: [پایان مسأله]

مکارم: بلکه باید در ذکرهای مستحب که محل معینی در نماز دارد نیز این معنی رعایت شود البته اگر رعایت نکند کار خلافی مرتکب شده ولی نمازش صحیح است.

2-    [قسمت داخل پرانتز در رساله آيت الله اراكي نيست]

جوادی آملی: رجوع کنید به ذیل مساله969.

*****

گلپايگاني، صافي: مسأله 974- موقعي كه انسان در نماز مشغول خواندن چيزي است، حتّي موقع گفتن ذكرهاي مستحبي نماز، بايد بدنش آرام باشد و در موقعي كه مي خواهد كمي جلو يا عقب رود، يا كمي بدن را به طرف راست يا چپ حركت دهد بايد چيزي نگويد ،ولي «بحول الله و قوته اقوم و اقعد» را بايد در حال برخاستن بگويد.

زنجاني: مسأله 974- موقعي که انسان در نماز مشغول خواندن چیزی است؛ حتی در موقع گفتن ذکرهای مستحبی نماز (که به قصد ذکر مخصوص نماز گفته می‌شود)، باید بدنش آرام باشد، و در موقعی که می‌خواهد کمی جلو یا عقب رود، یا کمی بدن را به طرف راست یا چپ حرکت دهد باید چیزی از اذکار نماز را نخواند؛ ولی ذکر «بحولِ اللّهِ وقُوَّتِهِ أقومُ وأَقْعُدُ» در حال برخاستن گفته می‌شود.

خوئي، تبريزي، وحید: 974، سیستانی: مسأله 951- موقعي كه انسان در نماز مشغول خواندن  چيزي از اذكار واجب است بايد بدنش آرام باشد(سيستاني: و همچنين بنابراحتياط لازم وقتي كه مشغول چيزي از اذكار مستحب مي باشد) و در موقعي كه مي خواهد كمي جلو يا عقب رود، يا كمي بدن را به طرف راست يا چپ حركت دهد، بايد چيزي نگويد.

مظاهری: مسأله 897- در موقع خواندن چیزهای واجب نماز باید بدن بی حرکت باشد و مستحب است در موقع گفتن ذکرهای متسحب نماز نظیر «سمع الله لمن حمده» نیز بدن آرام باشد  ولی حرکت دادن سر یا دست یا پا اشکال ندارد اما «بحول الله وقوته اقوم و اقعد» را باید در حال برخاستن بگوید.

امام خامنه ای: مسأله ۱۵۴- بدن نمازگزار در حال قرائت حمد و سوره یا تسبیحات رکعت سوم و چهارم باید آرام باشد پس اگر بخواهد کمی جلو یا عقب برود یا بدن را کمی به طرف راست یا چپ حرکت دهد باید در حال حرکت ذکری را که به خواندن آن مشغول است قطع کند.

(مسأله 966) اگر در حال حركت بدن ذكر بگويد1 مثلاً موقع رفتن به ركوع يا رفتن به سجده تكبير بگويد2، چنانچه آن را به قصد ذكري كه در نماز دستور داده اند بگويد3، بايد 4 نماز را دوباره بخواند5 واگر به اين قصد نگويد، بلكه بخواهد ذكري گفته باشد نماز صحيح است.

این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت، امام خامنه ای، سبحانی، جوادی آملی و مظاهری نیست.

1- خویي، تبريزي، سيستاني: ذكر مستحبي بگويد…

2- خوئي، تبريزي: نمازش صحيح است. و«بحول الله و قوته اقوم و اقعد» را بايد در حال برخاستن بگويد.[پايان مسأله]

3- سيستاني: آن ذكر صحيح نيست ولي نمازش صحيح است«بحول الله و قوته اقوم و اقعد» را بايد در حال برخاستن بگويد.[پايان مسأله]

4- گلپايگاني، صافي، فاضل، نوري: بايد احتياطاً…

5- اراكي: چنانچه آن را به قصد ذكري كه در نماز دستور داده اند بگويد، صحيح بودن نمازش مورد اشكال است…

*****

وحید: مسأله 975 – اگر در حال حرکت بدن ذکر مستحبی بگوید، ذکر و نماز- هر دو- صحیح است ولی اذکار مستحبّۀ نماز را اگر به قصد آنچه در نماز وارد شده بگوید بنابراحتیاط باید بدن آرام باشد اگر چه با آرام نبودن بدن، نماز صحیح است ولی بحول الله وقوته اقوم و اقعد را باید در حال برخاستن بگوید.

زنجانی: مسأله 975- اگر با علم و عمد در حال حرکت بدن ذکر بگوید، مثلاً موقع رفتن به رکوع یا رفتن به سجده تکبیر بگوید، چنانچه آن را به قصد ذکر خاصی که در نماز دستور داده‌اند بگوید باید نماز را دوباره بخواند، و اگر به این قصد نگوید بلکه بخواهد ذکری گفته باشد، نمازش صحیح است.

مكارم: مسأله 887 – هر گاه در حال حرکت بدن ذکر بگوید مثلا موقع رفتن به رکوع یا در حال رفتن به سجده تکبیر آن را بگوید مانعی ندارد به شرط اینکه قصدش مطلق ذكر باشد، يعني نه آن تكبير مخصوصي كه مثلاً قبل از سجده در حال ايستادن گفته مي شود، بلكه از آنجا كه ذكر خدا در هر جاي نماز خوب است تكبير مي گويد.

(مسأله 967) حركت دادن دست و انگشتان در موقع خواندن حمد1، اشكال ندارد، اگر چه احتياط مستحب آن است كه آنها را هم حركت ندهد.

این مسأله در رساله آیات عظام: امام خامنه ای، مكارم و سبحانی نیست.

1-  گلپايگاني، صافي: حمد و سوره …   زنجاني: حمد و سوره و تسبيحات اربعه…

بهجت: و ساير حالات اشكال ندارد.[پايان مسأله]

وحید: در موقع قرائت و ذکرهای واجب…

مظاهری:رجوع کنید به ذیل مساله965.

جوادی آملی: رجوع کنید به ذیل مساله962.

(مسأله 968) اگر موقع خواندن حمد و سوره ، يا خواندن تسبيحات1 بي اختياربه قدري حركت كند كه از حال آرام بودن خارج شود2، احتياط واجب3 آن است كه بعد از آرام گرفتن بدن، آنچه را در حال حركت خوانده دوباره بخواند4.

این مسأله در رساله آیات عظام بهجت و مظاهری نیست.

1- فاضل: اگر موقع خواندن حمد و سوره يا ذكر واجب…

2- مكارم: و يا مثلاً در ميان جمعيت باشد و به او تنه بزنند و او را حركت دهند…

سبحانی: مثلا کسی به او تنه بزند و او را حرکت دهد…

3- خوئي، تبريزي، سيستاني، وحید: احتياط مستحب…

4- زنجانی: باید بعد از آرام گرفتن بدن آنچه را در حال حركت خوانده به نیّت قربت مطلقه دوباره بخواند.

امام خامنه ای:رجوع کنید به ذیل مساله۹۶۵.

جوادی آملی: رجوع کنید به ذیل مساله962.

(مسأله 969) اگر در بين نماز از ايستادن عاجز شود بايد بنشيند1 و اگر از نشستن هم2 عاجز شود بايد بخوابد 3 ولي تا بدنش آرام نگرفته بايد چيزي نخواند4.

1- اراكي: مگر بداند كه بعد از آن قبل از گذشتن وقت،توانايي بر ايستاده خواندن نماز را پيدا مي كند كه در اين صورت بايد نماز را قطع كند و بعداً بخواند…

2- بهجت: به همه اقسامش…

3-  مظاهری: [پایان مسأله]

زنجانی: البته این حکم مخصوص صورتی است که ناتوانی او تا آخر وقت نماز ادامه داشته باشد  ولی تا بدنش آرام نگرفته نباید ذکر واجب بلکه چیزی از ذکر مستحب را به قصد ورود بخواند.

4- اراكي: تا بدنش آرام نگرفته، بنابراحتياط واجب قرائت و ذكر را تنها به قصد قربت بخواند نه به قصد ذكري كه در نماز دستور داده اند.

خوئي، سيستاني، تبريزي: بايد چيزي از ذكرهاي واجب را نگويد.

فاضل: بايد چيزي از واجبات نماز را نخواند.

*****

وحید: مسأله 889 – کسی که  در بین نماز از ایستادن عاجز شود و عجزش تا آخر وقت باقی نباشد ، باید نماز را در حال قدرت ایستاده بخواند ، و در صورتی که عجزش تا آخر وقت باقی باشد  باید بقیّۀ نماز را نشسته بخواند ، و همچنین اگر از نشستن هم عاجز شود باید خوابیده بخواند ولی تا بدنش آرام نگرفته باید قرائت و اذکار واجبه را نخواند. و حکم اذکار مستحبّه در این مسأله و مسائل بعد ، در مسأله [966] گذشت.

جوادی آملی: مسأله 1014- هرگاه نمازگزار از ایستادن عاجز شود، باید بنشیند و اگر از نشستن هم عاجز شود، باید به پهلو قرار گیرد و تا بدنش آرام نشده، هیچ ذکر واجب نماز را ادا نکند و احتیاطاً ذکر مستحب را نیز به قصد ورود نگوید.

امام خامنه ای: مسأله ۱۵۶- کسی که در حال نماز قادر به ایستادن نیست باید نشسته نماز بخواند. ولی اگر می‌تواند به چیزی تکیه دهد و بایستد، وظیفه او نماز ایستاده است.

(مسأله 970) تا انسان مي تواند ايستاده نماز بخواند1 نبايد بنشيند مثلا كسي كه در موقع ايستادن بدنش حركت مي كند يا مجبور است به چيزي تكيه دهد، يا بدنش را كج كند2 (يا خم شود يا پاها را بيشتر از معمول گشاد بگذارد3) بايد به هر طور كه مي تواند ايستاده نماز بخواند ولي اگر به هيچ قسم حتي مثل حال ركوع هم نتواند بايستد4، بايد راست بنشيند و نشسته نماز بخواند.

1- زنجانی: هرچند با تکیه دادن بر چیزی یا با حرکت کردن بدن…

2- خویی، تبريزي، سيستاني، زنجاني: مختصري كج كند…

3- وحید: به گونه ای که در این سه صورت ایستادن صدق کند…

گلپايگاني، صافي: بيشتر از معمول باز بگذارد…

[قسمت داخل پرانتز در رساله آيات عظام: خوئي، زنجاني، سيستاني و تبريزي نيست]

4- خوئي، بهجت، تبريزي، سيستاني، زنجاني، وحید: اگر به هيچ قسم نتواند بايستد…

امام خامنه ای: رجوع کنید به ذیل مساله۹۶۹.

*****

مكارم: مسأله 890 – كسي كه نمي تواند ايستاده نماز بخواند بايد بنشيند، ولي اگر بتواند بايستد و به عصا يا ديوار و مانند آن تكيه كند، يا پاهايش را از هم دور بگذارد بايد ايستاده نماز بخواند، مگر اين كه زحمت فوق العاده اي برای او داشته باشد.

جوادی آملی: مسأله 1015- کسی که قادر بر ایستادن است؛ ولی قادر بر آرام بودن و تکیه ندادن نیست، نمیتواند نشسته نماز بگزارد، بلکه باید بایستد و با تکیه دادن نماز را اقامه کند و کسی که به هیچ وجه نمیتواند بایستد، هرچند همانند افراد سالمند خمیده باشد، باید بنشیند و اگر نتواند درست بنشیند، باید به پهلوی راست و اگر نشد، به پهلوی چپ و اگر نشد، به پشت قرار بگیرد، به گونه‌ای که کف پاهای او رو به قبله باشد.

جوادی آملی: مسأله 1016- کسی که میتواند در حال نشستن و تکیه دادن، نماز را اقامه کند، نمیتواند به پهلو قرار بگیرد و در آن حال، نماز بگزارد.

مسأله اختصاصي

بهجت: مسأله 795- اگر كسي نمي تواند هم بايستد و هم ركوع و سجود را انجام دهد، بلكه يا بايد بايستد و براي ركوع و سجود اشاره كند و يا بنشيند و ركوع و سجود را بدون اشاره انجام دهد بنابراظهر بايد صورت اول را اختيار كند.

(مسأله 971) تا انسان مي تواند بنشيند نبايد خوابيده نماز بخواند و اگر نتواند راست بنشيند، بايد هر طور كه مي تواند بنشيند و اگر به هيچ قسم نمي تواند بنشيند، بايد 1(بطوري كه در احكام قبله گفته شد2) به پهلوي راست بخوابد و اگر نمي تواند 3، به پهلوي چپ و اگر ان هم ممكن نيست به پشت بخوابد4، به طوري كه كف پاهاي او رو به قبله باشد5.

1- زنجاني: بنابر احتياط…

2- اراكي: بطوري كه روي او بطرف قبله باشد…

زنجاني: بطوري كه در احكام قبله، مسأله [779] گفته شد…

[قسمت داخل پرانتز در رساله آیت الله بهجت نیست]

3- بهجت: بنابرأحوط…

زنجاني: بنابراحتياط…

4- زنجاني: بنابراحتياط [پایان مسأله].

سيستاني: بايد به طوري كه در احكام قبله گفته شد به پهلو بخوابد، به طوري كه جلوي بدنش رو به قبله باشد؛ و تا وقتي كه ممكن است به پهلوي راست بخوابد نبايد بنابراحتياط لازم به پهلوي چپ بخوابد، و اگر اين دو ممكن نباشد بايد به پشت بخوابد…

5- بهجت: و اگر آن هم ممكن نيست، به هر صورتي كه ممكن است نماز بخواند، ولي تا حدّ امكان طوري باشد كه نزديكتر به نماز كسي كه به طور عادي ايستاده نماز مي خواند باشد و گرنه بايد نزديك تر به نماز كسي كه ايستاده نمي خواند با رعايت مراتبي كه گفته شد باشد.

جوادی آملی: رجوع کنید به ذیل مسأله 970.

*****

مكارم: مسأله 890 – مادام كه مي تواند نشسته نماز بخواند هر چند به چيزي تكيه كند نبايد خوابيده نماز بخواند و هر گاه نتواند، بايد به پهلوي راست بخوابد به طوري كه جلوي بدن او رو به قبله باشد و اگر نتواند به پهلوي چپ و اگر آن هم ممكن نيست، به پشت بخوابد به طوري كه كف پاهاي او رو به قبله باشد.

امام خامنه ای: مسأله ۱۵۷- کسی که نشسته نماز می خواند باید هر مقدار که بدون حرج و زحمت برای او ممکن است ایستاده نماز بخواند بنابراین کسی که قدرت بر قیام در برخی از رکعت‌ها و قسمتهای نماز را دارد ولی نمی‌تواند در تمام نماز قیام را رعایت کند واجب است به میزانی که قدرت دارد ایستاده نماز بخواند و هنگام عجز از ایستادن به صورت نشسته نماز بخواند و اگر دوباره قادر بر قیام شد نماز را به صورت ایستاده ادامه دهد.

امام خامنه ای: مسأله ۱۵۸- کسی که قدرت بر ایستادن ندارد اگر به اندازه گفتن تکبیره الاحرام بتواند بایستد باید تکبیره الحرام را در حالت ایستاده بگوید و بقیه نماز را در حال نشسته ادامه دهد همچنین اگر بتوانند بعد از خواندن حمد و سوره بایستد باید از حالت ایستاده به رکوع رود.

امام خامنه ای: مسأله ۱۶۰- کسی که توانایی خواندن  نماز در حال نشسته را ندارد باید خوابیده نماز بخواند و بنابر احتیاط واجب اگر می تواند به پهلوی راست بخوابد و صورت و بدنش  رو به قبله باشد و گرنه به همان شکل به پهلوی چپ رو به قبله بخوابد و اگر این گونه هم نمیتواند به پشت بخوابد به طوری که کف پاهای او رو به قبله باشد.

(مسأله 972) كسي كه نشسته نماز مي خواند، اگر بعد از خواندن حمد و سوره بتواند بايستد1 و ركوع را ايستاده بجا آورد، بايد بايستد و از حال ايستاده به ركوع رود2 و اگر نتواند، بايد ركوع را هم نشسته بجا اورد.

1- زنجانی:  اگر بتواند بعد از قرائت بایستد.

وحید: اگر بعد از خواندن حمد و سوره و تسبیحات بتواند بایستد….

2- مظاهری: [پایان مسأله]

امام خامنه ای: رجوع کنید به ذیل مساله۹۷۱.

*****

مكارم: مسأله 891 – كسي كه مي تواند قسمتي از نماز را ايستاده بخواند واجب است آن مقدار را بايستد و بقيه را بنشيند و اگر نتوانست بخوابد.

جوادی آملی: مسأله 1017- هرگاه در حال نماز، عجز از ایستادن یا نشستن عارض شود و یا عجز قبلی برطرف شود، بقیه عمل و ذکر را باید با حالت فعلی خود انجام دهد؛ یعنی اگر عجز از ایستادن برطرف شد، فوراً باید بایستد و سایر عمل‌ها و ذکرها را در حال ایستادن انجام دهد. همچنین است اگر عجز از نشستن برطرف شده باشد و در تمام این احوال، پس از آرام شدن بدن، بقیه عمل و ذکر را به‌جا آورد.

(مسأله 973) كسي كه خوابيده نماز مي خواند، اگر در بين نماز بتواند بنشيند، بايد مقداري را كه مي تواند ، نشسته بخواند. و نيز اگر مي تواند بايستد، بايد مقداري را كه مي تواند، ايستاده بخواند1، ولي تا بدنش آرام نگرفته بايد چيزي نخواند2.

1- مظاهری: [پایان مسأله]

2- زنجاني: همانطور  در مسأله[969] گذشت.

خوئي، سيستاني، تبريزي: بايد چيزي از اذكار واجب را نخواند(سيستاني: اما اگر بداند مقدار كمي مي تواند بايستد بايد آن را به قيام متصل به ركوع اختصاص دهد).

فاضل: بايد چيزي از واجبات نماز را نخواند.

وحید: باید قرائت اذکار واجبه را نخواند.

جوادی آملی: رجوع کنید به ذیل مسأله 972.

*****

مكارم: مسأله 892 – هر گاه كسي بر اثر ناتواني نماز را خوابيده بخواند، اگر در بين نماز بتواند بنشيند بايد آن مقدار را كه مي تواند بنشيند و يا اگر مي تواند برخيزد.

امام خامنه ای: مسأله ۱۶۱- کسی که خوابیده نماز می خواند اگر بدون حرج و مشقت یا ضرر بتواند بین نماز بنشیند یا بایستد باید هر مقداری از نماز را که می‌تواند نشسته یا ایستاده بخواند.

(مسأله 974) كسي كه نشسته نماز مي خواند1 اگر در بين نماز بتواند بايستد بايد مقداري را كه مي تواند ايستاده بخواند ولي تا بدنش آرام نگرفته، بايد چيزي نخواند2.

این مسأله در رساله آیات عظام فاضل و مظاهری نیست.

1- مكارم: و در اثناء نماز توانايي ايستادن پيدا مي كند بايد بايستند ولي تا بدن آرام نگرفته است، چيزي نخوانند.

2- زنجاني: چنانچه گذشت.

خوئي، تبريزي، سيستاني: بايد چيزي از ذكرهاي واجب را نخواند (سيستاني: امّا اگر بداند مقدار كمي مي تواند بايستد بايد آن را به قيام متصل به ركوع اختصاص دهد.)

وحید: باید قرائت و اذکار واجبه را نخواند.

جوادی آملی: رجوع کنید به ذیل مسأله 972.

امام خامنه ای:رجوع کنید به ذیل مساله۹۷۱.

(مسأله 975) كسي كه مي تواند بايستد اگر بترسد كه به واسطه ايستادن مريض شود يا ضرري به او برسد، مي تواند نشسته نماز بخواند و اگر از نشستن هم بترسد، مي تواند خوابيده نماز بخواند.

*****

مكارم: مسأله 894 – هر گاه توانايي بر ايستادن دارد امّا مي داند يا احتمال عقلايي مي دهد كه براي او ضرر داشته باشد يا بيماريش طولاني مي شود يا مثلاً زخم يا شكستگي استخوان او دير بهبود پيدا مي كند بايد نشسته نماز بخواند و اگر آن هم ضرر دارد خوابيده نماز بخواند.

جوادی آملی: مسأله 1018- تبدیل ایستادن به نشستن و نشستن به پهلو قرار گرفتن، یا برای عجز فعلی است که هم اکنون نمیتواند به وظیفه اصلی خود عمل کند؛ یا برای ترس از خطر یا ضرر آینده است و در هر دو حال، میتواند به حکمِ عاجز عمل نماید.

امام خامنه ای: مسأله ۱۵۹- کسی که می تواند ایستاده نماز بخواند اگر بترسد که به سبب ایستادن بیمار شود یا ضرر دیگری به او برسد می تواند نشسته نماز بخواند و اگر در نماز نشسته نیز همین ترس را داشته باشد می‌تواند خوابیده نماز بخواند‌.

(مسأله 976) اگر انسان احتمال بدهد كه تا آخر وقت بتواند ايستاده نماز بخواند مي تواند اول وقت نماز بخواند اگر چه احتياط آن است كه نماز را تأخير بيندازد1.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- اراكي: واجب است نماز را تأخير بيندازد.

گلپايگاني، صافي، نوري: بنابراحتياط لازم بايد  نماز را تأخير بيندازد، پس اگر نتوانست بايستد، در آخر وقت مطابق وظيفه اش نماز بجا آورد.

خوئي، تبريزي: بهتر است نماز را تأخير بيندازد، پس اگر نتوانست بايستد، در آخر وقت مطابق وظيفه اش نماز را بجا آورد. و در صورتي كه اوّل وقت نماز را خواند و در آخر وقت قدرت بر ايستادن حاصل نمود بايد نماز را دوباره بجا آورد.

وحید: بهتر است نماز را تأخیر بیندازد پس اگر نتوانست بایستد در آخر وقت مطابق وظیفه اش نماز را بجا اورد و همچنین کسی  که در اول وقت به پهلو یا خوابیده می تواند نماز بخواند بهتر است نماز را تأخیر بیندازد و در آخر وقت مطابق وظیفه رفتار نماید و در صورتی که اول وقت نماز را خوانده و آخر وقت برایش قدرت بر ایستادن یا نشستن  پیدا شد ، باید نماز را دوباره به صورتی که قدرت پیدا کرده بجا آورد.

مكارم: بنابراحتياط واجب در اوّل وقت نماز نخواند.

سبحانی: احتیاط واجب آن است نماز را تأخیر بیندازد.

مظاهری: نمی تواند اول وقت نماز را نشسته بخواند.

*****

سيستاني: مسأله 962- اگر انسان مأيوس نباشد كه در آخر وقت بتواند ايستاده نماز بخواند، چنانچه اوّل وقت نماز را بخواند و در آخر وقت قدرت بر ايستادن حاصل نمايد، بايد نماز را دوباره بجا آورد ولي اگر مأيوس از آن باشد كه بتواند  نماز را ايستاده بخواند اگر در اوّل وقت نماز را بخواند و سپس قدرت بر ايستادن پيدا كند لازم نيست نماز را اعاده كند.

زنجاني: مسأله 985- اگر انسان در اوّل وقت به اعتقاد اين كه تا اخر وقت از ايستادن عاجز است، نشسته يا خوابيده نماز خواند ولي در وقت بر نماز ايستاده قدرت پيدا كرد، بايد نماز را دوباره بخواند؛ و اگر احتمال مي داد كه تا اخر وقت قدرت پيدا مي كند و قبل از آن  رجاءً نشسته يا خوابيده بر طبق حال خود نماز بخواند، چنانچه عذرش تا آخر وقت باقي نباشد نمازش را بايد دوباره بخواند و اگر باقي باشد، نمازش صحيح است؛ بلكه اگر با يقين به اين كه تا آخر وقت، قدرت پيدا مي كند در اول وقت، با قصد قربت مثلاً به جهت ندانستن مسأله نشسته یا خوابیده نماز بخواند و اتفاقاً تا آخر وقت قدرت نيافت، نماز خوانده شده صحيح است.

فاضل: مسأله 990- اگر اطمينان دارد كه تا آخر وقت عذر او برطرف شده و مي تواند ايستاده نماز بخواند به احتياط واجب بايد صبر كند تا آخر وقت، كه اگر توانست ايستاده نماز بخواند و اگر ممكن نشد نشسته بخواند؛ امّا اگر احتمال بدهد كه تا آخر وقت عذر او برطرف مي شود بهتر است تا آخر وقت صبر كند.

جوادی آملی: مسأله 1019- کسی که میداند یا اطمینان دارد در پایان وقت، عجز او برطرف میشود، باید نماز را به تأخیر بیندازد، تا در آخر وقت با شرایط کامل، آن را اقامه کند و اگر میداند یا اطمینان دارد تا پایان وقت، عجز او باقی است، میتواند نماز را در اوّل وقت و برابر وظیفه عاجز انجام دهد. در هر دو صورت، اگر عجز او در اول وقت برطرف شد و او نماز را در اول وقت، برابر وظیفه عاجز خواند، در صورت اول، حتماً و در صورت دوم، به احتیاطِ لازم باید نماز را دوباره اقامه کند.

امام خامنه ای: مسأله ۱۶۲- کسی که به خاطر عذری نمی تواند بایستد ولی احتمال می‌دهد که در آخر وقت بتواند نماز خود را ایستاده بخواند بنابر احتیاط واجب باید تا آن هنگام صبر کند ولی اگر اول وقت به خاطر عذری نماز را نشسته خواند و تا آخر وقت عذر او  برطرف نشد نمازی که خوانده صحیح است و اعاده لازم نیست.

امام خامنه ای: مسأله ۱۶۳- اگر در اول وقت قدرت بر نماز ایستاده ندارد و یقین دارد که تا آخر وقت هم نمی تواند ایستاده نماز بخواند میتواند نماز را اول وقت به صورت نشسته بخواند ولی اگر قبل از تمام شدن وقت توانست ایستاده نماز بخواند باید نماز را به صورت ایستاده اعاده کند.

(مسأله 977) مستحب است1 در حال ايستادن ، بدن را راست نگه دارد2، شانه ها را پايين بيندازد، دستها را روي رانها بگذارد، انگشتها را به هم بچسباند، جاي سجده را نگاه كند، سنگيني بدن را طور مساوي روي دو پا بيندازد، با خضوع و خشوع باشد3، پاها را پس و پيش نگذارد4، اگر مرد است پاها را از سه انگشت باز، تا يك وجب فاصله دهد و اگر زن است پاها را به هم بچسباند.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست

1- مكارم: شايسته است…

2- وحید: مستحب است  در حال ایستادن فقرات پشت و گردن را راست نگهدارد…

3- مكارم: [و] مردان كمي پاها را باز بگذارند و زنان به هم بچسبانند.[پايان مسأله]

4- اراكي: [و] پاها را از سه انگشت باز تا يك وجب فاصله دهد.[پايان مسأله]

امام خامنه ای ۱۵۵: [و] پاها را جلو و عقب نگذارد.[پايان مسأله]

*****

بهجت: مسأله ۹۲۵- مستحب است در حال قيام نگاه كردن به محل سجده، و نیز بعید نیست  استحباب نگاه کردن بين دو قدم در حال ركوع و به طرف بيني در حال سجود و به دامن خود در حال  نشسته و به كف دو دست در حال قنوت، و مستحب است در حال قيام گذاشتن  دستها روي رانها  مقابل زانو؛  و درحال قنوت قرار دادن آنها مقابل صورت به طوري كه كف  آنها رو به آسمان باشد؛ و در حال سجده گذاشتن دست ها مقابل گوشها یا صورت یا شانه ها و در حال نشسته  روي رانها و در حال ركوع روي زانو براي مردها.

جوادی آملی: مسأله 1020- مستحب است نمازگزار در حال ایستادن اموری را رعایت کند؛ مانند شانه‌ها را پایین بیندازد و دست‌ها را رها کند و کفِ دست‌ها را روی ران‌ها بگذارد و تمام انگشت دست‌ها را به هم بچسباند و ستون فقرات و گردن را راست نگه دارد و پاها را رو به قبله و محاذی هم، بدون پس و پیش قرار دهد و سنگینی بدن را به طور مساوی، روی دو پا قرار دهد و با خشوع و خضوع به صورت برده در ساحت مولا باشد و نگاه او به جای سجود باشد، نمازگزار مرد، بین دو پا به اندازهٔ سه انگشت تا یک وجب فاصله بیندازد و نمازگزار زن، پاها را به هم نزدیک کند.