مسأله ۱۷۲۵- كسي كه بواسطه پيري نمي تواند روزه بگيرد، يا براي او مشقّت دارد، روزه بر او واجب نيست۱، ولي در صورت دوم بايد براي هر روز يك مد كه تقريباً ده سير است گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد۲.
۱- بهجت: و چنانچه تا رمضان بعد بتواند روزه بگيرد، اقوي وجوب قضا است، و در صورتي كه نتواند تا رمضان بعد روزه را قضا كند واجب است براي هر روز يك مد طعام – كه تقريباً ده سير است – از گندم يا جو و مانند اينها صدقه بدهد و همچنين كسي كه توانايي قضاي روزه را داشته ولي به سبب ندانستن حكم، قضاي آن را تا رمضان بعد تأخير انداخته بايد علاوه بر قضاي روزه به مقداري كه گفته شد كفّاره بدهد.
۲- خوئي، تبريزی: بايد براي هر روز يك مد طعام گندم يا جو يا نان و مانند اينها به فقير بدهد.
گلپايگاني، صافي: بايد براي هر روز يك مد گندم يا جو و مانند اينها به فقيربدهد بلكه در صورت اول نيز بنابراحتياط لازم يك مد طعام بدهد.
سبحانی: بايد براى هر روز ۷۵۰ گرم آرد به فقير بدهد.
*****
امام خامنه ای: مسأله ۹۵۸- پیرمرد و پیرزنی که گرفتن روزه برایشان مشقت دارد، گرفتن روزه بر آنان واجب نیست و باید برای هر روز یک مد طعام (مانند گندم، جو، برنج) به فقیر فدیه بدهند و اگر اصلاً توانایی روزه گرفتن ندارند، بنابر احتیاط باید فدیه بدهند و در هر دو صورت چنانچه پس از ماه رمضان بتوانند روزه بگیرند، بنابر احتیاط مستحب قضای روزه ها را بگیرند.
مكارم: مسأله ۱۴۵۰- مرد و زن پير كه روزه گرفتن براي آنها مشكل است مي توانند روزه را ترك كنند، ولي بايد براي هر روز يك مد (تقريباً ۷۵۰ گرم) گندم يا جو و مانند اينها به فقير دهند و بهتر آن است بجاي گندم و جو، نان را انتخاب كنند و در اين صورت احتياط واجب اين است به اندازه اي باشد كه گندم خالص آن، مقدار يك «مد» شود.
سیستانی: مسأله ۱۶۹۴- پیرمرد و پیرزنی که به سبب پیری روزه گرفتن برای آنان حرج و سختی فوق‌العاده دارد لازم نیست روزه بگیرند و قضای آن هم واجب نیست ولی باید برای هر روز یک مُد طعام ـ گندم یا جو، یا نان و مانند اینها ـ به فقیر بدهند، و اگر روزه گرفتن برای آنان اصلاً ممکن نباشد فدیه هم لازم نیست بدهند.
زنجانی: مسأله ۱۷۳۴- پیر مرد یا پیرزنی که نمی‌تواند روزه بگیرد، یا برای او مشقّت دارد -اگر چه به حدّ حرج نرسد- روزۀ ماه رمضان بر او واجب نیست، ولی در صورت دوم باید برای هر روز یک مدّ (که در گندم حدود ۹۰۰ گرم است) طعام به مسکین بدهد. و در صورت اول نیز احتیاط مستحب موکد آن است برای هر روز یک مد طعام به مسکین بدهد.
وحید: مسأله ۱۷۳۳- كسى كه به واسطه پیرى نمى تواند روزه بگیرد ، یا براى او مشقّت دارد ، روزه از او برداشته شده و در صورت دوم باید براى هر روز فدیه بدهد ، و فدیه یك مُد طعام است ، و احتیاط مستحبّ این است كه خصوص گندم را بدهد.
مظاهری: مسأله ۱۳۰۶- كسى كه به واسطه پيرى يا مرض ديگر (مثل تشنگى زياد) نمىتواند روزه بگيرد يا براى او مشقّت دارد، روزه بر او واجب نيست ولى در صورتى كه روزه براى او مشقّت دارد بايد براى هر روز ۷۵۰ گرم گندم يا جو و مانند اينها يا قيمت آنها را به فقير بدهد، و چنانچه بعد بتواند روزه بگيرد بهتر است روزههايى را كه نگرفته قضا نمايد.
جوادی آملی: مسأله ۱۸۲۲- پیری كه هیچ‌گونه توان روزه گرفتن ندارد، روزه برای او مشروع نیست و کفّاره هم ندارد و اگر بگیرد، صحیح نیست؛ همچنین پیری كه روزه برای او حرج و مشقّت شدید ندارد؛ امّا دشوار است ـ یعنی بیش از دیگران ضعف پیدا میکند ـ روزه گرفتن بر او واجب نیست و قضا ندارد؛ ولی واجب است برای هر روز، ۱ چارک طعام، صدقه بدهد و افضل این است كه از گندم باشد..
مسأله اختصاصي
بهجت: مسأله ۱۳۶۳- بر پسر يا دختري كه تازه بالغ شده اند و قدرت بر روزه گرفتن ندارند، روزه واجب نيست و كفّاره هم ندارد ولي قضا دارد.
مسأله ۱۷۲۶- كسي كه بواسطه پيري روزه نگرفته، اگر بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگيرد، بنابراحتياط واجب۱ بايد قضاي روزه هايي را كه نگرفته بجا آورد۲.
۱- گلپايگاني، سبحانی: بنابراحتياط لازم…
فاضل، صافي، نوري: بنابراحتياط مستحب…
[عبارت «بنابراحتياط واجب» در رساله آيةالله اراكي نيست]
۲- خوئي، سيستاني: احتياط مستحب آن است كه قضاي روزه هايي را كه نگرفته است بجا آورد.
تبريزي: لازم نيست روزه را قضا نمايد.
وحید: ، روزه هایى را كه نگرفته قضا ندارد.
بهجت، امام خامنه ای، مظاهری، جوادی آملی: رجوع كنيد به ذيل مسأله ۱۷۲۵.
*****
مكارم: مسأله ۱۴۵۱- كساني كه به خاطر پيري روزه نگرفته اند اگر در فصل مناسبي كه هوا ملايم و روزها كوتاه است بتوانند قضاي آن را بجا آورند احتياط آن است كه آن را قضا كنند.
زنجانی: مسأله ۱۷۳۵- كسي كه بواسطه پيري روزه نگرفته، اگر تا ماه رمضان بعد بتواند بدون مشقّت روزه بگيرد، بايد قضاي روزه هايي این ماه رمضان را بیاورد.
مسأله ۱۷۲۷- اگر انسان مرضي دارد كه زياد تشنه مي شود و نمي تواند تشنگي را تحمّل كند يا براي او مشقّت دارد، روزه بر او واجب نيست۱، ولي در صورت دوم۲ بايد براي هر روز يك مد گندم يا جوومانند اينها به فقير بدهد۳، واحتياط واجب۴ آن است كه بيشترازمقداري كه ناچاراست آب نياشامد و چنانچه بعد بتواند روزه بگيرد،بنابراحتياط واجب بايدروزه هايي را كه نگرفته قضا نمايد۵.
۱- امام خامنه ای ۹۵۹: البته در صورت دوم (مشقت) باید برای هر روز یک مدّ طعام به فقیر بپردازد و بنابر احتیاط واجب در صورت اوّل نیز این فدیه را بدهد و چنانچه بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگیرد، بنابر احتیاط مستحب قضای روزه ها را بگیرد.
امام خامنه ای مسأله ۹۶۰: مقدار فدیه همان مقدار کفاره تأخیر است؛ یعنی ۷۵۰ گرم گندم، آرد، نان، برنج یا سایر مواد غذایی که باید به فقیر داده شود.
بهجت: ولي اگر تا رمضان بعد بتواند روزه بگيرد واجب است قضاي آن را بگيرد و در صورت عدم توانايي واجب است براي هر روز يك مد طعام از گندم و جو و مانند اينها صدقه بدهد.
سيستاني: ولي درصورت دوم بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد و چنانچه بعد بتواند روزه بگيرد واجب نيست قضا نمايد.
وحید: ولى در صورت دوم باید براى هر روز یك مُد طعام به فقیر بدهد ، و احتیاط مستحبّ این است كه بیشتر از مقدارى كه ناچار است آب نیاشامد ، و چنانچه بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگیرد ، روزه هایى را كه نگرفته قضا ندارد.
سبحانی: ولی در صورت دوم باید برای هر روز یک مد آرد گندم به فقیر بدهد و بهتر آن است که بیشتر از مقداری که ناچار است آب نیاشامد ، و چنانچه بعد بتواند در روزهای کوتاه و هوای ملایم روزه بگیرد بنابراحتیاط روزه هایی را که نگرفته قضا نماید.
۲- گلپايگاني، صافي: و بلكه در صورت اول هم بنابراحتياط لازم…
[عبارت « در صورت دوم » در رساله آيت الله فاضل نيست]
۳- خوئي، تبريزي، فاضل: بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد…
۴- خوئي، گلپايگاني، تبريزي، فاضل، صافي: احتياط مستحب…
۵- خوئي، تبريزي: بنابراحتياط باید روزه هایی را که نگرفته قضا نماید…
اراکی، گلپایگانی، فاضل، صافي: باید روزه هایی را که نگرفته قضا نماید.
نوري: بنابراحتياط مستحب باید روزه هایی را که نگرفته قضا نماید.
مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله ۱۷۲۵.
*****
مكارم: مسأله ۱۴۵۲- روزه بر كساني كه مبتلا به بيماري استسقاء هستند، يعني زياد تشنه مي شوند و توانايي روزه گرفتن را ندارند و يا براي آنها بسيار مشكل است، واجب نيست ولي بايد براي هر روز يك مد طعام كه در مسأله قبل به آن اشاره شد كفّاره بدهند و بهتر است كه بيش از مقدار ضرورت آب نياشامند و اگر بعداً بتوانند قضا كنند احتياط واجب قضا كردن است.
زنجاني: مسأله ۱۷۳۶- اگر انسان بیماری عطش دارد كه زياد تشنه مي شود و نمي تواند تشنگي را تحمّل كند يا براي او مشقّت غیر قابل تحمل دارد، روزه بر او واجب نيست و در صورت دوم باید برای هر روز یک مد طعام به مسکین بدهد و احتیاط مستحب آن است که در طول روز بیشتر از مقداری که ناچار است آب نیاشامد و چنانچه تا ماه رمضان بعد عذرش برطرف شود باید روزه هایی را که نگرفته قضا نماید.
جوادی آملی: مسأله ۱۸۱۶- عِطاش، نوعی بیماری علاج‌نشدنی است که شخص مبتلای به آن باید پی در پی آب بنوشد و چنین شخصی معذور است و روزه بر او واجب نیست؛ ولی برای هر روز باید 1 چارک طعام، فدیه پرداخت كند.
مسأله اختصاصی
جوادی آملی: مسأله ۱۸۱۷ – اگر بیمار پیش از ظهر از بیماری خوب شود و تا آن وقت، غذا و دارویی نخورده باشد و نیت روزه كند، روزه او صحیح است.
مسأله ۱۷۲۸- زني كه زاييدن او نزديك است و روزه براي حملش۱ ضرر دارد روزه بر او واجب نيست، و بايد براي هر روز يك مد طعام يعني گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد۲ و نيز اگر روزه براي خودش ضرر دارد، روزه براو واجب نيست۳ و بنابراحتياط واجب بايد۴ براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد و در هر دو صورت روزه هايي را كه نگرفته بايد قضا نمايد.
۱- سيستاني: خودش یا حملش…
۲- سيستاني: بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد و در هر دو صورت روزه هايي را كه نگرفته بايد قضا نمايد. [پايان مسأله]
خوئي، تبريزي: بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد…
سبحانی: بايد براى هر روز يك مدّ آرد گندم به فقير بدهد…
۳- اراکی، سبحانی: و باید برای هر روز یک مد طعام (سبحانی: یک مد گندم و یا آرد آن را ) به فقیر بدهد و در هر دو صورت روزه هایی را که نگرفته باید قضا کند.
۴- خوئي، تبريزي: بنابراحتياط مستحب…
مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله ۱۷۲۹.
*****
گلپايگاني، صافی: ۱۷۳۷ بهجت، مسأله ۱۳۶۵- زني كه زاييدن او نزديك است و روزه براي حملش يا براي خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست . و بايد* براي هر روز بنابراحتياط لازم يك مد طعام به فقير بدهد. و روزه هايي را كه نگرفته بايد قضا نمايد.
. بهجت: واجب است افطار نمايد و براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد و در هر دو صورت روزه هايي را كه نگرفته، بعداً بايد قضا نمايد.
* صافي: در صورت اول بايد…
. صافي: ولي اگر روزه براي خودش ضرر دارد، رعايت اين احتياط لازم نيست، اگر چه بهتر است…
وحید: مسأله ۱۷۳۶- زنى كه زاییدن او نزدیك است و روزه براى حملش یا خودش ضرر دارد ، روزه او صحیح نیست ، و در صورت اوّل باید براى هر روز یك مُد طعام به فقیر بدهد ، و همچنین بنابر احتیاط مستحبّ در صورت دوم ، و روزه هایى را كه نگرفته باید قضا نماید.
امام خامنه ای: مسأله ۹۵۴- زن بارداری که زایمان او نزدیک است؛ اگر میترسد که روزه برای جنین یا خودش ضرر داشته باشد، روزه بر او واجب نیست و در صورت اول (ضرر برای جنین) باید برای هر روز یک مدّ طعام؛ یعنی گندم یا جو و مانند اینها (به عنوان فدیه) (*) به فقیر بدهد و بعد از ماه رمضان نیز قضای آنرا به جا آورد و در صورت دوم که برای خودش ضرر دارد، باید روزه هایی را که نگرفته، قضا نماید و بنابر احتیاط فدیه نیز بدهد و در مورد زنی که زایمان او نزدیک نیست، پرداخت فدیه مبنی بر احتیاط وجوبی است.
(*) مقدار مال معینی که برای جبران عبادتی که از روی عذر انجام نشده پرداخت می شود.
زنجانی: مسأله ۱۷۳۷- بر زن بارداری که روزه برای خود او یا برای حملش ضرر دارد، روزه واجب نیست و باید برای هر روز یک مد طعام به مسکین بدهد و اگر تا ماه رمضان بعد بتواند بدون ضرر روزه بگیرد باید روزه‌هایی را که نگرفته قضا کند، و الا قضای روزه‌ها لازم نیست ولی اگر قدرت داشته هرچند با تحمل مشقت شدید روزه بگیرد باید برای هر روز یک مد طعام دیگر به مسکین بدهد.
فاضل: مسأله ۱۷۷۳- اگر روزه گرفتن براي جنين زن حامله ضرر داشته باشد روزه بر او واجب نيست و بايد قضاي آن را بعداً بگيرد و اگر روزه گرفتن براي خود زن حامله ضرر دارد نبايد روزه بگيرد و بايد قضاي آن را بعداً بگيرد و يك مد طعام نيز براي هر روز كه روزه نگرفته به فقير بدهد.
جوادی آملی: مسأله ۱۸۱۸- زن بارداری كه روزه برای او یا فرزندش ضرر دارد، باید افطار كند و قضای آن را به جا آورد و برای هر روز 1 چارک طعام كفاره بدهد.
مکارم: مسأله ۱۴۵۳ـ زنان باردارى كه وضع حمل آنها نزدیک است و روزه براى حمل آنها ضرر دارد روزه گرفتن بر آنها واجب نيست، ولى كفّاره ای را که در مسأله قبل گفته شد بايد بدهند و روزه را قضا کنند، امّا اگر روزه براى خودش ضرر دارد روزه بر او واجب نيست كفّاره هم ندارد، ولى بعداً قضا مى كند.
مسأله ۱۷۲۹- زني كه بچه شير مي دهد و شير او كم است چه مادر بچه، يا دايه او باشد، يا بي اجرت شير دهد، اگر روزه براي بچه اي كه شير مي دهد ضرر دارد روزه بر او واجب نيست، و بايد براي هر روز يك مد طعام يعني گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد۱ و نيز اگر براي خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست۲ و بنابراحتياط واجب بايد۳ براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد ، و در هر دو صورت روزه هايي را كه نگرفته بايد قضا نمايد ولي اگر كسي پيدا شود كه بي اجرت بچه را شير دهد، يا براي شير دادن بچه از پدر يا مادر بچه يا از كس ديگري كه اجرت او را بدهد اجرت بگيرد ۴ احتياط واجب آن است كه بچه را به او بدهد و روزه بگيرد.
۱- سبحانی: باید برای هر روز یک مد طعام یعنی آرد گندم به فقیر بدهد…
۲- سبحانی: باید برای هر روز یک مد طعام یعنی آرد گندم به فقیر بدهد و در هر دو صورت روزه هایی را که نگرفته باشد قضا نماید.
۳- اراکی: روزه بر او واجب نیست و باید …
۴- اراکی: بچه را به او بدهد و روزه بگیرد….
*****
خوئی، تبریزی، گلپايگاني، صافي: مسأله۱۷۳۸، سیستانی: ۱۶۹۸، فاضل: مسأله ۱۷۷۴- زني كه بچه شير مي دهد و شير او كم است چه مادر بچه يا دايه او باشد و يا بي اجرت شير دهد، اگر روزه براي بچه يا براي خودش ضرر دارد روزه بر او واجب نيست و بايد* براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد* و در هر دو صورت روزه هايي را كه نگرفته بايدقضا نمايد. ولي اگر كسي پيدا شود كه بي اجرت بچه را شير دهد، يا براي شير دادن بچه از پدر يا مادر بچه يا از كس ديگري كه اجرت او را بدهد اجرت بگيرد، احتياط واجب آن است كه * بچه را به او بدهد و روزه بگيرد..
* صافي: و در صورت اول بايد…
*خوئي، تبريزي: اگر روزه براي بچه اي كه شير مي خورد ضرر دارد روزه بر او واجب نيست و بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد و نيز اگر براي خودش ضرر دارد روزه بر او واجب نيست و بنابراحتياط مستحب براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد…
* فاضل: اگر روزه براي بچه اي كه شير مي خورد ضرردارد روزه بر او واجب نيست و نيز اگر براي خودش ضرر دارد روزه بر او واجب نيست و بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد…
.سيستاني: ولي بنابراحتياط واجب اين حكم اختصاص به موردي دارد كه شير دادن بچه منحصر به همين راه باشد، و اما اگر راه ديگري براي شير دادن بچه باشد – مثلاً چند زن در شير دادن او شركت كنند يا از شير دادن با شيشه و پستانك كمك بگيرد- ثبوت اين حكم محل اشكال است.
* خوئي، فاضل، تبريزي: واجب است…
. تبريزي: و همچنين است بنابراحتياط اگر مادر بتواند بچه خود را از شير خشك معمولي غذا دهد.
امام خامنه ای: مسأله ۹۵۵- اگر زن شیرده (خواه مادر بچّه یا دایه، با اجرت باشد یا بدون اجرت) به دلیل ترس از کم یا خشک شدن شیر، میترسد روزه برای کودک ضرر داشته باشد، روزه بر او واجب نیست و باید برای هر روز فدیه بدهد و قضای روزه را هم بعداً بگیرد، اما اگر روزه برای خود زن ضرر داشته باشد، بنابر احتیاط فدیه واجب است.
امام خامنه ای: مسأله ۹۵۶- در دو مساله فوق اگر تا ماه رمضان سال بعد روزه را نگیرد، در صورتیکه کوتاهی کرده باشد، علاوه بر قضا، کفارۀ تاخیر هم واجب میشود ولی اگر به خاطر عذر، قضا را انجام نداده باشد، کفاره تاخیر ندارد و چنانچه این عذر، ترس ضرر برای فرزندش باشد، قضای روزه ها را هر زمان که بتواند باید انجام دهد و اگر عذر، ترس ضرر برای خودش باشد، قضا ساقط میشود و باید برای هر روز یک فدیه دهد.
امام خامنه ای: مسأله ۹۵۷- پرداخت فدیه یا کفاره زن بر عهده خودش است و بر شوهر واجب نیست، هرچند به خاطر بارداری یا شیردهی، روزه نگرفته باشد. همچنین کفاره یا فدیه فرزند بر عهده پدر نیست. البته جایز است شوهر یا پدر به وکالت از زن یا فرزند، فدیه یا کفاره ی آنان را بپردازد.
بهجت: مسأله ۱۳۶۶- زني كه بچه شير مي دهد و شير او كم است، چه مادر بچه باشد يا دايه او، چه با اجرت شير بدهد يا بي اجرت، اگر روزه بري خودش يا بچه اي كه شير مي دهد ضرر دارد، واجب است افطار كند و براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد، و در هر دو صورت روزه هايي را كه نگرفته بعد از برطرف شدن عذر، بايد قضا نمايد، و اگر كسي پيدا شود كه بي اجرت بچه را شير دهد، يا براي شير دادن بچه ، از پدر يا مادر بچه يا از شخص ديگري كه اجرت او را بدهد اجرت بگيرد، واجب است كه بچه را به او بدهد و روزه بگيرد.
وحید: مسأله ۱۷۳۷- زنى كه بچّه شیر مى دهد و شیر او كم است ، چه مادر بچّه باشد یا غیر مادر ، با اجرت شیر بدهد یا بدون اجرت ، اگر روزه براى بچّه اى كه شیر مى دهد یا خود او ضرر دارد ، روزه او صحیح نیست ، و در صورت اوّل باید براى هر روز یك مد طعام به فقیر بدهد ، و همچنین بنابر احتیاط مستحبّ در صورت دوم ، و روزه هائى را كه نگرفته باید قضا نماید ، و این حكم در صورتى است كه شیر خوردن این بچّه از راه دیگرى میسّر نباشد ، و اگر میسّر باشد واجب است آن زن روزه بگیرد.
زنجانی: مسأله ۱۷۳۸- زنی که بچه شیر میدهد؛ اگر روزه برای بچه‌ای که شیر میدهد ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست، و باید برای هر روز یک مد طعام به مسکین بدهد و نیز اگر برای خودش ضرر دارد روزه بر او واجب نیست و بنابر احتیاط مستحب برای هر روز یک مد طعام به مسکین بدهد و در هر دو صورت، اگر تا ماه رمضان بعد عذرش برطرف شود و بتواند قضا کند باید روزه‌هایی را که نگرفته قضا کند، ولی اگر تا ماه رمضان بعد عذرش ادامه داشت باید برای هر روز یک مد طعام دیگر به مسکین بدهد مگر از گرفتن روزه هر چند با تحمل مشقت شدید عاجز باشد. و در صورتی که شیر دادن بچه منحصر به همین راه نبوده، و راه دیگری برای شیر دادن بچه وجود داشته -مثل اینکه زنی دیگر او را شیر دهد یا در شیر دادن از شیشه شیر و مانند آن کمک بگیرد- بنابر احتیاط باید روزه‌ها را قضا کند ولی اگر در ماه رمضان و بعد از آن، راه، منحصر به شیر دادن خودش بوده، لازم نیست روزه‌ها را قضا کند هر چند احتیاط مستحب است قضا کند. در این مسأله فرقی نیست که زنی که بچه را شیر میدهد مادر بچه یا دایه او باشد، با اجرت بچه را شیر میدهد یا بدون اجرت.
مكارم: مسأله ۱۴۵۴- زناني كه بچه را شير مي دهند خواه مادر بچه باشند يا دايه، اگر روزه گرفتن باعث كمي شير آنها و ناراحتي بچه شود روزه بر آنها واجب نيست، ولي براي هرروز همان كفّاره (يك مد طعام) واجب است، بعداً نيز بايد روزه را قضا كنند، اما اگر روزه براي خودشان ضرر داشته باشد، نه روزه واجب است و نه كفّاره، ولي بايد بعداً روزه هايي را كه نگرفته اند قضا نمايند.
مكارم: مسأله ۱۴۵۵- اگر كسي پيدا شود كه بدون اجرت، بچه را شير دهد يا شخصي پيدا شود كه اجرت دايه را بي منت بپردازد، در اين صورت روزه گرفتن واجب است.
مظاهری: مسأله ۱۳۰۷- – زنى كه باردار است و يا زنى كه بچّه شير مىدهد، اگر روزه براى او يا بچهاش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست و چنانچه تا ماه مبارك رمضانِ بعدى قدرت بر گرفتن روزه‌ها نداشته باشد، قضا هم ندارد. ولى در صورت استطاعتِ مالى بايد براى هر روز معادل ۷۵۰ گرم گندم يا جو و مانند اينها يا قيمت آنها را به فقير بدهد.
جوادی آملی: مسأله ۱۸۱۹- خانمی كه بچه شیر میدهد و روزه گرفتن برای او یا کودک وی ضرر دارد، اگر جایگزینی برای شیر دادن کودک ندارد، میتواند روزه را افطار كند و قضای آن را بگیرد و واجب است برای هر روز ۱۰ سیر طعام صدقه بپردازد.