قضاى سجده و تشهّد فراموش شده – چهارده مرجع

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۴۰۰- اگر یکی از کارهای واجب نماز که رکن نیست، سهواً ترک شود، نماز باطل نمی شود و قضای آن هم لازم نیست؛ مگر در سجده و بنابر احتیاط واجب در تشهد که باید قضای آن دو بعد از نماز انجام شود.

امام خامنه ای: مسأله ۴۰۱- اگر یکی از سجده ها را سهواً ترک کند و در رکوع رکعت بعد یا بعد از آن بفهمد، باید پس از نماز، قضای آن را به جا آورد.

امام خامنه ای: مسأله ۴۰۲- اگر تشهد را فراموش کند و در رکوع رکعت بعد یا پس از آن متوجه شود، نمازش باطل نیست؛ ولی بنابر احتیاط واجب باید پس از سلام نماز، قضای آن را به جا آورد.

امام خامنه ای: مسأله ۴۰۴- کسی که پس از سلام نماز، قضای تشهد را به جا می آورد، لازم نیست بعد از قضای تشهد، سلام بدهد و کسی هم که قضای سجده را به جا می آورد لازم نیست که بعد از آن تشهد و سلام را بگوید.

مسأله 1251- سجده و تشهدي 1 را كه انسان فراموش كرده و بعد از نماز قضاي آن را بجا می آورد2، بايد تمام شرايط نماز مانند 3 پاك بودن بدن و لباس و رو به قبله بودن و شرطهاي ديگر را داشته باشد4.

1- سيستاني: سجده اي…

2- وحید: و همچنین دو سجده سهوی که برای تشهد فراموش شده باید بجا آورد…

3- زنجاني: مانند طهارت از حدث و …

امام خامنه ای: مسأله ۴۰۳-

*****

مكارم: مسأله 1108- مسأله ـ در قضاى سجده و تشهّد فراموش شده تمام شرايط نماز مانند طهارت و قبله و شرطهاى ديگر لازم است و بايد بلافاصله بعد از نماز انجام دهد و در تشهّد فراموش شده باید سلام هم داده شود.

جوادی آملی: مسأله 1300- در قضای سجده و تشهد فراموش شده ـ که پس از سلام نماز انجام میگيرد ـ بايد تمام شروط نماز ـ مانند پاک بودن بدن و لباس و رو به قبله بودن و شرط‌های ديگر ـ رعايت شود.
مسأله 1252- اگر سجده يا تشهد را1 چند دفعه فراموش كند، مثلاً يك سجده از ركعت اول و يك سجده از ركعت هاي دوم فراموش نمايد2، بايد بعد از نماز، قضاي هر دو را با سجده هاي سهوي كه 3 براي آنها لازم است بجا اورد4 و لازم نيست معين كند كه قضاي كداميك آنهاست.

اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای و بهجت نيست

1- خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني، وحید: اگر سجده را…

2- وحید: باید بعد از نماز هر دو سجده را قضا کند و احتیاط واجب آن است که برای هر یک از آن دو ، دو سجده سهو بعد از قضای هر دو بجا آورد و لازم نیست که معین کند که قضای کدام یک آنهاست ، و همچنین سجده  سهم برای کدام یک از آنهاست.

3- خوئي، تبريزي: احتياطاً…

4- خوئي، تبريزي، زنجاني: [پايان مسأله]

سيستاني: بايد بعد از نماز، قضاي هر دو را بجا ‌آورد و احتياط مستحبّ آن است كه براي فراموشي هر كدام دو سجده سهو بجا آورد. [پايان مسأله]

*****

مكارم: مسأله 1107- هرگاه كسي يك يا چند سجده نماز را فراموش كرد، بايد قضاي آن را بعد از نماز بجا آورد (البته اگر دو سجده از يك ركعت فراموش شود، نماز باطل است) همچنين اگر تشهد را فراموش نمايد بايد بلافاصله بعد از نماز آن را قضا كند و علاوه بر قضاي سجده و تشهد بايد براي هر كدام بنابر احتياط واجب دو سجده سهو بجا آورد (ولي چنان كه قبلاً نيز گفته شد، تشهد سجده سهو كفايت از تشهد فراموش شده مي كند).

مسأله 1253- اگر يك سجده و تشهد را فراموش كند1، احتياط واجب آن است كه هر كدام را اول فراموش كرده، اول قضا نمايد2. و اگر نداند كدام اول فراموش شده، بايد احتياطاً يك سجده و تشهد و بعد يك سجده ديگر بجا آورد3، يا يك تشهد و يك سجده و بعد يك تشهد ديگر بجا آورد تا يقين كند سجده و تشهد را به ترتيبي كه فراموش كرده قضا نموده است.

اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای و بهجت نيست

1- سيستاني: بايد براي تشهد فراموش شده دو سجده سهو بجا آورد ولي براي سجده فراموش شده لازم نيست گرچه بهتر است. [پايان مسأله]

2- خوئي، تبريزي، زنجاني، نوري: مي تواند هر يكي را كه بخواهد اول قضا نمايد اگر چه بداند كدام اول فراموش شده است (نوري: و ترتيب لازم نيست) . [پايان مسأله]

مظاهری: هر کدام را اول قضا کند صحیح است و ترتیب در قضای انها شرط نیست.[پایان مسأله]

3- مكارم: تا يقين كند سجده و تشهد را به ترتيبي كه فراموش كرده قضا كرده است.

*****

وحید: مسأله 1262- اگر یک سجده و تشهد را فراموش کند واجب است  قضای سجده را بجا اورد و بنابر احتیاط مستحب تشهد را قضا نماید و احتیاط واجب آن است که قضای سجده را بر قضای تشهد مقدم بدارد ، و باید برای تشهد فراموش شده دو سجده سهو بجا اورد، و همچنین بنابراحتیاط واجب برای سجده فراموش شده.

جوادی آملی: مسأله 1302- اگر يک سجده و تشهد را فراموش كند، به احتياط مستحب، هر كدام را اول فراموش كرده، نخست قضا کند و اگر نداند كدام اول فراموش شده، به احتياط مستحب، يک سجده و تشهد و سپس يک سجدهٔ ديگر انجام دهد؛ يا يک تشهد و يک سجده و آن‌گاه يک تشهد ديگر انجام دهد، تا يقين كند سجده و تشهد را به ترتيبی كه فراموش كرده، قضا كرده است.

مسأله 1254- اگر به خيال اين كه اول سجده را فراموش كرده، اول قضاي آن را بجا آورد و بعد از خواندن تشهد يادش بيايد كه اول تشهد را فراموش كرده احتياط واجب1 آن است كه دوباره سجده را قضا نمايد، و نيز اگر به خيال اين كه اول تشهد را فراموش كرده اول قضاي آن را بجا آورد، و بعد از سجده يادش بيايد كه اول سجده را فراموش كرده، بنابر احتياط واجب بايد2 دوباره تشهد را بخواند.

اين مسأله در رساله آيات عظام: خوئی، امام خامنه ای، بهجت، وحید، مظاهری، سیستانی، تبریزی، زنجانی و نوری نيست.

1- سبحانی، جوادی آملی: احتیاط مستحب…

2- جوادی آملی: به به احتیاط مستحب…

مسأله اختصاصي

خوئي، تبريزي، وحید: مسأله 1263- سيستاني: مسأله 1240- اگر دو سجده از دو ركعت فراموش نمايد، لازم نيست هنگام قضا مراعات ترتيب نمايد.

زنجاني: مسأله 1263- اگر دو سجده از دو ركعت فراموش نمايد، لازم نيست هنگام قضا آن ها را با ترتيب بجا آورد بلکه تعیین آنها در نیّت لازم نیست.

مسأله 1255- اگر بين سلام نماز و قضا و قضاي سجده يا تشهد1 كاري كند كه اگر عمدً يا سهواً در نماز اتفاق بيفند نمازباطل مي شود، مثلاً پشت به قبله نمايد، بايد قضاي سجده و تشهد را بجا آورد و نمازش صحيح است2.

1- وحید، سیستانی: اگر بین سلام نماز و قضای سجده…

سبحانی: تشهد فراموش شده…

2- خوئي، تبريزي: احتياط واجب آن است كه بعد از قضاي سجده و تشهد ، دوباره نماز را بخواند.

گلپايگاني، صافي، سيستاني: احتياط مستحبّ آن است كه بعد از قضاي سجده (گلپايگاني، صافي: و تشهد) دوباره نماز را بخواند.

زنجانی: باید سجده یا تشهد را قضا نماید و به احتیاط مستحب بعد از آن دوباره نماز را بخواند.

وحید: احتیاط واجب آن است که بعد از قضای سجده نماز را اعاده کند، و همچنین در دو سجده سهوی که برای قضای تشهد می آید.

فاضل: احتياط واجب اعاده نماز است.

بهجت: بنابراحتياط، نمازش را اعاده نمايد.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۴۰۵- اگر در فاصلة بین سلام نماز و قضای سجده یا تشهد، یکی از مبطلات نماز را انجام دهد، مانند اینکه روی از قبله برگرداند، باید قضای سجده و تشهد را به جا آورد و نمازش صحیح است.

مكارم: مسأله 1110 – هرگاه بعد از نماز كاري كند كه صورت نماز را به هم مي زند يا نمازرا باطل مي كند (مثل اين كه پشت به قبله كند) بايد قضاي سجده و تشهد را بجا آورد و نماز را بنابر احتياط واجب اعاده كند؛ و اگر كاري كند كه سجده سهو مي آورد، بعد از قضاي سجده يا تشهد احتياط آن است كه سجده سهو بجا آورد.

جوادی آملی: مسأله 1304- اگر ميان سلام نماز و قضای سجده يا تشهد، كاری كند كه انجام دادن عمدی يا سهوی آن در نماز، مايه باطل شدن نماز است ـ مانند پشت به قبله کردن ـ بايد قضای سجده و تشهد را به‌جا آورد و بنا بر احتياط لازم، نماز را دوباره اقامه كند.

مسأله 1256- اگر بعد از سلام نماز1 يادش بيايد كه يك سجده از ركعت آخر را فراموش كرده2 بايد قضاي سجده اي را كه فراموش كرده بجا آورد و بعد از آن دو سجده سهو بجا آورد3 چه كاري كه نماز را باطل مي كند كرده باشد يا نه. و اگر تشهد ركعت آخر را فراموش كرده باشد، بايد قضاي تشهد را بجا آورد و بعد ازآن دو سجده سهو  بجا آورد.

اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای و مظاهری نيست.

1- فاضل: و بعد از انجام دادن كاري كه عمداً و سهواً نماز را باطل مي كند…

2- گلپايگاني، صافي، زنجاني: چنانچه كاري كه عمدي و سهوي آن نماز را باطل مي كند مثل پشت كردن به قبله انجام نداده، (گلپايگاني، صافي: بنابراحتياط واجب) بايد به قصد اين كه وظيفه خود را انجام داده باشد سجده فراموش شده و بعد از آن تشهد و سلام و دو سجده سهو بجا آورد و نيز اگر يادش بيايد كه تشهد ركعت آخر را فراموش كرده، بايد به قصد اين كه وظيفه خود را انجام داده باشد تشهد را بخواند و بعد از آن، سلام دهد و دو سجده سهو بنمايد . (صافي: و در هر صورت احتياطاً دو سجده سهو براي سلام بيجا نيز بجا آورد).

سيستاني: چنانچه منافي از قبيل حدث از او سر نزده باشد بايد آن را و آنچه بعد از آن است از تشهد و سلام انجام دهد و بنابراحتياط واجب دو سجده سهو براي سلام بيجا بجا آورد.

نوري: چنانچه كاري كه عمداً يا سهواً نماز را باطل مي كند مثل رو گرداندن از قبله انجام داده است، احتياط واجب آن است كه سجده فراموش شده را بجا بياورد و بعد از آن تشهد و سلام بجا بياورد و دو سجده سهو نيز انجام بدهد و نيز اگر يادش بيايد كه تشهد ركعت آخر را فراموش كرده، احتياطاٌ تشهد را بخواند و بعد از آن سلام دهد و دو سجده سهو نيز بجا بياورد

بهجت: بايد سجده را نه به قصد ادا و نه به قصد قضا بجا آورد و ما بعد آن را كه تشهد و سلام است، انجام دهد و بنابر احتياط واجب دو سجده سهو براي سجده فراموش شده و دو سجده سهو براي زياد شدن تشهد و سلام بجا آورد. و اگر تشهد ركعت آخر را فراموش كرده باشد و بعد از سلام يادش بيايد، درصورتي كه چيزي كه نماز را باطل مي كند انجام نداده باشد، بنابراحتياط واجب آن تشهد را نه به قصد ادا و نه قضا بجا آورد و سلام را هم بگويد و سپس دو سجده سهو به قصد وظيفه فعليه انجام دهد.

3-  فاضل: و اگر قبل از آن باشد بايد از آن سجده به بعد را تدارك كند و براي سلام زائد دو سجده سهو بجا آورد و اگر تشهد ركعت آخر را فراموش كرده باشد حكم فراموشي سجده را دارد.

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله ۱۲۵۵.

*****

خوئي، تبريزي، وحید: مسأله 1265 – اگر بعداز سلام نماز یادش بیاید که یک سجده یا تشهد از رکعت آخر را فراموش کرده . بايد برگشته و نماز را تمام نموده و دو سجده سهو براي سلام بيجا ، بجا آورد.

. وحید: چنانچه کاری که عمدی و سهوی ان نماز را باطل می کند مثل روگرداندن از قبله انجام نداده باید برگشته و نماز را تمام نموده و بنابراحتیاط واجب دو سجده سهو برای سلام بیجا ، بجا آورد ، و همچنین دو سجده سهو  دیگر در صورتی که یک سجده را فراموش کرده و قبل از سلام تشهد بجا آورده باشد.

جوادی آملی: مسأله 1305- اگر پس از سلام نماز يادش بيايد كه يک سجده از ركعت آخر يا تشهد ركعت آخر را فراموش كرده، بايد در صورتی كه همه شروط صحت نماز را دارد، قضای سجده يا تشهد فراموش شده را به‌جا آورد و پس از آن دو سجدهٔ سهو انجام دهد.

مسأله 1257- اگر بين سلام نماز1 و قضاي سجده يا تشهد2 كاري كند كه براي آن سجده سهو واجب مي شود، مثل آن كه سهواً حرف بزند، بايد سجده يا تشهد را قضا كند3.

اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای، بهجت و مظاهری نيست.

1- فاضل: اگر در اثناء نماز و يا بين سلام نماز…

2- وحید، سیستانی: اگر بین سلام نماز و قضای سجده…

سبحانی: تشهد فراموش شده…

3- اراكي: و بنابراحتياط واجب غير از سجده سهوي كه براي قضاي سجده يا تشهد لازم است ، دو سجده سهو ديگر بجا آورد.

زنجاني: و بنابر احتياط مستحبّ علاوه بر دو سجده سهو براي قضاي سجده يا تشهد – به تفصيلي كه در مسأله [1245] گذشت – مي نمايد، دو سجده سهو ديگر نيز بنمايد.

جوادی آملی: و بنا بر احتياط، دو سجدهٔ سهو ديگر انجام دهد.

گلپايگاني، خوئي، تبريزي، صافي: بنابراحتياط واجب بايد سجده يا تشهد را قضا كندو غير از سجده سهوي كه براي قضاي سجده يا تشهد مي نمايد، دو سجده سهو ديگر نيز بنمايد.

سيستاني: بنابراحتياط واجب بايد اول سجده راقضا كند و بعد دو سجده سهو بنمايد.

وحید: باید سجده را قضا کند و بنابراحتیاط واجب دو سجده سهو برای تکلم سهوی و دو سجده سهو دیگر برای سجده فراموش شده بجا آورد.

فاضل: بايد بنابراحتياط واجب اول سجده يا تشهد را قضا كند.

سبحانی: ولی سجده سهو برای حرف زدن واجب نیست.

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1255.

مسأله 1258- اگر نداند كه سجده را فراموش كرده يا تشهد را1، به احتياط واجب بايد هر دو را قضا نمايد و هر كدام را اول بجا آورد اشكال ندارد و بايد يك بار سجده سهو نيز بجا آورد.

اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای، بهجت و مظاهری نيست.

1- جوادی آملی: اگر میداند سجده يا تشهد را فراموش كرده، اما نمیداند كه سجده را فراموش كرده يا تشهد را…

خوئي، تبريزي، سيستاني: بايد سجده را قضا نمايد و دو سجده سهو بجا آورد و احتياطاً (سيستاني: احتياط مستحبّ آن است كه ) تشهد را نيز قضا نمايد.

گلپايگاني، فاضل، صافي، نوري: بايد هر دو را قضا نمايد و هر كدام را اول بجا آورد اشكال ندارد.

سبحانی: باید هر دو را قضا نماید و بهتر است اول سجده را قضا کند.

*****

مكارم: مسأله 1111- اگر شک دارد که سجده یا تشهد را فراموش کرده یا نه واجب نیست قضا کند و اگرمي داند يكي را فراموش كرده اما نمي داند كداميك بوده، هر دو را قضا كند و هر كدام را اول بجا آورد مانعي ندارد.

زنجاني: مسأله 1267- اگر مي داند كه يكي از سجده يا تشهد را فراموش كرده و نمي داند كدام يك بوده، بايد سجده را قضا نمايد و دو سجده سهو بجا آورد كه تشهد نيز اگر فوت شده باشد در ضمن آن قضا شده است  و بنابراحتیاط قضای دو سجده را پیش از دو سجده سهو انجام دهد.

وحید: مسأله- اگر نداند که در  نماز سجده را فراموش کرده یا تشهد رکعت دوم را ، باید سجده را قضا نماید و دو سجده سهو را بجا آورد.

مسأله 1259- اگر شك دارد كه سجده يا تشهد را فراموش كرده يا نه، واجب نيست  قضا نمايد. 1

اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای، بهجت و مظاهری نيست.

1- خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني، وحید: واجب نیست قضا کند يا سجده سهونماید.

جوادی آملی: نه قضا واجب است؛ نه سجدهٔ سهو.

مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 1258.

مسأله 1260- اگر بداند سجده يا تشهد را فراموش كرده و شك كند كه پيش از ركوع ركعت بعد بجا آورده يا نه، احتياط واجب آن است كه آن را قضا نمايد1.

اين مسأله در رساله آيات عظام: بهجت، امام خامنه ای، مكارم ، سبحانی و مظاهری نيست

1- گلپايگاني: احتياط مستحب آن است كه آن را قضا نمايد.

زنجاني: بايد آن را قضا نمايد. و دو سجده سهو بنماید.

*****

سيستاني: مسأله 1246- اگر بداند سجده را فراموش كرده و شك كند كه پيش از ركوع ركعت بعد يادش آمده و بجا آورده يا نه، احتياط مستحب آن است كه آن را قضا نمايد.

وحید: مسأله 1269- اگر بداند  سجده یا تشهد را فراموش کرده و شک کند که پیش از رکوع رکعت بعد یادش آمده و آن را بجا آورده، یا یادش نیامده، اگر سجده است باید آن را قضا نماید، وبنابراحتیاط واجب دو سجده سهو بجا اورد و اگر تشهد است باید دو سجده سهو بجا اورد.

مسأله 1261- كسي كه بايد سجده يا تشهد را قضا نمايد، اگر براي كار ديگري هم سجده سهو بر او واجب شود1 ، بايد2  بعد از نماز، سجده يا تشهد را قضا نمايد، بعد سجده سهو را بجا آورد.3

اين مسأله در رساله آيات عظام، فاضل و بهجت نيست

1- زنجاني: بنابراحتياط اين سجده سهو را پس از قضاي سجده  و انجام دو سجده سهو برای آن يا قضاي تشهدي كه در ضمن سجده سهو آورده مي شود، بجا آورد.

2- گلپايگاني، صافي: بنابر احتياط لازم…

۳- امام خامنه ای ۴۰۶: باید بعد از نماز، اوّل سجده یا تشهد را قضا کند، سپس سجده های سهو را به جا آورد.

*****

سيستاني: 1247، وحید 1270: مسأله- كسي كه بايد سجده را قضا نمايد، اگر براي كاري سجده سهو بر او واجب شود، بايد بنابراحتياط واجب بعد از نماز اول سجده را قضا نمايد، بعد سجده سهو را بجا آورد.

مسأله 1262- اگر شك دارد كه بعد از نماز، قضاي سجده يا تشهد فراموش شده1 را بجا آورده يانه2، چنانچه وقت نماز نگذشته، بايد سجده يا تشهد را قضا نمايد3 و اگر وقت نماز هم گذشته، بنابراحتياط واجب بايد سجده يا تشهد را قضا نمايد4.

اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای و بهجت نيست.

1- سيستاني: قضاي سجده فراموش شده…

2- زنجاني: بايد آن را بجا آورد ، هر چند وقت نماز گذشته باشد.

3- جوادی آملی: و با گذشتن وقت نماز، به احتياط مستحب، سجده يا تشهد را قضا كند.

اراكي: بلكه احتياط مستحبّ است اگر وقت نماز هم گذشته سجده يا تشهد را قضا نمايد.

خوئي، گلپايگاني، تبريزي، صافي: و اگر وقت نماز گذشته قضاي آن مستحب است.

سيستاني: بايد سجده را قضا نمايد بلكه اگر وقت نماز هم گذشته باشد بنابراحتياط واجب بايد آن را قضا كند.

مظاهری: باید سجده یا تشهد را  قضا نماید، چه وقت نماز گذشته باشد  و چه نگذشته باشد.

4- سبحانی: بنابراحتیاط باید سجده یا تشهد را قضا نماید.

 مكارم: و نماز او صحيح است.

*****

وحید: مسأله 1271- اگر شک دارد که بعداز نماز، قضای سجده را بجا آورده یا نه چنانچه شک بعد از وقت نماز باشد بنابراحتیاط واجب سجده را قضا کند و چنانچه شک در وقت است باید بجا اورد.

مسائل اختصاصي

مكارم: مسأله 1114- جوادی آملی: مسأله 1312 – براي قضاي سجده يا تشهد بعد از نماز نيت مي كند، سپس همان سجده يا تشهد را بدون الله اكبر و چيز اضافي ديگر قضا مي كند و بعد بنابراحتياط سجده سهو بجا مي آورد.