– من داكتر جراح هستم و بر من ديه شرعى تعلق گرفته است و مى خواهم آن را به شكل دو صد رأس گاو پرداخت كنم. آيا جايز است قيمت گاو را در زمان فعلى به دست آورده و ديه را به صورت پول نقد پرداخت كنم؟ زيرا پيدا كردن دو صد رأس گاو و اعطاى آن به ولى مقتول كار بسيار دشوارى است؟ حكم قيمت شتر يا طلا، نقره و گوسفند و پرداخت قيمت آن به شكل پول نقد براى سهولت معامله با آن چيست؟
پاسخ:
تعيين نوع ديه به دست قاتل است نه ولى مقتول. همچنين قاتل مخير است بين پرداخت از خود عين ديه يا قيمت آن و ولى مقتول نمى تواند او را مجبور به پرداخت يكى از آنها نمايد. اما پرداخت تدريجى با امكان پرداخت آن در يك دفعه، منوط به رضايت ولى مقتول است. در مورد قيمت شتر، طلا، نقره، گوسفند و گاو، بايد به اهالى خبره مراجعه شود.
– آيا كفاره بر من واجب مى شود؟
پاسخ:
بلى! در فرض مسأله بر شما كفاره واجب ميشود و آن، كفاره جمع است؛ در صورتى كه منظور از تقصير در عمليات، اين باشد كه او ملتفت بوده كه قطع شريان سالم معمولًا به مرگ منجر مى شود و در عين حال به قطع آن اقدام كرده است. در اين فرض، قتل عمدى محسوب مى شود. بلى اگر قطع آن معمولًا به مرگ منجر نمى شده و او قصد قتل او را نداشته است، قتل شبيه عمد خواهد بود و كفاره آن كفاره جمع نيست.
– آيا من مستحق تغليظ ديه هستم يا نه؟
پاسخ:
در فرضى مسأله، مستحق تغليظ[1] ديه نيستيد.
[1] . تغليظ، كلمه عربى و در لغت به معناى تشديد، تأكيد و غليظ ساختن است. اما در فقه به ديه‌اى گفته مى شود كه به مقدار يك سوم افزون از ديه معمولى است و براى مواردى چون قتل در ماههاى حرام يا در حرم مكه تعيين شده است. ماههاى حرام عبارت از ماه هاى: رجب، ذى القعده، ذى الحجه و محرم است. حكم تغليظ ديه مستند به روايات و مورد اجماع فقها است. براى تفصيل به كتابهاى فقهى، مبحث ديه مراجعه شود. در فقه امام شافعى تغليظ ديه به اين معنى آمده است كه ديه از سه نوع شتر داده شود( سى شتر با كمال سن 3 سالگى و سى شتر با كمال سن 4 سالگى و چهل شترى كه باردار باشد). همچنين ديه به صورت حال و فورى پرداخت شود نه مؤجل. همچنين تنها از مال خود قاتل پرداخت شود نه از مال اولياى او در اين مورد به كتابهاى فقه شافعى مراجعه شود.( مترجم)
– اگر عمليات در اين مسأله يك روز پيش از ماه رجب اتفاق افتاده و بيمار در اول ماه رجب فوت كرده باشد، آيا ديه ماههاى حرام بايد داده شود يا ديه ماههاى غير حرام؟ به عبارت ديگر آيا معيار زمان ايجاد ضرر است يا زمان فوت؟
پاسخ:
ظاهر اين است كه معيار زمان فوت است.