س 865. آیا بر کارمندانی که گاهی مقداری مال از مخارج سالانه آن ها زیاد می آید، با توجه به این که بدهی های نقدی و قسطی دارند، خمس واجب است؟
ج. اگر بدهی بر اثر قرض کردن در طول سال برای مخارج همان سال یا خرید بعضی از مایحتاج سال به‌صورت نسیه باشد، چنانچه پس از حصول اولین درآمد سال جدید باشد، مقدار دین از باقی‌مانده درآمد آن سال استثنا می شود و چنانچه درآمد بعد از آن به دست آمده بنابر احتیاط واجب کسر نمی شود.
س 866. آیا قرضی که برای حج تمتع گرفته می شود باید خمس آن داده شده باشد و بعد از پرداخت خمس، باقی مانده آن برای مخارج حج پرداخت شود؟
ج. مالی که قرض گرفته می شود، خمس ندارد.
س 867. من در خلال پنج سال مبلغی را به بنیاد مسکن جهت گرفتن زمینی به امید تأمین مسکن پرداخت کردم، ولی تا کنون تصمیمی برای واگذاری زمین گرفته نشده است، لذا تصمیم دارم، آن مبالغ را از بنیاد مسکن باز پس بگیرم، با توجه به این که قسمتی از آن را قرض گرفته ام و قسمتی را هم از فروش فرش خانه ام و باقی مانده آن را هم از حقوق همسرم که معلّم است، تهیه کرده ام، امیدوارم به دو سؤال ذیل پاسخ فرمایید.
1. اگر بتوانم مبلغ مزبور را پس بگیرم و آن را فقط برای تهیه مسکن (زمین یا خانه) مصرف کنم، آیا خمس به آن تعلّق می گیرد؟
2. چه مقدار خمس به آن تعلّق می گیرد؟
ج. در فرض مرقوم که پول از راه هدیه یا قرض یا فروش لوازم زندگی تهیه شده، خمس آن واجب نیست.
س 868. چند سال پیش از بانک وام گرفته و آن را به مدت یک سال به حساب بانکی ام واریز کردم، و بدون آن که موفق به استفاده از آن وام شوم، هر ماه قسط آن را می پردازم، آیا به این وام، خمس تعلّق می گیرد؟
ج. اگر مقدار موجود بیش از مقدار باقی ماندۀ اقساط باشد، پرداخت خمس مقدار زائد واجب است.
س 869. اینجانب مبالغی به خاطر ساختمان منزل بدهکار هستم و این بدهکاری تا دوازده سال طول خواهد کشید، خواهشمندم مرا در رابطه با موضوع خمس راهنمایی فرمایید که آیا این بدهی از درآمد سال استثنا می شود؟
ج. به طور کلی، اگر بدهی ناشی از مؤونۀ مصرف شده- مانند ساخت خانۀ مسکونی- باشد، پرداخت آن از درآمد سال -حتی سال های بعد-اشکال ندارد و متعلق خمس نیست، اما استثناء و کسر از درآمد سال مصرف، در صورتی که صرف آن بعد از حصول اولین درآمد باشد، جایز است.
س 870. کتاب هایی که دانشجو از مال پدر خود یا از وامی که دانشگاه به دانشجویان می دهد، می خرد و منبع درآمدی هم ندارد، آیا خمس دارد؟ در صورتی که بداند پدر خمس پول کتاب ها را نداده، آیا پرداخت خمس آن واجب است؟
ج. کتاب هایی که با پول وام و یا با پولی که پدر به او بخشیده، خریده شده است، خمس ندارد.
س 871. اگر شخصی مبلغی را قرض بگیرد و نتواند آن را قبل از آن سال ادا کند، آیا پرداخت خمس آن بر عهده قرض دهنده است یا قرض گیرنده؟
ج. بر قرض گیرنده خمس مال قرضی واجب نیست مگر آن مقدار که اقساط آن از درآمد سال پرداخت شده و آن مبلغ باقی است و یا سرمایه شده است، ولی قرض دهنده اگر مال قرضی را از درآمد سالیانه کارش و قبل از پرداخت خمس آن قرض داده است، در صورتی که بتواند تا آخر سال قرضش را از بدهکار بگیرد، واجب است که هنگام رسیدن سال خمسی اش خمس آن را بپردازد، و اگر نتواند قرض خود را تا پایان سال بگیرد، فعلاً پرداخت خمس آن واجب نیست، لیکن هر وقت آن را وصول کرد باید فوراً خمس آن را بدهد.
س 872. افراد بازنشسته که همچنان حقوق ماهیانه دریافت می کنند، آیا باید خمس حقوقی را که در طول سال دریافت می کنند، بپردازند؟
ج. در صورتی که از مخارج سال اضافه بیاید، پرداخت خمس آن سر سال خمسی واجب است.
س 873. اسیرانی که به پدر و مادر آنان از طرف جمهوری اسلامی در طول مدت اسارت، حقوق ماهیانه پرداخت شده و در بانک پس انداز گشته است، آیا به مال مزبور خمس تعلّق می گیرد یا خیر؟
ج. پول مذکور خمس ندارد.
س 874. من به شخصی مبلغی پول بدهکارم، اگر سر سال برسد و طلبکار قرض خود را مطالبه نکند و مقداری از درآمد سالانه که با آن می توانم قرض خود را ادا کنم، نزد من موجود باشد، آیا این بدهی از درآمد سالانه استثنا می شود یا خیر؟
ج. بدهی اعم از اینکه بر اثر قرض گرفتن باشد و یا بر اثر خرید نسیه لوازم خانگی، چنانچه مربوط به همین سال و بعد از حصول اولین درآمد باشد، مقدار دین از درآمد سال استثناء می‌شود و اگر برای سال های قبل باشد چنانچه بدهی را تا پایان سال بپردازد جزو مؤنه است و در غیر این صورت نمی‌تواند از درآمدش کسر کند.
س 875. آیا خمس بر کسی که مالی در حساب سالانه اش باقی مانده، و در حالی سال خمسی اش رسیده که بدهکار است، با توجه به این که چند سال برای پرداخت قرضش فرصت دارد، واجب است؟
ج. بدهی پرداخت نشده چه بدون مدت باشد و چه مدت دار، از درآمد سالانه استثنا نمی شود؛ بلی اگر بدهی مربوط به همین سال و بعد از حصول اولین درآمد باشد، مقدار دین از درآمد سال استثناء می‌شود.
س 876. آیا به مالی که شرکت های بیمه بر اساس قرارداد برای جبران خسارت به بیمه شده پرداخت می کنند، خمس تعلّق می گیرد؟
ج. پولی که شرکت‌های بیمه جهت جبران خسارت به بیمه‌گذار می پردازند؛ مانند بیمة بدنه خودرو، آتش سوزی، محصولات کشاورزی، جزو درآمد کسب است و چنانچه تا سر سال خمسی در مخارج زندگی صرف نشود، پرداخت خمس آن واجب است.
س 877. در سال گذشته مبلغی را قرض گرفته و با آن زمینی خریدم به این امید که افزایش قیمت پیدا کند و بعد از فروش آن و خانه مسکونی فعلی ام، مشکل مسکن خود را در آینده حل کنم، اکنون سال خمسی من فرا رسیده، سؤال من این است که آیا می توانم آن بدهی را از منفعت کسب سال گذشته ام که خمس به آن تعلّق گرفته، استثنا کنم یا خیر؟
ج. با فرض این که قرض مزبور جهت خرید زمین برای فروش آن در آینده بوده است، از منفعت کسب سالی که در آن قرض گرفته اید، استثنا نمی شود، و پرداخت خمس درآمد سالانه کسب که از مخارج آن سال زیاد آمده، واجب است.
س 878. من از بانک مقداری وام گرفتم که وقت پرداخت آن بعد از تاریخ سال خمسی ام فرا می رسد و می ترسم که اگر آن مبلغ را امسال نپردازم، سال آینده قادر به ادای آن نباشم، تکلیف من هنگام رسیدن سال خمسی ام در رابطه با پرداخت خمس چیست؟
ج. اگر درآمد سال را پیش از پایان آن در پرداخت قرض خود مصرف کنید و قرض هم برای افزایش سرمایه نباشد، خمس ندارد، ولی اگر قرض برای افزایش سرمایه باشد و یا قصد پس انداز درآمد سالانه را داشته باشید، پرداخت خمس آن بر شما واجب است.
س 879. آیا پولی که مستاجر ناچار است برای اجاره خانه به موجر قرض (رهن) دهد، خمس دارد؟