[سؤال 8374] 4508
بسمه تعالی 28 / 10 / 1361
محضر مبارک زعیم عالی قدر رهبر عظیم الشأن امام خمینی دامت برکاته
با نهایت احترام، به عرض عالی می رساند قطعه زمینی واقع در قریه میگون می باشد که مالک وصیت نموده اند ملک مزبور نسل بعد نسل به اولاد ذکور واگذار گردد و هر ساله پس از کسر مخارجات و عشر درآمد جهت متولّی، بقیه آن را در عزاداری حضرات چهارده معصوم علیهم السلام خرج و صرف نمایند، زمین یاد شده اکنون در اختیار یکی از فرزندان واقف می باشد که ایشان هم دارای چهار فرزند ذکور هستند. لذا استدعا دارد مرقوم فرمایند آیا با رضایت متولی فعلی ملک و چهار فرزند ذکور ایشان می شود در مقداری از زمین، باشگاه ورزشی باستانی (زورخانه) که عام المنفعه خواهد بود و یک طبقه هم منزل مسکونی احداث نمود یا خیر؟ با چه شرایط و چه شکل؟
بسمه تعالی، در صورتی که زمین وقف شده برای امر خاصّی، اجاره دادن مقداری از آن زیر نظر متولی شرعی و صرف عوائد آن در جهتی که مال الوصیّه طبق وصیّت برای آن وقف شده مانع ندارد.
[سؤال 8375] 4509
بسمه تعالی 16 / 11 / 1361
دفتر محترم امام خمینی مدّ ظله العالی
احتراماً قطعه زمینی حدود صد متر مربع وقف اولاد است و در آن زباله و آشغال ریخته می شود که به بهداشت عمومی لطمه می زند. آیا می شود حدود 30 متر مربع آن را به فروش رسانید و از فروش آن مابقی را به صورت مغازه در آورد و آن قسمت که مغازه شده است به وقفیت اولاد باقی باشد؟ چون صاحب آن موفق به ساختن نمی باشد.
بسمه تعالی، چنانچه با نظر متولی شرعی و موقوف علیهم آن را برای ساختن مغازه اجاره دهند و مال الاجاره صرف در جهت وقف شود مانع ندارد، ولی با امکان بهره برداری از آن ولو به طور اجاره، فروش آن جایز نیست.
[سؤال 8376] 4510
بسمه تعالی 7 / 12 / 1361
محضر حضرت آیت الله العظمی رهبر عظیم الشأن امام خمینی مدّ ظله العالی
فدایت شوم، چه می فرمایید در مسأله زمین وقف شده:
1. کسی یک قطعه زمین مزروعی خود را وقف مسجد نموده تا عایدات آن را در تعمیرات اساسی کلی و جزئی و هکذا، در مایحتاج مسجد نامبرده خرج و مصرف نمایند، حالا از طرف ادارۀ بهداشت در همین زمین مرقومه یک ساختمان خانۀ بهداشت بنا نموده اند، راه استفاده از ساختمان احداثی در این زمین موقوفه چطور است؟ مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، می توانند زمین مزبور را که در آن ساختمان شده به قیمت عادله از متولی شرعی وقف اجاره کنند و مال الاجاره باید صرف در جهت وقف شود.
2. کسی دیگر یک قطعه زمین خود را وقف سیدالشهدا علیه السلام و اولاد ذکور خود نموده که نسلاً بعد نسل از عایدات همان زمین مخارج خودشان را تأمین نمایند و هر سال به نام حضرت سیدالشهدا علیه السلام به مدت ده روز عزاداری نمایند، ولی از طرف جهاد و برای اهالی قریه قره شبان لوله کشی کرده اند و در گوشه همین زمین چاه عمیق حفر و منبع آب نصب و بنا کرده اند. آیا اهالی قریه مزبور می توانند از آب آشامیدنی همین چاه موقوفه برای وضو و غسل و آشامیدن خودشان استفاده نمایند؟ البته فعلاً مخارج زیادی در چاه عمیق و منبع آب صرف کرده اند و اگر بخواهند در جای دیگر دوباره خرج نمایند ممکن نمی باشد، راه حل را در این مسأله مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، چنانچه رضایت موقوف علیهم تحصیل شود و اقدام به عزاداری هم بشود مانع ندارد.
[سؤال 8377] 4511
بسمه تعالی
استفتا از حضرت امام
ساختمانی که مستأجر در زمین موقوفۀ خاص، با اجازۀ تولیت با هزاران گرفتاری که با شهرداری قبل از انقلاب داشته، ساخته است و با داشتن اجازه از تولیت، آن را به دیگری اجاره داده است. حال بعد از انقلاب، طریقۀ دریافت اجاره به چه صورت امکان پذیر است؟ آیا می شود متولی شرعی به نسبت زمین، و مستأجر دست اول ـ که ساختمان را ساخته ـ به نسبت ساختمانش، اجاره را دریافت دارند؟
بسمه تعالی، ساختمان اگر از خود شما است، می توانید به او اجاره دهید و مال الاجاره بگیرید.
[سؤال 8378] 4512
بسمه تعالی
محضر حضرت آیت الله العظمی آقای خمینی، دام ظله العالی
بیان فرمایید ملکی را زیدی وقف نموده برای قرائت قرآن، مشروط بر این که ملک در تصرف اولاد او بوده باشد نسلاً بعد نسل که هر روز دو جزء قرآن قرائت بنمایند و از این ملک وقف در زمان طاغوت سه قطعه عدواناً جاده و خیابان شده است و یک قطعه جزئی باقیمانده که اصلاً قابل زراعت نیست، چون اطراف این قطعه زمین باقیمانده را صاحبان اراضی اطراف آن منزل کرده اند فقط برای منزل می شود از آن استفاده نمود. اجازه می فرمایید که این قطعه زمین باقیمانده را به فروش برسانند و در محل دیگر که برای زراعت خوب است عوض آن ملک بخرند و وقف نمایند؟
از خداوند متعال، پیروزی اسلام و طول عمر رهبر عزیزمان را خواستارم.
بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست، ولی اجاره دادن آن برای ساختمان با ملاحظه جهت و مصلحت وقف مانع ندارد.
[سؤال 8379] 4513
بسمه تعالی 9 / 10 / 1358
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله، پس از ابلاغ سلام، لطفاً جواب مسأله ذیل را بیان فرمایید:
کاروان سرایی است موقوفه، و مدتی است که از زمان اجاره آن گذشته است. مستأجر به اعتماد قوانین خلاف شرع سابق حاضر نیست آن محل را تخلیه نماید. لطفاً مرقوم فرمایید آیا تصرف و کسب و کار در این محل وقف برای مستأجر بعد از گذشتن مدت اجاره جایز است یا نه و آیا تخلیه محل واجب است یا نه؟
بسمه تعالی، بعد از مدت اجاره، مستأجر باید موقوفه را از متولی شرعی آن اجاره کند و یا آن را تخلیه و در اختیار متولی شرعی قرار دهد و اگر اختیار واگذاری به غیر را شرعاً داشته باشد، می تواند به دیگری واگذار کند.
[سؤال 8380] 4514
بسمه تعالی
شریعتمدار، مقتدای تام، مروج الاحکام، حضرت آیت الله، امام خمینی، دامت برکاته، چه می فرمایید در این مسأله که زیدی قطعه زمین موقوفه و یا مغازه ای را از متولی وقف اجاره نموده به مبلغ و مدت معیّنی، حال پس از منقضی شدن مدت اجاره، مستأجر حاضر برای تجدید سند اجاره نمی باشد و متولی هم اظهار می دارد که از نظر شرعی راضی نیستم. آیا مستأجر می تواند در زمین موقوفه و یا محل کسب و کار، نماز و یا عبادت نماید یا خیر؟ اجرکم علی الله
بسمه تعالی، بدون اجازه متولی شرعی یا اجاره از او، حکم غصب را دارد.
[سؤال 8381] 4515
بسمه تعالی 23 / 2 / 1362
استفتا از محضر مبارک امام امت، مرجع تقلید شیعیان جهان
شخصی عایدات یک قطعه مزرعۀ خویش را ـ با حضور در دفتر اسناد رسمی ـ طبق قرار شرعی، حبس مؤبّد عزاداری محرم خامس آل عبا نموده، و قرار کتبی در ادارۀ اوقاف محفوظ می باشد. سنواتی بعد از ارتحال نامبرده، یکی از ورثه ـ علی رغم اعتراض کتبی وراث دیگر ـ قطعه زمین مزبور را با داعیۀ مالکیت، تصرف عملی نموده و در نظام طاغوتی، جهت احداث بیمارستان، به سازمان شیر و خورشید سرخ محل، به بیع فضولی قولنامه، و وجه مربوطه را دریافت داشته است. بعد از انقلاب هیأت پنج نفری واگذاری زمین، قطعۀ مزبور را مشمول بند 12 اراضی موات تلقی کرده، و در اختیار ادارۀ راه و آموزش و پرورش محل قرار داده اند، ادارات مذکور ـ علی رغم اعتراض کتبی هلال احمر محل ـ به استناد اجازه نامۀ هیأت واگذاری زمین، به احداث تأسیسات مسکونی و آموزشی مبادرت نموده اند. اینک که صحت جریان وقف و فضولی بودن بیع روشن شده، تکلیف شرعی وقانونی ادارۀ اوقاف، هلال احمر، ادارات راه و آموزش و پرورش در تأمین منظور واقف، و استیفای مخارج خودشان چیست؟
بسمه تعالی، اگر وقف بودن مزرعه، شرعاً ثابت است، می توانند به متولی شرعی مراجعه کنند و با مراعات جهت و مصلحت وقف، آن را برای استفاده های ذکر شده در آموزش و پرورش و غیره، اجاره نمایند و مال الاجاره را در جهت وقف صرف کنند.
[سؤال 8382] 4516
بسمه تعالی
محضر شریعت مدار، مقتدی الأنام، مروج الأحکام والمسلمین، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، أدام الله أظلالکم
زیدی زمینی موقوفه را اجاره نموده و در مدت اجارۀ خود، حق خود را به فلان مبلغ به دیگری واگذار نموده؛ آیا متولی می تواند از نظر غبطۀ وقف، مبلغی برای موافقت خود ـ جهت واگذاری ـ از دو نفر دریافت نماید یا خیر؟ أجرکم علی الله
بسمه تعالی، اگر در اجارۀ اوّلی، حق واگذاری به غیر را به مستأجر نداده، اجارۀ دوم فضولی و موقوف است به اجازۀ متولی شرعی و متولی باید مطابق صلاح وقف عمل کند.
[سؤال 8383] 4517
بسمه تعالی
ریاست محترم دفتر امام خمینی
خواهشمند است استفتای امام امت راجع به زمینی که متعلق به اوقاف بوده و اجاره داده شده و در آن خانه سازی شده را بفرمایید، آیا می توان آن خانه را خرید و فروش کرد و اجرای احکام دین در آن جا صورت شرعی دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر با نظر متولی شرعی و مراعات جهت وقف، ساخته شده فروش ساختمان و اجاره زمین وقف با نظر متولی شرعی مانع ندارد.
[سؤال 8384] 4518
بسمه تعالی 19 / 3 / 1362
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته
احتراماً؛ به استحضار می رساند: رقبات یکی از موقوفات قم که وقف برای مدرسۀ علوم دینی می باشد، به صورت زراعی در دست مستأجر بوده که در آن، غرس درخت نموده است و اخیراً نبش یکی از میادین بزرگ شهر قرار گرفته که اطراف آن، کلاً ساختمان و محل مسکونی شده است. با توجه به این که اجارۀ سالیانۀ فعلی آن، مبلغ سی و هفت هزار تومان است. چنانچه اقدام به ساختمان شود، هم عدۀ زیادی از مردم را صاحب خانه می کند و هم درآمد وقف ده ها برابر می شود. آیا اجازه می فرمایید درخت ها را با رضایت مستأجر قطع و زمین به صورت مسکونی درآید؟
مسئول اوقاف قم
بسمه تعالی، اجاره دادن زمین مذکور، برای ساختن خانه در مفروض سؤال، زیر نظر متولی شرعی و مراعات جهت وقف، مانع ندارد.
[سؤال 8385] —-> 4477
3. جمعی از مؤمنین در منطقه ای مسکن دارند که یک دانگ از شش دانگ، وقف است به طور مشاع، وظیفه چیست؟ و مبلغ قابل پرداخت چه میزان باید باشد؟ و در صورت نبودن وقف نامه که به طور شیاع، وقفیت ثابت شود، دستور چیست؟
بسمه تعالی، اگر وقف بودن محرز باشد، باید مقدار وقف را از متولی شرعی خاص یا از حاکم شرع، به نرخ عادله اجاره کنند.
[سؤال 8386] 4519
بسمه تعالی
محضر مبارک مرجع عالی قدر شیعیان جهان، حضرت آیت الله العظمی آقای خمینی، مدّ ظله
شخصی از روی جهالت و نادانی و ندانم کاری از مسائل وقف زمین موقوفه ای را که قسمت عمده آن بی کار و قسمتی زمین مزرعه است که اکنون معادل یک هکتار است درخت لیمو و نخل در آن زمین کاشته است و با دست خود مقداری از این درخت های مزرعه را به عنوان ملک طلق خود تصرف نموده و از آن ها بهره برداری می کند، آیا چنین کاری از نظر شرع مقدس اسلام صحیح است یا خیر؟ و اگر صحیح نیست آیا راهی برای جبران زحمات این شخص می باشد؟
بسمه تعالی، در صورتی که نهال درختان از غارس است درختان ملک او است و باید اجرت المثل زمین موقوفه را بپردازد که با نظر متولی شرعی وقف، در جهت وقف صرف شود.
[سؤال 8387] 4520
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته
زمین موقوفه ای است که به واسطه خیابان کشی از استفاده اولیه افتاده و مقدار کمی باقیمانده، چنانچه مغازه شود و اجاره داده شود مصلحت موقوفه است. اذن می فرمایید: که چند دکان ساخته شود؟
بسمه تعالی، در صورت موافقت با جهت وقف، مجازند ولی اگر متولّی خاصّ دارد، باید با نظر او باشد.
[سؤال 8388] 4521
بسمه تعالی 30 / 6 / 1361
حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی، بعد الحمد و الصلاة و سلام و عرض ادب، استدعای صدور پاسخ مسأله ذیل را دارم:
اگر متولی موقوفۀ اولادی، آن را بدون رعایت غبطه و مصلحت وقف و موقوف علیهم، و بر خلاف میل و رضای آن ها اجاره دهد، به نحوی که متضمن ضرر کلی موقوف علیهم باشد، آیا اجاره صحیح است یا باطل؟
بسمه تعالی، تصرف در وقف اگر خلاف جهت و مصلحت وقف باشد، جایز نیست و عقد اجاره در فرض مرقوم، صحیح نیست.
[سؤال 8389] 4522
بسمه تعالی 25 / 10 / 1361
محضر مبارک امام امت حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله العالی علی رؤوس المسلمین
به عرض می رساند که در کمیجان اراک، مدت تقریباً هفتاد سال پیش، مدرسۀ علوم دینی شخصی به نام میرزا علی اصغر بنا و اتمام نموده، جهت تدریس و تعلیم علوم دینی که تا حال، هیچ گونه استفاده نشده و پدرم مدت دو سال، خواست که شاگردانی تعلیم نماید که آن هم با بی استقبالی مردم روبه رو شد. ولی مدرسۀ مذکور دست تولیت وراث واقف، معموره است که عبارت از: چند عدد حجره و یک سالن مسجد نماز می باشد. ولی در کمیجان، چون مساجد زیادی وجود دارد، شاید در این مسجد، ماهی یک بار، درش باز نمی شود. لذا در جنب این مدرسه، زمینی به مساحت تقریبی چهار هزار متر باغ انگوری و میوه های درختی که آن هم در اثر مسن بودن این باغ، از بین رفته و به صورت خرابه درآمده است که فی الحال بدون بهره می باشد. اخیراً از مقام جمهوری اسلامی، بودجه برای بیمارستانی در این محل تعیین و سیصد پارچه آبادی، از این استفاده خواهند نمود که تا حال فاقد بیمارستان می باشد. اهالی محل از این جانب تقاضا نمودند که از محضر مبارک امام استفتا شود که آیا این زمین که دارای قابلیت بسیار خوبی ـ جهت بیمارستان از نظر جا و محل مناسب و نزدیک آب قنات ـ می باشد. آیا اجازه می فرمایند که در این زمین، بیمارستان بنا نمایند؟ در ضمن وراث واقف هم، همین آرزو را دارند تا نظر امام امت چه باشد. توضیحاً زمین مزبور جزو موقوفات همین مدرسه می باشد.
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، اگر زمین مزبور جهت استفادۀ خاصی وقف نشده، متولی شرعی با مراعات مصلحت و جهت وقف، می تواند آن را اجاره دهد که بیمارستان شود و مال الاجاره مقرر را در جهت وقف صرف نمایند.
[سؤال 8390] 4523
بسمه تعالی 7 / 5 / 1361
محضر محترم رهبر انقلاب اسلامی ایران، حضرت آیت الله العظمی، امام خمینی
استحضاراً به عرض عالی می رسانم که این جانب در چند سال پیش، تمامی شش دانگ یک کاروان سرا را طبق قباله و سند رسمی، وقف کردم، که درآمد آن بعد از هزینه خودش در مسجد قائمی صرف شود. قبل از وقف کاروان سرا یک باب مغازۀ آن را طبق قباله عادی به مبلغ دو هزار تومان فروختم به کسی و بعد از وقف ـ که مدت هشت سال گذشته است ـ به خاطر این که ملک وقف شش دانگ باشد، مغازه را، از مالک آن به مبلغ هفتاد هزار تومان خریده و واگذار وقف نمودم و در همین حال با توافق خود طرف، و قبض بنگاه مغازه را از قرار ماهی سیصد تومان به خودش به اجاره دادم، و حال که مطالبۀ اجاره را جهت صرف موقوفه می نمایم، از دادن آن امتناع می ورزد. نظر جناب عالی را در این مورد مرحمت فرمایید. از خداوند متعال طول عمر آن مرجع عظیم الشأن را خواستارم.
بسمه تعالی، مستأجر وقف موظف است وجه اجاره را به متولّی شرعی تسلیم کند، تا در جهت وقف صرف شود، و اگر نزاعی در بین است به مقامات صالحه مراجعه کنند.
[سؤال 8391] 4524
بسمه تعالی 10 / 2 / 1361
حضور مبارک رهبر کبیر انقلاب، امام امت، دامت برکاته العالیه
1. زمین اوقاف را که خراب بوده از ادارۀ اوقاف اجاره نموده و آباد کرده و مال الاجاره پرداخت می کنم. آیا اشکال ندارد؟
بسمه تعالی، چنانچه متولی خاص ندارد یا با اجازۀ او بوده، مانع ندارد.
[سؤال 8392]
2. ملک اوقاف را شخص دیگری اجاره کرده، ساختمانی هم در آن احداث نموده و حق بهره برداری آن را به ما واگذار نموده است. ضمن این که خودش به اوقاف اجاره می دهد، از ما نیز اجاره می گیرد. آیا این موضوع اشکال ندارد؟
بسمه تعالی، اشکال ندارد.
[سؤال 8393]
3. نماز خواندن در املاک فوق اشکال ندارد؟
بسمه تعالی، صحیح است.
[سؤال 8394] —-> 3406
5. شخصی زمینی را از سازمان اوقاف اجاره می کند و در روی آن زمین ساختمان می نماید، آیا ساختمان آن در ملکیت موقوفه قرار می گیرد و یا به شخص سازنده متعلق است؟
بسمه تعالی، ساختمان ملک سازنده است، مگر این که از عواید یا مال الاجارۀ موقوفه ساخته شده باشد.
[سؤال 8395] 4525
بسمه تعالی
1. قریه ای است موسوم به گاوزن کلا در محلات درون کلای غربی، دارای جمعیتی در حدود صد خانوار که در گذشته از حمام محل مجاور که تقریباً نیم کیلومتر فاصله دارد و یا از حمام محلات دیگر که دو تا سه کیلومتر فاصله دارد، استفاده می نمودند. مدتی است به خاطر خرابی حمام محل مجاور، اهالی ناچارند به حمام محل های مجاور رود بروند. طی مسافت، به خصوص در فصل زمستان برای زنان باردار مشکل و برای شیخ و شیخه و بیماران، مشکل تر و از این حیث ساکنان قریۀ مزبوره در زحمت و ناراحت هستند. در نظر گرفته شده در ضلع جنوبی قطعه زمین موقوفۀ مزروعی ـ شالیزاری به مساحت تقریبی چهارده هزار متر مربع ـ ، که به گاوزن کلا متصل است، چهارصد متر با رعایت غبطۀ وقف و اجور نسبی سالانه و با موافقت متولی شرعی و آسایش سکنۀ قریۀ یاد شده، برای حمام و احداث آن تخصیص یابد. اشکالی دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر منافاتی با جهت وقف ندارد از متولی شرعی برای ساختن حمام اجاره کنند و اجرت آن در جهت وقف صرف شود.
2. در موقع اجرای صیغۀ وقف که از تاریخ آن نود سال می گذرد، تمام محلات درون کلا فقط یک تکیه و مسجد بود. و افراد همۀ محلات که در آن وقت شاید از پنجاه خانوار تجاوز نمی کرد از جمله اهالی گاوزن کلا در این تکیه که واقف درآمد زمین موقوفه را به نحو مقرر در وقف نامه به آن تخصیص داد در ایّام سوگواری و غیره اجتماع می نمودند. پس از افزایش جمعیت، در گاوزن کلا هم تکیه ای احداث شد و اهالی این محل که سابقاً در تکیۀ قدیمی درون کلا شرکت و به سوگ می نشستند. اکنون آن ها و یا اعقابشان در تکیۀ مستحدثه در مواقع عزاداری جمع شده و به سوگ می نشینند. آیا می توان از درآمد زمین مورد بحث، در ایام سوگواری به تکیۀ احداثی داد یا خیر؟
بسمه تعالی، باید عواید وقف در همان تکیه ای که برای آن وقف شده مصرف شود.
3. راه مواصلاتی و ارتباطی بین درون کلای غربی و محلات دیگر و قریۀ گاوزن کلا در قدیم وجود داشته و دارد. اهالی و وسایل نقلیه موتوری و مواشی و دوابّ و غیره از این راه استفاده نموده و عبور و مرور می نمایند. ضمناً در گذشته مردم دو محل از حاشیۀ بی روح زمین موقوفۀ مذکوره که حد فاصل دو قریه بوده ـ از لحاظ نزدیکی ـ رفت و آمد می نمودند. حال می خواهند (با وجود جاده و راه قدیمی موجود که مورد استفاده بوده و هست) آن را وسعت داده و در زمین زرعی موقوفه یاد شده راه و جاده ای که وسایط نقلیه موتوری نیز از آن عبور نماید احداث نمایند، آیا احداث جاده در آن جایز و عبور و مرور افراد از راه احداثی اشکال دارد یا خیر؟ حکم مسأله چیست؟
بسمه تعالی، جایز نیست.
[سؤال 8396] 4526
بسمه تعالی 24 / 2 / 1362
حضور مرجع و رهبر عالی قدر، حضرت آیت الله العظمی، امام خمینی، دامت برکاته الشریف
احتراماً؛ به موجب آیین نامۀ اجرایی سازمان اوقاف برای بهره برداری از موقوفات، تا کنون اراضی مسکونی، یا طبق نظریه کارشناسان رسمی دادگستری ارزیابی و با دریافت ده الی بیست درصد قیمت، به عنوان پذیره به اجاره واگذار می شده؛ و یا ـ در مواردی که قیمت اراضی مشخص نمی باشد ـ به طریق مزایده، انجام و با برندۀ مزایده پس از دریافت پذیره، اجاره نامه تنظیم می گردد.
نظر به این که در این گونه موارد، کسانی می توانند برنده مزایده شوند که از امکانات مالی بیشتر برخوردار بوده، و افراد مستضعف و کم درآمد از این حق، محروم خواهند شد، بنابراین نظر آن ولی فقیه و مرجع عالی قدر را در مورد ترک مزایده، و واگذاری اراضی موقوفه توسط متولیان، طبق نظریۀ کارشناسان رسمی و تحت نظارت سازمان اوقاف را اعلام فرمایند، تا مورد عمل واقع شود.
بسمه تعالی، در اجارۀ موقوفه لازم است بر طبق شرایط واقف و مصلحت وقف عمل شود و اگر متولی خاص دارد، باید زیرنظر متولی شرعی خاص، اقدام شود.
[سؤال 8397] 4527
بسمه تعالی 1 / 9 / 1361
جناب مستطاب، حضرت آیت الله العظمی، الامام خمینی، حفظه الله
مغازۀ وقف مقبره را اجاره کرده و در آن قید شده است که تعمیرات جزئی، نظیر کاه گل و خرده کاری به عهدۀ مستأجر است. مستأجر، پایه های مغازه تحت تصرف خود را آهنی کرده، و درب آن را تعویض نموده است، و چوب و درب آن را، به مبلغ حدود 2500 تومان فروخته است، و حدود سی هزار تومان، خرج آهن و مصالح ساختمانی کرده است. و چون مغازه مرغوب شده، متولّی اجاره را اضافه نموده است.
بعد از مدت سه سال از ساختمان مغازه، در سال 1361 در اثر عقب نشینی خیابان، مغازه به طور کل خراب شده است و در مسیر قرار گرفته است. در این جا، آهن و مصالح از آنِ ملک وقف است، یا از مستأجر؟
بسمه تعالی، اگر آن ها را وقف نکرده و از مال الاجاره و عواید وقف تهیه نشده، ملک خود او است.
[سؤال 8398] 4528
بسمه تعالی
1. باغی دارم که وقف نموده ام و در گذشته و حال کلیه کارهای آن را خودم انجام می دادم ولی الآن به علت کهولت سن احساس می کنم که قادر نیستم که خودم کارهای باغ را انجام دهم و خیال دارم جهت جمع آوری ثمر آن به یک نفر اجاره بدهم آیا از نظر شرعی می توانم اجاره دهم یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر تولیت وقف با خود شما است می توانید با مراعات جهت وقف اجاره دهید.
2. مدت چهار سال است که برای زیارت به خانه خدا شرکت می کنم و موفق نشدم تا این که امسال مبلغ پنجاه هزار ریال به عنوان ثبت نام به اداره اوقاف واریز کردم ولی متأسفانه در قرعه کشی موفق نشدم، به این جانب وعده دادند اگر پول را پس نگیرید سال آینده پول شما محفوظ است و بدون قرعه کشی حق تقدم دارید. با این شرایط سال آینده می توانم بدون قرعه کشی به حج بروم یا این که با پس گرفتن پول مجدداً در قرعه کشی شرکت نمایم. آیا وجه یاد شده را وصول نمایم یا خیر؟
از پیشگاه امام خواهشمند است این دو مسأله امر به جواب فرمایند.
بسمه تعالی، اگر مستطیع هستید نباید زمینه حج برای سال آینده را تفویت کنید.
[سؤال 8399] 4529
بسمه تعالی
متولی مسجد جامع گوهرشاد فوت کرده و موقوفاتی که مرحوم متولی اجاره داده بوده اکنون اداره اوقاف تجدید اجاره کرده است. اجاره کردن زمین و دادن مال الاجاره در این حکومت اسلامی چگونه است؟
بسمه تعالی، به متصدیان مربوطه مراجعه شود.
[سؤال 8400] 4530
بسمه تعالی 6 / 10 / 1361
محضر مبارک زعیم عالی قدر قائد اعظم جناب امام خمینی، دامت برکاته، محترماً معروض می دارد: آب موقوفه از رودخانه ای در دست مستأجر بوده به تولیت شرعی پدر این جانب، و مدت پانزده سال است که تولیت و عملکرد ملک مزبور به این جانب واگذار شده به مال الاجاره معیّنی، و همه ساله مال الاجاره را به نظارت ناظر ملک مزبور صرف تکیۀ سیدالشهدا علیه السلام نمودم، در خلال این مدت یک قطعه از زمین های مزروعی این آب، احداث باغ و تعداد صد اصل درخت آلو و سیب و تعدادی میم و درخت سفیدار به عمل آوردم و فعلاً مال الاجاره ملک، مبلغ یک هزار و دویست تومان می باشد، که بنده خرج تکیۀ سیدالشهدا علیه السلام می نمایم، توضیح دیگر بعضی از سنوات، باغ مزبور به طور کامل مشروب نمی شود و مخفی نماند که سفیدار یک ردیف از آب رودخانه مشروب می شود، تقاضا می شود از مقام محترم رهبر کبیر انقلاب یعنی روح الله خمینی که راجع به عایدات باغ احداث شده و مال الاجاره فعلی بیان فرمایید که درآمد باغ روی مال الاجاره حساب می شود، یا خیر و تکلیف درخت های مثمر و غیر مثمر را بیان فرمایید. اجرکم علی الله
بسمه تعالی، اگر درختان از مال موقوفه بوده است عواید آن باید در جهت وقف زیر نظر متولی شرعی صرف شود و مال الاجاره باید با نظر اهل خبره مورد وثوق تعیین شود.
[سؤال 8401] —-> 4204
2. در کنار یک مسجد کوچک، به فاصلۀ 8 متری، زمینی به مساحت 1200 متر برای مسجد وقف گردیده است. آیا می شود در این زمین، سالن سخنرانی و منزل خادم و وضوخانه و حجراتی برای تحصیل و چند مغازه برای هزینۀ مسجد درست کرد، یا آن که باید فقط مسجد درست کرد و تصرفاتی دیگر نمی شود کرد؟
بسمه تعالی، تابع نحوۀ وقف است. اگر زمین، وقف شده که از عواید آن، صرف احتیاجات مسجد شود، تصرفات مزبوره جایز نیست؛ مگر آن که زمین را با صلاح دید وقف، از متولی شرعی برای تصرفات مزبوره اجاره کنند.
[سؤال 8402] —-> 2492
3. در جلوی دکان من قطعه زمینی موقوفه قرار دارد که دست ادارۀ اوقاف می باشد؛ ادارۀ نامبرده می خواهد زمین را جهت ساختن مغازه به اجاره واگذار نماید؛ ضمناً قسمتی از زمین ذکر شده تا چند سال پیش قبرستان بوده. آیا می شود روی زمینی که قبرستان بوده مغازه دایر کرد و کاسبی نمود؟ در ضمن، اگر من زمین را اجاره نکنم، دیگران اجاره می کنند و دکان می سازند و مانع رؤیت مغازۀ من می شوند، در واقع مغازۀ فعلی من به صورت انباری درمی آید.
بسمه تعالی، در قسمت وقف، از متولّی شرعی با مراعات جهت وقف می توانید با اجاره تصرف کنید؛ و تصرف در قبرستان، اگر وقف بودن آن معلوم نباشد مانع ندارد.
[سؤال 8403] 4531
بسمه تعالی 27 / 6 / 1361
محضر مبارک آیت الله العظمی امام خمینی، أدام الله ظله علی رؤوس المسلمین
محترماً معروض می دارد: زمین موقوفه ای است به مساحت تقریبی 1500 متر مربع در روستایی از توابع امام شهر (شاهرود سابق) که هر دو سال یک بار زراعت می شود و واقف محترم وقف نامه را بدین گونه تنظیم نموده است: «… همه ساله، مقدار ده من گندم بابت آن نان شود و در دهۀ اول ماه محرم الحرام صرفِ تعزیۀ حضرت سیدالشهدا علیه السلام گردد. به لعنت خدا و رسول خدا گرفتار آید، هر که در آن تغییری بدهد».
اکنون با توجه به این که زمین مزبور، ارزش زراعی خود را از دست داده و برای سکونت مناسب تر است؛ همچنین با تصرف در آن و تبدیلش به احسن سالانه از ممرّ عواید آن، می توان ده ها برابر آنچه واقف محترم قید فرموده صرف تعزیۀ حضرتِ اباعبدالله الحسین علیه السلام نمود. آیا امام خمینی ـ دام بقائه الشریف ـ اجازۀ تصرف و تغییر می دهند یا خیر؟ والسلام علی من اتّبع الهدی، با امید پیروزی اسلام بر کفر جهانی
بسمه تعالی، اجارۀ زمین وقف برای ساختمان با نظر متولی شرعی و صرف مال الاجاره در وقف اشکال ندارد.
[سؤال 8404] 4532
بسمه تعالی
به عرض عالی می رساند:
1. در اراضی مزروعی موقوفی، کشاورزان به علت جهل و بی توجهی و به گمان این که اراضی مزروعی دیگری را می توان به جای اراضی موقوفی مزبور وقف کرد، ساختمان کرده اند. آیا می توانند ساختمان ها را ابقا نموده و اجاره آن را بپردازند، با توجه به این که اجاره ساختمان چند برابر اجاره زمین مزروعی است؟ یا این که زمین دیگری را که از نظر کمیت و کیفیت مساوی زمین موقوفه و یا بهتر از آن باشد وقف کنند؟ زیرا تخریب ساختمان ها خسارات سنگین غیر قابل تحملی برای کشاورزان دارد. از این گذشته در متن وقف نامه اراضی موقوفه به صورت مشاع ذکر شده؛ زیرا اراضی موقوفه قسمتی از املاک قریه می باشد و متولی هم مدعی است که اراضی موقوفه مشاع می باشد و بخشی از املاک قریه به صورت مشاع وقف شده است، ولی در سندهای (غیر رسمی) عادی محلی که کشاورزان املاک قریه را خرید و فروش می نموده اند، املاک موقوفه و غیر موقوفه مشخص و معین شده اند.
بسمه تعالی، زمین موقوفه که در آن ساختمان شده را باید از متولی شرعی آن با مراعات جهت وقف اجاره نمایند.
2. در حدود هشت سال پیش رژیم گذشته زمین های مزروعی موقوفه قریه را به رعایا فروخت. اکثر کشاورزان از آن به بعد اجاره نپرداختند؛ زیرا متولی مطالبه ننمود و در عین حال قیمت املاک را هم به دولت نپرداختند و متولی وقف فعلاً از نظر کشاورزان فاقد صلاحیت شرعی تولیت است و اداره اوقاف هم در این مدت در این زمینه کاری نکرده است. تکلیف مال الاجاره هشت ساله چه می شود؟ گروهی از کشاورزان قدرت ندارند همه آن را یک جا بپردازند؛ چگونه بپردازند و به چه مقامی؟ آیا اجازه می فرمایید اجاره مزبور صرف عمران و آبادی قریه گردد؟
بسمه تعالی، فروش وقف باطل است و تصرف در آن منوط است به نظر متولی شرعی و مراعات جهت وقف. و نسبت به گذشته موجب ضمان اجرت المثل است. و اگر متولی خاصی که شرعاً تولیت او ثابت باشد ندارد، امر آن با حاکم شرع است.
[سؤال 8405]
3. رژیم گذشته از همه مردم قریه پول گرفت تا برایشان حمام بسازد و حمامی در یکی از محله های قریه ساخت که محله های دیگر نمی توانند از آن استفاده کنند. اهالی محلات دیگر از این امر ناراضی هستند. دیگر این که حمام مزبور در زمینی مزروعی ساخته شد که وقف حمام قدیمی بوده و فعلاً مخروبه می باشد. آیا از این حمام می شود استفاده نمود و تکلیف مردم چیست؟
بسمه تعالی، زمین حمام را باید از متولی شرعی خاص و اگر نه از حاکم شرع اجاره کنند، و مال الاجاره را در تعمیر حمام قدیمی صرف نمایند و اگر صاحبان پول در وقت ساختمان حمام یا بعداً رضایت داشته اند تصرف مانع ندارد و اگر آب مباح باشد در هر صورت غسل صحیح است.
[سؤال 8406] 4533
بسمه تعالی 12 / 5 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی، امام خمینی، دامت برکاته
چه می فرمایید در موضوع دهگاهی که زمین آن وقف حضرت ابا عبد الله الحسین علیه السلام می باشد و از موقوفات آن، در ماه محرم و صفر و باقی ایام در دیگر حسینیه های اطراف خرج می شود. و اکنون خود دهگاه که در زمینی وقفی قرار گرفته است، جهت عزاداری در ماه های محرم و صفر، احتیاج مبرم به یک حسینیه دارد. آیا ساختن حسینیه در چنین زمینی، اشکال دارد؟ و اگر اشکال دارد، تکلیف چیست؟
بسمه تعالی، می توانند زمین را از متولی شرعی، با مراعات جهت وقف، برای ساختن حسینیه اجاره کنند.
[سؤال 8407] 4534
بسمه تعالی 23 / 4 / 1361
آیا در زمینی که موقوفه باشد و باید از درآمد آن، در کارهای عام المنفعه، مانند بیمارستان و مدرسه و زوار امام حسین علیه السلام مصرف شود، اگر مردم مسجد ساختند ـ البته بدون این که اجاره بگیرند از متولی یا اجاره بدهند ـ می شود نماز خواند و آیا حکم مسجد را دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر متولی شرعی با مراعات جهت و مصلحت وقف، زمین را اجاره بدهد، نماز در آن اشکال ندارد؛ ولی وقف دوباره به عنوان مسجد نمی شود.
[سؤال 8408] 4535
بسمه تعالی 7 / 6 / 1358
محضر حضرت آیت الله العظمی و المرجع الاعلی امام خمینی، دام ظله العالی
سلام علیکم استفتا می شود: یک قطعه زمین بایر، به نام حضرت سید الشهدا وقف شده و مدت ها بی منفعت مانده است. بعداً با تقاضای اهالی محل در سال 1357، به وسیلۀ دولت، در رژیم گذشته مدرسه ساخته شده. آیا در نظر مبارک، تصرف و نماز خواندن در آن مدرسه مشروع و مباح است یا نه؟ چنانچه احتیاج به اجازه و امضای حاکم شرع بوده باشد؛ تقاضا داریم: اجازۀ مذکور را ذیلاً مرقوم فرموده و مسلمانان و هیأت مدرسۀ این محل را آسوده نمایید.
بسمه تعالی، با رجوع به متولی شرعی وقف و اجارۀ از او، تصرفات مانع ندارد و مال الاجاره باید در جهت وقف صرف شود.
[سؤال 8409] 4536
بسمه تعالی
محضر مبارک زعیم عالی قدر، رهبر عظیم الشأن، آیت الله العظمی امام خمینی، دام عمره العالی، امید است که سایۀ بلند پایۀ آن مرجع تا ظهور حضرت مهدی علیه السلام مستدام باشد. غرض از تصدیع، این است که روستایی جهت تعلیم و تربیت فرزندان و مبارزه با جهل، نیاز به مدرسه دارند؛ آیا اجازه می فرمایید این مدرسه در زمینی که وقف حضرت سیدالشهدا علیه السلام است ساخته شود؛ با توجه به این که زمین مذکور، مکانی مناسب جهت احداث مدرسه است؟
بسمه تعالی، اگر متولی شرعی، صلاح وقف بداند، می تواند آن را برای ساختن مدرسه اجاره دهد.
[سؤال 8410] 4537
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله، پس از عرض سلام
محلی احتیاج به حمام دارد؛ آیا اجازه می فرمایید زمین موقوفه را با اجازه متولی و تصدیق خبره اجاره کنند و روی آن حمام بسازند؟
بسمه تعالی، با مراعات جهت و مصلحت وقف مانع ندارد.
[سؤال 8411] 4538
بسمه تعالی 24 / 4 / 1361
دفتر زعیم عالی قدر، حضرت امام خمینی، دامت افاضاته، با احترام؛ به عرض می رساند:
هیأت ابوالفضلی برادران سرکانی مقیم مرکز، به منظور برپایی عزای امام حسین و تعلیم قرآن و تبلیغ اسلام، یک قطعه زمین از موقوفۀ کربلایی عباس قلی را ـ که به مساحت 162 مترمربع و واقع در: تهران، خیابان زنجان شمالی می باشد ـ تصرف نموده، در حدود یک سال است که برای اجرای هدف های فوق الذکر، تشکیلاتی را به صورت خیلی ساده، در آن بنا نموده ایم.
با عنایت به سطر هفتم و هشتم خلاصۀ وصیت نامۀ کربلایی عباس قلی ـ که فتوکپی آن به پیوست جهت ملاحظه تقدیم می گردد ـ چنانچه زمین مورد بحث، برای احداث حسینیه (تعزیه داری حضرت سیدالشهدا) و تعلیم قرآن و تبلیغ دین مبین اسلام اشکالی ندارد؛ نظر حضرت امام را در این خصوص اعلام تا عیناً مطابق با دستور ایشان اقدام گردد.
بسمه تعالی، با نظر متولی و مراعات جهت وقف، اجارۀ آن برای هدف مذکور و صرف مال الاجاره در جهت وقف، مانع ندارد.
[سؤال 8412] 4539
بسمه تعالی 27 / 10 / 1361
دفتر امام، احتراماً؛ به عرض می رساند که این جانب به مسأله ای برخورد کردم که از آن دفتر می خواهم پاسخ این مسأله را آن طوری که از نظر شرعی جایز است، مطرح نمایید.
این جانب قطعۀ زمین ارثی داشته ام به موازی یازده قصب که طول آن زمین نوزده متر می باشد. با توجه به این که مقدار زیادی از آن زمین، زیر بنا واقع شده است و جلوی آن ساختمان که حیاط واقع است، خیلی کم می باشد و چون زمین جلوی حیاط وقف امام حسین و اولاد می باشد، به پاره ای از مسائل گوناگون برخورد کرده ام که ذیلاً اعلام می دارم.
1. آیا از لحاظ شرعی، جایز است که مقداری از زمین وقفی را گرفته و جنب همان زمین وقفی، به مقدار گرفته شده یا بیشتر، زمین بدون وقف خریداری نموده و به موقوفات اضافه نمایم؟
2. آیا جایز است که چندین سال زمین وقفی را اجاره کرده و به عنوان مستأجر برای حیاط منزل استفاده کرد؟
3. آیا جایز است که آن زمین موقوفه را خریداری نموده و به عنوان کوچه ای جلوی خانه داشته باشم و از فضای آن زمین استفاده نمایم؟
چنانچه هر کدام از این راه ها ممکن می باشد، اعلام دارید. خواهشمند است راهنمایی های لازم را در هر مورد بنمایید.
بسمه تعالی، اجاره کردن زمین وقفی، با رعایت جهت وقف و نظر متولی شرعی مانع ندارد، ولی تبدیل و خرید و فروش وقف جایز نیست.
[سؤال 8413] 4540
بسمه تعالی 15 / 6 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله حاج آقا سید مرتضی پسندیده، مدّ ظله العالی، محترماً به عرض مقدس عالی می رساند:
این جانب اصالتاً از طرف خود و وکالتاً از طرف مادر و برادرانم غارسین، شش دانگ زمین ـ به پلاک 1143، واقع در بخش چهار شیراز که به موجب مفاد وقف نامه ای که موجود است، فقط سه دانگ آن، موقوفه شرف النساء می باشد ـ را از فرزندان واقف (شرف النساء) به عنوان تولیت، بر حسب مصالح موقوفه و بر طبق موازین شرعی و عرف محل، به منظور غرس اشجار، چند سال قبل، اجاره کرده ایم که تا کنون نیز به همین منوال بوده است.
در شرط واگذاری زمین، سهم موقوفه نیز به منظور غرس اشجار قید شده است. همچنین در اسناد رسمی مالکیت غارسی مربوطه که در دست داریم محصول متعلق به غارسین و متعلق به موقوفه بوده که مال الاجارۀ سهم موقوفه را تا کنون پرداخته ایم. لذا از نظر آن عالم ربانی و فقیه بزرگ، کیفیت بقا و ابقا و حفظ حقوق غارسین را، به میزانی که شرع انور اسلام مقرر فرموده، اعلام فرمایید تا وظیفه شرعی هر یک از متولی و مستأجران (غارسین) روشن گردد.
بسمه تعالی، اجارۀ وقف، موکول به نظر متولی شرعی با مراعات جهت و مصلحت وقف است و سهم موقوفه از درخت های غرس شده و حدود اختیارات و تصرفات مستأجر، تابع شروطی است که طرفین ضمن عقد اجاره، بر آن توافق نموده اند.
[سؤال 8414] 4541
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی، امام خمینی، أدام الله ظله علی رؤوس المسلمین، احتراماً؛ به عرض عالی می رساند:
چاه آبی با موتور آب به طور شرکت، در محلی وجود داشته است و این چاه مدتی است که متروک شده و مورد استفاده نبوده است و به جای آن، چاه دیگری حفر کردند. اکنون از طرف جهاد سازندگی ـ با خرج زیاد ـ به وسیلۀ لوله کشی، آب این چاه متروک را داخل حمام و منازل کشانده اند. ضمناً در بین این شرکا، یک صغیر وجود دارد و سهامی هم در این چاه، مربوط به املاک موقوفه است. شرکا همگی رضایت داده اند، فقط مسألۀ صغیر و موقوفه در میان است، که آیا ولیّ این صغیر و متولّی این وقف می توانند رضایت دهند، یا حکم دیگر دارد؟ در هر صورت تکلیف شرعی را واضح بیان فرمایید. والسلام علیکم
بسمه تعالی، اگر مصلحت وقف و صغیر باشد، با نظر متولی شرعی وقف، و ولی شرعی صغیر می توانند سهم وقف و صغیر را اجاره دهند و مال الاجاره را در جهت وقف و مصلحت صغیر، صرف نمایند.
[سؤال 8415] 4542
بسمه تعالی 13 / 6 / 1361
به نام خدا، پاسدار حرمت خون شهیدان، با درود فراوان به امام عزیز و شهیدان راه اسلام
این جانب در حدود پانزده سال قبل، یک باب مغازۀ موقوفه، به مساحت 3×5، با دادن سرقفلی به مستأجر سوم یا چهارم و مبلغی به متولی آن موقع که ناظر معامله بود اجاره نمودم. بر اثر مرور زمان و چوبی بودن سقف، درخواست کتبی از ادارۀ اوقاف نمودم که حاضرم نوسازی و تیرآهن کنم، به شرطی که کرایه اضافه نشود و کرایۀ ما قبل را پرداخت نمایم. به تصدیق کارشناس ادارۀ اوقاف، نوسازی و در نتیجه، در حدود یک صد و هفتاد هزار تومان، خرج نمودم. ولی بر اثر کوچک بودن محل کارم، ساختمان فوق را دو طبقه ساختم. با این که کرایۀ ملک فوق از بعد از ساختن سه برابر شده، متولی قبل، فوت نمود. متولی جدید می گوید که طبقه بالا کرایه دارد. استدعا دارم حکم شرعی را بدهید و مهر امام عزیز مورد حاجت است.
بسمه تعالی، اگر با متولی شرعی قرارداد نموده اید، به هر نحو قبلاً قرارداد کرده اید، باید عمل شود و تشخیص و رسیدگی، با اداره اوقاف است و چنانچه نزاعی در بین است به محکمۀ شرعیه مراجعه شود.
[سؤال 8416] 4543
بسمه تعالی 5 / 4 / 1361
دفتر حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله، سلام علیکم، پیرو نامۀ سفارشی مورخۀ 1 / 12 / 1360، با کمال احترام، به استحضار می رساند:
همان طور که اطلاع دارند از مدتی قبل بنا به دستور دولت جمهوری اسلامی ایران، مقرر گردید در تمام وزارتخانه ها و ادارات تابعه، مکانی به عنوان مسجد ـ جهت ادای فریضۀ نماز ظهر و عصر کارمندان ـ در نظر گرفته شود. بنابراین دستور، مدیریت بهداشت محیط استان اصفهان نیز مکانی را بدین منظور در نظر گرفت؛ منتها محل این مدیریت دارای ویژگی خاص، از نظر شرعی می باشد، بدین معنا که زمین آن موقوفه بوده و مالک اولیه، زمین مورد بحث را جهت ساختمان مراکز درمانی و بهداشتی به سازمان بهداری اصفهان واگذار نموده است، و مدیریت بهداشت محیط مستقر در این ساختمان نیز، بی رابطه با مرکز درمانی و بهداشتی نمی باشد. از طرفی مدیریت مذکور طی قرارداد رسمی، سالیانه مبلغی به عنوان اجاره ـ جهت تکمیل ساختمان مسجد جنب این موقوفه ـ به ادارۀ کل اوقاف اصفهان پرداخت می نماید. اکنون مستدعی است جهت روشن شدن اذهان و رفع شبهۀ عده ای از کارکنان این مدیریت، جهت ادای نماز در این مکان موقوفه با شرایط فوق الذکر، نظر حضرت امام را به طور وضوح اعلام فرمایید.
بسمه تعالی، اگر متولی شرعی با مراعات جهت و مصلحت وقف، زمین را اجاره داده، تصرف و نماز در آن اشکال ندارد.
[سؤال 8417] 4544
بسمه تعالی 26 / 4 / 1361
دفتر حضرت امام خمینی
این جانب ساکن دهی به نام جوستان، در طالقان می باشم. دو قطعه زمین وقفی در دست من و برادرم می باشد. این دو قطعه زمین از طرف اوقاف در اجارۀ پدربزرگ و سپس پدرم و بعد از او نیز به من واگذار گردیده است. من که 36 سال دارم و سیزده سال پیش که پدرم مرحوم شد، چون برادر بزرگم در تهران کارمند بود، اوقاف آن را به من اجاره داد. چند سال، سالی بیست تومان و چند سال، سالی پنجاه تومان و قبل از انقلاب اسلامی کشورمان، سالی صد تومان بابت اجاره از من می گرفت که قبوض آن موجود است. ولی بعد از انقلاب، دیگر کسی برای گرفتن اجاره، به بنده رجوع نکرده است ولی من سالانه، چیزی به حساب خودم، در راه واقف خرج می کنم.
این دو قطعه زمین یکی در دست برادرم می باشد که در حدود 700 مترمربع و یک قطعه در دست خودم می باشد که در حدود 1500 مترمربع است. زمین دست برادرم یونجه می باشد و زمین دست خودم را نه سال پیش، تبدیل به باغ سیب کرده ام که تمام کار و زحمت و خرج آن را خودم متحمل شده ام و خرج زیادی نیز برای آن کرده ام و حالا دو سال است که به ثمر رسیده و بار می دهد. چون دیگر مأمور اوقاف رجوع نمی کند و اجارۀ آن را نمی گیرد، خواهشمند است در زیر همین نوشته، آن امام عزیز، تکلیف شرعی این جانب را معین فرمایند تا زحمتی که می کشم و محصولی که برمی دارم حلالم باشد.
بسمه تعالی، به متولی شرعی و با نبود شخص خاص، به اوقاف محل مراجعه کنید و نسبت به دو سال گذشته که اجاره نکردید، به مقدار متعارف بپردازید.
[سؤال 8418] 4545
بسمه تعالی
محضر مقدس منور نایب الامام آیت الله العظمی خمینی، ادام الله ایام افاضاته العالیه
محترماً؛ عرض می شود: زمین موقوفۀ مخروبه ای که قبلاً مستراح مسجد بوده، سال های متمادی مخروبه مانده و از انتفاع خارج شده. شخصی از متولی شرعی شفاهاً اجازه گرفته تا طبقه پایین آن را مستراح و وضوخانه بسازد و فوقانی آن را به خرج خود چند درب دکان بسازد. متولی آن نیز شفاهاً تشویق و ترغیب بر آن نموده است؛ آیا کسی دیگر حق اعتراض دارد؟ آیا متولی می تواند بگوید: اعیان را طبق نظر من وقف نمایید یا به حکم صحیح «للزارع زرعه و لصاحب الأرض کراء أرضه» اعیان، ملک سازنده است و فقط کرایه زمین مخروبه موقوفه را باید بدهد؟ مستدعی آن که حکم الله را بیان بفرمایید. اگر کسی پیدا شود که مخارج اعیانی آن را بدهد که سازنده واگذار به وقف نماید، نسبت به وجه سرقفلی که سازنده گرفته چه صورت دارد؟ لطفاً جواب صریح فرمایید.
بسمه تعالی، اگر متولی شرعی با مراعات صلاح وقف اجازه داده که شخص برای خودش ساختمان کند و اجاره زمین را بپردازد، صاحب ساختمان، اجاره زمین را ضامن است. و زمین در حالی که ساختمان روی آن است ملاحظه می شود نه مخروبه.
[سؤال 8419] 4546
بسمه تعالی 8 / 2 / 1361
محضر مبارک مرجع عالی قدر و رهبر انقلاب، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله العالی
به استحضار می رساند: بعضی از موقوفات هست که عرصه و اعیان موقوفه بوده و به مرور زمان، اعیان از بین رفته و فعلاً زمین تنها به اجاره واگذار می شود که مستأجر ایجاد اعیان برای خود بنماید؛ آیا موقوفه به اعتبار اعیان سابق، حقی بر اعیان مستحدثه پیدا می کند یا خیر؟ و آیا می شود مستأجر را مقید کرد که قسمتی از اعیان را به موقوفه تملیک کند یا این که می توان بدون چنین قیدی فقط عرصه را به اجاره داد؟
نمایندگان امام در سازمان اوقاف: مهدی جمارانی و محمدعلی نظام زاده
بسمه تعالی، اجاره جایز است و به اعتبار اعیان سابقه موقوفه حقی پیدا نمی کند؛ و تملیک یا عدم تملیک نیز تابع قراردادی است که با مستأجر منعقد می کنند و نمی توان مستأجر را ملزم به این کار نمود.
[سؤال 8420] 4547
بسمه تعالی 6 / 7 / 1358
محضر مبارک پیشوای عالی قدر ملت ایران، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله، به شرف عرض می رساند:
رقبۀ موقوفه ای مخروبه بوده، متولی شرعی و قانونی آن با رعایت ضوابط عرفی با شخصی قرارداد اجاره منعقد می نماید. مستأجر تعهد می کند که در محل به نفع و مالکیت موقوفه، ساختمان دو اشکوبه (طبقه) نماید و در مدت مقرره به قراری که فیما بین گذاشته شده، مال الاجاره را می پردازد. با این که مستأجر، تمام تعهدات خود را حتی به نحو شایسته تری انجام داده، آیا شرعاً و عرفاً، عقد اجاره را که در اصل یا نسبت باقیمانده، می توان باطل دانست یا خیر؟ از مقام شامخ آن حضرت استدعا می شود حکم شرعی و عرفی را مزین فرمایید، سرافراز خواهم شد.
بسمه تعالی، اگر اجاره از متولی شرعی و موافق جهت وقف واقع شده و مدت باقی است، باطل نمی شود.
[سؤال 8421] 4548
بسمه تعالی
حضور محترم رهبر عالی قدر جهان تشیع، حضرت آیت الله العظمی، امام خمینی
این جانبان، اهالی روستای ایراء بخش لواسان، احتراماً به عرض عالی می رسانند: حمام ایراء به طور کلی قابل استفاده نمی باشد، و زمینی که مناسب ساختن حمام باشد نیست. یک ملک موقوفه هست که فعلاً هیچ استفاده ای از آن نمی شود. کسی که ملک را وقف نموده، قید کرده: اگر درآمدی از ملک نامبرده حاصل شود؛ در محرّم در حسینیه اطعام بشود. خواهشمند است به این سؤال اهالی جواب عنایت بفرمایید: آیا می شود در این ملک موقوفه برای اهالی روستای ایراء، حمام عمومی احداث بشود یا خیر؟ والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، اگر با مراعات مصلحت وقف از متولی شرعی اجاره کنند برای ساختن حمام، و مال الاجاره را در جهت وقف صرف نمایند مانع ندارد.
[سؤال 8422] 4549
بسمه تعالی 12 / 8 / 1358
محضر مقدس رهبر عالی قدر حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته، ضمن تقدیم سلام، با نهایت ادب و احترام به عرض می رساند که:
قریب صد سال قبل، زمینی وقف مسجدی در این شهر شده که عوایدش صرف مسجد گردد. زمین فوق به صورت باغ درآمده بود و به مرور زمان رعیت باغ را تصاحب کردند. بعداً باغ به خیابان برخورد نمود و مقداری از آن که باقیمانده بود با مقداری از راه قدیم را شهرداری سابق تصاحب نموده و یک نانوایی ساخته و مقداری را به بانک تعاون روستایی فروخته ـ که فعلاً وسایل زندگانی مردم در بانک تعاونی توزیع و به فروش می رسد ـ و مردم از نانوایی نان خریداری و از بانک هم خریداری می نمایند. با توجه به اصل زمین این دو مؤسسه که قبلاً وقف بوده است؛ در حال حاضر اجازه می فرمایید که ما از بانک تعاون روستایی و از نانوایی فوق وسایل خریداری نماییم. مستدعی است حکم شرعی را صادر فرمایید.
بسمه تعالی، در هر صورت خرید و فروش از مؤسسه و نانوایی صحیح است، ولی تصرف در آن در صورتی جایز است که به متولی شرعی مراجعه و از او زمین مؤسسه و نانوایی اجاره شود.
[سؤال 8423] 4550
بسمه تعالی
محضر مبارک قائد اعظم و رهبر کبیر انقلاب و مرجع عالی قدر عالم تشیع، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله العالی
پس از مراتب دعاگویی، از خداوند عالم خواستارم که وجود آن مرجع بزرگ را از جمیع حوادث حفظ بفرماید و از جوار حضرت ثامن الائمه خدمت آن رهبر بزرگ و مرجع عالی قدر سلام عرض می کنم. از خدمت آن رهبر عالی قدر تقاضا دارم رأی خود را در این مسأله شرعیه بیان فرمایید که خیلی مشکل است.
1. زمینی مزروعی، وقف عزاداری حضرت سید الشهدا علیه السلام بود. در زمان طاغوت زمینی برای بهداری و دبستان و کارخانه برق مطالبه کردند و مردم بدون این که از حاکم شرع اجازه بگیرند بدون اجبار، زمین فوق را در اختیار دولت گذاشتند و آن ها آن بناها را ساختند؛ اما در زمان دولت جمهوری اسلامی تمام شد. البته هنوز هم مشغول می باشند.
بسمه تعالی، باید به متولی شرعی مراجعه و زمین وقف را از او اجاره کنند و با نظر او مال الاجاره صرف در جهت وقف شود.
[سؤال 8424]
2. در زمان دولت جمهوری اسلامی یعنی در تابستان گذشته به همین محل آمدند و برای ساختن حمام زمینی مطالبه کردند. مردم محل زمین مزروعی دیگری که وقف عزادارای حضرت سید الشهدا بود برای ساختن حمام معرفی کردند. بنده اهل آن محل می باشم و مشغول تحصیل در مشهد مقدس هستم و در آن موقع در محل بودم. تازه پایه حمام را کنده بودند که تذکر دادم تا در این زمین حمام درست نشود؛ اما اعتنا نکردند و مشغول ساختن شدند. موقعی که بنده تذکر دادم، گفتند: «اگر جایز نبود زمین را می خریم». بیان فرمایید که غسل مردم در این حمام چطور است؟
بسمه تعالی، اگر آب مباح باشد، غسل صحیح است و برای جواز تصرفات زمین، حمام را از متولی شرعی اجاره کنند و با نظر او مال الاجاره صرف در جهت وقف شود.
[سؤال 8425] 4551
بسمه تعالی
زمین مزروعی با مقداری آب، وقف شده برای طلاب مدرسۀ علمیه، بود و نبود این زمین در ازدیاد اجاره بها مدخلیتی ندارد بلکه مستأجر، زمین هم باشد، فقط اجاره آب را می دهد و در زمین خودش کشت می کند. این زمین متصل به شهر واقع شده، آیا می شود این زمین را به مؤسسات دولتی یا به مستضعفین، جهت ساختن خانه مسکونی اجاره داد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر متولی شرعی اجاره می دهد و اجاره آن موافق جهت وقف باشد مانع ندارد.
[سؤال 8426] 4552
بسمه تعالی 28 / 6 / 1358
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی دام ظله العالی
به شرف عرض عالی می رساند اراضی موقوفه . . . وقف خاص نسلاً بعد نسل طبقاً بعد طبقه و منافع آن مخصوص اولاد ذکور تا زمان حیات می باشد، که پس از چندین سال زحمت در آن تفکیک جهت خانه سازی با اجاره ناقابل به افراد واگذار و سکونت دارند. لکن از روزی که سر و صدای زمین بلند شد، مستأجرین از پرداخت اجاره و بدهی خودداری نمودند و اظهار می دارند (امام فرمودند اجاره ندهید و زمین مال خودتان است) استدعا دارم با توجه به مراتب معروضه نظریات خود را به شرح ذیل در این باره اعلام فرمایید.
بسمه تعالی، اجاره وقف به نظر متولی شرعی و مراعات جهت وقف مانع ندارد و مستأجرین باید اجرت را بپردازند.
[سؤال 8427] 4553
بسمه تعالی
محضر انور سرورنا الاعظم، استادنا المعظم، حضرت آیت الله العظمی حاج آقا روح الله خمینی، مدّ ظله
پس از ابلاغ سلام و اظهار ارادت، مدت شش سال تمام است که در سنجان اراک امام جماعت و اشتغال به تبلیغ احکام و ارشاد دارم. تا به حال میزبانم والده بوده است، لکن چون فعلاً والده ام را از دست داده ام، بودن در آن جا و ادامۀ تبلیغ موقوف به داشتن خانه می باشد و شرایط زندگی هم اجازه نمی دهد زمینی خریداری و بسازم. در محل مذکور خانه ای است مخروبه که صاحب آن مسمّی به سیدرحیم فوت کرده و وارثی هم نداشت و طبق گزارش محل، وقف شناخته شده است و مدت سی سال است که در آن جا افتاده و از آن بهره برداری نشده است. از آن استاد محترم انتظار می رود در صورتی که صلاح بدانید اجازه فرموده خرابۀ مذکور را اجاره و مال الاجاره را به مصرف موقوف علیه که حمام است برسانم. البته به طوری که بعد از نوسازی، اعیان مال خودم و زمین به وقفیت خود باقی باشد. مثل زمین هایی که در آستانۀ مقدسه اجاره داده شده است. مخفی نماند که این اقدام لعلّ بر نفع موقوفه باشد؛ چون خانه های مجاور و بعضی دیگر در آن تصرف عدوانی کرده و حقیر تا به حال جلوگیری کرده ام و مبلغ شش هزار و پانصد تومان به جهت رفع ید عدوانی داده ام. الامر امرکم. خداوند متعال وجود حضرت آیت اللهی را از جمیع بلیات ارضی و سماوی محفوظ و بیش از پیش توفیق عنایت بفرماید.
بسمه تعالی، باید بعد از معلوم شدن خصوصیات زمین و مال الاجاره نزد متولی شرعی، از او اجاره نمایید.
[سؤال 8428] 4554
بسمه تعالی 31 / 5 / 1361
تهران، دفتر حضرت امام، استدعا دارد به مسأله زیر از نظر فقهی جواب دهند:
اگر خرده مالکین دهی 30 سال پیش دور هم جمع شده باشند و زمین های کوچک و مشاع خود را جهت سهولت عمران در قطعات بزرگ مشاع یک کاسه کرده و در این تقسیم سهم یکی از مالکین که مساوی دیگران است بعد از گذشت مدت فوق که همگام با سایرین زمین خود را تبدیل به باغ نموده و درختان تنومندی دارد و به ثبت رسانده و حتی به دیگری واگذار کرده است، معلوم شود که چند قطعه از زمین های مشاع ملکی او جزو سهم وقفی شده و در عوض چند قطعه از زمین های وقفی نیز جزو سهم ملکی او که باغ شده است گردیده، حال چه باید بکند و حکم این مسأله چیست؟ با توجه به این که وضع زمین های ده بعد از 30 سال به کلی به هم خورده، و وقف، وقف اولاد بوده است، متولی خود از خرده مالکین بوده و در تقسیم نظارت داشته است و اکنون مدعی هم ندارد.
با تقدیم احترام و دعا به امام
بسمه تعالی، به متولی شرعی زمین های موقوفه مراجعه نمایند و اگر متولی خاص ندارد به حاکم شرع رجوع کنند و با صلاح دید او و مراعات جهت وقف، قسمت وقف را از او اجاره کنند و باید مال الاجاره صرف در جهت وقف شود.
[سؤال 8429] —-> 4640
3. کسی زمین موقوفه ای را غصب کرده و بر روی آن ساختمان نموده است. حکم این ساختمان و زمین چه می باشد؟
بسمه تعالی، باید به متولی شرعی مراجعه کند و اگر متولی شرعی، باقیماندن ساختمان را ـ ولو با گرفتن اجاره ـ مصلحت وقف نداند و اجازه ندهد، باید ساختمان را از آن زمین بردارد.
[سؤال 8430] 4555
بسمه تعالی 25 / 10 / 1358
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی، با کمال ادب و با عرض درود معروض می دارد:
مقدار هشت سهم و نیم از ملک نصرت آباد که وقف خاص است در اجاره شخصی بوده است که در اثنای مدت اجاره، مستأجر و مؤجر که موقوف علیهم می باشد، هر دو فوت کرده اند. مستدعی است حکم این اجاره را بیان فرمایند که آیا این اجاره به حال خود باقی است، یا فسخ شده و امر موکول به طبقه بعدی می شود یا خیر؟ با تقدیم احترام
بسمه تعالی، بعد از مردن موجر موقوف علیه، اجارۀ وقف باطل است، مگر آن که بطن بعدی آن را اجازه کند و یا آن که اجاره دهنده، متولّی باشد و مراعات مصلحت وقف و بطون لاحقه را هم کرده باشد.
[سؤال 8431] 4556
بسمه تعالی
حضور محترم رهبر اسلام پیشوای تشیع حضرت آیت الله امام خمینی زید توفیقه
محترماً معروض می دارم: این فدوی یک زمین موقوفه اجاره نمودم به مدت معیّن 30 سال گندم، چون جهت وقف استفاده قابلی نبوده جهت ازدیاد استفاده وقف، بنده اشجارکاری نمودم به عنوان آن که پس از مدت، نصف حاصل اشجار عایدی مال موقوفه به خرج، نصف حاصل مال بنده، بنده ام سهم خودم را با ائمه اطهار وقف نهفته نموده ام به خرج خودم، حال که مدت منقضی شده موجر فوت نموده دیگران ادعا دارند به آن که این موقوفه ها مال اجداد ما است متعلق به ما می باشد بدون مدرک تولیت شرعی سالی چهار، پنج هزار تومان حاصل اشجار را می برند قسمت بنده را جواب نمی دهند، آیا بنده شرعاً ذی حق هستم قسمت خودم را ببرم به مصرف خودم برسانم یا خیر؟ مستدعی است احکام را مرقوم فرمایید.
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، هر مقدار از درخت ها که جزء وقف درنیامده متعلق به مالک درخت ها است و حاصل آن هم بدو اختصاص دارد.
[سؤال 8432] 4557
بسمه تعالی 30 / 5 / 1361
حضور محترم حضرت آیت الله العظمی، امام خمینی، سلام علیکم، امیدوارم خدا سایۀ بلند پایۀ شما را از سر مسلمین جهان کوتاه نکند، و طول عمر با سلامتی و موفقیت به شما عطا فرماید، و این دعای هر روز ما مسلمانان است.
امام عزیز! پدرم در سال 1340 به رحمت ایزدی پیوست. مغازه ای داشت که خودم روی آن بقالی داشتم. ماهی 90 تومان اجاره می دادم و او هم خرج خانواده می کرد. پدرم وصیت کتبی نداشت و بارها شفاهاً وصیت متعدد می کرد. از جمله، همیشه می گفت: این مغازه وقف امام حسین علیه السلام است، ولی صیغۀ وقف نامه نخوانده بود و می گفت: بعد از من، اجاره آن را بدهید برای کسر خرج فقرای طایفه، و اگر در اقوام فقیر نبود، کسی را بگیرید تا در دهات یا مسجد، مسألۀ دینی بگوید. بعد از پدرم پانزده سال روی مغازه بودم، که دولت مغازه را برای خیابان خراب کرد و پانزده هزار تومان پول ملک مغازه را به من داد. جایی نبود که با این پول بتوانم خریداری کنم و وقف کنم، و در این مدت هم چون کاسبی من ضعیف بود و بدهکار بودم، اجارۀ مغازه را ندادم و خودم را مستحق می دانستم. آیا اجاره را مدیونم یا نه؟ در صورتی که بعد از خراب شدن مغازه ـ که سنه 1355 بود ـ تا به حال بیکارم، و ملکی داشتم که چند ماه قبل فروختم، که اگر بخواهم مغازه بگیرم، فقط سرقفلی می شود. در دست سرمایه ندارم. اگر مغازه نگیرم، باید از این پول خرج کنم، تا تمام شود. ولی گاهی یک معاملات جزئی می کنم و به قناعت مخارج منزلم اداره می شود. این است مسأله زندگیم، تا ببینم پانزده سال اجاره را مدیونم یا نه؟
اگر طبق وصیتی که پدرم شفاهاً می گفت: ثلث از مال برای خودم، و درآمدش طبق همان وصیت بالا ـ که عرض کردم ـ مصرف شود. منزلی داشت که محل زندگی تمام خانوادۀ ما و خودش بود. آن را ثلث پدر کردیم، که تا سنه 1355 ـ یعنی پانزده سال بعد از پدرم ـ در آن زندگی می کردیم و هیچ اجاره ندادیم و قادر هم نبودیم. بعد از این که منزلی خریدیم، منزل پدری را اجاره دادیم و درآمدش هم در دست من و خواهرانم خرج شد. از این اجاره، فقط بیست سال نماز و روزه که وصیت کرده بود، خریدیم، و دیگر کاری انجام ندادیم. و این منزل قدری تعمیر لازم دارد، که ما نه پول داریم، نه می توانیم. درآمد هم دارد، ولی دست ما جمع نمی شود. واین مسأله شب و روز مرا رنج می دهد و می ترسم بمیرم و مدیون پدر باشم. نتیجه از مزاحمت این که:
1. با این شرایطی که از زندگی خود عرض کردم، آیا اجارۀ مغازه و منزل را مدیونم یا نه؟ (ضمناً از این اجاره ها، فقط شش هزار تومان برای جبهۀ جنگ پول دادم، گاهی هم خودم چیزی دادم).
بسمه تعالی، با فرض محرز بودن وقف مغازه، وجه اجارۀ آن را در مدتی که متصرف بودید، ضامن هستید. باید آن را در جهت مقرّره صرف نمایید.
وجه اجارۀ ثلث را متصرفین ضامن هستند. باید به دست وصی، در جهتی که میت تعیین کرده، مصرف نمایید.
[سؤال 8433]
2. پانزده هزار تومان پول مغازه را چه کنم؟ به هر کس یا هر جا دستور فرمایید بدهم.
بسمه تعالی، اگر با وجه مزبور نمی توانید ملکی تهیه کنید، تا به جای مغازه وقف باشد، باید عین پول را در جهتی که واقف تعیین کرده صرف نمایید.
[سؤال 8434]
3. منزل را که ثلث پدر قرار دادیم، در سند به نام خودمان است. هر کار، یا به هر کس دستور فرمایید، یا برای طلاب یا مدرسه علوم دینی، در محضر انتقال دهم، که به دست من نباشد، که درآمدش خرج شود و موفق به انجام وظیفه ام نشوم.
بسمه تعالی، ثلث باید تحت اختیار وصی باقی بماند، و عواید آن را طبق وصیت میت، در جهت تعیین شده صرف کند.
در انتظار ابلاغ فتوای مرجع بزرگ جهان و رهبر کبیر و نور چشمان ملت ستمدیدۀ ایران و جهان می باشم.