س 1: کسی، چهار ـ پنج نفر مسلح و غیر مسلح را با خود همراه می‌کند و به خانه ای که دختری داشته است، حمله میکنند در این حمله یک نفر را میکشند و دختر را می‌ربایند اکنون روشن نیست که چه کسی دقیقاً مرتکب قتل شده است. حکم این مسأله چیست؟
ج: اگر بردیه توافق کنند افراد مسلح باید دیه را پرداخت کنند، اگر افراد غیر مسلح در تهاجم دخیل بوده‌اند باید تعزیر شوند
س 2: کسی زن و مردی را به اتهام کار خلاف (زنا) بدون شاهد و قرینه ای کشته است وبعداً خودش نیز به طور مشکوکی به قتل می‌رسد. حکم دیه یا قصاص زن و مرد مقتول چیست؟
ج: اگر قاتل به دست ورثه مقتولان کشته نشده باشد، دیه آنها از ما ترک قاتل برای ورثه مقتولان گرفته میشود.
س 3: مردی بازنش دعوا کرده بر اثر ضرب و شتم، صورت زن کبود و از بینی‌اش خون آمده است. قاضی در دادگاه مبلغ دو صد و ده هزار تومان دیه تعیین کرده بعداً با هم صلح کرده و زن دیه را بخشیده است. اکنون از صلح خود برگشته و نفقه خود را می‌خواهد آیا حق دارد یانه؟
ج: اگر دیه را بخشیده باشد نمی‌تواند دوباره بگیرد، درباره نفقه، نخست باید به خانه شوهر برگردد بعداً نفقه را بگیرد.
س 4: کارگری در کارخانه ای بر اثر برق گرفتگی فوت می‌کند. مقصّر صاحب کارخانه شناخته میشود. متوفی همسر، دوتا پسر و یک دختر خردسال دارد. دیه متوفی چه گونه در میان ورثه توزیع میشود؟
ج: کل دیه به بیست و چهار قسمت تقسیم میشود، سه بیست وچهارم به همسر متوفی دو دوازدهم به پدر ومادرمتوفی (هر کدام یک ششم) و باقی مانده برای هر پسر دو برابر سهمیه دختر تعلق میگیرد.
س 5: کسی بر پایه نفهمی باعث مرگ انسانی شده است چند سال بعد پیشمان میشود و می‌خواهد مدیون از دنیا نرود وظیفه‌اش چیست؟
ج: اگر قتل عمدی باشد، با ورثه مقتول با دادن دیه مصالحه کند و اگر قتل خطای باشد چون خود قاتل به قتل اعتراف کرده باید دیه مقتول را پرداخت کند ورضایت ورثه را بدست بیاورد. علاوه بر دیه مقتول کفاره نیز به گردن قاتل است.اگر قتل عمدی بوده کفاره جمع باید پرداخت کند یعنی غذا دادن به شصت نفر فقیر و دو ماه روزه گرفتن که سی ویک روز آن متوالی وپشت سر هم باشد.اگر قتل خطایی بوده یا دو ماه روزه بگیرد یا شصت نفر فقیر را غذا بدهد.
س 6: کسی که به زیارت عتبات عالیات از راه قاچاق می‌رود، اگر در مرز بر اثر تیر اندازی مرز بان کشته شود دیه‌اش بر قاتل است، بر قاچاقبر است یا اصلاً دیه ندارد؟
ج: دیه بر عهده قاتل است.
س 7: کسی که بر اثر تصادف فوت می‌کند، ورثه او عبارت است از زن، پدر، مادر، دو پسر و یک دختر اموال و دیه او چه گونه بین ورثه تقسیم میشود، سرپرستی و نفقه ورثه صغیر به عهده چه کسی است؟
ج: یک هشتم به زن، یک ششم به مادر، یک ششم به پدر، تعلق میگیرد بقیه مال فرزندان است هر یک از پسران دو برابر دختر سهمیه دارند.
س 8: مردی پسرش بر اثر تصادف فوت می‌کند، پیش از این که دیه پسرش را بگیرد، در جریان دعوایی می‌میرد، آیا دیه پسر جز ماترک پدر به حساب می‌آید یا بدون واسطه به دیگر ورثه تعلق میگیرد؟
ج: دیه جزء ماترک پدر به حساب می‌آید.
س 9: اگر تصادف در ماه های حرام اتفاق بیفتد و مصدوم بعد از ماه حرام از دنیا برود، اولیای دم دیه کامل تنها را حق دارند یا دیه کامل به علاوه ثلث دیه را؟
ج: فقط دیه کامل را حق دارند.
س 10: در زمان حکومت طالبان چند نفر مهاجم بر خانه ای تهاجم و حمله میکنند بر اثر دفاع صاحب خانه یکی از مهاجمان زخمی و سرانجام می‌میرد،صاحب خانه از ترس طالبان محل را ترک وفرار می‌کند. اولیای دم مقتول مهاجم با استفاده از قدرت طالبان دارایی صاحب خانه را به عنوان دیه قتل آن هم زیر قیمت با خود می‌برند. در حالی که ضرب وجرحی که بر مدافع و صاحب خانه وارد شده است اصلاً در نظر گرفته نمی‌شود آیا مهاجم کشته شده دیه دارد، اگر نداشته باشد صاحبخانه بعد از چند سال میتواند اموالش را استرداد کند؟
ج: اگر دفاع از جان، مال وناموس بجزء کشتن مهاجم راه دیگری نداشته باشد کشتن افراد مهاجم دیه ندارد. اما اگر از طریق فرار و کمک خواستن از دیگران بتواند جان و مال و ناموس خود را نجات بدهد کشتن افراد مهاجم خلاف احتیاط است و در صورت کشتن مهاجم قاتل قصاص نمی‌شود. به حسب ظاهر مهاجم مهدور الدم است.
س 11: آیا در جنایت اطراف و اعضاء نیز تَغلیظ دیه وجود دارد یا نه؟
ج: نه خیر تغلیظ دیه مخصوص قتل است.
س 12: اولیاء دم مقتول مقدار پولی به عنوان دیه و به عنوان تداوی مقتول از قاتلین گرفته‌اند و هم چنین مبلغی برای کفن ودفن گرفته‌اند ولی مشخص نشده است که چه مبلغ آن مال دیه است وچه مبلغ برای خرج و مصرف برای تداوی و فیصله هم بین اولیاء مقتول و قاتلین اصلاحی صورت گرفته است آیا اولیاء مقتول میتوانند مبلغی را که به تدوای مقتول گرفته بود در مراسم فاتحه گیری بردارند یا نه؟
ج: اگر در بین ورثه افراد صغیر نباشد میتوانند بردارند و اگر صغیر باشند مصرف فاتحه را گرفته نمی‌توانند.
س 13: شخصی در اثر دعوا ضربه به چشم کسی دیگر وارد کرده که در اثر ضربه بینایی چشم شخص مضروب از بین رفته است آیا علاوه بر دیه پول تداوی را هم میتواند از ضارب بگیرد یا نه؟
ج: دیه یک چشم اگر بینای خود را از دست داده باشد نصف دیه کامله یک مرد است اما مصارف تداوی را نمیتوان علاوه بر دیه بگیرد.
س 14: در پی نزاع دو نفر که یکی میخواسته اسلحه دیگری را بگیرد میان شان کش مکش صورت میگیرد و نفر سوم که در آنجا بوده توسط تیری که رها شده به قتل می‌رسد حکم مسئله چیست؟
ج: قتل خطائی بوده دیه را باید عاقلة قاتل بپردازد و اگر عاقله قبول نکند خود قاتل بپردازد.
س 15: دیه خانمی که اولاد ندارد فقط پدر و شوهر دارد چگونه تقسیم میشود؟
ج: نصف دیه مال شوهر و نصف دیگر مال پدر خانم است.
س 16: شوهر مدعی است که بخاطر تصادف عیالم مدت هشت ماه بیکار شدم مقدار مزد هشت ماه بیکاری از اصل دیه عیالم را باید به من بدهد آیا چنین حقی دارد؟
ج: چنین حقی ندارد.
س 17: باز شوهر مدعی است که همسرم خرج های مستحبی از قبیل هفتم و سوم و ختم قرآن و… کرده ام از اصل دیه باید این مصادف را بردارم آیا چنین حقی دارد یا نه؟
ج: بدون اجازه پدر خانم خود نمی‌تواند بردارد.
س 18: دو نفر نظامی در یک سنگر بطرف شخصی بطور همزمان شلیک میکنند اما معلوم نیست که شخص مقتول در اثر تیر کدام یکی به قتل رسیده است بین این دو نفر نزاع میشود یکی از آنها میگوید تیر من نخورده تیر شما خورده و دیگری میگوید تیر من نخورده تیرشما خورده است اینجا دیه بر کدام یک از این دو نفر است؟ یا اگر ورثه مقتول بخواهد قصاص کند بر فرض قتل عمد کدام یکی را قصاص کند.
ج: اگر شرعاً قاتل مشخص نشود در صورتی که قتل خطا بوده یا قتل عمدی بوده ولی ورثه راضی به دیه شوند هر دو دیه را پرداخت کنند مگر اینکه یکی از آنها بابینه اثبات کند که قاتل نبوده است که در این صورت آن کسیکه بینه ندارد قاتل است و این یکی قاتل گفته نمی‌شود. و اگر هیچکدام بیّنه ندارد باید هر کدام نصف دیّه را بپردازد.
س 19: شخصی پسرش متهم به قتل شده تمام زمین‌ها و دارایی های خودرا بجای دیه داده است بقیه اولاد این شخص ادعا دارند که تنها برادرم مرتکب قتل شده ما بقیه چه گناهی داریم چرا پدر مان همه دارایی خود را در عوض دیه داده است لذا باید بمقدار اموالی که داده است برای ما تهیه کند آیا چنین حقی را دارند یا نه؟
ج: اگر آن زمین‌ها و اموال مال خود این شخص بوده است فرزندان او هیچ گونه حق اعتراض ندارند نه نسبت به پدرشان و نه نسبت به برادری که متهم به قتل است.
س 20: شکستگی مهره های گردن که منجر به کج شدن گردن نشده و در بلع غذا نیز مشکلی به وجود نیاورد، دیه دارد یا ارش؟
ج: اگر قدرت بر التفات نداشته باشد نصف دیه کامله دارد و الاّ حکم به حکومت و ارش میشود.
س21: شکستگی استخوان بعصوص در صورتی که موجب از بین رفتن قدرت ضبط ادرار، مدفوع و باد نگردد، دیه دارد یا ارش؟
ج: دیّه ندارد و بلکه ارش دارد.
س 22: در فرض (سوال فوق)، در صورتی که شکستگی بعصوص موجب عدم ضبط باد گردد آیا به استناد روایت سلیمان بن خالد که در آن عبارت «فلم یملک إسته» آمده است می‌توان قائل به دیه شد؟
ج: بلی میشود به آن روایت استناد کرد و دیه کامله دارد.
س 23: شکستگی مهره های ستون فقرات، در صورتی که موجب خمیدگی پشت، و از بین رفتن قدرت مشی و جلوس نشده و عارضه جدی دیگری در پی نداشته باشد، موجب دیه است یا ارش؟
ج: در فرض سؤال دیه آن صد دینار است.
س 24: اگر راننده قبل از حرکت به طرف مقصد از مسافر اخذ برائت کند، ولی در اثناء سفر تصادف کرده و مسافر صدمه دیده (دست و پای او شکسته است) و یا کشته میشود، در صورتی که تصادف در اثر تقصیر و بی احتیاطی راننده به وجود آمده با شد لطفاً حکم مسأله را در دو صورت زیر بیان فرمایید:
س 1 ـ 25: راننده از روی احسان و به قصد ثواب شخص را سوار کرده باشد؛
س 2ـ 25: راننده قصد احسان و ثواب نداشته، بلکه در مقابل اجرت او را سوار کرده باشد.
در دو سؤال فوق چنانچه تصادف در اثر تقصیر و بی احتیاطی راننده به وجود نیامده باشد حکم مسأله را در دو صورت زیر بیان فرمایید:
س 3 ـ 25: راننده از روی احسان و به قصد ثواب شخص را سوار کرده باشد؛
س 4 ـ 25: راننده قصد احسان و ثواب نداشته، بلکه در مقابل اجرت او را سوار کرده باشد.
ج: در فرض سؤال که راننده از مسافر بالغ عاقل اخذ برائت کرده باشد و در رانندگی بی احتیاطی نکرده باشد راننده ضامن نمی‌باشد چه در مقابل اجرت سوار کرده باشد یا از باب احسان. امّا اگر در اثر بی احتیاطی راننده صدمة بر مسافر وارد شده باشد ولو قبل از حرکت ماشین از مسافر برائت اخذ کرده باشد راننده ضامن است چه به قصد احسان سوار کرده باشد یا بخاطر اجرت.
س 26: آیا در قتل هایی تسبیبی کفّاره واجب است یانه؟ و آیا تفاوتی میان قتل تسبیبی عمدی و غیر عمدی وجود دارد؟ لازم به تذکر است: جمعی از فقها قائل به عدم وجوب کفّاره در مطلق قتل های تسبیبی اند و برخی قائل به تفصیل شده اند.
ج: در قتل مومن چه مباشر باشد و یا تسببی کفاره واجب است در قتل عمد کفاره جمع واجب است و در قتل خطاء یک کفّاره واجب است به شرط که عنوان قاتل صدق کند.