احکام غصب

س : 1544 – کسى مال دیگرى را غصب می کند اما پشیمان می شود و می خواهد خود را برى الذمه کند عین مال هم موجود نیست آیا غاصب ضامن قیمت روز غصب است یا روز تلف یا بالاترین قیمت در این دو روز؟
ج : غاصب ضامن قیمت روزتلف است.

س : 1545- اگر کسى مال دیگرى را بدون اجازه او بفروشد و صاحب مال بعد از سه ماه اجازه بدهد.این اجازه کاشف است یا ناقل؟
ج : اجازه کاشف است و منافع مال خریده شده در این مدت مال مشترى است.

س : 1546- اگر کسى در زمین کس دیگرى نهال غرس کند، یا چیزى کشت کند، آیا مالک زمین حق دارد پیش از برداشت محصول و رشد نهال ها از آن جلوگیری کند، اگر چنین حقى داشته باشد قطع درختان و برداشتن زراعت به عهدة کیست؟
ج : مالک چنین حقى دارد، قطع درختان و درو زراعت به عهده غاصب است.

س : 1547 – پسرى درخانه پدرش نهالى غرس می کند این نهال مال خود پسر است یا مال پدر است و یا مال برادر بزرگ؟
ج : اگر زمین مال خود پسر است نهال هم مال اوست اگر زمین مال پدر است باید پسر اجرت آن را به اندازه متعارف بدهد.ولى نهال مال پسر است.

س : 1548 – بعضى افراد منطقه در جنگ هاى داخلى افغانستان زمین کسى را مصادره می کنند و در اختیار پایگاه قرار می دهند پایگاه زمین را نصفه کارى یا اجاره می دهد.اجاره و نصفه کارى گرفتن چنین زمینى چه حکمی دارد؟
ج : تصرف در این گونه زمین ها حرام و محصول آن غصب است باید فوراً به صاحبان زمین برگردانده شود.و اجرت المثل زمین را هم بدهد.

س : 1549- مسجدى که با فشار و زور پایگاه و با جمع آورى پول و چوب از فقیر و غنى ساخته شده باشد نماز خواندن در آن چه حکمی دارد؟
ج : اگرزمین و فرش آن از مال حلال باشد اگر چه دیوار و سقف آن از مال حرام باشد نماز صحیح است.

س : 1550 – چشمه اى بوده است که اهالى منطقه از آب آن استفاده می کرده اند اما محل چشمه ازکس دیگرى بوده است که در اطراف چشمه نهال غرس کرده است و اکنون آب به قریه نمی رسد آیا اهالى قریه درخت هاى یاد شده را می تواند قطع کنند؟
ج : اگر صاحب زمین چشمه را حفرکرده باشد یا همراه با زمین از دیگرى خریده باشد مالک آن است و اهالى قریه حق استفاده از آب آن را ندارند.اما اگر چشمه از مباحات اولیه است حق اولویت براى کسانى است که اول از آن چشمه استفاده می کرده اند.اگر اهالى از اول استفاده کرده اند وحق سبق دارند درخت هارا قطع می توا نند.

س : 1551 – چشمة آب کسى بر اثر سیلاب خراب و آب آن قطع می شود اما آب از بالاى زمین کس دیگرى بیرون می آید آیا آب چشمة جدید مال صاحب چشمة قدیم است یا مال صاحب زمین است؟
ج : صاحب چشمة قدیم باید همان محل قدیم چشم ه را حفرکند یا جاى دیگرى از زمین خود را براى پیدا کردن آب چشمه حفرکند اما اگر نتوانست آب چشمه را پیداکند احوط این است که با صاحب زمینى که چشمة جدید درآن جارى شده است مشترکا از آب آن استفاده کنند.

س : 1552 – اگر غاصب عین مغصوب را به صاحبش برگرداند آیا ضامن کاهش قیمت آن هم است؟
ج : بله، غاصب ضامن تفاوت قیمت هم است مثلا بیست سال پیش مبلغ صد هزار افغانى را غصب کرده است که با آن مبلغ درآن زمان یک دستگاه ماشین خریدارى می شد اما در زمان حاضر یک مرغ خریدارى نمی شود باید تفاوت ارزش را پرداخت کند.

س : 1553 – کسى مدت سی سال از منطقه مسکونى اش به خاطر ظلم و ستم فرارى بوده است در طول این مدت غاصبى زمین هاى او را کشت کرده است، خانه و باغ درست کرده است، بعد از انقلاب فرزندان مالک اصلى زمین تقاضاى استرداد زمین شان را می کنند اما مسئولین منطقه این مساله را به صورت شرعى فیصله نمی توانند بلکه به صورت عرفى و توافق غاصب و یکى از فرزندان مالک مبلغى را به یکى از فرزندان مالک اصلى می دهد اما سایر برادران غیر از استرداد زمین شان به چیزى رضایت نمی دهند لطفا حکم شرعى این مسأله را بیان کنید: 1- آیا فرزندان مالک اصلى می توانند زمین شان را از غاصب بگیرند؟ 2- در صورت استرداد زمین به فرزندان مالک اصلى، محصول سى ساله زمین از غاصب گرفته می شود؟ 3- اگر غاصب پیرامون را توسعه و نهال غرس کرده و خانه ساخته باشد وظیفه اش چیست؟
ج : 1 – اگر ثابت شود که غاصب زمین ها را غصب کرده است مالک یا فرزندان او می توانند زمین را همراه با اجرت المثل این مدت از غاصب بگیرد و یکى از فرزندان مالک حق ندارد که سهم همه فرزندان مالک را بفروشد و اگر بفروشد معامله نسبت به سهم فرزندان دیگر مالک فضولى است و اگر سایر فرزندان مالک راضى نشوند معامله نسبت به سهم آنان باطل است.2- اگر بذر مال غاصب بوده است فرزندان مالک حق ندارند محصول این مدت را بخواهند بلکه می توانند اجرت المثل را بگیرند.3- اگر زمین را توسعه داده باشد و در حریم قریه و ملک غیر نباشد با همین توسعه دادن احیاءکرده است و آن را مالک شده است اما اگر خانه ساخته باشد، و درخت غرس کرده باشد، مالک آنها است، اما حق ندارد آنها را در ملک غیر بگذارد و یا باید خانه و درخت ها را از بالاى زمین مغصوب بردارد یا به صاحبان زمین اجرت المثل بدهد.

س : 1554 – زمین هایی که گفته می شود از صاحبان اصلى آن غصب شده است و اکنون نه از مالک اصلى ورثه اى مانده و نه از غاصب، اگر در این زمین ها مسجدى ساخته شود نماز خواندن در آن چه حکمی دارد؟
ج : اگر علم و یقین به مغصوب بودن زمین مسجد نباشد نماز خواندن اشکالى ندارد.

س : 1555- برادرانى که همه اموال منقول و غیر منقول آنان مشترک است اگر یکى از این برادران بدون همکارى و اطلاع برادران دیگر در زمین مشترک نهال غرس کند، نهال ها مال همه برادران یا تنها مال غارس است؟
ج : این مسأله سه صورت دارد: 1- اگر نهال ها ازمال مشترک تهیه و در زمین مشترک غرس شده باشد مال همه برادران است.2- اگر نهال را از مال شخصى خود تهیه و در زمین مشترک غرس کرده باشد نهال ها مال غارس است و برادران دیگر به اندازه سهم خود حق گرفتن اجرت المثل زمین را از غارس دارند.3- اگر نهال ها را ازمال شخصى خود تهیه و به قصد اشتراک همه برادران غرس کرده باشد مال همه برادران است و غارس حق دارد قیمت نهال ها را از دیگر برادران بگیرد.

س : 1556- کسى چند سال است که درایران به سر می برد برادرانش در افغانستان در زمین مشترک نهال غرس کرده اند آیا برادرى که در ایران است هم در آن شریک است؟
ج : درخت مال کسى است که آن را غرس می کند.بنابراین اگر این درخت ها از مال مشترک تهیه نشده باشد مال برادرانى است که آنها را غرس کرده اند و برادرى که در ایران بوده است می تواند اجرت المثل زمین مشترک را از آنان بگیرد و همچنین می تواند که از برادرانش بخواهد که درخت ها را از بالاى زمین مشترى قطع کنند.اما اگر نهال ها ازمال مشترک تهیه شده باشد مال همه برادران است.

س : 1557 – کسى به خاطر تنگى زمین خانه اش تهداب دیوار یک طرف خانه اش را بر زمین همسایه می گذارد و همچنین از همسایه اش می خواهد که جاى هیزم و طویله به او بدهد.همسایه اش هم خواسته او را قبول می کند و با رضایت خود زمینى را به او می دهد اما بعد از هفده سال و بعد از فوت صاحب زمین پسرش خواستار استرداد محل هیزم و طویله و…می شود آیا او چنین حقى دارد؟
ج : اگر صاحب زمین جاى طویله و هیزم را با رضایت خود بخشیده باشد فرزندش حق ندارد که خواستار استرداد شود زیرا هبه پس از فوت واهب لازم می شود.

س : 1558- کسى که از راه هاى نامشروع مانند دزدى و رشوه اموالى فراهم کرده است وصیت می کند که بعد از فوتش با همان مال ازجانب او به زیارت عتبات عالیات بروند آیا این وصیت صحیح است و اگر نیست ورثه با اموال او چه کارکنند؟
ج : اگر صاحب مال باشند باید به آنها برگردانده شود و اگر صاحبان آن معلوم نباشند یا نشناسند به عنوان اموال مجهول المالک با اجازه حاکم شرع به فقرا صدقه بدهند.و اگر موصى اموالى غیر از اموال نا مشروع دارد در صورتى که هزینه سفر زیارت پیش ازثلث آن نباشد با همان مال برایش زیارت کند و اگر هزینه سفر زیارت پیش از ثلث آن باشد باید از ورثه اجازه گرفته شود و بعداً برایش زیارت کنند.

س : 1559- اگر کسى مال دیگرى را دزدى و یا غصب کند و در دریا یا در چاه بیفتدکه بیرون آوردن آن ممکن نباشد وظیفة غاصب چیست؟
ج : بر غاصب واجب است که مثل یا قیمت آن (بدل حیلوله) را به صاحب مال مغصوب بدهد و اگراحیانا – عین مغصوب به دست آمد آن را به صاحبش بدهد و بدل حیلوله را بازپس بگیرد.

س : 1560- اگر در عین مغصوب عیبى به وجود آید آیاصاحب عین مغصوب می تواند عین معیوب و تفاوت قیمت آن را از غاصب نگیرد و قیمت عین مغصوب را از او بخواهد؟
ج : صاحب عین مغصوب نمی تواند قیمت آن را از غاصب بخواهد بلکه باید عین و تفاوت قیمت صحیح و معیوب را از غاصب بگیرد.

س : 1561 – دربعضى ازمناطق با مشورت ومصلحت بیشتر اهالى منطقه به واسطه افراد قدرتمند از میان قریه ها جاده کشیده شده است و در بعضى ازمنطقه ها جاده از روى زمین کشاورزى کشیده شده است که صاحبان زمین راضى نبوده اند.عبور و مرور از چنین جاده هایی چه حکمی دارد؟
ج : اگر صاحبان زمین راضى نباشند, عبور و مرور اشکال دارد.

س : 1562- اگر صاحب گارگاهى به صورت قاچاقى و دزدى و بدون اطلاع دولت برق بکشد، وکارگران با علم به دزدى بودن برق از آن استفاده کنند آیا چنین استفاده اى براى کارگران جایز است؟
ج : جایز نیست کسى از دولت جمهورى اسلامی دزدى کند و یا از دزدى استفاده کند.

س : 1563 – کسى که براى انجام کار و امور خیریه از قبیل فعال کردن مکاتب و مدارس، کارهاى جهاد سازندگى و غیره در یک قریه می رود خرج و مصرف مواد غذاى اش روى مردم است، براى این شخص حلال است؟
ج : اگر اهل ده راضى باشند اشکال ندارد.

س : 1564- براى ساختن مدرسه اى که مورد نیاز مردم است، می شود بدون رضایت مردم از آنها پول گرفت و مدرسه ساخت؟
ج : جایز نیست به اجبار پول مدرسه را از مردم بگیرند.

س : 1565- خریدن آرد از نانواییهایى که دولت آرد را براى آنها توزیع می کند ولى اجازه فروش آرد را به آنها نمی دهد با علم به اینکه دولت اجازه نداده است جایز است؟
ج : جایز نیست.