س : 1665- کسى که در زندگى خود خمس نداده است به فرزندش وصیت می کندکه مبلغ صد هزارتومان سهم امام (ع ) و هفتصدکیلوگرم گندم زکات پرداخت کند و بیست و پنج ماه روزه براى او بگیرد و بیست و پنج سال نماز بخواند اگر فرزند نسبت به چنین وصیتى عمل کند از ماترک میت چیزى باقى نمی ماند آیا این وصیت نافذ است؟
ج : اگر ثابت شود که مبلغ صد هزار تومان و هفتصد کیلوگرم گندم از خمس و زکات بدهکار است از اصل ما ترک پرداخت شود.روزه و نمازش از ثلث ترکه باقى مانده انجام داده می شود حتى اگر ثلث ترکه یک ماه روزه و یک سال نماز را کفایت کند.
س : 1666 – شخصى فوت می کند و وارث صغیردارد، برادرمتوفى مصارف کفن و دفن و مراسم فاتحه و ختم او را به عهده می گیرد.مصارف مذکور را می تواند از وارث متوفى بگیرد؟
ج : اگر بدون وصیت فوت کرده باشد و برادرش نیز بدون قصد تبرّع (بدون نیت مجانى) مصارف مذکور را پرداخت کرده باشد، به مقدار واجب از مصارف کفن و دفن را می تواند از اصل مال میت بردارد و مصارف مستحبى را نمی تواند بردارد اما اگر شخص متوفى وصیت کرده باشد می تواند مصارف مستحبى را نیز ازثلث مال میت بردارد.
س : 1667- شخصى که بدون وصیت ازدنیا می رود، بدون اجازه ورثه یا اگر ورثه صغیر باشد، تا چه مقدار می شود از اموال میت برایش مصرف کرد؟
ج : فقط به مقدار واجب براى کفن و دفنش می شود مصرف کرد و زائد بر آن جایز نیست.
س : 1668- در برخی مناطق رسم است که وقتی شخصى از دنیا می رود، بستگان و آشنایان متوفى که در مراسم تشییع و فاتحة او شرکت می کنند.مبالغى را به عنوان کمک پرداخت می کنند.مصرف نمودن مبالغ مذکور براى خود میت جایز است؟
ج : مصرف مبالغ مذکور بستگى به نیت و قصدکمک کنندکان دارد.
س : 1669 – غذا خوردن در خانة ایتام صغیر که مادر یا برادر یا عموى آنهابراى میهمانان غذا می آورند و نیز نماز خواندن درخانة این ایتام چه حکمی دارد؟
ج : باید به حاکم شرع مراجعه نمایند تا براى ایتام قیّم (سرپرست) نصب نماید و قیّم طبق مصالح ایتام در خانه و اموال آنها تصرف نماید.
س : 1670- اگر شخصى به طورکلى وصیت کند که ثلث اموالم برایم مصرف شود.شامل اموال منقول وغیر منقول می شود؟
ج : اگر قرینه اى بر تعیین اموال غیر منقول وجود نداشته باشد ظاهر این است که وصیت میت شامل اموال منقول وغیر منقول می شود.اگر ورثه پولى نداشته باشد که به جاى ثلث زمین از آن استفاده کند ثلث از قیمت زمین را براى میت مصرف کند.
س : 1671- زنى زمینش را براى یکى از نوادگان خود وصیت می کند.و نیز وصیت می کند که نوه اش در مقابل این زمین از طرف او حج انجام دهد، وصى مذکور چند سال از زمین استفاده می کند و پیش از انجام حج فوت می کند وبرادرش را وصى می گیردکه زمین را بگیرد وحج انجام دهد او نیز چند سال از زمین استفاده می کند، فرزند وصى اول زمین را از وصى دوم می گیرد و او نیز می میرد اما وصى سومی را براى حج می گیرد.وصى سوم نیز فوت می کند و او نیز وصى دیگرى (که وصى چهارم می شود) می گیرد، کدام یکى از این وصیت ها نافذ است؟
ج : هرکسى راکه وصى اول براى انجام حج نایب گرفته است حق تقدم دارد و فرزندان وصى اول نمی توانند کس دیگرى را نایب بگیرند مگر اینکه وصى اول شرط کرده باشد که نایبش تا سال معین حج را انجام دهد وآن شخص انجام ندهد.در این صورت فرزندان وصى اول با اجازه حاکم شرع کس دیگرى را نایب بگیرند.اما اگر زن شخص معین را در سال معین نائب گرفته باشدکه مباشرتا خودش حج را انجام دهد و او انجام ندهد و بمیرد، حاکم شرع کس دیگرى را نائب بگیرد و زمین را تسلیم او نماید و اجره المثل را از ترکة نائب اول بگیرد و در راههاى خیر به نیابت از موصى مصرف کند.
س : 1672- شخصى به فرزندش وصیت می کند که 15سال نماز قضایی و15سال روزة قضایی براى او انجام دهد و نیز مبلغى را بجاى خمس و زکات بپردازد در حالی که تمام دارایی و ماترک میت تنها یکى از موارد مذکور را کفایت می کند نه هر سه مورد را، وظیفه فرزند چیست؟
ج : اگر ورثه آن وصیت را امضاکنند همه ماترک مصرف می شود هر مقدارکفایت کند و اگر ورثه امضا نکنند وصیت فقط به مقدار یک سوم از مجموع اموال و دارایى هاى میت نافذ است.اگر ثلث دارایی و اموال میت تمام موارد وصیت را کفایت نکند.خمس وزکات را از اصل مال بکشد و نماز و روزة قضایی را از ثلث مال حساب کند واگر یک سوم ماترک همه نماز و روزه را کفایت نکند نصف ثلث را براى نماز و نصف دیگر را براى روزه مصرف کند و در فرض سوال اگر مجموع دارایی و اموال میت فقط براى یکى از موارد مذکور کفایت می کند و ورثه نیز وصیت اضافه بر یک سوم را اجازه دهند.باید براى خمس و زکات مصرف شود نه براى روزه و نماز.
س : 1673- شخصى وصیت می کند که تمام اموال من سه قسمت شود یک قسمت براى خودش و دو قسمت براى فرزندانش، اما در مورد دو سوم از اموال مربوط به فرزندانش وصیت می کند که اموال منقول بطور مساوى بین تمام فرزندان تقسیم شود بدون فرق بین پسر و دختر و از زمین و سایر اموال غیر منقول دختران را محروم سازد و می گوید که آنها حق ندارند.آیا دختران از زمین ارث می برند؟
ج : وصیت در زائد بر ثلث نیاز به اجازه ورثه دارد.اگر همه رضایت دادند طبق وصیت عملى شود و اگر بعضى راضى شدند و بعضى ردکردند.وصیت نسبت به سهم کسانی که رضایت دارند نافذ است و اگر همه ردکردند وصیت در زائد بر ثلث باطل است و دو سوم از اموال میت اعم از منقول وغیر منقول باید طبق قانون ارث بین تمام فرزندان تقسیم شود یعنى به هر پسرى دو برابر سهم هر دخترى داده شود.
س : 1374- اگر کسى بدون وصیت از دنیا برود براى قضاء واجبات، مراسم فاتحه, ختم قرآن و روضه خوانى، از اصل مال یا از ثلث مال میت برداشته می شود؟
ج : براى انجام واجبات مالى مانند: دین، قضاء خمس، زکات، رد مظالم و حج واجبى اگر مستطیع بوده باشد (نه حج نذرى) از اصل مال میت برداشته می شود.اما براى انجام واجبات غیر مالى مانند نماز و روزه و نیز براى کارهاى مستحبى مانند مراسم فاتحه، قرآن خوانى و…اگر ورثه اى کبیر اجازه دهند می شود از مال میت مصرف کرد وگرنه نمی شود مصرف کرد، چنانکه بر عکس، کفن واجبى و پول دفن از اصل ترکه اى میت پرداخت می شود و اجازه ورثه شرط نیست.
س : 1675- ما 8 برادر و 6 خواهر از یک پدرهستیم، پدرم با دو خواهرم فوت نموده اند، پدرم در زمان حیات خود براى 6 تا از برادران زن گرفته است و دو تا از برادرانم در زمان حیات پدرم از خانواده جدا شده بودند و خانه مستقل دارند و مادرم نیز زنده است.برادرانم تصمیم گرفته اند که زمین هاى پدر را تقسیم نمایند با توجه به وضعیت فوق لطفا به سوالات زیر پاسخ دهید: ا- آیا خواهرانم در تقسیم زمین شریک هستند؟ 2- پدرم وصیت نموده است که هر فرزند سالانه 10 سیرگندم به مادرم بدهد آیا غیر از این 10 سیرگندم مادرم از زمین پدرم ارث می برد؟ 3- 6 نفر از برادران که خانة مستقلى ندارند و درگذشته در منزل پدر با هم زندگى می کردند (و در آینده نیز هر کدام باید خانة جدا داشته باشد) سهم بیشترى از زمین پدرى می برند؟ و اگر سهم بیشتر نمی برند مخارج و هزینه هاى ساختن خانه و عروسى (براى دو برادرى که در زمان پدر ازدواج نکرده بودند) از ارثیة پدر پرداخت می شود؟ و آیا دو برادرى که خانة مستقلى دارند وظیفه دارند که به این برادران کمک نمایند؟ 4- برادرکوچک که بالغ شده است.اگر اجازه تقسیم زمین را بدهد و بعد از مدتى این تقسیم را به نفع خود نبیند و پشیمان شود آیا اجازه او نافذ است؟ و آیا این برادرکه از جهاتى مستحق ترحم است و بخصوص که پدر نیز در مورد او به باقی برادران زیاد سفارش کرده بود سهم بیشترى از ارث می برد؟
ج : 1- همه فرزندان اعم از پسر و دختر که در زمان فوت پدر زنده بوده اند مطابق احکام ارث از اموال منقول و غیر منقول پدر ارث می برند.ولى همسر از زمین ارث نمی برد و از منقولات و قیمت بنا و قیمت درخت ارث می برد.2- وصیت پدر به10 سیرگندم در هر سال مانع از ارث زن نمی شود (در اموال منقول وقیمت ساختمان و اشجار).3- دو برادر بزرگ که جدا زندگى می کنند اگر پدر, زمین و سایر اموال خود را در زمان حیاتش به آنها تملیک وهبه کرده باشد وآنها نیز قبول و قبض کرده باشند، این زمین و اموال ملک آنها است و دیگر وراث در آن حق ندارند اما اگر پدر فقط اباحة تصرف کرده باشد بعد از فوت پدر با سایر اموال پدر بین تمام وراث تقسیم می شود اما دو برادر دیگرکه ازدواج نکرده اند، اگر پدر نسبت به آن دو برادر وصیت نکرده باشد مخارج ازدواج و ساختن خانه به عهدة خودشان است.4- اگر برادرکوچک بالغ و رشید باشد، اجازه اش در تقسیم زمین نافذ است و اگر سفیه باشد با اجازه حاکم شرع تقسیم نمایند و اگر پدر دربارة پسرکوچک وصیت نکرده باشد پیش از دیگران ارث نمی برد و اگر دیگر برداران او را کمک نمایند کار خوبى است و صلة رحم می شود.
س : 1676- اگر شخصى در مرض موت خود وصیت نماید که تمام دارایی و املاک او به اولاد صغارش داده شود و اولادکبار را از ارث محروم نماید آیا این وصیت صحیح است؟
ج : اگر فرزندان کبار وصیت پدر را امضاءنمایند تمام اموال مال فرزندان صغار می شود و اگر امضاء ننمایند یک سوم اموال از فرزندان صغار می شود و دو سوم دیگر بین تمام ورثه تقسیم می شود.
س : 1677- شخصى زمینى را براى انجام دادن حج وصیت می کند، و وصى قبل از انجام دادن حج فوت می کند ولى ورثة میت آن زمین را می فروشد آیا انجام ندادن حج مانع از فروختن و رهن دادن زمین می شود؟
ج : اگر به قیمت واقع فروخته شده باشد حاکم شرع آن بیع را امضاء میکند ولى اجازه نمی دهدکه قیمت آن در غیر حج استفاده شود.
س : 1678- بر همه مکلفین, وصیت واجب است یا بر افراد خاصى؟
ج : هرکسی که دین یا امانتى از مردم به عهده دارد یا قضاء نماز و روزه و واجبات – دیگرى به عهده دارد وصیت بر چنین شخصى واجب است وکسی که هیچ یک از اینها بر ذمه اش نیست، وصیت نیز بر او واجب نیست.
س : 1679- شخصى وصیت می کند که جنازه ام را درمحلى خاصى دفن کند.اما ورثه بر خلاف وصیت در محل دیگرى آن را دفن می کند آیا نبش قبر به منظورعمل به وصیت جایز است؟
ج : اگر وصیت به حمل و دفن نمودن به مشاهد مشرفه بوده است و نیز اگر نبش قبر و دفن مجدد موجب هتک جنازه نباشد، عمل به وصیت واجب است.
س : 1680- اگر کسى وصیت نمایدکه ثلث اموالش در امور خیریه مصرف شود ولى اولادش مانع از عمل به وصیت می شوند وظیفه چیست؟
ج : بر وصى لازم است که به وصیت عمل نماید اگر چه با اجبارکردن ورثه ویا با ارجاع به حاکم شرع باشد، درصورتیکه عمل به وصیت اصلا امکان نداشته باشد تکلیف از وصى ساقط است.
س : 1681- شخصى وصیت می کند که خانه ام فروخته شود و قیمت آن در امور خیریه به مصرف برسد.ولى ورثه خانه را می فروشند و قیمت آن را در مورد وصیت مصرف نمی کنند، خرید این خانه با علم مشترى به چنین وصیت، براى مشترى و تصرف درآن چه حکمی دارد؟
ج : اگر خانه زائد بر ثلث اموال میت نباشد مال مورد وصیت فروخته شده است اگر چه معامله صحیح است.ولى مصرف نمودن قیمت آن در غیر مورد وصیت حرام است.