مسأله 1106. «وصىّ» باید دارای شرایط ذیل باشد:
1. عاقل باشد؛
2. بالغ باشد (بنابر مشهور)؛
3. بنابر احتیاط واجب مسلمان باشد (اگر وصیّت کننده مسلمان است)؛
4. مورد اطمینان باشد.
توضیح این موارد، در مسائل بعد ذکر میشود.
1. عاقل باشد؛
2. بالغ باشد (بنابر مشهور)؛
3. بنابر احتیاط واجب مسلمان باشد (اگر وصیّت کننده مسلمان است)؛
4. مورد اطمینان باشد.
توضیح این موارد، در مسائل بعد ذکر میشود.
1. عاقل باشد
مسأله 1107. وصیّ قراردادن مجنون صحیح نیست و اگر انسان شخص عاقلی را وصیّ قرار دهد، سپس شخص مذکور دیوانه شود، در صورتى که جنون او دائمى باشد، وصایت وی باطل مىشود و اگر ادوارى باشد، تصرّفات او در حال هوشیارى صحیح میباشد.
2. بالغ باشد (بنابرمشهور)
مسأله 1108. وصیّ قرار دادن بچۀ نابالغ ممیّز به این قصد که قبل از زمان بلوغش به تنهایی و بدون اجازۀ ولیّش به وصیّت عمل نماید، محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود. بنابراین، اگر چنین وصیّتی صورت گرفته، بنابر احتیاط واجب عمل به وصیّت با توافق بین وی و حاکم شرع انجام شود؛
امّا اگر مقصود وصیت کننده این باشد که فرد مذکور قبل از بلوغ با اذن ولیّش یا بعد از بلوغ به وصیّت عمل نماید، وصایت وی صحیح میباشد.
مسأله 1109. وصیّ قرار دادن بچّۀ نابالغ به همراه شخص بالغ صحیح است، چه منظور وصیّت کننده این باشد که شخص بالغ صبر کند تا نابالغ، بالغ شده و بعد با هم به وصیّت عمل نمایند یا آنکه شخص بالغ مجاز باشد تا قبل از بلوغ وی به تنهایی به مفاد وصیّت عمل نماید؛
در صورت اوّل، اگر نیاز به تصرّفات فوری است مانند ادای بدهی متوفّیٰ که طلبکار آن را مطالبه میکند، این کار با اجازه از حاکم شرع انجام شود و در صورت دوّم، اگر بچّۀ نابالغ، بالغ شد، از زمان بلوغ با مشارکت هم به وصیّت عمل مینمایند و وی حقّ اعتراض نسبت به اموری از وصیّت که شخص مذکور قبل از بلوغ وی انجام داده ندارد؛ مگر آنکه ثابت شود که خلاف وصیّت عمل کرده است.
امّا اگر مقصود وصیت کننده این باشد که فرد مذکور قبل از بلوغ با اذن ولیّش یا بعد از بلوغ به وصیّت عمل نماید، وصایت وی صحیح میباشد.
مسأله 1109. وصیّ قرار دادن بچّۀ نابالغ به همراه شخص بالغ صحیح است، چه منظور وصیّت کننده این باشد که شخص بالغ صبر کند تا نابالغ، بالغ شده و بعد با هم به وصیّت عمل نمایند یا آنکه شخص بالغ مجاز باشد تا قبل از بلوغ وی به تنهایی به مفاد وصیّت عمل نماید؛
در صورت اوّل، اگر نیاز به تصرّفات فوری است مانند ادای بدهی متوفّیٰ که طلبکار آن را مطالبه میکند، این کار با اجازه از حاکم شرع انجام شود و در صورت دوّم، اگر بچّۀ نابالغ، بالغ شد، از زمان بلوغ با مشارکت هم به وصیّت عمل مینمایند و وی حقّ اعتراض نسبت به اموری از وصیّت که شخص مذکور قبل از بلوغ وی انجام داده ندارد؛ مگر آنکه ثابت شود که خلاف وصیّت عمل کرده است.
3. بنابر احتیاط واجب مسلمان باشد (در صورتی که وصیّت کننده مسلمان است)
مسأله 1110. اگر وصیّت کننده مسلمان است، بنابر احتیاط واجب باید وصیّ وی نیز مسلمان باشد. بنابراین، اگر وصیّ فرد مسلمان مرتد شود باقی بودن وصایتش محلّ اشکال است، هرچند دوباره مسلمان شود؛ مگر آنکه وصیّت کننده تصریح کرده بر اینکه در صورت بازگشت مجدّد وی به اسلام، وصیّ او باشد.
4- مورد اطمینان باشد
مسأله 1111. وصیّ باید مورد اطمینان و وثوق باشد که به وصیت عمل خواهد کرد، ولی لازم نیست عادل باشد؛
البتّه، رعایت شرط مذکور در امورى که بر وصیّت کننده واجب است و آنچه راجع به تصرّف در مال یتیم و مانند آن است بنابر فتوىٰ لازم مىباشد و امّا لزوم رعایت این شرط در غیر امور مذکور – مثل اینکه ثلث مال وی در کارهاى خیر و امور مستحبی مصرف شود – بنابر احتیاط واجب است.
مسأله 1112. اگر وصیّت کننده «شخص عادلی» را وصیّ خود قرار دهد و آن شخص فاسق شود:
الف. چنانچه از قرائن و شواهد معلوم باشد که وصایتش مقیّد به عدالت بوده؛ وصیّ بودن وی باطل میشود، هرچند توبه نموده و دوباره عادل شود، مگر آنکه از قرائن و شواهد فهمیده شود که در صورت توبه و عادل شدن، مجدّد وصیّ وی باشد.
ب. مقیّد بودن وصایت به عدالت معلوم نباشد؛ در این صورت با فاسق شدن، وصیّ بودن وی باطل نمیشود.
البتّه، رعایت شرط مذکور در امورى که بر وصیّت کننده واجب است و آنچه راجع به تصرّف در مال یتیم و مانند آن است بنابر فتوىٰ لازم مىباشد و امّا لزوم رعایت این شرط در غیر امور مذکور – مثل اینکه ثلث مال وی در کارهاى خیر و امور مستحبی مصرف شود – بنابر احتیاط واجب است.
مسأله 1112. اگر وصیّت کننده «شخص عادلی» را وصیّ خود قرار دهد و آن شخص فاسق شود:
الف. چنانچه از قرائن و شواهد معلوم باشد که وصایتش مقیّد به عدالت بوده؛ وصیّ بودن وی باطل میشود، هرچند توبه نموده و دوباره عادل شود، مگر آنکه از قرائن و شواهد فهمیده شود که در صورت توبه و عادل شدن، مجدّد وصیّ وی باشد.
ب. مقیّد بودن وصایت به عدالت معلوم نباشد؛ در این صورت با فاسق شدن، وصیّ بودن وی باطل نمیشود.
این حکم، در موارد مشابه نیز جاری میگردد.[1]
(1). بنابراین اگر وصیت کننده شخصی را که امام جماعت مسجد معینی است وصی خود قرار دهد مقید به این که امامت جماعت در آن مسجد را ادامه دهد. چنانچه شخص مذکور از امام جماعت بودن در آن مسجد انصراف دهد وصایتش باطل می شود.