س : 1609- کسى گندم یا جوى را وقف می کند که براى دهه محرم مصرف نمایند اما به خاطر نبودن آسیاب یا علل دیگرى نمی تواند آن را آرد کند آیا می تواند گندم وقفى را با آرد خود بدل کند و مصرف دهه محرم کند؟
ج : وقف گندم باطل است آن را می تواند با آرد خود مبادله کند.
س : 1610- قبرستانى در اثر خاکبردارى کشف شده است و قبلا اثرى از آن نبوده است.این قبور وراثى هم ندارند تا مانع از خاکبردارى و سایر تصرفات شوند و حریم ملک دیگران هم نیست، خانه ساختن و دیگر تصرفات در این قبرستان چه حکم دارد؟
ج : چنانچه وقف بودن آن زمین براى قبرستان ثابت نباشد و اموات مدفون در آنجا نیز رمیم و پوسیده شده باشند، خاکبردارى و خانه ساختن در آن مانعى ندارد.
س : 1611- حسینیه اى کوچک وقدیمی که وقف عام یا خاص بودنش معلوم نیست, به دلیل افزایش جمعیت، مردم محل نیاز به حسنیة بزرگ تر دارند و در اطراف آن حسینیه مکانى براى توسعة مسجد نیز وجود ندارد.فروش این حسینیه و خرید زمین براى ساختن حسینیه اى بزرگتر جایز است؟
ج : چنانچه اهالى محل حسینیه اى دیگرى را بسازند و این حسینیه بدون استفاده باقى بماند می توانند این حسینیه را بفروشند و پولش را براى حسینیه جدیدالتأسیس مصرف نمایند.
س : 1612- شخصى زمینى را وقف مسجد و یا مدرسه اى کرده است، وکسى را نیز به عنوان متولى انتخاب نموده است، آیا متولى می تواند مقداری از منافع آن زمین را به عنوان حق التولیه براى خود بردارد؟
ج : اگر متولى بطور مجانى و رایگان تولیت را قبول نکرده باشد، می تواند از منافع آن زمین به مقداری که حاکم شرع تعیین کند به عنوان حق الزحمه براى خود بردارد.
س : 1613- آیاکسى می تواند زمینى را وقف مسجد یا مدرسه نماید با این شرط که تا وقتى خودش زنده است از آن زمین استفاده نماید و بعد از خودش در اختیار مسجد و مدرسه قرارگیرد؟
ج : نمی تواند عین زمین را فعلا وقف مسجد یا مدرسه نماید و منفعت آن را تا زمانى که زنده است به خود اختصاص دهد، زیرا این شرط منافات با وقفیت زمین دارد.
س : 1614- اگر کسى مدرسه را وقف کند مشروط به اینکه طلاب ساکن درآن مدرسه از شهرستان و یا کشور خاصى باشد، رعایت این شرط لازم است؟
ج : آنچه واقف شرط کرده است باید طبق آن عمل شود..
س : 1615 – زمینى که براى ساختن مدرسه و حسینیه وقف شده است متولى وقف می تواند بخشى از این زمین موقوفه را براى احداث دکان و مغازه اختصاص دهد و سود حاصل از آن را به مصرف حسینیه و مدرسه برساند؟
ج : اگر دکان ساختن بر خلاف وقف نباشد و اجاره دادن آن به مصالح مدرسه و حسینیه موقوفه باشد اشکالى ندارد.
س : 1616 – حدود اختیارات متوّلى مدرسه و حسینیه در وضع مقررات و شرایط و لزوم و عدم لزوم رعایت آن تا چه اندازه است؟
ج : در محدودة مصالح مدرسه و حسینیه، متولى شرعى می تواند مقررات و شرایطى را وضع نماید و رعایت این مقررات بر استفاده کنندگان الزامی است.
س : 1617- اگر کسى حاصلات زمین خود را براى مسجد یا حسینیه اى وقف نماید اما مشخص نکند که بذر و حق الزحمه کارگر وکشاورز از حاصل زمین کسر شود، می شود که بذر و حق الزحمه را از حاصل زمین کسرکرد؟
ج : در فرض سؤال، بذر، مزد کشاورز و دیگر مصارف از حاصلات آن زمین موقوفه گرفته می شود.البته در صورتیکه زمین متعلق وقف باشد نه حاصلات، زیرا وقف حاصلات باطل است.
س : 1618- شخصى زمین را وقف مدرسه علمیه کرده است ولى بجز خود زمین (که تماما وقف مدسه است ) پول و سرمایه براى ساختن مدرسه وجود ندارد، آیا فروختن بخشى از این زمین و یا اجاره دادن آن براى ساختن مدرسه جایز است؟
ج : فروختن زمین وقف جایز نیست ولى اجاره دادن رمصرف کردن مال الاجاره برا ى مدرسه اشکال ندارد.
س : 1619 – زمینى که منافعش براى حسینیه وقف شده است، آیا می شود ازمنافع آن زمین براى عزادارى و روضه خوانى استفاده کرد و یا به سخنران و روضه خوان در آن حسینیه داد؟
ج : وقف زمین براى حسینیه صحیح است ولى وقف حاصل زمین باطل است و احوط این است که منافع حاصل از زمین موقوفه را در جهت رفع نیازمندى هاى خود حسینیه مصرف نمایند و در صورت عدم نیاز می توان در اقامة عزادارى و روضه خوانى مصرف نمود.
س : 1620- اگر مالی را براى عنوانى وقف کند که خود واقف یکى ازمصادیق و افراد آن عنوان است، آیا واقف می تواند از آن مال استفاده کند؟
ج : می تواند استفاده کند.
س : 1621- در چه مواردى فروختن و تبدیل مال موقوفه جایز است؟
ج : در مواردى که استفاده از آن عین موقوفه در جهت وقف امکان نداشته باشد.
س : 1622- زمین مزروعى است که حاصلاتش براى حسینیه وقف شده است.ولى مقدارى از آن زمین از حاصلات افتاده است، آیا می شود آن مقدار از زمین را با زمین قابل کشت معاوضه کرد؟
ج : وقف حاصلات باطل است، اگر خود زمین موقوفه باشد معاوضة وقف جایز نیست و اگر قابل اجاره است اجرت آن به مصارف حسینیه برسد واگر قابل اجاره نباشد معاوضه نمایند.
س : 1623 – شخصى زمینى را براى حسینیه وقف نموده است که حاصلات آن زمین در حسینیه مصرف شود و یک قسمتى از آن زمین درمرور زمان تبدیل به سنگ زار شده است و قابل زرع نیست، شخص دیگرى سهوا دیوار خانه اش را روى آن زمین موقوفة غیر قابل ذرع بنا کرده است.این زمین موقوفه متولى شرعى ندارد.اگر سالانه اجره المثلى آن زمین را براى حسینیه مصرف کند این شخص برى الذمه می شود؟
ج : آن زمین به وقفیت خود باقى است و مصرف اجره المثل براى حسینیه با موافقت متولى اشکال ندارد.
س : 1624 – قبرستانى که مدت صد سال از آن می گذرد، می شودکه روى آن مسجد، حسینیه ویا مدرسه ساخت؟
ج : اگر زمین وقف قبرستان باشد نمی شود در آن زمین حسینیه، مسجد و یا مدرسه ساخت و اگر وقف نباشد مانعى ندارد.
س : 1625- زمینى براى مدرسه علمیه وقف شده است.و با همکارى مردم آن مدرسه تکمیل شده است کمکهاى مردمی توسط شخصى جمع آورى گردیده است، چه کسى حق تعیین متولى دارد، صاحب زمین یا شخصى که عهده دارجمع آورى کمی هاى مردمی بوده است و یا حاکم شرع؟
ج : واقف می تواند کس دیگرى را به عنوان متولى انتخاب کند و اگر او تعیین نکرده باشد و در غیاب او حاکم شرع می تواند متولى تعیین کند.
س : 1626 – شخصى یک چهارم زمین خود را وقف کرده است و در صورتیکه زمین ایشان کفایت فرزندان و نوه هایش را نمی کند، آیا فرزندان می توانند باتوجه به مصلحت ورثه یک قطعه زمین را ازطرف پدرمرحوم شان وقف کنند؟
ج : اگر واقف زمین موقوفه را که یک چهارم کل زمین است معین کرده باشد که فلان زمین را وقف کردم، وقف صحیح است و باید ورثه عمل نمایند و اگر معین نکرده باشد و بطورکلى گفته باشد که یک چهارم زمین خود را وقف کردم، چون کلى است صحت آن محل اشکال است.لذا ورثه می توانند زمینى را که یک چهارم کل زمین است وقف نماید، تا ثواب آن براى پدرشان باشد.
س : 1627- در وسط زمین اینجانب حسینیه اى قرار دارد که اکنون تبدیل به مخروبه گردیده است و مزاحم زراعت است و اهالى محل نیز یک حسینیه اى دیگرى ساخته اند و این حسینیه بلا استفاده است آیا می توانم عوض آن در جاى دیگرى حسینیه درست کنم و اگر تعوفی آن جایز نباشد می توانم آن را بفروشم و قیمت آن را در جاى دیگر مصرف کنم؟
ج : در صورتیکه از آن حسینیه در آینده براى اقامة عزادارى بهره بردارى نمی شود، عدول مؤمنین قیمت گذارى کنند شما قیمتش را در نزدیکترین حسینیه به محل مصرف کنید، و جایش را زراعت کنید
س : 1628- در برخى روستاها رسم است که مردم با همیارى و همکارى یکدیگر زمینى را براى محل دفن مسلمین وقف می کنند و بعد ازمدتى که قریه تو سعه پیدا می کند بعضى از اهالى ده که زمین زراعتى در نزدیکى و اطراف قبرستان داردکم کم به زمین زراعتى خود توسعه می دهند.حال چند سوال مطرح است : اولا: آیا کسى حق دارد که زمین اطراف قبرستان را که قبلا مزروع نبوده است زراعت و تصرف نماید با آنکه در حال حاضر مردگان را در همان قبرستان دفن می کنند؟ ثانیا: در فرض زراعت و تصرف آیا مالک این قسمت از زمین می شود؟ ثالثا: آیا بقیه اهالى ده حق منع و جلوگیری از زراعت را دارند؟
ج : اگر زمین وقف قبرستان است کسى حق ندارد آن را جزء زمین مزروعى خود قرار دهد و اگر در آن زراعت و تصرف نماید مالک نمی شود و سایر اهالى ده نیز حق ممانعت و جلوگیری از این کار را دارند.
س : 1629- آیا با ادعاى همسر فرد متوفى مبتنى بر اینکه شوهرش زمینى را وقف کرده است، وقف بودن آن زمین ثابت می شود در حالیکه هیچ سند و مدرک دیگرى که مدعاى او را تأیید کند وجود ندارد؟
ج : وقف با شهادت یک زن ثابت نمی شود.
س : 1630 – شخصى مقدارى از زمین خود را براى حسینیه اى وقف کرده است و بعد از فوت واقف وراث او, زمین موقوفه را بین خود جهت کشاورزى تقسیم کرده اند و یک قسمت از آن زمین موقوفه در موقعیتى قرار دارد که اسباب مزاحمت و مشقت صاحب زمین همجوار را فراهم کرده است و حاصل آن نیزکم شده است، آیا مالک زمین همجوار می تواند، این قسمت از زمین موقوفه را بخرد و قیمت آن را براى حسینیه موقوفه مصرف نماید.
ج : مادامیکه قابل استفاده در مورد وقف است بیع آن جایز نیست.
س : 1631 – قبرستانى است که موقوفه بودن و غیر موقوفه بودن زمین آن معلوم نیست و اکنون در اثرسیلاب خراب شده است.کسى حق احیاء آن را دارد؟ و اگر کسى زمین مذکور را احیاءکند آیا دیگران حق ممانعت را دارند؟
ج : تا زمانیکه امکان دفن اموات در آن قبرستان وجود دارد باید به صورت قبرستان باقى بماند.
س : 1632- آیا کاشتن درختان و اشجار میوه دار (و یا غیر آن) بر روى قبرستان مسلمین که باعث خرابى و ویرانى قبور اموات می گردد جایز است؟و استفاده از میوه هاى چنین درختانى حلال است؟
ج : اگر باعث تخریب قبور و توهین اموات گردد جایز نیست اما این درختان ملک کسى است که از ابتدا مالک بوده و آنها راکاشته است و میوه نیز تابع اصل درخت است.
س : 1633 – حسینیه اى در جاى تنگ و نامناسبى قرار دارد،مردم محل, حسینیه اى دیگرى در محل مناسبى می خواهند بسازند، آیا وسایل و امکانات حسینیه اى قبلى را می توانند به حسینیة جدید منتقل نمایند؟
ج : اگر حسنیة اول هنوز در عزاداریها مورد استفاده قرار می گیرد.انتقال وسائل آن به حسینیه اى دیگر جایز نیست و اگر قابل استفاد نیست انتقال وسائل آن به حسینیه اى دوم اشکال ندارد.
س : 1634- مسجدى است که در موقعیت نامناسب قرار دارد، نمناک، فرسوده، و در آستانة خراب شدن است به چند سوال در این رابطه باسخ دهید: ا- آیا می شود این مسجد را تخریب کرد و از مصالح ساختمان آن براى احداث مسجد دیگرى استفاده کرد؟
ج : تخریب آن براى اعمار خود همان مسجد جایز است و براى اعمار مسجد دیگر جایز نیست.2- بر فرض جواز تخریب، این مسجد اسباب و وسائلى دارد که جزء موقوفات آن است.واقفین مدعى اندکه ما باعتقاد اینکه حسینیه است وسائل را وقف کرده ایم، نقل دادن این وسائل چه حکمی دارد؟
ج : درصورتیکه وقف خاص همان مسجد باشد نقل دادن آن جایز نیست.3- اگر از این وسائل در ساختمان مسجد دیگرى استفاده شود جلب رضایت واقفین این وسائل نیز لازم است؟
ج : در صورتیکه وقف همان مسجد کرده اند واقفین نیز حق انتقال آن را ندارند.
س : 1635 – شخصى زمین خود را وقف حسینیه می کند.دو روز بعد (قبل از قبض انتخاب متولى) پشیمان می شود و زمین را به اقارب خود هبه می کند و بزودى فوت می کند، وقف صحیح است یا هبه؟
ج : اگر وقف ساختن حسینیه کرده باشد وگفته باشد اینجا عزادارى امام حسین (علیه السلام) اقامه شود تا اقامة عزا نشود وقف تحقق پیدا نخواهد کرد.بنابراین هبه صحیح است در صورت که موهوب له عین موهوبه را در زمان حیات راهب قبض کرده باشد.
س : 1636- دو قطعه زمین وقف حسینیه اى بوده است و درآمد آن هم به مصرف همان حسینیه می رسیده است، حالا در نزدیکى زمین هاى موقوفى حسینیه اى دیگرى احداث شده است، آیا حاصلات زمین هاى فوق الذکر را می شود به مصرف حسینیة تازه تأسیس رساند؟
ج : اگر وقف خاص باشد یعنى فقط براى حسینیة اول وقف شده باشد.جایز نیست و اگر وقف عام باشد یعنى براى اقامة عزاى سیدالشهداء وقف کرده باشد می توان از درآمدهاى زمین موقوفى براى حسینیة جدید مصرف کرد.
س : 1637- محله اى مسجدى دارد که به دلیل افزایش جمعیت براى بر پایی مراسم مذهبى کوچک است وکفایت نمی کند و توسعه اى آن نیز بخاطر منازل شخصى اطراف آن، امکان ندارد.مردم محل تصمیم دارند مسجد جدیدى بسازند، اما بخاطر فقر و محرومیت قادر به تامین هزینة آن نیستند آیا از سهم مبارک امام (علیه السلام) می توانند براى ساختن مسجد جدید استفاده نمایند؟
ج : مسجد وقف نمازگزاران است، در صورت احداث مسجد جدید، مسجد اول بدون جهت تعطیل می شود.براى انجام دیگر مراسم مذهبى جاى دیگرى از پول شخصى آماده نمایند.
س : 1638- درآمد دو قطعه زمین موقوفى همه سال از قدیم الایام تاکنون در حسینیه قدیمی محلى به مصرف نذرعاشوراى حسینى می رسد.وقف عام یا خاص بودن این زمین براى کسى معلوم نیست، اکنون حسینیه اى جدیدى تاسیس شده است آیا مصرف کردن از درآمد این زمین موقوفى براى نذر عاشورا در حسینیه اى جدید جایز است؟
ج : اگر وقف خاص بودن آن ثابت شده است نباید جاى دیگر مصرف شود، و اگر اختصاص وقف ثابت نیست ولى عملا براى حسینیة اولى مصرف می شده است، احوط این است که براى همان حسینیه مصرف شود.
س : 1639- حسینیه اى است کوچک و غیر قابل توسعه، مردم آن را خراب کرده اند و در جاى دیگر حسینیه اى بزرگی ساخته اند، آیا می توان جاى همین حسینیة مخروب را به فروش رساند و صرف حسینیه اى دیگرى کند؟
ج : تخریب آن حسینیه جایز نبوده است ولى اکنون که خراب کرده اند و دیگر قابل استفاده نیست، با اجازه متولى زمین آن را بفروشند و قیمت آن را در حسینیه اى جدید مصرف نمایند.
س : 1640- پولى توسط عده اى وقف مسجد شده است، تا براى مسجد یک دستگاه ژنراتور برق خریدارى شود آیا جایز است از این پول در صورت ضرورت، براى کار دیگرى مربوط به همین مسجد استفاده کرد؟ و اگر از درآمد آن پول بطور کلى در نیازمندى هاى مسجد مصرف شود جایز است؟
ج : پول نقد قابلیت وقف را ندارد، زیرا در عین موقوفه شرط است که عین باقى باشد و ازمنافع آن، موقوف علیهم استفاده نمایند، والبته اگر با آن پول وسائلى مانند ژنراتور، فرش ماشینى، موتور و غیره خریدارى شود، آن وسائل را وقف نماید.
س : 1641 – تخریب قبرستانى که حدود صد سال ازعمر آن می گذرد، و تبدیل آن به زمین کشاورزى شخصى یا عام المنفعه جایز است.مثلا مدرسه اى بسازند یا درآمد کشاورزى آن را به مصارف مدرسة علمیه برسانند؟
ج : در صورتیکه زمین وقف قبرستان باشد، به هیچ وجه تخریب آن جایز نیست، و اگر وقف نباشد و درتخریب و تعمیر آن هتک اموات مؤمنین نشود، و قبورعلماء و صلحاء نباشد، بعد از آن که اموات پوسیده ومبدل به خاک شده باشند احداث مسجد و مدرسه درآن جایز است، ولى اگر سنگ و چوب و آجر در آن قبرستان بکار رفته باشد، از صاحبان آن اجازه بگیرند و اگر معلوم نباشند از حاکم شرع اجازه بگیرند.