سوال: [1056] آیا مقررات نظام پزشکی با توجه به ضررها و ضعف هایی که عملاً دارا هستند، در عقلایی بودن و عرفیت معالجه کافی است؟
جواب: در صورتی که مقررات نظام پزشکی، ضعف و قصور داشته باشد، در عقلایی بودن و عرفیت کفایت نمی‌کند.
سوال: [1057] تشخیص ضرر اهمّ در امور پزشکی چیست و بر عهده چه کسی است؟
جواب: پزشکان متخصص و مورد اعتماد.
سوال: [1058] آیا تجویز داروی اعتیاد آور خوراکی به جای داروی غیر اعتیاد آور برای پیشگیری از بروز بیماری‌های واگیردار جایز است؟ آیا توزیع سرنگ بین معتادان برای پیشگیری از بروز بیماری‌های واگیردار جایز است؟
جواب: اگر پزشکان متخصص مورد اعتماد تجویز کند، اشکال ندارد.
سوال: [1059] آیا پزشک می‌تواند به اصرار بیمار، اقدام به تجویز داروی خاص که بر خلاف نظام پزشکی است، بنماید؟
جواب: اگر نظام پزشکی بر اساس مصالح تدوین شده باشد، پزشک نمی‌تواند برخلاف مقررات تجویز کند.
سوال: [1060] شخصی بیماری روانی دارد و احتمال دارد دست به آدم کشی بزند، در صورتی که بیماری دیگری هم پیدا کند، معالجه کدام بیماری او اولویت دارد؟
جواب: هر کدام اهمیت و اولویت دارد، اول معالجه شود.
سوال: [1061] شیمی درمانی بر روی بیماران مرد، موجب عقیمی دائمی می‌شود، آیا این کار جایز است؟
جواب: در چنین مورد اولویتها لحاظ شود، هر کدام مهم است، در معالجه تقدم دارد.
سوال: [1062] در فرمول بعضی از شربت‌های تقویتی و شربت‌های سینه¬ی بزرگسالان و حتی کودکان، الکل طبی (مست کننده) بکار رفته است، تجویز آنها به وسیله پزشک و فروش آن¬ها در داروخانه‌ها چه حکمی دارد؟
جواب: این دارو نجس است زیرا الکل مست کننده با آن مخلوط شده است.
سوال: [1063] آیا برای افزایش طول عمر بیماری که بزودی می‌میرد، استفاده از شیوه‌های پرخطری مانند شیمی درمانی که عوارض آن بیشتر از بیماری اولیه است، جایز است؟
جواب: در فرض سوال استفاده از شیمی درمانی برای افزایش طول عمر اشکال ندارد مگر اینکه توان معالجه را نداشته باشد یا قابل تحمل نباشد.
سوال: [1064] زنهایی که بیماری پارگی شکم یا بیماری قلب و کلیه مبتلا هستند، بارداری آنها باعث تشدید بیماری یاد شده می‌گردد، آیا می‌توان با بستن لوله‌های رحم از بارداری جلوگیری کرد؟
جواب: اگر از راه دیگر امکان جلوگیری از بارداری نباشد، بستن لوله‌های رحم اشکال ندارد.
سوال: [1065] اگر دو مصدوم را برای معالجه به نزد پزشکی بیاورند که هر دوی آنها در خطر مرگ قرار داردند، در صورتی که یکی از آن دو مصدوم عضو خانواده‌ای باشدکه پزشک، طبیب خانوادگی آنان است، وظیفه پزشک چیست؟
جواب: در فرض سوال هر کدام اولویت دارند از نظر فضل و کمال آن تقدم دارد، مثلاً یکی عالم است و یکی غیر عالم، یکی متقی است و دیگری غیر متّقی و… عالم و متقی تقدم دارد و اگر هر دو یکسان باشد دکتر مخیر است در معالجه.
سوال: [1066] آیا پرونده‌ای که اسرار بیمار در آن بایگانی می‌شود، می‌توان در اختیار پزشکان دیگر غیر از پزشک معالج یا بستگان بیمار قرار داد؟
جواب: اگر حفظ آن اسرار لازم باشد، در غیر ضرورت جواز ندارد در اختیار دیگران قرار گیرد.
سوال: [1067] با توجه به مشکلات فردی و اجتماعی بیماری ایدز، آیا آموزش پیشگیری از بیماری ایدز به همه گروههای سنّی را جایز می‌دانید؟
جواب: بله جایز است، بلکه در بعض موارد واجب است که به مردم آگاهی دهند که از این مرض در امان بمانند.
سوال: [1068] آیا استفاده از دفترچه بیمه دیگران جایز است؟
جواب: اگر بر خلاف مقررات باشد جایز نیست.
سوال: [1069] کسی که زمینه فراگیری علوم دینی و علوم پزشکی برای او فراهم است، چه وظیفه‌ای دارد؟
جواب: خوب است آن علوم را فرا گیرند و در صورت نبود افراد در آن زمینه فراگیری آن علوم واجب است.
سوال: [1070] آیا مصرف غذایی که در بیمارستان برای بیماران تهیه می‌شود، برای پرسنل یا همراه بیمار جایز است؟
جواب: تابع مقررات بیمارستان است.
سوال: [1071] بیمارستان‌ها و دیگر مراکز درمانی، هزینه¬ای را به عنوان دستمزد برای پزشکان جرّاح پرداخت می‌کند، آیا پزشکان جرّاح یا دیگر پرسنل می‌توانند پولی از بیمار یا بستگان او بگیرند؟
جواب: بدون رضایت بیماران حق گرفتن چنین پولی را ندارند.
سوال: [1072] مصرف دار وهایی که از کشورهای غیر مسلمان وارد می‌شود، چه حکمی دارد؟
جواب: مصرف داروهای خارجی اشکال ندارد مگر در صورتی که بداند نجس است.
سوال: [1073] از چه آمپول هایی می‌توان در ماه رمضان استفاده کرد تا روزه باطل نشود؟
جواب: مطلق آمپول روزه را باطل نمی‌کند، ولی بهتر است آمپولهای تقویتی در شب تزریق شود.
سوال: [1074] نظر حضرت عالی در خصوص مصرف خودسرانه دارو بدون نظر پزشک چیست؟
جواب: اگر احتمال عقلایی ضرر بدهد مصرف داروی خودسرانه جواز ندارد و اگر مطمئن باشد که ضرر ندارد، مصرف دارو اشکال ندارد.
سوال: [1075] آزمایش هایی که برای پیشرفت علم پزشکی بر روی حیوانات انجام می‌شود و باعث مرگ آنها می‌شود، صرف نظر از ضمان، آیا چنین کاری برای پیشرفت علم پزشکی جایز است؟
جواب: بله جایز است (در فرض سوال)، سعی شود که رضایت صاحب حیوان را جلب کند.
احکام تشریح
سوال: [1076] اگر در بدن میت شئ گرانبهایی باشد، آیا از نظر فقهی جایز است که بدن را شکافته و آن شئ را بیرون بیاوریم؟ آیا این کار هتک حرمت بدن مسلمان نخواهد شد؟
جواب: تشریح بدن میت مسلمان حرام است، مگر برای کشف جرم که در جای خودش بیان شده است.
بلی اگر آن شئ غصبی باشد و صاحب آن مال به هیچ وجه راضی نباشد که آن مال در بدن میت بماند، دراین صورت می-توانند بدن را بشکافند، ولی باید دیه قطع بدن میت را برای خود میت مصرف کنند، ورثه حق ندارند دیه را بگیرند و اگر خود میت مال را غصب کرده باشد دیه ندارد.
احکام تلقیح
سوال: [1077] روش اهدا جنین که جنینی را در رحم زنی که شوهرش مشکل دارد، گذاشته می¬شود چه حکمی دارد، آیا جایز است و محرمیت فرزند چگونه می¬شود؟ همچنین اگر تخمک همسر (مردی که نطفه¬اش مشکل دارد) با نطفه¬ای که در بانک ویژه نگهداری می¬شود [صاحب نطفه جهت این کار رضایت دارد]، اگر لقاح داده شود جایز است و محرمیت فرزند به مادر و همسر وی چگونه می¬شود؟
جواب: در فرض سوال صاحب جنین اگر معلوم باشد، یعنی از شوهر باشد، گذاشتن آن در رحم زن بدون پیش آمد مقدمات حرام مثل این که توسط شوهر آن زن باشد، اشکال ندارد؛ اما اگر توسط زن و مرد اجنبی باشد چون مستلزم لمس و نگاه حرام به آلت تناسلی زن است جایز نیست.
اما تخمک اگر به صورت نطفه باشد، گذاشتن آن در رحم زن اجنبیه جایز نیست، اگر چنین کاری کردند در هر دو فرض فرزند مال صاحب جنین و صاحب تخمک است و آن زن (صاحب رحم) هم مادر است، ولی از همدیگر ارث نمی‌برند.
سوال: [1078]
1. حکم تلقیح نطفه بیگانه چیست و فرزند حاصل از این عمل چه حکمی دارد؟
2. اگر نطفه زن و شوهری را گرفته و در خارج رحم ترکیب، سپس به رحم زنی دیگر (مادر جانشین) تلقیح گردد و طفل متولد شود، فرزند متعلق به کیست (صاحبان نطفه یا مادر جانشین) و با مادر جانشین و شوهر و محارم او محرم می¬شود؟ یا خیر.
جواب:
ج1. جواز ندارد و بچه هم مال صاحب نطفه است.
ج2. این عمل شرعا جواز ندارد؛ اگر این کار را کرد بچه مال صاحبان نطفه هست و راجع به مادر جانشین هم احتیاط شود.
سوال: [1079] وارد کردن اسپرم مرد اجنبی در رحم زن، در صورتی که شوهر عقیم باشد، چگونه است؟
جواب: جواز ندارد.
سوال: [1080] وارد نمودن نطفه لقاح یافته پدر و مادر مجهول الهویه، در رحم زن مسلمان با رضایت شوهر، چه حکمی دارد؟
جواب: جواز ندارد.
سوال: [1081] در صورتی که نازایی زن به جهت رحم او باشد و پزشکان تصمیم به برداشتن رحم او بگیرند و رحم او را تعویض کنند، چنانچه زن باردار و بچه دار شوند، حکم فرزند او چیست؟
جواب: در صورت ضرورت اگر از راه حلال رحم تبدیل شود، بچه¬ی آن زن و شوهر حلال محسوب می‌شود و اشکال شرعی ندارد.
سوال: [1082] بارور کردن زن با اسپرم منجمد شده شوهرش که فوت کرده است، چه حکمی دارد؟
جواب: اگر مستلزم مقدمات حرام نباشد و عدّه¬ی وفات شوهرش تمام نشده باشد، اشکال ندارد.
سوال: [1083] اسپرم زوج با رضایت او به طریق اصول پزشکى گرفته شده تا به زوجه او تلقیح شود، امّا قبل از این کار از دنیا رفته است، پس از فوت شوهر تلقیح صورت گرفته و فرزند به دنیا آمده است، آیا این عمل جایز است؟ آیا حکم مساله در صور زیر تفاوت می¬کند؟
1.بعد از وفات شوهر وقبل از انقضاى عده باشد؟
2.بعداز وفات شوهر وبعد از انقضاى عده.
3.بعداز وفات شوهر وبعد از ازدواج صاحب تخمک با مرد دیگرى واستفاده از اسپرم شوهر متوفاى خود.
جواب:
ج1) اگر مقدماتش حرام نباشد اشکال ندارد، یعنی توسط خود خانم تلقیح صورت گیرد؛ ج2) علی الاحوط جواز ندارد؛ ج3) جواز ندارد.
سوال: [1084] در موارد ضرورت اگر نطفه زن و شوهری را در خارج از رحم با هم ترکیب کنند، که در رحم شخص ثالث (مادر جانشین) قرار دهند، چه حکمی دارد؟
جواب: این کار شرعا جواز ندارد.
سوال: [1085] استفاده از بانک اسپرم که قطعا با استمناء، منی تهیه می¬شود و اجنبی غیر مسلمان هم هستند در باردار کردن زن شیعه که شوهرش اسپرم اصلا ندارد و بقای زندگیشان منوط به بچه دار شدن است چه صورت دارد؟
جواب: بچه دار کردن زن از چنین راهی قطعاً نامشروع است و جایز نیست؛ اگر چنین فرزندی به دنیا بیاید غیر مشروع و حرام زاده است.
سوال: [1086] با توجه به این که از نظر علمی هرگاه مردی فوت نماید، تا مدت محدودی می¬توان نطفه او را به رحم زن منتقل کرد و همسر وی را باردار نمود؛ لطفاً بفرمائید:
الف) انتقال نطفه زوج پس از مرگ مرد به رحم زوجه¬اش چه حکمی دارد؟
ب) احکام مربوط به ولد از نظر طهارت، ارث و… در فرزند چگونه است؟
ج) انتقال این نطفه به رحم اجنبیه چه حکمی دارد؟
جواب:
الف) اگر قبل از انقضای عدّه وفات و توسط خود زن نطفه شوهر فوت شده در رحمش منتقل شود و مستلزم مقدمات حرام نباشد اشکال ندارد، ولی برای کسی دیگر جایز نیست چون این کار مستلزم لمس و نظر حرام است.
ب) بچه متعلق به پدر و مادر است، ولی بهتر است در مسئله ارث، با سایر ورثه میت مصالحه شود.
ج) این کار حرام است و شرعاً جواز ندارد .
احکام پیوند عضو
سوال: [1087] آیا تولید و پیوند اندام و بافت حیوانی به انسان، جایز است؟
جواب: اشکال ندارد.
سوال: [1088] شخصی در زمان حیات خود با پیوند اعضایش مخالف بوده است، آیا پس از مرگ او می¬توان با اجازه¬ی ولی او چنین کاری را انجام دارد؟
جواب: اگر حفظ جان مسلمان به آن توقف داشته باشد، اشکال ندارد.
سوال: [1089] بیشتر موهای جلوی سر فردی سوخته است، برای ترمیم و استفاده از موی مصنوعی به پزشک مراجعه کرده است، با توجه به اینکه موهای مصنوعی از کشورهای غیر اسلامی وارد می‌شود، آیا این موها پاک هستند؟
جواب: غیر از موی کفار و سگ و خوک محکوم به طهارت است.
سوال: [1090] آیا می‌توان عضوی از بدن انسان را به حیوان پیوند زد؟ حکم کلی آن چیست؟
جواب: اگر برای انسان ضرر نداشته باشد، پیوندعضو انسان به حیوان اشکال ندارد.
سوال: [1091] نظر معظم له در مورد اهدای عضو بیمار مرگ مغزی که مرگش قطعی شده چیست؟ آیا این کار جایز است؟
جواب: قبل از فوت کامل اگر بواسطه بریدن و بر داشتن آن عضو این شخص فوت کند قتل نفس است، که جائز نیست.
امّا بعد از فوت اگر وصیت کرده باشد اشکال ندارد و اگر وصیت نکرده باشد در صورتی که جان مسلمان متوقف بر آن عضو باشد، استفاده از عضومیت مسلمان جایز است؛ ولی دیه آن را باید برای میت مصرف کند.
سوال: [1092] تحقیقی پیرامون اهداء عضو و پیوند اعضاءداشتم، خواهشمند است نظرات خویش را مشروحاً مبذول فرمایید.
جواب: اهداء عضو انسان در صورتیکه ضرر قابل توجه برایش نداشته باشد، جایز است و الا جواز ندارد و اگر عضو میت منظورتان است در صورتیکه حیات مسلمان متوقف به آن عضو باشد و عضو غیر مسلمان امکان نداشته باشد، جایز است ولی دیه دارد و دیه آن عضو برای خود میت در امور خیریه مصرف شود.
سوال: [1093] در صورت امکان اگر سر انسانی را انسان دیگر پیوند بزنند، آیا جایز است؟ در صورت جایز بودن، احکام صاحب سر بر او جاری می‌شود یا احکام صاحب بدن یا شخص جدیدی؟
جواب: در صورت امکان حکم صاحب بدن جاری می‌شود، چون جزء بدن او محسوب می‌شود.
سوال: [1094]
الف) آیا فروش یا اهدای اعضای بدن برای جراحی و پیوند به دیگران جایز است؟
ب) آیا فروش و اهدای این اعضا به دیگران بعد از مرگ شخص جایز است؟
ج) آیا شخصی که قرار است اعدام شود می¬تواند به نحو الف یا ب اقدام به فروش یا اهدای عضو نماید؟
د) با توجه به این که فروش و پیوند، موجب تأخیر اجرای حکم می‌شود آیا بین حد یا قصاص تفاوتی وجود دارد؟
جواب:
الف) اگر فروش یا اهدای عضو ضرر کلی به انسان بزند این کار جایز نیست و الا اشکال ندارد.
ب) اگر جان (حیات) مسلمانی به آن بستگی و توقف داشته باشد، اشکال ندارد.
ج ـ د) اهدای عضو اشکال ندارد، مگر این که موجب تأخیر حکم شود، اگر فروش و اهدای عضو موجب تأخیر حکم شود، این کار جایز نیست.
شبیه سازی انسان و حیوانات
سوال: [1095] آیا شبیه سازی انسان با توجه به آثار منفی اجتماعی و حقوقی که ممکن است داشته باشد از نظر شرع چیست؟
جواب: اگر آثار منفی داشته باشد خلاف شرع بوده و جائز نیست.
سوال: [1096] آیا کلونینگ ( شبیه سازی) حیوانات جایز است؟
جواب: شبیه سازی حیوانات اشکال ندارد، ولی شبیه سازی انسان جایز نیست.
سوال: [1097] در مورد شبیه سازی انسان نظر حضرتعالی چیست؟ آیا در فرض امکان، این کار مجاز است؟ و آیا تحقیقات در این زمینه مجاز است؟ یا خیر.
جواب: از شبیه سازی به خاطر محذورات ومفاسد که دارد، خود داری شود، همچنین تحقیقات مرتبط با آن.
تغییر جنسیت
سوال: [1098] اگر زنی ازدواج کرده، پس از ازدواج تغییر جنسیت دهد و به مرد تبدیل شود، حکم ازدواج و مهریه او چگونه است؟
جواب: تغییر جنسیت در مورد انسان جایز نیست، مگر در مورد خنثی غیر مشکله که علایم مردی و یا زنی در او وجود داشته باشد.
استفاده از خون غیر مسلمان
سوال: [1099] آیا یک مسلمان در حالت اضطرار و یا بنابر گفته متخصصان می¬تواند از خون مسیحی، یهودی، نصاری و کافر در بدن خود استفاده کند؟
جواب: در صورت ضرورت اشکال ندارد.
آزمایش دارو بر روی انسان
سوال: [1100] محققان علم پزشکی برای کشف داروها و روش-های جدید درمان و یا کاهش هزینه درمان بیماری¬های مختلف، اقدام به انجام آزمایش¬هایی بر روی بیماران به دو روش می-نمایند:
1) دارو درمانی، 2) روش دارو نما (در این روش مریض تصور می‌کند موارد مصرفی که پزشک به او می¬دهد موجب بهبودی او می¬شود و حال آن که در واقع دارویی در کار نبوده و صرفاً جهت بررسی تأثیر تلقین به کار گرفته می¬شود).
این آزمایش¬ها که بیشتر در مورد بیماری¬های مهلک و صعب العلاج مانند سرطان، ایدز و… انجام می¬شود، در برخی موارد موجب آسیب دیدن یا تأخیر در بهبودی بیماران مورد آزمایش می¬گردد. با عنایت به مطلب مذکور بفرمایید: انجام چنین آزمایش¬هایی که برای پیشرفت علم پزشکی انجام می¬گیرد از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
جواب: در صورت رضایت مریض، اگر این گونه دارو درمانی و دارو نما در بهبودی یا تسکین بیماری و یا در ادامه حیات او مؤثر باشد، اشکال ندارد؛ اما اگر فریبی در کار باشد و داروها را بخواهند بر روی آن مریض آزمایش کنند جایز نیست، مگر با رضایت خود بیمار.
جبران خطای پزشکی
سوال: [1101] پزشکی بر اثر سوابق طولانی که در طب داشته به خود مغرور شده و با یک نگاه سطحی چرک لوزه را به دیفتری اشتباه گرفته که در نتیجه موجب ایجاد روماتیسم قلبی و عمل و خسارات عمده¬ای شده است، آیا ضمان همه آن مخارج به عهده او است؟
جواب: در صورتی که دکتر کوتاهی کرده و به وظیفه اش درست عمل نکرده باشد ضامن همه خسارتهاست.
سوال: [1102] صدور گواهی نادرست از سوی پزشک سهواً یا عمداً چه حکمی دارد؟
جواب: صدور گواهی نادرست عمداً حرام است و در صورت سهو معذور است در صورتی که تسامح و تساهلی در کار نبوده باشد.
سوال: [1103] اگر در اثر تزریق آمپول، بیمار فوت کند، آیا پزشک ضامن است یا کسی که آمپول را تزریق کرده است؟
جواب: هر کدام مقصر است، همان ضامن است، اگر دکتر در تجویز آمپول مقصر است، دیه را باید دکتر بدهد و اگر باعث مرگ آمپول زن شده، دیه بر عهده اوست.
سوال: [1104] اگر پزشک جراح پس از عمل جراحی بعضی از لوازم خود را در شکم مریض جا گذاشته و در اثر سهل انگاری ضایعات و خساراتی از قبیل عمل مجدد متوجه بیمار شود، آیا پزشک ضامن آن خواهد بود؟
جواب: بله پزشک ضامن میباشد.
سوال: [1105] بیماری که برای معالجه درد شکم یک بار به عنوان «آپاندیس» و بار دیگر به عنوان «اثنا عشر» و بار سوم به عنوان «سرطان روده» تحت عمل قرار گرفته و معلوم شده بیماری وی «سرطان روده» بوده، آیا دو پزشک قبلی که بر اثر اشتباه در تشخیص مخارج مهمی را متوجه بیمار کرده¬اند، ضامن همه مخارج هستند؟
جواب: اگر در تشخیصشان دچار اشتباه شدند ضامن خسارت وارده نمیباشند و اگر پزشک نبودند و یا در تشخیص کوتاهی کردند ضامن خسارت وارده میباشند.
سوال: [1106] اگر مأمورین دامپزشکی حیواناتی را واکسینه کنند و مسائل قابل توجه پس از واکسینه را به صاحبان دام نگویند و بر اثر عدم رعایت آن، همه حیوانات واکسینه شده بمیرند، ضمان آن به عهده کیست؟
جواب: اگر خسارت وارده عرفاً متوجه مأمورین دامپزشکی باشد آنها ضامنند.
مال مواد مخدر
سوال: [1107] نظر مبارک در مورد استعمال مخدرهای مانند نسوار، با توجه به ضررهای مالی و جسمی که دارد و بسیار از کارشناسان طبی و… ضرر آنها را تأیید کرده¬اند، چیست؟
جواب: اگر کسی علم یا اطمینان به ضرر عقلایی آن می¬دهد استعمال دخانیات و نسوار بر او حرام است؛ اما اگر ضرر جزئی و غیر معتنابه باشد اشکال ندارد.
سوال: [1108] آیا کشیدن تریاک اشکال شرعی دارد یعنی حرام است؟ یا خیر.
جواب: اگر استعمال آن موجب اعتیاد شود حرام است.