در کد زیر لطفا قسمتی که مربوط به اشتراک گذاری و شماره صفحه هست رو حذف کن و متن رو یک دست کن. تأکید میکنم متن و فرمت حفظ شود و فقط بخش اشتراک گذاری و شماره صفحه حذف شود و در آن قسمت متن پیوسته و متناسب باشد.
[سؤال 8701] 4766
بسمه تعالی 16 / 3 / 1361
زیدی در بیست و سه سال قبل، وصیت کرده بود و فرزند خود را وصی و عیال خود را ناظر قرار داده و از ماترک خود، بعد از پرداخت تمام دیون، مبلغ هفتصد تومان را ثلث خود قرار داده تا با این مبلغ، اجیر گرفته و یک ماه و نیم روزه و سه سال نماز به جا آورند؛ متأسفانه الی حال به وصیتش عمل نشده و مالیه اش تقسیم نشده؛ اگر وارث بخواهند طبق وصیتش عمل بکنند، با وضع زمان، مبلغ تعیین شدۀ هفتصد تومان در برابر یک ماه و نیم روزه و سه سال نماز ناچیز است. آیا باید تمام نماز و روزه را بدهند یا فقط به اندازۀ هفتصد تومان عمل نمایند؟ حکم آن را مرقوم فرموده که محل حاجت است.
بسمه تعالی، اگر به ثلث وصیت کرده، هر مقدار از نماز و روزۀ مورد وصیت که ثلث فعلی به آن وافی است، باید داده شود.
[سؤال 8702] 4767
بسمه تعالی 1 / 2 / 1361
احتراماً؛ ضمن تقدیم فتوکپی وصیت نامۀ (غیر رسمی) همسرم که در تاریخ 1 / 8 / 1359 در جبهه های نبرد حق علیه باطل به افتخار شهادت نایل آمده؛ خواهشمند است سؤالات زیر را به نحو مقتضی به عرض حضرت امام خمینی رسانده و نظر مبارکشان را امر به ابلاغ فرمایید.
1. به دلیل وجود اختلافات و مشکلات عدیده، این جانب به اتفاق فرزندم ناگزیر به ترک خانه ای که متعلق به همسرم بوده است، هستم و لذا قصد آن دارم تا با رعایت حق شفعه نسبت به فروش بی قید و شرط سهم الارث خود و فرزندم (که قیمومت آن را به حکم قانون به عهده دارم) اقدام نمایم. با عنایت به مراتب فوق خواهشمند است نظر مبارک امام را در این مورد اعلام فرمایید که آیا فروش خانۀ مذکور به صرف وجود
جملۀ: «خانه ام را تا زمان حیات مادرم نبایستی بفروشید؛ زیرا او حق این را دارد که تا آخر عمرش در آن زندگی کند» در وصیت نامه ـ صرف نظر از شرایط روانی زمان تحریر آن ـ بر خلاف موازین شرع مقدس اسلام است یا تنها برای این جانب تعهد اخلاقی ایجاد می نماید؟ آیا کل وصیت نامه و برای کلیۀ وراث لازم الاجرا می باشد یا تنها برای این جانب و در این مورد لازم الرعایه می باشد؟
2. در صورتی که فروش خانه بر خلاف شرع باشد و چنانچه مادر شهید مادامی که در قید حیات است حق داشته باشد در آن خانه سکونت نماید و با عنایت به این که قسمت اعظم آن خانه متعلق به طفل صغیر (5 / 2 ساله) شهید می باشد یا در صورتی که خانه در تصرف کامل مادر شهید باشد و یا این جانب ناگزیر به فروش غیرعادلانۀ آن به مادر شهید گردم (مثلاً با اقساط 25 ساله) که مآلاً در دراز مدت منجر به تضییع حق فرزند شهید شود؛ مسئولیت شرعی آن به عهدۀ چه کسی خواهد بود و تکلیف شرعی من در این میان چیست؟
3. با توجه به این جملۀ از وصیت نامه: «تمام اموال جزئی (خانه و ماشین و غیره) که دارم، متعلق به فرزندم می باشد که بایستی فقط همسرم به عنوان قیّم عمل کند تا بزرگ شود»؛ اصولاً این جانب حق دارم به نحوی که مصلحت آتی صغیر ایجاب نماید، در مورد اموال مذکور تصمیم گیری نمایم یا خیر؟
4. آیا این جانب حق دارم مهریۀ خود را نقداً درخواست نمایم یا خیر؟ و با توجه به این که در وصیت نامه تصریح گردیده: کلیه اموالم متعلق به فرزندم می باشد؛ از محل فروش کدام اموال باید مهریۀ این جانب پرداخت گردد و آیا می شود ملزومات و مایحتاج زندگی را برای تأمین آن فروخت یا خیر؟
بسمه تعالی، وصیت سکنای منزل برای مادر و واگذاری اموال به فرزند در ثلث مجموع ترکه نافذ و در زاید بر آن موقوف بر اجازۀ ورثه است.
بدهی شهید بابت مهریۀ زوجه و غیره مقدم بر وصیت است و از اصل ترکه خارج می شود و زن از قیمت ساختمان منزل و از اعیان منقولات ارث می برد. و قیّم صغیر، مکلف است اموال صغیر را حفظ کند تا پس از بلوغ و رشد او تحویل وی دهد، مگر آن که مصلحت صغیر ایجاب کند که تمام یا قسمتی از اموال او را برایش بفروشد و وصیت سکنای منزل برای مادر مانع از فروش منزل نیست، ولی مشتری حق ندارد موصی لها را از سکونت منع کند.
[سؤال 8703] 4768
بسمه تعالی
محضر مبارک رهبر اسلام، حضرت امام خمینی، پس از عرض سلام
این بندۀ خدا در دو مسأله دینی به مشکل برخوردم. مشکل اول آن که ما دو برادر و دو خواهر از یک پدر و مادر هستیم. پدر ما نود و هفت سال عمر کرد و من که برادر کوچک هستم و 65 سال از عمر من رفته، خدمتگزار پدر بودم. چون مادرم 30 سال قبل فوت کرد من برای خدمت پدر انجام وظیفه کردم تا پدر فوت کرد. پدرم وصیت نامه رسمی نوشت و تمام ملک و مال هر چه داشت در وصیت نامه قید کرد و دو قفیز ملک خود را ثلث برای خود قرار داد که پس از فوتش وصی که پسر بزرگ است و وکیل که پسر کوچک است، برای آن مرحوم پنج سال نماز بخوانند و مابقی را در عزای امام حسین خرج کنند. ولی محضر، قباله ای که به فروش برسد نمی نویسد. مشکل دیگر آن که یک خواهر داریم که شوهرش اهل قمار و عرق و تریاک می باشد وی خواهر ما را وادار نموده که مانع شود که زمین ثلث پدر به فروش برسد و برای آن مرحوم خرج شود. وی مدعی است که زمین ثلث پدر را به جای مال پدر به من بدهید. در صورتی که یک پنجاهم قیمت ثلث مال پدر به او نمی رسد. متمنی است حکم شرعی را بیان فرمایید.
بسمه تعالی، ثلث مورد وصیت اگر مشخص باشد باید در مصرف تعیین شده صرف شود و هیچ یک از ورثه حقی نسبت به آن ندارد.
[سؤال 8704] 4769
بسمه تعالی
حضور مبارک رئیس الملّة والدین آیت الله العظمی، حضرت امام خمینی دام ظله العالی، با کمال توقیر و ادای سلام همواره اوقات توفیقات روزافزون آن زعیم عالی قدر را از درگاه باری تعالی مسئلت می نمایم:
1. شخصی فوت نموده و دارایی و متروکات متوفی عبارت از دو باب خانه علی حده و نُه باب مغازه و مبلغی وجه در بانک می باشد و در وصیت نامه شرعی، ارشد اولاد خود را وصی قرار داده که پس از فوت تمام دارایی و متروکات موصی را به حیطۀ تصرف درآورده و پس از ادای دیونات، تقسیم و کما فرض الله بین وراث تسهیم گردد از جمله یک باب از مغازه های موصی با خانۀ ارشد اولاد خود که وصیّ نامبرده می باشد، در سند مشترک و مشاع است و در واقع امر 8 باب مغازه مزبور برای موصی قرار گرفته که در وصیت نامه هم درآمد مغازه ها را تا مدت بیست سال قید شده بابت ثلثیه موصی به صرف استیجار سی سال نماز و روزه و سایر خیرات که در وصیت نامه قید شده رساند و بعد از بیست سال تقسیم و کما فرض الله بین وراث تسهیم گردد، حال در اثر عدم سازش و عدم متابعت بعضی از وراث، موصی می تواند خانه خود و 8 باب مغازه را که مشترک است به فروش برساند و طبق وصیت نامه از عین المال فروش ثلثیه عمل کند و بقیه را تقسیم کند. زیرا در مدت بیست سال معلوم نیست وصیّ زنده باشد و متحمل همه گونه ناملایمات گردد و همچنین دو باب خانه علی حده که وراث در آن سکونت ندارند موصی می تواند به اجارۀ اشخاصی که مستضعف می باشند بدهد و از مال الاجاره آن ها پس از خرج تعمیرات و سایر جهاتی که موجب ویران شدن آن نشود بابت سهم امام محسوب دارد، و در صورت عدم رضایت بعضی از وراث وصیّ می تواند در آن ها نماز بخواند، زیرا مدت ها طول می کشد که انحصار وراثت شود.
بسمه تعالی، بدون اجازه همه ورثه فروش صحیح نیست و با اجازه، در صورتی صحیح است که قبلاً به وصیت عمل شود به این نحو که سی سال
نماز و روزه و سایر اعمال مورد وصیت را از جای دیگر بدهند و بعد املاک را بفروشند و مقداری که صرف وصیت شده را از آن بردارند و بقیه را تقسیم کنند و تا دین میت ادا نشود، تصرف در ترکه جایز نیست.
2. یک نفر کاسب پیرمرد خیاط که مستأجر 2 باب مغازه فوق الذکر بوده در مدت 8 سال در حدود مبلغ دوازده هزار تومان بابت کرایه مغازه و مخارج مربوط به دادگستری و حق الوکاله و سایر مخارج مربوطه دو فقره حکم صادر شدۀ دادگستری، مدیون و در اثر عدم توانایی تخلیه کرده است و چنانچه اجرائیه صادر گردد محکوم به پرداخت وجوه نامبرده می گردد و چون توانایی ندارد محکوم به زندان است، برای جلوگیری از تعقیب نامبرده و برائت ذمه از مستأجر اجازه فرمایید مبلغ نامبرده بابت سهم امام علیه السلام محسوب گردد که در نتیجه برائت ذمه از مستأجر و موجر حاصل شده و ادای دین طرفین گردد.
بسمه تعالی، اگر تمکّن از ادای دین خود ندارد باید به او مهلت داده شود.
3. در تاریخ 7 / 6 / 1358 مبلغ یک هزار و دویست تومان به حساب 100 آن امام واریز کردم بعداً متوجه شدم که بابت ساختمان مستضعفین است اما خمس واجب و بر ذمه است. مستدعی است اجازه فرمایید بابت سهم امام علیه السلام محسوب گردد.
بسمه تعالی، اجازه دادم.
[سؤال 8705] 4770
بسمه تعالی 26 / 5 / 1361
حضور مبارک رهبر عظیم الشأن، آیت الله العظمی حضرت مستطاب حاج آقا روح الله موسوی خمینی، دام ظله العالی، اماما! چه می فرمایید در این مسأله:
شخصی ده سال قبل به رحمت ایزدی پیوسته و وصیت کرده که دارایی را فوراً جمع آوری کرده پس از دادن قروض محقّقه اگر چیزی از کل دارایی باقیماند از محل ثلث دارایی، این پنج فقره را ادا کند. روزه (ده سال)، نماز (ده سال)، حج (یک)، زغال (50 خروار) و یک صد ختم قرآن بدهند و چنانچه پنج فقره داده شد و چیزی ماند، برای خود موصی ده سال روزه و نماز بدهند، والسلام.
در اثر اختلافات جزئی بین ورّاث، ماترک تا کنون تقسیم نشده؛ ولی در عین حال از جمع دارایی مقداری به دفعات به فروش رسیده و وجوهی هم از مال الاجاره
دریافت گردیده که ثلث آن جهت انجام مصارف معینه خواسته شده در بالا تحویل اوصیا شده است؛ ولی حالیه طبق محاسبه ای که به عمل آمده با فروش قسمتی دیگر از ماترک و دادن ثلث آن به اوصیا کلیه خواسته ها انجام و برآورده می شود و دیگر تعهدی از موارد وصیت باقی نخواهد ماند.
اماما! با عنایت به عرایض بالا و این که دیگر مورد مصرفی جهت وصیت باقی نخواهد ماند؛ آیا ورثه می توانند بدون جدا کردن ثلث مازاد، ماترک را که باقی می ماند کما فرض الله بین خود تقسیم نمایند؟ تمنا دارد ورّاث را ارشاد و به خاتم شریف ذیلاً مزین فرموده که عندالحاجه حجت بوده باشد.
بسمه تعالی، اگر نسبت به ثلث وصیت نموده، مقدار باقیمانده از موارد وصیت را در وجوه برّ صرف نمایند و تا ثلث را اخراج نکرده اند، نمی توانند ترکه را تقسیم نمایند.
[سؤال 8706] 4771
بسمه تعالی 4 / 7 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله
شخصی وصیت نموده است که ثلث اموال او را به مصارف معینی از قبیل صوم و صلاة و خمس و زکات و ردّ مظالم صرف نمایند و در وصیت نامه مشخص نموده است که چند سال نماز و روزه و چه مبلغی به عنوان خمس و زکات و ردّ مظالم بپردازند. همچنین از همان ثلث، یک قطعه باغ را به عنوان قرآن خواندن بر سر قبرش مشخص نموده است و بعد از انجام همۀ اعمال و امورات مذکورۀ در وصیت نامه، اکنون مقداری از ثلث، باقیمانده که اضافه می باشد؛ لذا استدعا داریم تکلیف ما را روشن فرمایید که آیا این مقدار اضافی به وراث برمی گردد؟ یا این که باید صرف در امور خیریه بشود؟
بسمه تعالی، در فرض مرقوم، مبلغ اضافی را صرف خیرات برای میت نمایند.
[سؤال 8707] 4772
بسمه تعالی
دفتر حضرت امام خمینی
احتراماً؛ پاسخ فرمایید: زنی وصیت نموده است ثروتی که از پسرم به من یک ششم می رسد و من از روز اول در منزل شخصی ایشان بوده ام و تمامی زحمات من با فرزندان ایشان بوده و برای بنده هم نوه محسوب می شوند. تقاضا می نمایم، بعد از مرگ من ثروت مرا بین دو نوۀ پسری و یک فرزند خودم تقسیم نمایید.
بفرمایید: آیا این وصیت از نظر شرع مقدس نافذ می باشد یا نه؟
بسمه تعالی، در فرض مرقوم، وصیت در ثلث ترکه نافذ است؛ به این نحو که ثلث ترکه را به دو نوه او می دهند و بقیه، به فرزندش به ارث می رسد.
[سؤال 8708] 4773
بسمه تعالی 15 / 3 / 1361
مسئول محترم دفتر امام خمینی
احتراماً؛ به عرض می رساند که شخصی دارای سه همسر و تعدادی فرزند از دو همسر قبلی و فاقد فرزند از همسر سوم می باشد، ولی در موقع فوت و وصیت، دارایی خود را به سه قسمت تقسیم کرده. قسمت اول را به یک دخترش و قسمت دوم را برای خرج کفن و دفن که آن هم در اختیار دختر مزبور می باشد و قسمت سوم را به همسر سوم مصالحه کرده، و بقیۀ اولاد و وراث را از ارث محروم کرده. لازم به تذکر است که حاجیِ مرحوم دارای دو فرزند پسر و دو فرزند دختر می باشد که همۀ اولاد خود را از ارث محروم و فقط به دختر نامبرده و زن سوم مصالحه کرده. از آن دفتر محترم خواهشمند است این جانب را در این مورد ارشاد فرمایید.
بسمه تعالی، اگر اموال را در حیات خود به وجه شرعی از ملک خود خارج ساخته، دیگران در آن اموال حقی ندارند؛ ولی اگر وصیت نموده که بعد از
فوت، امور مذکوره را انجام دهند، وصیت فقط در یک سوم مجموع ترکه نافذ است و در بقیه چنانچه ورثه اجازه نکنند، ارث می شود.
[سؤال 8709] 4774
بسمه تعالی
حضرت مستطاب آیت الله العظمی امام خمینی، مرجع تقلید شیعیان و بنیان گذار جمهوری اسلامی، مدّ ظله العالی
شخصی چهار زن دارد که سه تای آن ها دارای فرزند و یکی از آن ها نازا است. آنچه دارایی از زمین داشته، به پسرهایش صلح و منتقل کرده. به عیال چهارم که نازا است می تواند خانۀ مسکونی خود را به عنوان وصیت بدهد؟
بسمه تعالی، اگر وصیت کند، نسبت به ثلث ترکه اش نافذ است و در بقیه، موقوف به اجازۀ ورثه است؛ ولی می تواند درحیات خود، خانه را به او صلح کند؛ در این صورت از ترکۀ او محسوب نمی شود و ورثه در آن حق ندارند.
[سؤال 8710] 4775
بسمه تعالی 15 / 1 / 1361
خدمت امام خمینی، و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، مدّ ظله العالی
استحضاراً به عرض می رساند: این جانب دارای دوازده اولاد از دو زن می باشم (هشت دختر و چهار پسر)؛ از دوازده اولاد، یازده نفر همگی بزرگ بوده و صاحب زندگی و اهل و عیال می باشند، که من در حد توانایی و در حد مقدورات خودم به آن ها کمک نموده و دخترها را نیز به اندازۀ وسعم جهیزیه داده و به خانۀ بخت رفته اند؛ در حال حاضر یک پسر هفت سالۀ صغیر دارم و چون خودم مریض احوال هستم و سنی از من گذشته است، وصیت نموده و چیزهایی را برای مخارج دفن و کفن خودم معیّن نموده ام؛ من از مال دنیا فقط هفتاد هزار تومان آب و ملک در جاسب و یک حیاط شصت متری کوچک در تهران دارم که دارای چهار اتاق کوچک و یک زیرزمین
ده متری می باشد که فعلاً در آن ساکن هستم؛ چون اولادهای دیگر من صاحب زندگی هستند، می خواهم بعد از خودم حیاط فوق را به پسر صغیر هفت ساله ام واگذار نمایم؛ اما اولادهای بزرگ تر مانع از این کار می شوند و از لحاظ شرعی هم که به حاکم شرع مراجعه نموده ام، اظهار می دارند: حق نداری بیشتر از ثلث مالت را به پسر کوچکت واگذار کنی. از آن امام بزرگوار استدعای عاجزانه دارم این جانب را راهنمایی فرمایند که آیا من می توانم شرعاً این حیاطم را بعد از خودم به پسر صغیر هفت ساله ام واگذار کنم یا خیر؟ ضمناً حق دو عیالم را تمام و کمال ادا نموده ام.
بسمه تعالی، وصیت در ثلث نافذ است؛ ولی اگر در زمان حیات خود تمام آنچه را می خواهی، به کسی ببخشی، نافذ، و مانع ندارد.
[سؤال 8711] 4776
بسمه تعالی 28 / 8 / 1361
دفتر محترم امام خمینی، با عرض سلام
زوجی که فاقد اولاد می باشند، طی نامه ای به این جانب نوشته اند: منزل کوچکشان که حدود 150 متر مربع می باشد، با مبلغ حدود دویست هزار تومان، بعد از فوتشان به مسجدی تبدیل شود؛ این جانب به علت تعدد مساجد ـ که حدوداً صد متر به مسجد جامع جدید و 150 متر به مسجد جامع قدیم فاصله بیش نیست ـ نمایندگانی به منزل زوج فرستادم و گفتم: از وصیت برای مسجد صرف نظر کنند و پیام فرستادم دستور فرمایند چیز دیگری که مورد استفادۀ بهتر عموم باشد ساخته شود؛ این مرد و زن گفته اند: هر چه من صلاح بدانم بسازم؛ اکنون مرد فوت شده و زن زنده است؛ آیا با اجازۀ زن که نصف منزل متعلق به او است می شود این منزل گلی که در حال خراب شدن است، به صورت تکیه ای که این محل نیاز دارد ـ مانند زینبیه، مهدیه، اکبریه ـ ساخته شود یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر اختیار تعیین آن، به نظر و صلاح دید شما موکول شده و ورثه راضی هستند، به هر نحو صلاح بدانید می توانید عمل کنید.
[سؤال 8712] 4777
بسمه تعالی
رئیس محترم دفتر امام خمینی، رهبر بزرگ انقلاب اسلامی، محترماً؛ مراتب جهت استحضار و راهنمایی به شرح زیر اعلام می گردد. فدوی دارای همسر و خواهر و خواهرزاده بودم که همسرم در ده سال قبل و خواهرزاده، شش سال قبل و خواهرم امسال فوت شده اند. همسرم وجهی نداشته و در اثر مرض سرطان در گذشته که کاهل الصلاة و وصیتی از خود باقی نگذاشته ولی روزه را به واسطه ضعف، عمل نمی نمودند. خواهرزاده ام نیز در اثر سکته فوت نموده و غالباً نماز ایشان فوت می شد، ولی از گرفتن روزه به واسطۀ ضعف اعصاب نمی توانستند عمل نمایند و وصیتی هم ننموده اند.
خواهرم که در اثر کبر سن مرحوم گشته، نماز را به جا می آوردند، ولی به واسطۀ کسالت روزه را نمی توانستند به جا بیاورند و دارایی او یک منزل قدیمی به مساحت چهارصد متر می باشد. فعلاً خودم و فرزند و عیال و اطفال فرزندم در آن محل زندگی می کنند. ایشان وصیّت نموده اند که مدت سی سال نماز و روزه برایش خریداری شود و خود حقیر که مدت هشتاد سال از سنم می گذرد؛ توانسته ام با زحمت زیاد مبلغ صد و پنجاه هزار تومان که فعلاً دست تاجری می باشد، تهیه نمایم و تاجر مزبور وجه را در اردیبهشت ماه سال آینده باید بدهد. و مدت ده سال برای همسرم که فوت شده به علاوه یک فقره حج که مستطیع بوده و انجام نداده باید تهیه نمایم. یک فقره حج نیز بر من واجب بوده که در اثر کسالت، انجام آن به تعویق افتاده و باید انجام شود و وصیت نامه رسمی هم نموده ام. و یکی از پنج فرزندانم را وصی و دامادم را ناظر بر وصی قرار داده ام، ولی آنان قبول این مسئولیت را نمی نمایند. مستدعی است، بنده را راهنمایی فرموده و ترتیبی اتخاذ فرمایند که رفع این نگرانی فراهم شود. ضمناً همشیره ام که فوت شده و منزل او به اسم بنده می باشد؛ مبلغی ردّ مظالم و خمس باید بدهد که آن هم باید پرداخت کرده و منزل فعلی هم قدیمی و خریداری مانند سابق ندارد که بتوانم با فروش آن وصایای آن ها را انجام بدهم و اگر به فروش برسد خودم و
بچه هایم بی سامان خواهیم بود. منتظر پاسخ آن دفتر امامت می باشم که مرا از این نگرانی نجات فرمایند. اگر صبر کنم تا وجهی که نزد شخص تاجر است وصول شود، ممکن است فوت شوم و مسئول انجام وصایای آنان در دنیا و آخرت واقع گردم.
بسمه تعالی، دیون و حج واجب میت از اصل ترکۀ او خارج می شود و وصایای او در ثلث بقیه نافذ است و آنچه باقیماند به ورثۀ میت می رسد و تا اخراج دین و عمل به وصیت نشده، حق تصرّف در ترکه میت را ندارند.
[سؤال 8713] 4778
بسمه تعالی
محضر مقدس ولی فقیه، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
1. در وصیت نامه ای تکلیف خرج ثلث دارایی اعم از منقول و غیر منقول به طور جداگانه تعیین گردیده و ذکری هم از بدهی یا قروض متوفی در آن نشده است. اکنون اشخاصی به موجب اسناد عادی بر ترکه اقامه دعوا نموده که رسیدگی به آن در محاکم عدلیه جریان دارد. با این وصف، آیا وصی ملزم است تا تعیین تکلیف قطعی این دعاوی، اجرای وصیت نامه را به تأخیر اندازد یا خیر؟
بسمه تعالی، با فرض احتمال دین برای میت، لازم است تا تعیین تکلیف صبر کند.
[سؤال 8714]
2. در صورت ذیحق شناخته شدن مدعیان، آیا طلب آن ها از مال منقول (وجه نقد) یا از غیر منقول باید پرداخت شود تا لطمه ای به اجرای وصیت نامه از نظر کمیت حادث نشود؟
بسمه تعالی، دین میت از اصل ترکه خارج می شود و چنانچه مال مورد وصیت معیّن شده و زیادتر از ثلث ترکه بعد از اخراج دین نباشد؛ دین از مالی که مورد وصیت نیست خارج می شود.
[سؤال 8715] 4779
بسمه تعالی نهم صفر المظفر 1400 ق
حضور مبارک مرجع عالی قدر، نایب الامام علیه السلام آقای امام خمینی، دامت برکاته، پس از عرض سلام و تقدیم تحیّات، تقاضای جواب سؤال ذیل را داریم:
شخصی فوت نموده و چند نفر فرزند پسر و دختر و یک زن باقی گذاشته است و ما ترک او دو دانگ خانه است که حدود بیست هزار تومان ارزش دارد و یک جریب زمین می باشد که حدود پنجاه هزار تومان ارزش دارد و قسمتی آب و اثاث خانه که حدود ده هزار تومان ارزش دارد و نسبت به نیم جریب زمین وصیتی نموده شفاهاً برای بعض ورثه که عده ای از ورثه وصیت را قبول دارند و بعضی انکار دارند و دو مهریه بدهکار بوده است که فتوکپی یک قطعه ضمیمه، و یک قطعه هم مفقود شده و در دفتر موجود است. و پول یک جریب زمین در آن مهرنامه مفقود شده، پنجاه تومان پول نقره آن زمان نوشته شده است. مستدعی است حکم الله را مرقوم فرمایید که ورثه بر طبق آن عمل نمایند و نزاع و اختلاف مرتفع شود.
بسمه تعالی، اگر عینی در مهریه زوجه باشد به او اختصاص دارد، و هر مقدار ثابت است که میت دین داشته و ادا نکرده، از ترکه خارج می شود و وصایای میت در صورت ثبوت شرعی نسبت به ثلث ترکه نافذ است و بقیه بر طبق موازین شرعیه ارث می شود و نزاع باید در محاکم شرعیه فیصله شود.
[سؤال 8716] 4780
بسمه تعالی 5 / 12 / 1361
مسئولین محترم دفتر امام
پس از عرض سلام و دعا به جان امام، این جانب سؤالاتی در زمینۀ دیون واجبات مرحوم پدرم دارم که در صورت امکان، تقاضای راهنمایی از مسئولین محترم آن دفتر را دارم.
مسئولین محترم دفتر امام؛ این جانب در طول حیات پدرم مکرراً به ایشان تأکید می کردم که اگر احیاناً دیونی در زمینۀ واجبات خویش از جمله (نماز، روزه، خمس، زکات و غیره…) دارند تماماً ادا نمایند؛ ولی پدرم ادعا داشتند که هیچ گونه دینی از این بابت ندارم؛ البته من از واجب الحج بودن ایشان آگاهی داشتم و از طرفی از نوع مرض ایشان هم آگاه بودم که از نوع سرطان و غیرقابل علاج است. به همین دلیل در اواخر حیات ایشان دوباره موضوع را با پدرم در میان گذاشتم ولی همان جواب قبلی را دریافت نمودم و از طرفی بعد از فوت پدرم هیچ گونه ارثی از ایشان به بنده تعلق نگرفته است مگر شش من آب و زمین که دو برابر همان مقدار ـ شاید بیشتر ـ در طول حیات خویش، با قید کردن در قبالۀ عقد خانم برادرم منتقل کرده اند و به خاطر این که این امر باعث ناراحتی نگردد مقدار متذکره را به من منتقل نموده اند (همان شش من زمین و آب) و بقیه مایملک ایشان از قبیل پول و زمین و آب و گوسفند و گاو و هرچه موجودی داشتند، بنابر وصیت پدرم به مادرم منتقل شده است.
لطفاً این جانب را راهنمایی فرمایید که آیا می توانم از ارثیۀ منتقله به مادرم، برای ادای دین ایشان استفاده کنم یا نه؟ البته متذکر می شوم که پدرم دارای دو پسر و چهار دختر می باشد که من پسر بزرگ خانواده هستم و آیا اصلاً دیون پدر مرحومم به این جانب تعلق می گیرد یا نه؟ چون من همان طور که در بالا عرض کردم، مکرراً ادای واجبات را به ایشان متذکر شده ام. از مسئولین آن دفتر تقاضا دارم در صورت امکان، بنده را در این زمینه ارشاد و آگاه نمایند.
بسمه تعالی، بر ورثه واجب نیست از مال خودشان دین متوفی را بپردازند، ولی اگر دینی برعهده میت باشد و مال از او باقیمانده باشد باید دین را که یکی از آن ها حج واجب است، از آن مال ادا نمود و اگر پدر شما در زمان حیات، تملیک به مادرتان نکرده بلکه وصیت نموده، باید اولاً دیون مالی او را ادا نمود و بعد وصیت او در ثلث باقی، نافذ و بقیه، بین ورثه تقسیم می شود.
[سؤال 8717] 4781
بسمه تعالی 9 / 12 / 1361
دفتر محترم حضرت امام خمینی، مدّ ظله، پس از احترامات لازمه؛ مسئلت می شود در مورد تخمیس اموال، شرعاً:
1. آیا بدهی شخص باید از کلیۀ ماترک او کسر شود یا خیر؟
بسمه تعالی، بدهی میت از اصل ترکه برداشته می شود، ولی لازم نیست از هر مالی به نسبت کسر شود.
2. آیا عمارت و خانۀ مسکونی و اثاث البیت معمولی از دادن خمس مستثنا است یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر از درآمد بین سال تهیه شده، تا مدتی که جزو مؤونه محسوب است خمس ندارد.
3. قبلاً به سادات مستحق محلی تدریجاً وجوهی بابت خمس داده شده، آیا باید محسوب شود یا خیر؟
بسمه تعالی، آنچه را که قبلاً بابت ادای بدهی سهم سادات، به سادات فقیر عفیف متدیّن داده اید قبول است ان شاء الله.
4. املاکی به عنوان ارث از پدر به شخص رسیده و با علم به این که در حال حیات، خمس آن داده شده است، آیا فعلاً خمس به آن تعلق می گیرد یا خیر؟
بسمه تعالی، ارثیه در فرض مرقوم، خمس ندارد.
5. قطعه ملک در حال حاضر جزء صداق و مهریۀ لاوصولی عیال دائمی شخصی می باشد که عندالمطالبه ادا نماید، ولی زوجه تقاضای وصول آن را ننموده است، آیا خمس به بهای ملک فرض است یا خیر؟
بسمه تعالی، ملک اگر در وقت صداق قرار دادن متعلَّق خمس نبوده، خمس ندارد.
6. املاکی قبلاً خریداری شده به بهای روز، ولی فعلاً از حیث قیمت، بهای آن چندین برابر است؛ در مورد خمس، آیا بهای امروز باید محسوب گردد و یا این که خرید ملک؟
بسمه تعالی، اگر با درآمد کسب غیر مخمس خریداری شده، در صورت اجازۀ حاکم شرع، به قیمت فعلی خمس دارد.
خدایا، خدایا تا انقلاب مهدی خمینی را نگهدار، از عمر ما بکاه و به عمر او بیفزا
[سؤال 8718] 4782
بسمه تعالی
شخصی که روزۀ ماه مبارک را عمداً افطار کرده و در کفاره آن، بین عتق و صوم و اطعام، مخیر است اگر فوت شد، تکلیف ورثه ـ با علم به این که متوفی ذمه اش مشغول بوده ـ چیست؟ همچنین اگر متوفی ذمه اش مشغول به مطلق کفارات بوده، بر عهدۀ ورثه چیزی هست یا خیر؟
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، کفارات مالیه از اصل ترکه خارج می شود و در کفاره مخیره، در صورتی که ممکن باشد اخراج از ترکه ـ به این نحو که همه ورثه کبیر و راضی باشند ـ اطعام از ترکه مانع ندارد و در غیر این صورت، احوط آن است که برای پدر، پسر بزرگ تر روزه بگیرد و در غیر این فرض واجب نیست کفاره را بدهند.
[سؤال 8719] 4783
بسمه تعالی 6 / 7 / 1361
محضر مبارک امام خمینی، زید عزّه، احتراماً؛ ضمن عرض سلام، قبل از هر چیز از خداوند متعال عزت و سربلندی برای آن جناب و تمام آنان که در پیشبرد اهداف عالی اسلام می کوشند خواهانم. امید است با عنایات الهی و حضرت مهدی علیه السلام جامعۀ کفر در سراسر جهان بیش از پیش زبون و خوار گردد و پرچم مقدس اسلام در سراسر جهان به اهتزاز درآید. غرض از مصدع اوقات شدن، چند سؤالی است که تقاضای جواب را دارم.
1. عموی این جانب سال گذشته که عازم حج بودند وصیتی را کتباً نمودند و چون سال مشخصی نداشته اند، خمس کل مبلغی را که برای حج برداشته بودند حساب نمودند که 000 / 74 ریال شد، که مبلغ سی هزار ریال را این جانب طی حواله ای به
خدمت آن مرجع، ارسال و مابقی را وعده کرده بود که پس از بازگشت بپردازد که موفق نشد تا فوت نمود. مبلغ 000 / 44 ریال مابقی طی حوالۀ پیوست تقدیم می گردد که استدعا دارم کل مبلغ تقدیمی به مبلغ 000 / 74 ریال را برای تأیید ورثه کتباً اعلام دارید.
2. در حالی فوت نمودند که قادر به وصیت دومی نبودند. فقط اظهار داشته اند: همان وصیت قبلی به قوت خود باقی است، ولی هنوز سال نرسیده بود و چون کاسب بود و قادر به کسب نبود و کشاورزی هم داشته، کلیۀ درآمد خود و فرزندانش را به حساب دفترچۀ بانک که در حدود 000 / 300 / 1 می باشد گذارده. در وصیت اعلام نموده به سه فرزندم که هر یک ازدواج نکرده اند و دوتای آن ها که هنوز به سن قانونی نرسیده، مبلغ 000 / 300 ریال بپردازید و ده هزار تومان بابت نماز و روزۀ احتمالی فراموش شده بدهید و ده هزار تومان مخارج کفن و دفن بدهید؛ ولی هیچ یک عملی نشده و بعد از دوازده روز فوت، سال خمس هم فرا رسیده. آیا این مبلغ خمس دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، آنچه که آن مرحوم از درآمد کسب مالک شده و لازم بود خمس آن را بپردازد و نپرداخته، باید خمس آن، خواه پول پس انداز شده باشد یا اموال دیگر، باید پیش از عمل به وصیت، از اصل ترکه برداشت و ادا شود.
3. آیا وجوهی که از متوفی در بانک می باشد و با توجه به وصیت و مخارج دفن و کفن و دولت، از آن مالیات بر می دارد، از نظر حکم اسلامی با توجه به وصیت های متوفی چه حالتی دارد؛ در صورتی که ورثه هیچ گونه رضایتی به برداشت مالیات از طرف دولت ندارند؟
بسمه تعالی، مالیات تابع مقررات دولت اسلامی است.
4. متوفی دو ماه قبل از مرگ، قادر به حرکت نبود و نتوانسته نمازهای واجب خود را به جا آورد و در این مورد هم وصیتی نکرده. تکلیف چیست؟
بسمه تعالی، بر پسر بزرگ تر واجب است نمازهای قضا شدۀ پدر را به جا آورد.
[سؤال 8720]
5. در مورد خمس و زکات چون در مسأله جاهل بوده، طبق سال انجام نمی داده، ولی در امور خیریه و کارهای خیر و نذورات تا حد توان شرکت داشته. ورثۀ مرحوم از محضر آن مرجع عالی قدر، تقاضای گذشت و طلب مغفرت را درباره این کوتاهی، از طرف متوفی دارند.
بسمه تعالی، ورثه باید تمام بدهی مالی او را از ترکۀ او پیش از عمل به وصیت و تقسیم ارث ادا نمایند و برای آمرزش مرحوم، امیدوار به عفو و غفران خداوند متعال باشند.
[سؤال 8721] 4784
بسمه تعالی
حضور مبارک رهبر کبیر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، امام خمینی، دام ظله، بدین وسیله از محضر آن حضرت، طلب استفتا می نماییم.
شخصی مصارفی را معیّن نموده که از ثلث مالش خرج شود. پس از انجام تمام موارد وصیت، مقداری از ثلث باقیمانده که میت مطلبی در این مورد نفرموده. آیا این مقدار باقیمانده از ثلث، جزو ماترک محسوب می شود و به ورثه می رسد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر در تمام ثلث وصیت نکرده، به ورثه می رسد.
[سؤال 8722] 4785
بسمه تعالی سوم ذی القعده 1402 ق
محضر مقدس رهبر عظیم الشأن انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی روحی فداه، پس از تقدیم بهترین تحیات و عرض سلام، در این مسائل حضرت عالی حکم خداوند تعالی را بیان فرمایید.
1. شخصی مرحوم شده و وراث او دوازده پسر و چهار دختر و یک زن می باشد.
چهار پسر و سه دختر از یک زن ـ که سابقاً مرحومه شده ـ و بقیه که اکثراً صغیر می باشند، از زن فعلی هستند.
شخص متوفی اموالش عبارت است از: چند باغ مشجر؛ قریب 200 رأس گوسفند؛ قریب 150 هزار تومان پول نقد و یک خانۀ مسکونی. در ضمن در حال صحت وصیت کرده که بعد از فوتش به او عمل شود که آن وصیت نامه پیش شخص مورد اعتماد ثالثی بوده است. در آن کاغذ عادی نوشته است که: «مبلغ 50 هزار تومان خرج خودم نمایید و بقیه پولهایم و تمام گوسفندان، مال اولادهای زن فعلی باشد و اثاثیۀ خانه مال زنم باشد و اولادهای زن اول ـ که مرحوم شده ـ چیزی از پول ها و گوسفندان نبرند و اما باغ های مشجر را بین تمام وراث کما فرض الله تقسیم کنند».
در صورتی که اکثر اولادهای کبیر، این وصیت نامه را قبول نکردند و می گویند ما هم اولادهای این پدر هستیم و حق خود را می خواهیم. لذا از آن مقام معظم تقاضا می شود نظر مبارک خود را دربارۀ اموال مذکور و طریقۀ تقسیم آن ها و این که این وصیت نامه تا چه حد اعتبار دارد و چه مقدار باید به آن عمل شود تا ان شاء الله حق کسی از بین نرود، بیان فرمایید.
بسمه تعالی، تنها نوشته و سند میزان نیست، اگر وصیت به وجه شرعی ثابت باشد، در مقدار ثلث مجموع ترکه نافذ است و باید بر طبق آن عمل نمایید. و در زاید بر ثلث، موقوف بر اجازۀ تمام ورثه است و مازاد بر ثلث مورد وصیت، به تمام ورثه می رسد.
[سؤال 8723]
2. شخص فوق الذکر، مهریۀ زن پسر خود را به عهده گرفته که مبلغ هشت هزار تومان پول و چند گوسفند و مقداری طلا بوده و در دفتر عقد، اقرار کرده که به ذمۀ من می باشد و هم در آن دفتر اقرار کرده که تا مدت یک سال بعد از عقد و ازدواج، پول مهریه را بدهد. و اگر به صورت خانه مسکونی و باغ در نیاورد و به زن پسر خود
واگذار نکرد، مبلغ ده هزار تومان به دولت وقت بدهکار باشد. مع الوصف کاری انجام نداد تا مرحوم شد. در صورتی که اگر آن پول را، در موقع معین شده، خانه و باغ خریده بود؛ الآن چند برابر ارزش داشت. لذا خواهشمند است بیان فرمایید تکلیف این زن چیست؟ در صورتی که در وصیت نامۀ عادی فوق الذکر هیچ ذکری از مهریۀ این زن نشده. البته شایع است که گاهگاهی به پسر خود می گفته که من ندارم خودت مهریۀ زنت را بده.
بسمه تعالی، اگر ثابت شود که مهریۀ زن پسر خود را به عهده گرفته و بدهکار شده و نپرداخته، باید مقدار مهریۀ تعیین شده از اصل ترکه، پیش از عمل به وصیت و تقسیم ارث، برداشته شود و به طلبکار پرداخت گردد. اگرچه در وصیت نامه اسمی از چنین بدهی نبرده باشد.
[سؤال 8724] 4786
بسمه تعالی 8 / 2 / 1361
محضر مبارک رهبر انقلاب حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
ضمن عرض تحیّت و سلام، وصیت نامه ای رسمی تنظیم گردیده و وصی و ناظر تعیین شده اند. وصی قبل از موصی درگذشته و موصی نیز پس از مدتی فوت کرده است، ولی ناظر در قید حیات است. با عنایت به این که موضوع وصیت نامه مربوط به حق الارث دو سوم از ثلث سهم شرعی متوفی است، آیا از نظر شرع مقدس اسلام وصیت نامه مذکور نافذ می باشد یا خیر؟ و آیا حاکم شرع می تواند به جای وصی به وصیت نامه عمل نماید؟ خداوند وجود مبارک را برای اسلام و مسلمین حافظ باشد.
درود خداوند به شهدای راه اسلام و رزمندگان و با سلام به امام خمینی
بسمه تعالی، وصیت در ثلث ترکه نافذ است. و در فرض مسأله حاکم شرع ولایت دارد.
[سؤال 8725] 4787
بسمه تعالی 27 / 1 / 1361
محضر مبارک رهبر انقلاب، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی مدّ ظله، رهبر انقلاب ایران
محترماً به عرض می رسانم: این جانب فرزندی 23 ساله داشتم. خودم ایشان را با بودجۀ خودم فرستادم دبی. مدتی کار کرد در اثر تصادف ماشین جان خودش را از دست داد. مبلغ قابل توجهی وجه، از ایشان باقیمانده است. این فرزند عیال نداشته و وجهی که به دست آورده، به نام خودش دفترچه بانکی باز کرده؛ آیا این وجه ملک خودش می باشد یا ملک پدرش؟ اگر به ملک خودش می باشد، می توانم از جهت ایشان مکه بخرم؟ یا می توانم این چند سالی که تکلیف شرعی بر عهده او بوده ـ از قبیل نماز و روزه ـ از گردن او ادا کنم؟ خواهش دارم به طور واضح مرقوم فرمایید تا تکلیف روشن بشود.
بسمه تعالی، وجه مذکور جزو ترکه میت است و اگر حج بر عهدۀ او بوده باید از آن داده شود و اگر برای نماز و روزه وصیت کرده از ثلث باقیمانده خارج می شود و بقیه مربوط به پدر و مادر میت است و در هر صورت اگر ورثه بخواهند می توانند نماز و روزه را بدهند.
[سؤال 8726] 4788
بسمه تعالی
مقام معظم دفتر امام خمینی، محترماً به عرض عالی می رسانم:
این جانب الآن مدت دو ماه است پسرم به اتفاق همسرش در دریا غرق شده و فوت کردند. پسرم دو سال پیش ازدواج نموده و بچه هم ندارد، پسرم و همسرش پیش هم زندگی می کردند و کار پسرم در مغازۀ من بود. الآن هم این نامه را تقدیم این دفتر می نمایم که بعد از فوت آن ها، چطور و به چه طریقی باید مهریه، جهازیه، نماز و روزۀ آن ها را انجام بدهم؟
امیدوارم بعد از خواندن این نامه، هر چه زودتر طبق قانون قرآن و اسلام این مسأله را جواب بدهید تا هم پیش خداوند متعال مسئول نباشم و هم طبق شرع اسلام، این کار را انجام داده باشم.
بسمه تعالی، مهریۀ زن، از ترکه شوهر باید داده شود. و جهیزیه ای را که با خود آورده، اگر تملیک به دیگری نکرده، می تواند با خود ببرد و در فرض مسأله، نماز و روزه بر عهدۀ کسی نیست، مگر وصیت کرده باشد که در این صورت وصیت او در ثلث ترکه اش نافذ است.
[سؤال 8727] —-> 4831
2. کسی وصیت به ثلث مال خود کرده، ولی نمی دانیم برای چه مصرفی وصیت کرده و نظرش را نسبت به مصرف آن نمی دانیم. آیا می شود این ثلث را هم صرف کتابخانه های حوزۀ علمیۀ اصفهان کرد یا نه؟ و همچنین سهم امام را؟
بسمه تعالی، صرف سهم امام بدون اجازۀ مرجع تقلید جایز نیست و ثلث مرقوم که به آن وصیت شده و مصرفش معلوم نیست را می توانند در مطلق خیرات، از جمله کتابخانه صرف کنند.
[سؤال 8728] 4789
بسمه تعالی 18 / 11 / 1361
این جانب برادری داشتم به نام سیدحسن که در سال 1356 فوت کردند. پدرم به علت پیری، قادر نبودند امور صغار و انجام حج واجبی را که بر عهده میت بوده، شخصاً متصدی شوند؛ لذا بنده را به جای خود وکیل نموده و به این جانب اذن داده تا در امور صغار دخالت نموده و حج واجب را خودم به جای برادرم انجام دهم. اینک که این جریان به دادسرا کشیده شده، دادگاه اجازۀ برداشت مخارجی که تا کنون برای صغار شده و پول مکه را، از اموال متوفی نمی دهد. اگر شرعاً، پولی که برای حج و مخارج صغار، به اذن پدر خرج کرده ام طلبکار هستم، به دادسرای ملایر حکم شرعی
را مرقوم فرمایید که حق این جانب تضییع نگردد.
بسمه تعالی، خصوصیت مطلب بر ما روشن نیست و چنانچه حج واجب بر ذمه میت بوده، از اصل ترکه خارج می شود و مخارجی که برای صغار شده، اگر به مصلحت آن ها و با نظر ولی شرعی بوده، جایز بوده و کسی ضامن آن نیست و الاّ کسی که خرج کرده، عهده دار آن است.
[سؤال 8729] 4790
بسمه تعالی 15 / 4 / 1361
آیت الله العظمی امام خمینی، دامت افاضاته
نظر به این که بین ورّاث گفت وگو از این جهت که عمل به مفاد وصیت نامه، دارایی زمان فوت متوفی و یا منحصراً دارایی زمان تنظیم وصیت نامه ملاک عمل است بالا گرفته است، در هر حال وصیت نامه مذکور قابل اجرا و عمل در زمان فوت و نسبت به کل دارایی است و یا زمان تحریر وصیت نامه و دارایی آن زمان؟ نظر شرعی آن جناب را امر به ابلاغ فرمایید.
بسمه تعالی، ملاک اموال حین فوت است مگر در صورتی که وصیت به قسمتی از اموال شده باشد.
[سؤال 8730] 4791
بسمه تعالی 2 / 12 / 1361
محضر رهبر کبیر انقلاب، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
بعد التحیة والسلام، مستدعی است مسأله زیر را پاسخ عنایت فرمایید.
شخصی بر اثر تصادف در گذشته است و در قبال فوتش مبلغی به عنوان دیه دریافت گردیده است و متوفی دارای دیون متفرقه نیز هست و ماترکی که بتواند دیونش را ادا کند ندارد، بفرمایید قیم می تواند از این پول که برای ورثه صغیر دریافت شده دیون متوفی را بپردازد یا خیر؟ چون این پول جزء ماترکش نبوده و قیم نیز از
طرف دادسرای عمومی فعلی تعیین شده است.
بسمه تعالی، پول دریافتی اگر بابت دیۀ مقتول باشد حکم ترکۀ میت را دارد و باید بدهی میت از آن ادا شود و اگر چیزی از آن بعد از ادای بدهی باقیمانده به ورثه می رسد.
[سؤال 8731] 4792
بسمه تعالی
اگر شخصی در حال مریضی قطعه ای از زمین خودش را در عوض زیارت نمودن کربلای معلاّ و عتبات، برای شخصی دیگر، غیر از ورثۀ خودش وصیت نماید، آیا ورثه می توانند بعد از مرگش وصیت را به هم زده و بدون رضایت شخص موصی له زمین دیگری غیر از زمین وصیت شده را به او بدهند یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر وصیت در زاید بر ثلث نباشد، ورثه حق ندارند.
[سؤال 8732] 4793
بسمه تعالی
شخصی وصیت نموده که ثلث ماترک او را مصرف کنند و موارد مصرف را تعیین کرده که عبارت است از واجبات و مستحبات، مثل نیابت حج و خمس و زکات و صوم و صلاة و مخارج مجلس ترحیم و امثال این ها، همچنین وصیت کرده که باقیمانده ثلث با نظریه وصیّ و قیّم در امور خیریه مصرف شود. طبق وصیت مرحوم عمل شده و آنچه باقیمانده، از نظر حساب بیست هزار تومان است و از ماترک یک منزل مسکونی باقیمانده که وارثین در آن زندگی می کنند. وصی می گوید: این منزل را فروخته و در مکان دیگر به قیمت نازل تر می خرم برای صغار میت تا در نتیجه طبق وصیت، بیست هزار تومان در امور خیریه مصرف شود. قیّم که جدّ مادری صغار است، می گوید: صغار مخارج یومیه ندارند و بعضی شان به مرض سل مبتلا است و منزل مسکونی وارثین در جنب منزل قیّم است. اگر بچه ها خصوصاً صغارشان در مکان دیگر بروند،
مبتلا به فساد اخلاق و عدم تربیت دینی می شوند، لذا ورثه صغار در همین منزل به اجازه کبار بمانند. در ضمن سنّ صغار متجاوز از پانزده و شانزده سال نمی باشد و اگر تحت نظر قیّم و در جوار قیّم باشند به حالشان اصلح است. اگر شرع مقدس اجازه بدهد، دو اتاق از منزل اجاره داده شود و صرف اعاشه صغار و مریضیشان بشود به عنوان صرف امور خیریه حسب الوصیه مرحوم. ضمناً دوازده هزار تومان از قیمت منزل را بعضی از وارثین که حق خودشان هست می خواهند، که جمعاً با شرح بالا که امور خیریه باشد و همچنین حق یک فرد از وارث که طالب است، سی و دو هزار تومان می شود. از مقام اقدس آیت اللهی درخواست داریم حکم الله را بیان فرمایید.
بسمه تعالی، در صورتی که صغار ورثه نیاز داشته باشند، جایز است باقیماندۀ ثلث به عنوان خیرات به آن ها داده شود. و در هر صورت، فروش خانه بدون رضایت ورثه یا ولیّ شرعی آن ها جایز نیست.
[سؤال 8733] —-> 6337
3. برای پرداخت بدهی های مرد مرحوم و زن مرحومه چگونه باید اقدام کرد؟
پدر و مادر مرد مرحوم و پدر و مادر زن مرحومه می توانند با فروش اثاثیه آن ها دیون آنان را تأمین و پرداخت کنند؟
بسمه تعالی، بدهی هر یک از ترکه او خارج می شود.
[سؤال 8734] —-> 6437
3. احتمالاً امکان دارد نماز و روزه هم برگردن زن شهیده باشد؛ با توجه به این که این شخص شهید، وصیت نامه ندارد و معلوم نیست مهریۀ زن ها را داده یا نه تکلیف چیست؟
بسمه تعالی، چنانچه به طریق شرعی ادای مهر زن ها ثابت نباشد، باید آن را مثل سایر دیون، قبل از تقسیم ارث شهید به ورثه حین موت زن ها پرداخت نمود.
[سؤال 8735] —-> 6338
3. بهترین هدیه برای جوان بدون وصیت در این مرحله از زمان چیست؟
بسمه تعالی، اگر قضای واجبی بر عهدۀ او بوده انجام دهند خوب است و چنانچه دین و بدهی دارد، باید بدهند و بدهی از اصل ترکه خارج می شود؛ اگرچه میت وصیت نکرده باشد.
[سؤال 8736] —-> 6371
2. اگر زن بخواهد ارث ببرد ـ همان گونه که در رسالۀ عملیه هم فرموده اید ـ از هوایی، آن هم از قیمت آن ارث می برد؛ در صورتی که متوفی یک صد و چهل هزار تومان مقروض باشد و قرض او را بیمه یا بنیاد شهید ـ مثلاً ـ بپردازد، آیا منهای یک صد و چهل هزار تومان، ارث می برد زن یا نه قرضی که از ناحیۀ بیمه یا بنیاد شهید داده می شود به زن هم تعلق می گیرد؟ به صورت واضح تر، هنگام شهادت یا فوت شوهر از هرچه هست ـ غیر از زمین ـ ارث او باید داده شود یا صبر کنند تا قرض داده شود و بعداً بدون منها کردن قرض ارث به او بدهند؟
بسمه تعالی، اگر بدهی میت از راه دیگر ادا شود تمام ترکه به ترتیب بالا ارث می شود.
[سؤال 8737] 4794
بسمه تعالی
محضر مبارک زعیم عالی قدر و رهبر کبیر انقلاب اسلامی، امام امت، حضرت آیت الله العظمی خمینی، أدام الله ظله الوارف، بعد از سلام و تحیّات وافره
شخص کاسبی، اولِ شروع به کارش متعهد شده که از سرمایه و سودش، به اصطلاح با حضرت اباالفضل العباس علیه السلام شریک باشد و روی همین حساب، در زمان حیات خود در راه آن حضرت، مخارجی را متحمل گردیده؛ مثلاً یک حسینیه ساخته که شب های ایام عاشورا مجلس خامس اصحاب کساء را منعقد و روز عاشورا، به اهل
عزا و مجلس اطعام نموده؛ تا این که داعی حق را لبیک گفته؛ هم اکنون در وصیت نامه اش در حالی که نوشته: یک سوم ماترک این جانب متعلق به حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام است، اضافه کرده که مواد و موارد دیگری را از مابقی ماترک برداشته و خرج کنند؛ از طرفی بین ورثه، صغار هم وجود دارد؛ غرض از زحمت این است که تعهدی که با حضرت اباالفضل علیه السلام داشته، اگر آن حضرت را ـ به اصطلاح ـ فعلاً به عنوان یک مالک بشناسیم، می باید یک سوم ماترک را جدا کرده و باقیماندۀ آن را مجدداً تثلیث کرده و به سایر مواد وصیت، عمل و دو ثلث را کما فرضه الله تقسیم نمود؛ و اگر سهمی که در راه آن حضرت باید مصرف شود را جدای از کل ماترک ندانیم، لازم می شود که یک سوم از مال، متعلق به راه آن حضرت بوده و عمل به سایر مواد وصیت نفوذ نداشته باشد، مگر به اذن کبار از ورثه، آن هم نسبت به سهم خود. مستدعی است نظر مبارک را بیان فرمایید تا این مشکل، حل و طبق نظر مبارک عمل گردد. حفظکم الله من حوادث الدهر
بسمه تعالی، در مورد سؤال، وصیت از ثلث برداشته می شود؛ و با فرض این که ترتیب در وصیت هست، وصیت دوم که زاید بر ثلث است نافذ نیست.
[سؤال 8738] 4795
بسمه تعالی
شخصی وصیت کرده که مبلغ معینی مثلاً سه هزار تومان را بابت خمس و زکات بپردازند ولی مقدار خمس و زکات را که چه اندازه است تعیین نکرده، البته به طور معلوم مقدار زکات کمتر بوده، لطفاً کیفیت هر یک از مقدار خمس و زکات را تعیین فرمایید؟
بسمه تعالی، مقدار متیقن از هر یک را باید بپردازند و در بقیه مخیرند بین صرف در هر یک و تقسیم به طور مساوی یا اختلاف.
[سؤال 8739] —-> 3707
2. در وصیت نامۀ پدری ذکر شده است، که یکی از حیاط مسکونی من ماترک خود قرار دادم، و آن را به دو فرزندش بخشیده است. در جای دیگر این وصیت نامه نوشته است: همان حیاط را اجاره بدهید و اجاره اش را بین تمام ورثه قسمت کنید. وصیت اول تاریخ دارد، ولی دومی تاریخ ندارد، و نشان داده نمی شود کدام ماقبل و مابعد هستند. خواهشمند است در این زمینه نیز ما را ارشاد فرمایید و تکلیف ورثه های دیگر چیست؟
بسمه تعالی، منظور از سؤال دوم معلوم نیست، اگر ملک خود را به فرزندان بخشیده و تحت قبض آن ها درآورده، حیاط مزبور به آن دو فرزند اختصاص دارد، و وصیت دربارۀ آن حیاط مورد ندارد و سایر ورثه هم در آن ملک حقی ندارند.
[سؤال 8740] 4796
بسمه تعالی
خدمت مرجع و امام عزیز سلام، خواهشمندم در مورد مسائل ذیل تکلیف مرا روشن فرمایید.
1. در مورد ارثی که از میت می رسد و به طور شفاهی متوفی وصیت کرده است ثلث مال از نقدینه را جهت نماز و روزه بدهیم و از آن جا که ارث قانوناً تقسیم می شود و احتمال دارد یکی، دو نفر از فرزندان ثلث را بابت نماز و روزه نپردازند تکلیف چیست؟
بسمه تعالی، اگر وصیت محرز است تا به آن عمل نشده حق تقسیم ترکه و تصرف در آن را ندارند.
[سؤال 8741]
2. آیا می توان قبل از پرداخت ثلث مال جهت نماز و روزه از ارث استفاده
نماییم، البته به علت احتیاج شدید، و اگر از مال فوق الذکر استفاده شده باشد تکلیف چیست؟
بسمه تعالی، حکم همان است که در مسأله قبل ذکر شد و تصرف قبل از اخراج ثلث در مقدار ثلث غصبی است.
3. آیا می توان ثلث مالی را که بابت نماز و روزه می باشد به جبهه جنگ یا به بازسازی جبهه ها کمک کنیم؟
بسمه تعالی، جایز نیست و باید در همان مورد وصیت صرف شود.
4. نماز جمعه مسافر به جای نماز ظهر حساب می شود یا نه؟
بسمه تعالی، محسوب است.
5. اگر در رکوع اول نماز جمعه انسان به نماز برسد نماز جمعه درست است یا نه و نماز ظهر را باید اعاده نماید؟
بسمه تعالی، صحیح است.
6. آیا نماز ظهر را به نماز جماعت عصر می توان اقتدا کرد و یا نماز عصر را به جماعت ظهر؟
بسمه تعالی، مانع ندارد.
7. شخصی مقداری گردو از درختی خارج از شهر تهران با سنگ می زند و گردوها را به من می دهد، من هم با علم به این که گردوها چگونه به دست آمده با همسرم که حامله بوده است می خوریم، اکنون شنیده ایم گویا میوه درخت گردو را باید با اجازۀ صاحب درخت خورد، حتی اگر درخت در خیابان باشد، وگرنه خوردن آن میوه حرام است. و از آن جا که زن حامله نباید حرام بخورد و هم چنین فرد مسلمان، بنابراین تکلیف چیست به خصوص تکلیف زن حامله؟
بسمه تعالی، موجب ضمان است و باید قیمت گردوها به صاحب آن داده شود و اگر او را نتوانید شناسایی کنید از طرف او صدقه دهید.
8 . می گویند دهان زنی که تازه وضع حمل کرده است تا مدتی نجس است آیا این درست است؟
بسمه تعالی، غلط است.
9. فرزندی که ختنه کرده به دنیا می آید آیا باز هم لازم است ختنه شود؟
بسمه تعالی، لازم نیست.
از خداوند بزرگ، موفقیت و سلامتی شما را آرزومندم.
[سؤال 8742] 4797
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی دام بقائه، پس از عرض سلام
1. زمینی را میت برای ثلث خود وصیت کرده است و باید به فروش برسد تا بتوانند به مصرف موارد وصیت برسانند. آیا برای فروش این زمین تنها امضای فروش با وصی است یا دیگران هم (یعنی سایر ورثه) باید اجازه بدهند؟
بسمه تعالی، اختیار فروش در فرض سؤال با وصی است.
2. آیا در خریدن این زمین، ورثه مقدم بر دیگران هستند شرعاً، به طوری که اگر به دیگری که از ورثه نیست فروخته شود معامله باطل باشد یا نه؟
بسمه تعالی، فروش به قیمت عادله به دیگری اشکال ندارد، ولی بهتر است در صورت تمایل ورثه وارث را مقدم بدارد.
[سؤال 8743] 4798
بسمه تعالی 4 / 7 / 1361
دفتر محترم حضرت امام خمینی، ضمن سلام و آرزوی سلامتی برای امام و پیروزی برای رزمندگان اسلام غرض از مزاحمت یک سؤال و راهنمایی از دفتر امام داشتم:
یکی از بستگان ما چند روز پیش به لقاء الله پیوست؛ ایشان در وصیت نامۀ خود به منظور این که برایشان نماز و روزه خوانده شود، مبلغ 000 / 500 ریال ذکر کردند؛ در حال حاضر، مبلغ ذکر شده نقداً موجود نیست و دست مردم است؛ حال آیا این مبلغ باید یک جا تهیه شود و یا می شود در چند نوبت تهیه نمود؟ و ما این کار را به چه کسی باید محول کنیم؟ خواهشمند است در این مورد، راهنمایی لازم را عنایت فرمایید.
بسمه تعالی، عمل به وصیت باید زیر نظر وصی باشد و لازم نیست همه را یک جا و یک مرتبه انجام دهد؛ ولی اهمال در عمل به وصیت جایز نیست.
[سؤال 8744] 4799
بسمه تعالی دهم محرم الحرام 1400 ق
محضر مبارک زعیم عالی قدر و رهبر انقلاب اسلامی ایران، حضرت امام خمینی ارواحنا فداه، اجازه می خواهد با تهنیت عرض سلام به شرف عرض حضور برساند طبق فرمان خداوند متعال در قرآن مجید سورة الدهر آیۀ (7) یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یَخافُونَ یَوْماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً و دستور شریف امام در رساله توضیح المسائل از مسأله عهد و نذر مسأله شماره (2663) که فرمودید: هر کسی نذر معین کرده باید به همان مصرف معین برساند و در مسأله شمارۀ (2669 ـ 2654) که فرمودید: و اگر بخواهد خلاف نذر کند، باید کفاره بدهد و کفاره آن هم مثل کفاره روزه خوردن عمدی ماه مبارک رمضان است، لذا ما این جانبان از دوستان و شیعیان حضرت امام حسین بر اثر عهد و نذر و وصیت پدری که نذر دارند هر سال عزاداری خامس آل عبا را به طور شبیه خوانی و تعزیه گردانی به پا نموده، و همه ساله در عزای سالار شهیدان اشتغال داشته ایم و اینک به جهت کسب اجازه از فرامین حضرت امام یکی از دوست داران امام عریضه ای تقدیم داشتند جواب مرقوم فرموده بودید که «اگر روضه بخوانند بهتر است» و حالیه طبق آیۀ شریفه فوق و دستور شریف توضیح المسائل در موضوع خلاف نذر برای این جانبان شک و تردید فراهم شد، مجدداً در این موضوع عریضه تقدیم گردید که خلاف نذر و تبدیل تعزیه به روضه یا روضه به تعزیه چه صورت دارد، آیا می توان خلاف نذر کرد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر وصیت باشد باید بر طبق آن عمل شود و نذر پدر نسبت به فرزند وجوب وفا ندارد.
[سؤال 8745] 4800
بسمه تعالی 18 / 12 / 1361
محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب اسلامی و مرجع تقلید، آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله علی رؤوس المسلمین، السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته، پس از
عرض سلام، سلامتی وجود مبارک را از درگاه باری تعالی خواهانم و امیدوارم در ظل توجهات حضرت بقیة الله الاعظم، ارواحنا فداه، صحیح و سالم و مؤید و منصور باشید، ان شاء الله.
این جانب پاسدار انقلاب اسلامی به عرض می رساند: پدرم، نماز و روزۀ استیجاری قبول می کردند. ایشان در سال پنجاه و هشت ـ یک روز قبل از وفاتشان ـ به بنده به عنوان وصیت، فرمودند که چند سال نماز و روزۀ استیجاری مقروض هستم و چون اطمینان ندارم که شخص دیگری به جای آورد؛ شما این چند سال نماز و روزه را به جای آورید. مدت دقیق آن نماز و روزه و نام کسی که باید به نیابت او خوانده شود را در فلان دفتر نوشته ام. بنده هم آن دفتر را نشناختم، ولی چون دیدم پدرم در حال احتضار است، به خاطر این که بدون نگرانی در این ساعات آخر عمر، قبض روح شود؛ به پدرم قول دادم که مابقی صلات و صوم استیجاری ایشان را به جای آورم. در صورتی که برادر بزرگ تر موجود است. پس از درگذشت پدرم، تصادفاً دیدم آن دفتر پدرم که در آن، مدت و نام موجر نوشته شده بچه های خردسال پاره کرده اند. حالا از حضور مبارک شما خواهشمندم بنده را در مسائل ذیل راهنمایی فرمایید:
1. آیا این نماز و روزۀ پدرم فقط به گردن بنده است یا برادر بزرگم یا هر دو؟
بسمه تعالی، اگر شما وصیت را قبول کرده اید، باید به آن عمل کنید، ولی مخارج آن از ترکه خارج می شود.
[سؤال 8746]
2. حالا که آن دفتر گم شده به نیابت چه کسی و برای چه مدتی خوانده شود؟ این را هم توضیحاً عرض کنم که حدس می زنم، در حدود سه الی چهار سال ایشان مقروض بوده اند.
بسمه تعالی، می توانید به نیابت کسی که اسم او در دفتر نوشته شده، به طور اجمال انجام دهید و بیش از مقداری که یقین دارید، بر شما واجب نیست.
3. آیا می توانم به شخص دیگری واگذار کنم یا خیر؟
بسمه تعالی، مانع ندارد، مگر این که وصیت کرده باشد که خود شما بخوانید و شما قبول کرده باشید.
[سؤال 8747] 4801
بسمه تعالی 25 / 4 / 1361
دفتر محترم حضرت امام خمینی، زید عمره
محترماً به عرض مبارک می رساند بر این که شخصی بوده و زوجه داشته است که یک نفر اولاد از او داشته و زوجۀ نامبرده ـ به طور وصیت یا صلح ـ تمام اموال خود را به فرزندش داده و شوهر خود را از اموال خود محروم کرده و بعداً مرحومه شده. آیا با وجود این وصیت یا صلح نامه، شوهر از اموال زوجه محروم می شود یا نه؟
و در صورتی که شوهر هم فوت شده باشد، آیا اولاد شوهر ـ که از زن دیگر باشند ـ حق دارند مطالبۀ ارث پدر خود را از اموال زوجه مزبوره بکنند یا خیر؟
بسمه تعالی، در فرض صلح کردن زن تمام مال را، زوج و ورثه حقی ندارند و چنانچه زن وصیت به تمام مال کرده و شوهر در زاید بر ثلث امضا نکرده، حق شوهر از اموال زوجه به تمام ورثه او می رسد.
[سؤال 8748] 4802
بسمه تعالی
حضرت آیت الله العظمی، بنده راجع به وصیت نامه یک مرحوم از حضرت عالی سؤالی دارم.
آن مرحوم تمام اموال و دارایی خویش را به همسرش که یک پسربچه هشت ماهه دارد واگذار نمود در ضمن وارثان دیگری نیز دارد. از نظر شرع مقدس اسلام رسمیت دارد یا نه؟
بسمه تعالی، اگر در حیات خود اموال را به او بخشیده و به قبض او هم
داده، مالک شده است و ورثه دیگر حق ندارند، ولی اگر قبض محقق نشده، به همۀ ورثه می رسد و در صورتی که وصیت بوده، در ثلث ترکه نافذ است و بقیه مربوط به همۀ ورثه است.
[سؤال 8749] 4803
بسمه تعالی 5 / 12 / 1361
محضر مبارک حضرت امام خمینی، مدّ ظله العالی
به عرض می رساند: شخصی دارایی خود را برای مدت پانزده سال حبس نموده، تا عایدی آن به مصارف خیریه و خرید نماز و حج برسد. در زمان حیاتش، چون سال ها مریض بوده، مواردی چند از این دارایی فروخته شده و به مصرف دوا و دکتر رسیده است حال ورثۀ او در وصیت نامۀ رسمی او ـ که از خود به جا گذاشته ـ تردید دارند؛ لذا بدین وسیله از محضر امام تقاضای فتوا دارم و نظر مبارکشان را در ذیل همین ورقه خواستارم که آیا اجرای این وصیت نامه، به ثلث باقیماندۀ دارایی تعلّق می گیرد، یا این که می تواند برای مدت پانزده سال در حبس باقی بماند؟
بسمه تعالی، حبس بعد از مردن صحیح نیست، ولی اگر وصیت کرده که بعد از او، دارایی او را حبس کنند، وصیت او نسبت به ثلث موجودی حال فوت، نافذ و در بقیه موقوف است به اجازۀ ورثه و چنانچه در حال حیات حبس کرده باشد، آن حبس نافذ است و بعد از تمام شدن مدت پانزده سال، ثلث در باقیمانده نافذ می باشد.
[سؤال 8750] 4804
بسمه تعالی
محضر حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، رهبر جهان اسلام، حفظه الله تعالی
1. شخصی چند پسر داشته و زمین خود را به بعضی از پسرانش هبۀ با عوض نموده، و تقریباً بعد از یک سال، وصیت کرده و ثلث خود را به بعضی از پسرانش
فروخته در مقابل مصارف خیریۀ معیّنی در هر سال برای خودش. آیا هبه درست است و وصیت غلط، یا بالعکس؟ مسأله احتیاج به توضیح دارد.
بسمه تعالی، اگر در زمان حیات مالی را که بخشیده، تحت قبض موهوب له هم درآورده، هبه صحیح و لازم است و وصیت بعدی، در باقیماندۀ دارایی او در مقدار ثلث نافذ است.
2. افق ایران و افغانستان یکی است یا دو تا؟ یعنی اگر در ایران رؤیت هلال ثابت شود و از رادیوی جمهوری اسلامی اعلام شود مردم افغانستان می توانند ترتیب اثر بدهند یا نه؟
بسمه تعالی، اگر ثابت شود هلال ماه رمضان یا شوال در ایران رؤیت شده، برای محیط مثل افغانستان اعتبار ندارد، مگر در مناطقی که با محل رؤیت هلال، هم افق یا متقارب در افق باشند.
3. کارگران افغانستان که در کشور ایران کار می کنند و در ایام ماه مبارک رمضان به جهت سنگینی کارشان ـ مثلاً درست کردن دانه مرغ و کار کردن در آسیاب که لازم دارد کیسه های صد کیلویی یا هفتاد کیلویی را به سر بازو گرفته و به ماشین بار بزنند یا از ماشین پایین کنند و امثال این کارها هر ده روز، جهت قصر شدن روزه، مسافت شرعی را بروند و شب در آن جا بمانند و فردا به کارخانه حاضر شوند. آیا روزه ای را که به این طریق خورده، کفاره دارد یا تنها قضا کافی است؟ البته این سفر تنها در ماه مبارک رمضان می باشد.
بسمه تعالی، روزه ای که در مسافرت افطار شده، فقط قضا دارد، کفاره ندارد و سفر در فرض مرقوم، اشکال ندارد.
4. طالب علمی از افغانستان در ایران که خانواده اش در افغانستان باشد می تواند شهریۀ معیل بگیرد یا نه؟ در صورتی که زنش خانۀ پدر خود باشد و این طالب درآمد دیگری نداشته باشد، آیا می تواند مصرفش را از پول شهریه بفرستد یا جایز نیست؟
بسمه تعالی، تابع مقررات دفتر شهریه است.
5. اگر شهریۀ طالب علم از مصرف برج زیاد بیاید، زیادی را مالک می شود یا نه؟
بسمه تعالی، زاید بر مقدار احتیاج نباید بگیرد.
6. اربابان که در افغانستان از بی سوادی مردم استفاده می کنند و دعوی مالی و غیر مالی شان را فیصله می کنند و رشوه می گیرند و مردم را فشار می دهند و جرم می کنند و چوب می زنند و آب یا علف بعضی
را گرفته به بعضی دیگر می دهند و مخالف روحانیت هستند و آن ها را به باد مسخره می گیرند، حتی در فرصت، بعضی از اراذل را فرستاده اند و خانۀ یکی از روحانیون را تیرباران کرده اند ولی بحمد الله به مقاومت آن روحانی و دفاعش شکست خورده اند، آیا بدون حاکم شرع و حکمش، ترور آن ها جایز است یا خیر؟
بسمه تعالی، جایز نیست؛ مگر برای کسی که در مقام دفاع از جان و مالش باشد و راهی در دفاع به جز مقاتله نداشته باشد.
7. علف صحرایی نسبت به زمین داران چگونه تقسیم می شود؛ آیا نسبت به مالیه ای که صاحب زمین به دولت می دهد حق دارد یا این که در اثر دوری و نزدیکی بعضی شان حریم، حق دارد؟ و اگر حریم، حق داشته باشد، حد دارد این اندازۀ حریم یا خیر؟ خلاصه، طرز استفاده چگونه است؟
بسمه تعالی، علف اگر در حریم ملک یا در ملک نباشد اختصاص به کسی ندارد و هر کس هر مقدار را حیازت کند مالک می شود.
[سؤال 8751] 4805
بسمه تعالی
1. اگر پدری وصیت نماید و در وصیت خود، مقداری از سرمایه را به دختران و الباقی را به پسرش بذل نماید، آیا وارث های دیگر (دختران) می توانند اعتراض نمایند؟
بسمه تعالی، اگر در حال حیات پدر، هبه انجام گرفته و قبض محقّق شده، سایر ورثه حق ندارند.
2. اگر مسافت مسیر کار همیشگی یک انسان، چهار فرسنگ بیشتر باشد و این مسافت و کارش دائمی باشد، وضعیت نماز و روزۀ او چه خواهد بود؟
بسمه تعالی، سفر اگر شغل نباشد، با پیمودن مسافت شرعی حکم مسافر دارد.
3. آیا زن حق دارد بدون اجازۀ شوهر، تصمیمات خانوادگی در مورد اطرافیان خود بگیرد و بدون اجازۀ شوهر به مرحلۀ اجرا گذارد؟
بسمه تعالی، اختیار خانه و اموال شوهر و ولایت بر اولاد با شوهر است.
4. آیا مرتعی که متعلق به شخصی است و مدت زیادی از آن استفاده می نمود؛ و قرار شده که جاده و شهرک و مراکز دولتی در آن جا واقع شود و در موقعیتی است که افراد عموم، قصد تجاوز به آن، جهت
منزل مسکونی یا کارگاه دارند، آیا مالک در مقابل عموم می تواند ادعایی نماید؟
بسمه تعالی، اگر مالک شرعی دارد، تصرفات منوط به اجازۀ مالک است.
5. کسی که مقداری برنج، ذرّت غذایی و بعضی از لوازم زندگی دارد که در سال استفاده نشده، یا محصول قبل، بعد از به دست آمدن محصول سال جدید، باقیمانده و طرف مقداری بدهکاری دارد، آیا به این اموال خمس تعلق می گیرد؟
بسمه تعالی، باقیماندۀ اجناس خمس دارد و اگر بدهی برای مؤونه سال باشد کسر می شود.
[سؤال 8752] 4806
بسمه تعالی 25 / 10 / 1361
جناب آیت الله حاج آقا روح الله خمینی دامت برکاته، امیدوارم وجود شریف از جمیع بلیات محفوظ بوده باشد، ان شاء الله.
مردی دو زن دارد که با زن دوم زندگی می کند و از زن دوم بچه هم دارد، از زن اول دو دختر دارد که هر دو دختر را شوهر داده است، مدت هشت ماه پیش این زن آمده و نسبت به مقداری از مهریه خود برای نماز، روزه، کفن و دفن خود وصیت کرده و بقیه مهریه خود را برای دو دختر خود گذاشته است. حالا مدت ده روز است فوت نموده، مقداری از پول نماز و روزه و غیره اضافه می باشد، دو دختر می توانند بین خود اضافه را تقسیم کنند یا این که باید در کارهای خیریه و غیره خرج کنند؟ والسلام
بسمه تعالی، اگر به وصیت عمل شده و چیزی زیاد آمده در خیرات صرف شود.
[سؤال 8753] 4807
بسمه تعالی 23 / 10 / 1361
دفتر محترم مرجع عالی قدر حضرت امام خمینی مدّ ظله العالی
با تقدیم احترام و ادعیه خالصانه، سلامتی وجود مبارک حضرت امام بزرگوار از درگاه حضرت احدیت مورد مسئلت می باشد. مسائلی مطرح می باشد که فتوای حضرت امام لازم می باشد، لذا خواهشمند است عین فتوای حضرت امام را مرقوم
فرمایید، تا رفع ابهام و اشکال گردد.
1. به طوری که در وصیت نامه مطرح است در زمان طاغوت یک دانگ از یک قریه را که ثلث آباء و اجدادی بوده در زمان تقسیم اراضی، دولت به نفع زارعین ضبط نموده و مبلغ چهارصد و پنجاه هزار ریال وجه آن را داده و طبق وصیت نامه، موصی خواهان آن شده که مبلغ مزبور را ملک خریداری نموده به جای ملک فوق الذکر ثلث قرار دهند. حالیه با مبلغ مذکور هیچ گونه ملکی نمی توان خریداری نمود، تکلیف برای وصی چیست که رفع مسئولیت شرعی شود؟
2. موصی طبق وصیت نامه تعداد ده قطعه باغ و خانه و اثاثیه خود را به عنوان ثلث خویش در سهم چهار پسر خود قرار داده که طبق رسیدگی، مبلغ باغ ها و خانه و اثاثیه بیش از ثلث ما ترک می باشد، شاید در حدود دو ثلث می شود و مورد اختلاف وراث می باشد، سایر وراث ثلث را به همان مبلغ ثلث قبول دارند نه بیشتر، حالیه خواهشمند است برای رفع اشکال شرعی و تکلیف شرعی وراث فتوای حضرت امام را مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، اگر مال مورد وصیت را نمی توانند برگردانند و نتوانند با پول، چیزی که عایدی آن را در جهت وصیت صرف کنند تهیه نمایند، خود پول را به مصرف وصیت برسانند و وصیت نسبت به زاید بر ثلث موقوف به اجازه ورثه است.
[سؤال 8754] 4808
بسمه تعالی
محضر مقدس مرجع تقلید عالم تشیع حضرت امام خمینی دام ظله، سلام علیکم
شخصی در طول حیات خود با اخذ مبالغی پول متعهد می گردد که چند سال نماز قضای افراد را نیابتاً به جای آورد و در ازای هر سال نماز مبلغ ده دینار عراقی که در آن زمان برابر با بیست تومان وجه رایج ایران می شده دریافت داشته، لکن به علت فرا
رسیدن مرگ موفق به ادای بیست و دو سال از نمازهایی که به منظور ادای آن ها مزد دریافت داشته است نمی شود و هنگام مرگ فرزند ارشد خود را وصی و داماد خود را وکیل قرار داده، علیرغم آن که دیناری از مال دنیا نداشته است وصیّت می نماید که این افراد نمازهای مزبور را ادا نمایند. اینک با توجه به مراتب فوق، خواهشمند است نظر مبارک را در خصوص موارد زیر ذیلاً مرقوم فرمایید:
1. آیا اصولاً با توجه به وضعیت مالی موصی، دو نفر وصی و وکیل وی موظف به انجام مورد وصیت هستند یا خیر؟
2. در صورتی که موظف به اجرای مورد وصیّت می باشند، آیا باید الزاماً نمازها را ادا کنند و یا ممکن است که وجه دریافتی را به نحو دیگری خرج کنند؟ با توجه به این که پرداخت کنندگان وجوه مجهول می باشند.
3. در صورتی که امکان بازپرداخت وجوه دریافتی می باشد، آیا باید همان مبلغ دریافتی را بازپرداخت نمود و یا این که با توجه به ترقی دینار عراقی در قبال ریال ایران، ارزش پولی آن را در زمان برای بازپرداخت وجه مدّ نظر داشت.
4. در حالی که در زمان حیات متوفی برای هرسال ادای نماز قضا ده دینار پرداخت می شده و در حال حاضر این مبلغ افزایش یافته است در صورت امکان بازپرداخت، وجوه دریافتی کدام یک از روش قدیم یا جدید ملاک بازپرداخت خواهد بود؟
5 . آیا علاوه بر دو نفر وصی مزبور سایر ورّاث نیز در قبال این دین متوفی مسئولیت شرعی دارند یا نه؟ و آیا ورّاث می توانند این نمازها را بین خود تقسیم کرده و هر کدام به سهم خود ادا نمایند و در صورتی که چنین کاری امکان پذیر است، فرزندان و عیال ورّاث می توانند آنان را مدد نمایند؟
6. چنانچه وصی و وکیل وی و ورّاث استطاعت مالی نداشته باشند، تکلیف دین متوفی چگونه است؟
بسمه تعالی، با فرض این که متوفی ترکه ندارد بر کسی لازم نیست عمل به وصیّت نماید.
[سؤال 8755] —-> 4797
2. آیا در خریدن این زمین، ورثه مقدم بر دیگران هستند شرعاً، به طوری که اگر به دیگری که از ورثه نیست فروخته شود معامله باطل باشد یا نه؟
بسمه تعالی، فروش به قیمت عادله به دیگری اشکال ندارد، ولی بهتر است در صورت تمایل ورثه وارث را مقدم بدارد.
[سؤال 8756] 4809
بسمه تعالی 12 / 12 / 1361
محضر محترم حضرت آیت الله پسندیده دامت برکاته
پدری فوت نموده، 9 نفر اولاد دارد، در وصیت نامه خود نوشته: ثلث خود را اگر اولادم مستحق باشد به نفع خود بردارند و در صورت عدم استحقاق، مصرف ثلث را به مستحقین ارحام، ثمّ اهل العلم، ثمّ فقرا، بملاحظه الأهم فالأهم مصرف کنید. ثلث در حدود پانصد هزار تومان می باشد و در ارحام، اهل علم وجود ندارد و ورثه به نفع خود برنمی دارند از نوه های موصی که متأهل و صاحب چند اولاد و کارمند دولت می باشد، خانه ندارد، آیا وصی مجاز است به نوه موصی برای خرید خانه مصرف نماید یا خیر؟ و در صورت مجاز نبودن، تکلیف وصی در این برهه زمان چیست؟
بسمه تعالی، اگر اولاد مستحق ندارد با فرض این که مصرف ثلث، مستحقین ارحام تعیین شده می توانند ثلث را در خرید خانه مرقوم صرف کنند و اگر اولاد مستحق هستند و بر نمی دارند اگر از آن ها اجازه بگیرند و با اجازه آن ها صرف در خانه ذکر شده نمایند مانع ندارد.
[سؤال 8757] 4810
بسمه تعالی 8 / 1358
محضر مقدس حجت الاسلام والمسلمین، ملاذ الانام، نایب الامام، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته
شخصی که حدود پنجاه سال قبل فوت شده، در زمان حیات خود دارایی غیر منقول خود را طی یک وصیت نامه ای که به وسیله پیشوای روحانی محل تحریر و تسجیل یافته به طور متفاوت بین ورّاث خود یعنی یک زوجه، دو دختر و چهار پسر تقسیم نموده است و پس از فوت او جمع ورّاث طی تنظیم سند رسمی وصیت نامه، مورث خود را تنفیذ و بر اساس آن میراث را بین خود تقسیم و تسهیم نموده و تا کنون هم بدان نحو معمول می شده است. آیا در شرایط معروض و پس از طی این مراحل، ورّاث یا احد از آن ها می توانند نسبت به آنچه شده ایراد و اظهاری داشته باشند؟
استدعا دارد نظریه مبارک را ذیلاً مرقوم فرمایید که فی الحاجة حجت باشد.
بسمه تعالی، چنانچه ایراد و اظهاری داشته باشند، باید به محاکم صالحه مراجعه و رسیدگی شود.