ولایت و سرپرستی

سوال: [929]  شخصی در اثر تصادف فوت نموده و وصیت نامه نداشته، ورثه¬ی ایشان مادر، دو دختر، یک پسر و همسرش هستند، که یکی از دختران سیزده ساله، دیگری یازده ساله و پسرش هفت سال دارد، سرپرستی بچه¬ها به عهده مادرشان است ولی مادر آن مرحوم جدا زندگی می¬کند. آیا لازم است که اموال و سهم هر کدام را تقسیم کنیم؟ اگر تقسیم نشود آن¬ها که با هم زندگی می¬کنند باعث تضییع حق پسر (که صغیر است) نمی-شوند؛ اگر بستگان به خانه مشترک رفت و آمد کنند چه حکمی دارد؟ آیا برای جمع آوری حساب و کتاب آن مرحوم لازم است کسی وکیلش (قیّم صغار یا وصی) شود.
جواب: اگر حاکم شرع مادر را قیّم بر صغار تعیین کرده باشد مادر می¬تواند در مال صغیر به نفع صغیر تصرف کند و کسانی که کبیر هستند خودشان صاحب اختیار هستند؛ در صورت که قیّم صغار رفت و آمد بستگان را به صلاح صغار بداند اشکال ندارد و در غیر این صورت جواز ندارد.
سوال: [930]  اگر در هریک از کشورهای اسلامی کسی را به عنوان سرپرست صغیر یا مجنون و یا محجور تعیین کنند و او برای شرعی بودن تصرفات خود به فقیه جامع الشرایط مراجعه نکند، آیا تصرفات او در اموال آنان ضمان آور است یا نه؟
جواب: اگر توسط حاکم شرع و یا مأذون از طرف حاکم شرع قیم بر صغیر و یا صغار منصوب نشده باشد، حق تصرف در اموال صغیر را ندارد و ضمان بر عهده سرپرست است.
سوال: [931]  چنانچه مقتول، ورثه صغیر داشته باشد؛ بفرمایید:
الف) آیا همواره اخذ دیه از سوی اولیاء صغار، اصلح به حال صغار است یا این که حسب مورد می¬توان قاتل را عفو و یا از وی مطالبه قصاص نمود؟
ب) آیا محدوده اختیارات ولیّ با قیّم در این خصوص تفاوتی دارد؟
جواب:
الف) معمولاً اخذ دیه به نفع صغار است.
ب) هر دو (ولیّ و قیّم) مصلحت صغار را در دیه و قصاص لحاظ کنند.
سوال: [932]  کسی که وصیت نامه نداشته فوت نموده و یک فرزند صغیر دارد آیا مادرش قیّم بر او است؟ همچنین متوفی یک دختر ده ساله و یک دختر سیزده ساله دارد آیا این¬ها کبیر هستند؟ یا خیر؛ اگر کبیر نباشند سرپرستی این¬ها به عهده کیست؟
جواب: اگر دختر به سن ده سالگی رسیده باشد، بنابر احتیاط کبیره است، بنابر این در فرض سؤال هر دو دختر (ده ساله و سیزده ساله) کبیره شده¬اند. اما نسبت به فرزند صغیر اگر حاکم شرع مادر را قیّم تعیین کند، مادر می¬تواند در اموال صغیر به عنوان قیّم تصرف کند.
سوال: [933]  زنی که مادر سه تا دختر می¬باشد مدت یک سال است که شوهرش مرحوم شده. وارثین شوهر چهار برادر و یک مادر است، میت وصی خط و وصی نداشته، زن بعد از یک سال از خانواده شوهر مرحومش جدا می¬گردد، تکلیف دخترانش از نظر شرعی چگونه است؟ در حالی که دو تا از دخترانش به سن بلوغ رسیده است (یکی یازده ساله و دیگری سیزده ساله می¬باشد) فقط دختر سومش هفت ساله است، سرنوشت دختر هفت ساله از نظر شرعی چگونه است؟ آیا تا سن تکلیف با مادرش می¬تواند زندگی کند یا اجازه ندارد که با مادر زندگی کند؟
جواب: در فرض سؤال، دختران که به سن بلوغ رسیده، اختیار دارند با هر که می¬خواهند زندگی کنند و یا با هر شخص که می‌خواهند ازدواج نمایند، اما دختری که هفت سال دارد، باید یک شخص امین از طرف حاکم شرع به عنوان قیّم منصوب گردد (مادرش و یا شخص دیگری را که دو نفر عادل در نزد حاکم شرع معرفی کنند به عنوان قیّم منصوب می¬شود) و در فرض سوال سرپرستی دختر صغیره به عهده مادرش است، جده و عموها حق حضانت و سرپرستی بدون اجازه مادر را ندارند و مادر مقدم بر آنهاست.
سوال: [934]  در مورد صغار و مجانین که مورد ضرب و جرح یا توهین قرار گرفته¬اند؛ بفرمایید:
الف) آیا اولیاء آنان با رعایت غبطه مولّی علیه حق گذشت دارند؟ یا خیر.
ب) ملاک در رعایت غبطه مولّی علیه چیست؟
جواب:
الف) در صورتی که عفو به مصلحت مولّی علیه باشد حق گذشت دارند.
ب) ملاک باید نفع صغار و مجانین باشد.